1-2. (a) Eaa te akaraanga e akaari maira te inangaro ra te tangata te akapumaana anga e te oronga i te reira? (e) Na roto i teea turanga i takinokinoia ai tetai au tamariki?

INANGARO ana te tangata kia akapumaanaia ratou e ka akapumaana katoa ratou i tetai. Ei akaraanga, me inga tetai tamaiti ki raro e kua motu tona turi iaia e kanga ra, ka aue aia e ka oro kia Mami e Tati. Kare e rauka i te nga metua te akameitaki mai i tona motu, inara ka rauka ia raua te akapumaana i ta raua tamaiti. Ka ui raua eaa te manamanata, ka orei i tona roimata, ka tuatua maru, ka takave iaia, ka parai te vairakau, e ka tākai i tona turi ki te kakau. Kare e roa ana, ka akamutu aia i te aue, e ka akamata akaou i te kanga. Aere ua rai kua meitaki tona turi.

² I tetai au taime, ka mamae te tamariki na roto i tetai turanga kino tikai. Kua takinokinoia ratou na roto i te peu viivii o te ainga. Ka tupu teia e tai taime me kore ka roa te tuatau. Noatu rai, ka akatupu teia angaanga kino i te mamae ngakau. Tetai tua, ka opuia te aronga rave kino e ka akautungaia. E tetai ra, kare e akautungaia. Noatu kua raveia te tika, ka vai rai te mamae otooto tei akatupuia e te tangata rave kino ki tetai tei takinokinoia, no tetai tuatau roa.

3. Tei taikuia i roto ia 2 Korinetia 1:3, 4, eaa to Iehova anoano, e eaa ta tatou uianga ka uriuri?

³ Me takinokinoia tetai taeake i roto i te putuputuanga mei tona tamariki anga, e te mamae nei rai aia i teia ei tangata mamaata, eaa te ka tauturu iaia? (E tatau ia 2 Korinetia 1:3, 4.) Taka meitaki, to Iehova anoano kia akonoia tana  mamoe na roto i te aroa e kia akapumaana katoa ia ratou. No reira ka akamanako tatou e toru uianga: (1) Eaa te tumu ka akapumaanaia ai te aronga tei akakoromaki i te peu viivii o te ainga ei tamariki? (2) Koai mā ka akapumaana ia ratou? (3) Akapeea tatou me akapumaana ia ratou?

4-5. (a) Eaa ra i puapinga ai i te kite e tuke rai te tamariki mei te aronga mamaata? (e) Me takinokinoia tetai tamaiti, eaa te kino ta teia ka akatupu kiaia?

⁴ No tetai aronga mamaata, te mamae nei rai ratou, e kua takinokinoia na roto i te peu viivii o te ainga, ka inangaro rai ratou kia akapumaanaia. Eaa te tumu? Kia mārama tatou e tuke rai te tu o tetai tamaiti ki tetai tangata mamaata. Me tupu te kino ki tetai tamaiti, tuke tona akono anga i te reira, mei tetai tangata mamaata me na roto aia i te reira. Akaari mai te au akaraanga ka aru mai i te kino ta teia peu viivii i akatupu ki tetai tamaiti. Ka akamanako ana tatou i teia.

⁵ Inangaro te tamariki i te piri vaitata ki te aronga tei utuutu e te akono ia ratou. Ka akariro teia pirianga i te tamariki kia akatupu i te inangaro e te irinaki i te aronga inangaro mai ia ratou. (Sala. 22:9) Ma te mii, e tupu ana teia peu viivii o te ainga ki te tamariki i te kainga, te aronga e rave ana i teia kino, ko tetai mema o te kopu tangata e tetai au oa o te ngutuare. Me takinokinoia tetai tamaiti na roto i teia tu, kare aia e piri vaitata ki tetai ke no tetai tuatau roa.

6. Eaa ra i kino ei e te vinivini, te peu viivii o te ainga ki te tamariki?

⁶ Kare e rauka i te tamariki i te paruru ia ratou, e kino e te vinivini teia peu viivii o te ainga ki te tamariki. Ka maata te kino ka tupu mai, me māroia tetai tamaiti i te rave i te peu viivii o te ainga, kare aia ï tangata metua i te pae kopapa, i te pae ngakau e te mārama i te oraanga akaipoipo e te pirianga ainga. Ka akatupu teia peu viivii o te ainga i te manako vinivini ki tetai tamaiti, no te pirianga ainga, e ka akatupu i te manako viivii e te ekoko i tetai tangata.

7. (a) Eaa te tumu ka māmā ua i tetai tangata rave kino i te akavare e te takinokino i tetai tamaiti, eaa tana ka rave? (e) Eaa te ka tupu mai no teia pikikaa?

⁷ Kare ake te tamariki i kite akapeea me akamanako meitaki, me akamārama, me kore kia kite i te kino e kia kopae i te reira. (1 Kori. 13:11) No reira i māmā ai no tetai tangata rave kino, i te akavare e te takinokino i tetai tamaiti. Akakite te aronga rave kino i te au pikikaa tuke tuke e te kino tikai, kua raveia te kino ki tetai tamaiti no te mea nona rai te apa, auraka aia e akakite i teia kino, no te mea kare tetai tangata e akarongo mai e ka irinaki iaia, me kore te meitaki ra teia pirianga i rotopu i tetai tangata mamaata e tetai tamaiti. Ka maata mai teia tamaiti i te irinaki e kua tika teia au tuatua na te tangata rave kino, e kare aia i mārama e au tuatua pikikaa te reira. Ka akaviivii aia iaia, ka manako puapinga kore, e kare e rauka iaia i te akatupu i tetai pirianga meitaki ki tetai ke, noatu kare nona te apa.

8. Eaa te tumu i papu ei ia tatou e ka akapumaana mai a Iehova i te aronga tei takinokinoia?

⁸ No reira rai, ka mamae ei tetai tei takinokinoia na roto i te peu viivii o te ainga. E kino tikai e te vinivini teia! No teia peu viivii o te ainga ki te tamariki, taka meitaki e te noo nei tatou i te tuatau openga e te “aroa kore,” e ko “te au tangata kikino e te aronga pikikaa ra, e tupu rai to ratou kino.” (2 Timo. 3:1-5, 13) Kino tikai ta Satani au ravenga, e te mea mii te rave nei te tangata i tona uaorai anoano. Inara, e ririnui atu a Iehova ia Satani e tona au tavini. Te kite maira Aia i ta ratou angaanga  kino. Papu ia tatou te kite maira a Iehova i to tatou turanga mamae, e ka akapumaana mai aia ia tatou. Kua akameitakiia tatou kia akamori i “te Atua nona anake te pumaana; ko tei akapumaana mai ia matou i to matou au mate katoa nei, kia tika ia matou kia akapumaana i te aronga i rokoia e te mate ra, i te pumaana a te Atua i pumaanaʼi matou uaorai nei.” (2 Kori. 1:3, 4) Koai mā, ta Iehova e taangaanga ana i te akapumaana i te aronga tei takinokinoia?

9. I roto i ta te Ariki ko Davida tuatua ia Salamo 27:10, eaa ta Iehova ka rave no te aronga kare i paruruia e to ratou ngutuare tangata?

⁹ Ka anoano te aronga kare i paruruia e to ratou au metua e tei takinokinoia e te au tangata rave kino, te akapumaana. Kua kite te tata taramo ko Davida e kua irinaki e na Iehova tatou e akapumaana. (E tatau ia Salamo 27:10.) Irinaki tikai a Davida e ka akono a Iehova i te aronga tei takinokinoia e to ratou ngutuare tangata. Akapeea a Iehova te rave anga i teia? Taangaanga aia i tona au tavini tiratiratu. Mei tetai ngutuare tangata rai te au taeake e te au tuaine i roto i te putuputuanga a Iehova. Ei akaraanga, kua taiku a Iesu no te aronga i kapiti mai kiaia i te akamori ia Iehova e ko tona ai taeake, ai tuaine e tona metua vaine.—Mata. 12:48-50.

10. Akapeea te apotetoro ko Paulo i te akamārama anga mai i tana angaanga, ei tangata pakari?

¹⁰ Akamanako ana i teia akaraanga, kua aite rai te pirianga i rotopu i te putuputuanga, ki tetai ngutuare tangata. E tangata pakari angaanga maroiroi e te akarongo mou te apotetoro ko Paulo. Akanoo mai aia i te akaraanga meitaki, e kua akamaroiroi i tetai kia aru i tona akaraanga, iaia e aru ra i te Mesia. (1 Kori. 11:1) Ta Paulo i tuatua no tana angaanga, ei tangata pakari: “I maru ua ra matou i rotopu ia kotou: mei te metua i matuapuru i tana tamariki.” (1 Tesa. 2:7) Ka rauka katoa i te aronga pakari akarongo mou teia tuatau, i te akapumaana i te aronga e inangaro maira i te tauturu, na roto i te tuatua maru e te pumaana o te Pipiria.

11. Eaa te akaari maira e ka rauka katoa i tetai aronga ke i te akapumaana i te aronga tei takinokinoia?

 ¹¹ Ko te aronga pakari ua ainei ka akapumaana i te aronga tei takinokinoia? Kare. Ka rauka katoa ia tatou katoatoa i te ‘akapumaana tetai ki tetai.’ (1 Tesa. 4:18) Ka rauka i te au tuaine Kerititiano tiratiratu, i te akamaroiroi i te au tuaine e anoano ra i te tauturu. No reira, kua akaaite a Iehova iaia mei tetai metua vaine, tei akapumaana i tana tamaiti. (Isa. 66:13) Oronga maira te Pipiria i tetai au akaraanga no te au vaine tei akapumaana i te aronga e anoano maira i te tauturu i te tuatau taitaia. (Iobu 42:11) Mea mataora na Iehova i te akara mai i te au vaine Kerititiano i teia tuatau, e akapumaana ra i te au tuaine tei mamae no teia turanga! I tetai atianga, ka pati te aronga pakari i tetai tuaine tiratiratu, kia tauturu i tetai tuaine tei takinokinoia. *

12. Eaa ta tatou ka matakite kia kore e rave?

¹² E tika, me tauturu tatou i to tatou au taeake, eiaa e uiui i te au manako ka emiemi ratou i te akakite mai. (1 Tesa. 4:11) Eaa ra ta tatou ka rave no te aronga te inangaro ra i ta tatou tauturu e te akapumaana anga? Ka uriuri tatou e rima ravenga i roto i te Pipiria te ka tauturu ia tatou, akapeea me akapumaana ia ratou.

13. Tei akakiteia ia 1 Ariki 19:5-8, eaa ta te angera a Iehova i rave no Elia, akapeea tatou me aru i tona akaraanga?

¹³ Oronga i te tauturu. Te oro anga te peroveta ko Elia kia ora aia, kua tupu te maromaroa kiaia, varevare ua atu aia ka mate aia. Kua tono atura Iehova i tetai angera i te akamaroiroi iaia. Kua tauturu te angera iaia na roto i tana i rave. Kua oronga aia i te kai na Elia e kua akamaroiroi iaia. (E tatau ia 1 Ariki 19:5-8.) Akakite mai teia akaraanga i te tika: Tetai angaanga rikiriki ka rave tatou no tetai ke, e maata te akapumaana ka tupu mai. Ka rauka ia tatou i te akapumaana i to tatou au taeake e te au tuaine, kia tunu i te kai na ratou, oronga i tetai apinga aroa, e tetai kāti reo akapumaana. Me emiemi tatou i te tuatua no runga i tei tupu kiaia, ka rauka rai ia tatou te tauturu na roto i teia au mataara tuke tuke.

14. Eaa te apiianga ka tamou mai tatou mei te akaraanga o Elia?

¹⁴ Akamaroiroi i te aronga taitaia kia tuatua i to ratou manako, ma te kore e matakutaku e te emiemi. Ka rauka akaou ia tatou tetai apiianga mei te akaraanga o Elia. Kua tauturu a Iehova i te peroveta, na roto i te temeio kia aere aia ki te Maunga Horeba. I konei i teia ngai mamao, i papau ei a Iehova i tetai koreromotu ki tona iti tangata i te tuatau i topa, kua manako aia e ka meitaki aia i reira, e ka ora mai aia mei te aronga ka tamate iaia. Eaa te apiianga no tatou? Me akapumaana tatou i tetai tei takinokinoia, te mea mua ka anoanoia tatou i te akapapu kia ratou e ka meitaki ratou. Tetai akaraanga, ka manako te aronga pakari e ka varenga tetai tuaine taitaia, i te akakite mai i tona manako kia ratou i tona kainga e kapu ti ra, e i ko i te Are Uipaanga Patireia. Tetai ke, ka varenga ratou i ko i te Are Uipaanga Patireia.

15-16. Eaa te ō maira i roto i te akarongo ua ma te meitaki?

¹⁵ E akarongo marie. Te oronga maira te Pipiria i teia ako: “Kia rapurapu ua te tangata ravarai i te akarongo, kia tavarevare i te tuatua.” (Iako. 1:19) E tangata akarongo meitaki ainei koe? Ka manako tatou kare e maata ana te angaanga no runga i te akarongo, ka noo marie koe, ka akara i te reira tangata, e ka  muteki ua. Inara e maata atu te ō maira i te akarongo ua. Te akaraanga o Elia, kua akakite aia i tona manako taitaia kia Iehova, e kua akarongo mai a Iehova. Kite mai a Iehova kua mataku a Elia, kua manako aia e koia ua te ora nei, e kare e puapinga ana tana angaanga. Ma te marie kua tauturu a Iehova iaia kia akakoromaki i tona manamanata. Akaari mai a Iehova e kua akarongo meitaki aia i to Elia manako.—1 Ari. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Akapeea tatou me akaari i te tu akaaroa e te maru, e akairo no te aroa, ia tatou e akarongo ra? Na roto i te au tuatua pumaana e te maru. Penei ka tuatua koe: “Te akaaroa e kua tupu teia kia koe! Teia angaanga kino kare e tano ana!” Ka ui koe i tetai uianga i te kite i tona manako, eaa tana e taitaia ra. Ka ui koe, “E tauturu mai koe ine, kia mārama au ko teia ainei taau e manako ra?” me kore “I te tuatua anga koe, e ko teia rai toou manako . . . Kua tano rai teia?” Akapapu maira teia aerenga manako ki te reira tangata e te akarongo marie ra koe, e te tauta ra koe i te kite tikai i tona manako.—1 Kori. 13:4, 7.

17. Eaa te tumu ka akaari tatou i te tu tiaki marie e te “tavarevare i te tuatua”?

¹⁷ E tauta i te “tavarevare i taau tuatua.” Eiaa e tamanata iaia, i te akakite i toou manako e te akatano i tona manako. E tiaki marie! Te akakite anga a Elia i tona manako kia Iehova, kua tuatua aia na roto i te reo taitaia e te maromaroa. Muri maira, kua akamaroiroi a Iehova ia Elia, e kua akakite akaou aia i tona manako. (1 Ari. 19:9, 10, 13, 14) Eaa te apiianga? Tetai taime ka tuatua taokioki tetai tangata taitaia i tona manamanata. Mei ia Iehova rai, ka akarongo marie tatou. Ka akaari tatou te tu akaaroa e te ngakau maru, kare e akakite kiaia, akapeea me akatikatika i tona manamanata.—1 Pete. 3:8.

18. Akapeea ta tatou pure me akapumaana i tei taitaia?

¹⁸ Pure akatenga e te kapiti ki tei taitaia. Te aronga taitaia e te paruparu te ngakau, ka ngata ia ratou te pure. Ka manako ratou kare  ratou e meitaki i te tuatua kia Iehova. Me inangaro tatou i te akapumaana i teia au taeake, ka pure kapiti tatou na te taiku anga i tona ingoa. Ka tuatua tatou kia Iehova i to tatou inangaro maata iaia e te au taeake i roto i te putuputuanga. Ka pati tatou ia Iehova kia akamaru mai e kia akapumaana mai i teia mamoe nana. Ka riro teia pure i te akamaroiroi i tei paruparu e te taitaia.—Iako. 5:16.

19. Eaa te ka tauturu ia tatou kia akapumaana i tetai tei paruparu e te taitaia?

¹⁹ E tuatua akapumaana e te akamaroiroi. I mua ake ka tuatua koe, e akamanako i taau ka tuatua. Ka tupu te mamae me tuatua neneva ua koe. Ka akamaroiroi te tuatua takinga meitaki. (Mase. 12:18) No reira e pure kia Iehova kia oronga mai i te tuatua akamaroiroi, maru e te akapumaana. Inara e ririnui atu ta Iehova au tuatua i roto i te Pipiria.—Ebe. 4:12.

20. Eaa ta tetai aronga i takinokinoia e irinaki ra no runga i tei tupu kia ratou, e eaa ta tatou ka akamaara kia ratou?

²⁰ Kua irinaki tetai au taeake tei takinokinoia i te au tuatau i topa, e aronga kino ratou, puapinga kore e kare rava tetai tangata e inangaro mai ia ratou. E kino tikai teia pikikaa! No reira e tatau i te Pipiria kia ratou i te akamaara kia ratou, te inangaro maira a Iehova ia ratou. (Akara i te pia “ Au Tuatua Akapumaana Mei te Pipiria.”) Akamaara ana i te akamaroiroi anga tetai angera i te peroveta ko Daniela i tona tuatau paruparu e te taitaia. Inangaro a Iehova iaia kia kite e e tangata akaperepereia aia. (Dani. 10:2, 11, 19) Pera katoa, to tatou au taeake e te au tuaine e na roto nei i teia turanga mamae ngakau e aronga akaperepereia ratou e Iehova!

21. Eaa te ka tupu ki te aronga rave kino kare i tataraara, e eaa ta tatou ka iki i te rave i teianei?

²¹ Me akapumaana tatou i tetai au taeake, ka akamaara tatou kia ratou e te inangaro ra a Iehova ia ratou. Eiaa e ngaropoina e Atua akono i te tika a Iehova. Kare e ngaro iaia te au angaanga kino i raveia ki tetai. Te kite maira a Iehova i te au mea katoatoa, e ka akautungaia te aronga rave kino tei kore i tataraara. (Nume. 14:18) Teianei, e rave tatou i te ka rauka ia tatou i te akaari i te aroa ki te aronga tei takinokinoia. E tetai, mei teaa te pumaana i te kite e ka akaora a Iehova i te aronga tei takinokinoia e Satani e tona ao! Kare e roa atu ana, ka akakoreia teia au angaanga kino.—Isa. 65:17.