1-2. a) Hi nga fananisa ha yini leswaku i swa ntumbuluku kuva vhanu va djula ntxhavelelo ni leswaku va ni wuswikoti bya ku txhavelela van’wana? b) Xana vatsrongwana van’wana va vavisiwa hi tindlela tini?

I SWA ntumbuluku kuva vhanu va djula ntxhavelelo nakone ya hlamalisa ndlela leyi va kotaka ku txhavelela van’wana ha yone. Hi xikombiso, loko xin’wanana xi wa, xi va xi tipswetula tsrolo, na xi tlanga, swi nga yentxeka xi tsrutsrumela ka mamana kumbe papayi wa xone, na xi dzrila. Vapswele a va nge swi koti ku daha xilondzra, kambe va nga swi kota ku miyetela xin’wanana lexi. Kumbexana va nga xi vutisa leswaku ke yentxeka yini, va xi sula minyembeti, va ku: ‘Miyela, a hi swo; swi ta hola, a hi swo!’ N’waninkama va gama va xi txhela muzri kumbe va xi banditxha. Ku nge kungani, xin’wanana xi tsrhika ku dzrila xi va xi sungulisa ku tlanga. Hi ku famba ka nkama, xilondzra xi ta hola.

² Kambe, minkama yin’wana vatsrongwana va vavisiwa hi tindlela ta ku biha ku tlula mpimu. Ku ni lava hambiwaka nsele hi tlhelo dzra swa tinkuku. Swi nga yentxeka va hambiwa nsele kan’we ntsena, kumbe ku nga khaluta malembe na va yentxiwa swoswo. Kumbe i kan’we kumbe i kanyingi, nsele lowu va hambiwiki wone wu nga va siyela swilondzra leswikulu a mbilwini. Hi yin’wana minkama, muhambi wa nsele awa khomiwa a va a khatisiwa. Kambe, hi minkama yin’wana, swi nga yentxa ingi muhambi wa nsele awa swi kota ku timelela wululami. Kambe, nambi loko muhambi wa nsele o hatla a khomiwa a tlhela a khatisiwa, n’wana lwa hambiwiki nsele swi nga yentxeka a xaniseka ha swone a za a va mukulu.

3. Hi laha swi boxiwiki ha kone ka 2 Ba-le-Korinte 1:3, 4, i yini leswi Yehovha a djulaka swone, nakone hi swini swivutiso leswi hi taka swi kambisisa?

³ Hi wini mpfunu lowu nga nyikiwaka mukriste lwa hambiwiki nsele na e he ntsrongo, loko a ha tama a xaniseka a mbilwini nambi loko swoswi kutani a kulile? (Dondzra 2 Ba-le-Korinte 1:3, 4.) Swi le livaleni leswaku Yehovha a djula leswaku tihamba takwe ti kombiwa lizrandzru ni ntxhavelelo lowu ti wu vilelaka. Xileswo, a hi kambisiseni swivutiso swizrazru: 1) I mpswini leswi nga yentxaka leswaku lwa samiki a hambiwa  nsele na e he ntsrongo a vilela ku txhaveleliwa? 2) I vamani lava nga nyikelaka ntxhavelelo wa kone? 3) Hi tini tindlela leti tizraka leti hi nga nyikelaka ntxhavelelo ha tone?

4-5. a) Ha yini swi li swa lisima ku twisisa ndlela leyi vatsrongwana va hambanaka ha yone ni vakulu va vhanu? b) Loko ntsrongwana a hambiwa nsele, swi nga mu yentxa a va vonisa kuyini vhanu van’wana?

⁴ Van’wana lava samiki va hambiwa nsele na ve he vatsrongo, nambi leswi kutani va nga vakulu, va nga ha djula ku txhaveleliwa nambi leswi ku khalutiki malembe manyingi. Ha yini? Akuva hi twisisa xivangelo, ku sungula ku djuleka hi twisisa leswaku vatsrongwana va hambane ngopfu ni vakulu va vhanu. A ntsrongwana a tala ku khumbiwa hi tindlela leti hambaniki swinene ni leti mhunu lwa kuliki a nga khumbiwaka ha tone loko a yentxeliwa wubihi. Vona swikombiso swi nge swingani.

⁵ Vatsrongwana va djula ku va ni wuxaka bya le kusuhi ni lebyi dumbekaka ni vawundli ni vatameli vavu. Wuxaka lebyo byi yentxa vatsrongwana va titwa na va sizrelelekile nakone byi va dondzrisa ku dumba vhanu van’wana lava va va zrandzraka. (Ps 22:9) Lexi txhelanaka xizrami hi leswaku ku tala ka lava hambiwaka nsele hi tlhelo dzra tinkuku hakanyingi va yentxiwa leswo a kaya, nakone vayentxi va swone swoleswo hi ntolovelo i swizro swa ndangu ni vanghanu va wone. Loko ntsrongwana a hambiwa nsele hi mhunu lweyi a mu dumbaka, swi nga mu bindzrela ku dumba vhanu van’wana, nambi loko ku khalute malembe ya ku tala.

6. Ha yini ku hamba nsele ntsrongwana swi li mona ni tihanyi?

⁶ Vatsrongwana a va koti ku tilwela, nakone ku va hamba nsele hi tlhelo dzra swa tinkuku i mona ni tihanyi. Ku sindzrisa ntsrongwana ku yentxa swa tinkuku na ka ha sale malembe manyingi akuva a kota ku wupfa hi tlhelo dzra nyama, dzra mbilu ni dzra miyanakanyu leswaku a nghenela swa tinkuku loko a txhatile swi nga tisa swivavu leswikulu swinene. Swi nga yentxa leswaku a ntsrongwana lweyi a hambiwiki nsele a nga ha swi tivi leswaku a fanela ku hanyisa kuyini hi tlhelo dzra swa tinkuku, a nga ha tizrandzri, kumbe a nga ha dumbi mhunu ni mun’we lwa dzringisaka ku va kusuhi na yene.

7. a) I yini xi nga yentxaka leswaku muhambi wa nsele swi mu nabyalela ku wonga ntsrongwana, nakone a nga swi yentxisa kuyini swoswo? b) Madzrimi wolawo ma nga yentxa yini?

⁷ Vatsrongwana a va si na kula ku dzringana akuva va kota ku pimisa ni ku hamba tinkonta ha hombe, ni ku vona khombo va tlhela va dzri tsrutsruma. (1Ko 13:11) Hi yone mhaka leyi yentxaka leswaku vahambi va nsele swi tala ku va nabyalela ku wonga vatsrongwana. Vahambi va nsele va dondzrisa vatsrongwana madzrimi lama dlayisanaka, ya ku fana ni ya ku a n’wana hi yene a nga ni nandzru, a nga fanelanga ku byela mhunu leswi va nga mu yentxa swone, a ku na mhunu a taka mu yingiseta kumbe a yentxa ntxhumu ha swone loko n’wana o txhuka a ya hlaya, kumbe leswaku ku famba swa tinkuku ka vone vabidzri i yin’we ya tindlela ta ku kombana lizrandzru dzra dzrinene nambi leswi yene a nga mukulu. Madzrimi wolawo ma nga yentxa leswaku a ntsrongwana a honeka wuswikoti bya ku pimisa ni ku twisisa ntiyiso hi malembe ya ku tala. Ntsrongwana lweyo a nga ha kula na a pimisa leswaku a nga pfuni ntxhumu, i nsila nakone a nga faneliwi hi ku zrandzriwa ni ku txhaveleliwa.

8. I yini xi hi yentxaka hi tiyiseka leswaku Yehovha a nga txhavelela lava yentxeliwiki swa ku biha?

⁸ Xileswo, a swi hlamalisi loko mhunu lwa samiki a hambiwa nsele a xaniseka hi nkama wa ku leha mbilwini yakwe. Phela, lebyi i wugevengu lebyi bihiki ngopfu swinene! Wugevengu lebyo lebyi hangalakiki misaveni hinkwayu byi komba hi ku khanya leswaku hi hanya a masikwini ya wugamu, ka nkama lowu vanyingi va ngeke na ‘lizrandzru’ ni lowu ‘lavamfani ni vakanganyisi va ha yaka mahlweni a vubihini’. (2Tm 3:1-5, 13) Mazrengu ya Sathana hakunene ma bihe ngopfu, nakone swa vavisa loko vhanu va yentxa mintxhumu leyi nyonxisaka Diyavulosi. Kambe, Yehovha a ni ntamu wa wukulu ngopfu swinene ku tlula Sathana kumbe malandzra ya  Sathana. Minkama hinkwayu awa ma vona maqhinga ya Sathana. Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha awa ku twisisa ku vaviseka loku hi ku twaka, nakone a nga hi nyika ntxhavelelo lowu hi wu vilelaka. Hi kateke swinene hi ku tizrela ‘Xikwembu Nkulukumba wa ku miyeta hinkwaku, lwa hi miyetaka nhlomulweni wezru hinkwawu, akuva hi ta kota ku miyeta lava nga nhlomulweni wa kukazri na kukazri, hi ku miyeta loku na hine hi miyetiwaka ha kone hi Xikwembu Nkulukumba’. (2Ko 1:3, 4) Kambe, xana Yehovha a tizrisa vamani akuva a nyikela ntxhavelelo?

9. Hi ku ya hi mazritu ya Hosi Davhida lama nga ka Amapsalma 27:10, xana Yehovha a ta yentxela yini lava txukumetiwiki hi maxaka yavu?

⁹ Lava ngopfu-ngopfu va nga vilelaka ku txhaveleliwa hi lava txukumetiwiki hi vapswele kumbe lava samiki va hambiwa nsele hi vhanu lava nga kusuhi na vone. Muyimbeleli wa mapsalma, Davhida, a a swi tiva leswaku Yehovha hi yene nhlovo leyi dumbekaka ya ntxhavelelo. (Dondzra Amapsalma 27:10.) Davhida a a ni lipfumelo dzra leswaku Yehovha a ta zrola lava txukumetiwiki hi maxaka yavu. Xana Yehovha a swi yentxisa kuyini leswo? A tizrisa malandzra yakwe laya ku dumbeka la misaveni. Lava hi gandzrelaka Yehovha kun’we na vone i ndangu wezru wa moya. Hi xikombiso, Yesu a vulavule hi lava titlhanganisiki naye akuva va gandzrela Yehovha a ku i vamakwavu vaxinuna ni vaxisati, ni mamana wakwe.​—Mt 12:48-50.

10. Xana mupostola Pawulo a wu tlhamuxelise kuyini ntizro wakwe swanga nkulu?

¹⁰ Vona xikombiso xin’we xa wuxaka bya xindangu lebyi nga bandleni dzra wukriste. Mupostola Pawulo a a li nkulu wa ku dumbeka lwa tizraka na a nga tifeleli. A beke xikombiso xa ku xonga, nakone a ve lwa huhuteliwiki ku byela vambeni leswaku va mu yetisela swanga hi leswi na yene a a yetisa Kriste. (1Ko 11:1) Xiya leswi Pawulo a nga wu tlhamuxelisa xiswone ntizro wakwe swanga nkulu: ‘Ha vi ni ku nabyala a makazri kwenu, swanga hi muyan’wisi loko a yan’wisa vana vakwe.’ (1Te 2:7) Hi laha ku fanaka, vakulu lava dumbekaka namunhla va tizrisa mazritu ya lizrandzru, ya ku fana ni ya mamana muni ka xibebana xakwe, loko va txhavelela lwa swi vilelaka hi Matsralwa.

11. I yini leswi kombaka leswaku vakulu a hi vone ntsena lava nga nyikelaka ntxhavelelo?

¹¹ Xana ko va vakulu ntsena lava nga nyikelaka ntxhavelelo ka lava samiki va hambiwa nsele? Nikutsrongo.  Hinkwezru hi ni ntsrhwalu wa mfanelo wa ku ‘miyetanana.’ (1Te 4:17) Ngopfu-ngopfu vakriste vaxisati lava wupfiki va nga kota ku txhavelela vamakwezru vaxisati lava djulaka ku txhaveleliwa. Swa twisiseka leswi Yehovha Xikwembu Nkulukumba a nga tifanisa ni mamana lwa mbuwetelaka n’wanakwe. (Eza 66:13) Bibele dzri patsra swikombiso swa vavasati lava txhaveleliki lava a va li ku dzrileni. (Yb 42:11) Handle ka ku ganaganeka, Yehovha a nyonxa swinene loko a vona vamakwezru vaxisati namunhla va txhavelela vamakwavu vaxisati lava ha tlimbekiki timbilu! Minkama yin’wana, swi nga va swinene loko nkulu kumbe vakulu vabidzri va ngo kombela makwezru waxisati hi wutlhazri leswaku a pfuna makwezru wa kukazri waxisati hi ndlela yoleyo. *

12. I yini leswi hi nga djulikiki ku swi yentxa?

¹² I ntiyiso leswaku a hi djuli ku nghenelela ka mintxhumu leyi makwezru wa kukazri a kalaka a nga djuli leswaku yi tiviwa hi vambeni. (1Te 4:11) Kambe, i yini leswi hi nga swi yentxelaka lava vilelaka mpfunu ni ntxhavelelo? A hi kambisiseni ntlhanu wa tindlela leti seketeliwiki Bibeleni leti hi nga txhavelelaka van’wana ha tone.

13. Hi laha swi dzrunguliwaka ha kone ka 1 Tihosi 19:5-8, xana ntsrumi ya Yehovha yi mu yentxele yini Eliya, nakone hi nga yi tekelelisa kuyini ntsrumi yoleyo?

¹³ Pfunisa hi swiyentxo. A nkama lowu muprofeta Eliya a a li ku tsrutsrumeni hi ku txhava ku dlayiwa, a a ha hele mbilu swinene lakakuva a navela ni ku fa. Yehovha a zrumele ntsrumi leya ntamu ku ya mu pfuxela. Loko yi tlhasa, ntsrumi yi pfune Eliya hi swiyentxo. Yi mu nyike swakuda swa ku hisa yi gama yi mu tiyisa nhlana leswaku a pfuka a da. (Dondzra 1 Tihosi 19:5-8.) Wudzrunguli lebyi byi kombisa ntiyiso lowu hi pfunaka namunhla wa siku: Minkama yin’wana, hi kota swinyingi hi ku yentxela mhunu ntxhumunyana ntsena lowu kombaka leswaku ha mu zrandzra nakone ha zron’weka ha yene. Swi nga yentxeka hi nga titwi ha hombe hi ku vulavula hi timhaka ta ximhunu kumbe leti vavisaka ni makwezru lwa heliki mbilu. Kambe, loko hi mu pfuna hi swiyentxo, swa ku fana ni ku mu zramba ku buya a ta ta da na hine, ku mu nyika ntxhumu wa ku kala wu nga duli, kumbe ku mu zrumelela xipapelana xa ku mu kutxa, swi nga mu tiyisa nhlana.

14. Hi nga dondzra yini ka wudzrunguli bya Eliya?

¹⁴ Yentxa makwezru a titwa a hlayisekile u tlhela u mu txhavelela. Hi nga tlhela hi dondzra swin’wana ka wudzrunguli bya Eliya. Yehovha hi hlolana a nyike muprofeta mpfunu lowu a a wu vilela leswaku a famba mpfhuka wa ku leha wa ku ya a Nhaveni ya Horeb. Kumbexana hi ku va ka mbangu wa le kule swinene, laha Yehovha a a hambe xipfumelelanu ni tiko dzrakwe madzana ya malembe a ntsrhaku, Eliya a titwe na a hlayisekile. Loko a tlhase kone, swi nga yentxeka Eliya a titwe na a khululekile moyeni hi ku tiva leswaku a a li kule swinene ni lava a va djula ku mu vavisa! Hi dondzra yini ka mhaka leyi? Hi dondzra leswaku loko hi djula ku txhavelela lava samiki va hambiwa nsele, ku sungula ku djuleka hi va pfuna kuva va titwa na va hlayisekile. Hi xikombiso, vakulu minkama hinkwayu va fanela ku dzrimuka leswaku makwezru waxisati lwa kamekiki mbilu a nga titwa na a hlayisekile a tlhela a txhaveleleka loko va khanela naye na va khweva txana a kaya kwakwe, laha ku tlhantlhekiki ku tlula loko va li xilawini xa wubidzri xa Yindlu ya Mfumu. Kambe mun’wana a nga ha titwa a ntsrhunxeke ngopfu a Ndlwini ya Mfumu.

15-16. Xana ku va muyingiseti lwenene hi loko hi yentxa yini?

¹⁵ Vana muyingiseti lwenene. Bibele dzri hi laya leswi: ‘Mhunu mun’wana ni mun’wana a a hangweyese ku yingela, a hlwela ku vulavula.’ (Yk 1:19) Xana hi vayingiseti lavanene? Swi nga yentxeka hi pimisa leswaku a ku yingiseta i ku pfala nomu ntsena—ingiki swo djula kuva u tsrhama u ku hwii, u languta mhunu, u nga hlayi ntxhumu. Kambe ku yingiseta ha hombe a swi gameli kolanu. Hi xikombiso, Eliya hi wugamu a txhulule mbilu yakwe ka Yehovha, a hlayetela hinkwaswu leswi a swi mu da, nakone  Yehovha a mu yingisete ha hombe. Yehovha a swi twisisile leswaku Eliya a a txhukile, a a twa xivundzra nakone a a pimisa leswaku ntizro wakwe hinkwawu a wu ndzruluke nyuku wa mbyana. Yehovha hi lizrandzru a mu tlhantlhe xifuva ka mhaka ha yin’we-yin’we. A kombe leswaku hakunene a a mu yingisetile Eliya.​—1Th 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Loko hi li kazri hi yingiseta makwezru, xana hi nga kombisa kuyini leswaku hi mu twela wusiwana neswaku hi tibeka mbangwini wakwe—ku nga swikombiso swa lizrandzru? Minkama yin’wana, nambi mazritu matsrongo, lama mbuwetelaka, lama khetiwiki ha hombe, ma nga komba ndlela leyi hi titwaka ha yone. U nga ha ku: ‘Oh, mbuyangwana, vakithi! A ku na n’wana a faneliwaka ku yentxiwa swa ku tanu!’ Kumbexana u nga mu hamba xivutiso xin’we kumbe swibidzri akuva u tiyiseka leswaku wa swi twisisa leswi makwezru lwa kamekiki mbilu a swi hlayaka. U nga ha ku: ‘Dzrivalela, lanu a wu djula ku hlaya swa ku yini?’ Kumbe u ku: ‘Loko u te kazrikazri, ni twisise swa ku kazrikazri. Hi swoswo a wu djula ku hlaya swone ke?’ Mazritu lawa ya lizrandzru ma nga tiyisa makwezru leswaku wa mu yingiseta hakunene ni leswaku u djula ku vonisisa leswaku wa swi twisisa leswi a ku byelaka.​—1Ko 13:4, 7.

17. Ha yini hi fanela ku lehisa mbilu ni ku ‘hlwela ku vulavula’?

¹⁷ Kambe, tivonele. ‘Hlwela ku vulavula’. U nga mu tsremelise makwezru hi ku fela ku mu laya kumbe ku mu kawuka hi leswi a swi pimisaka. Lehisa mbilu! Loko Eliya hi wugamu a txhulule mbilu yakwe ka Yehovha, a hlaye leswi a swi mu da mbilu, ku komba leswaku a a kazratekile. A ntsrhaku, loko Yehovha a mu tiyise lipfumelo, Eliya a tlhele a hlaya leswi mu daka mbilu, a tizrisa mazritu wolawa ya man’we. (1Th 19:9, 10, 13, 14) Hi dondzra yini ka mhaka leyi? Minkama yin’wana lava kamekiki va djula ku hi txhululela mbilu makhambi ya ku tala. Ku fana na Yehovha, hi djula ku yingiseta hi ku lehisa mbilu. A matsrhan’wini ya ku dzringisa ku va byela leswaku va fanela ku yentxa yini, hi va kombisa ntwela-wusiwana hi tlhela hi tibeka mbangwini wavu.​—1Pe 3:8.

18. Xana swikhongoto swezru swi nga va txhavelelisa kuyini vamakwezru lava vavisekiki?

¹⁸ Khongota hi mbilu hinkwayu ni lwa vavisekiki. Lava tsrhovekiki timbilu swi nga yentxeka va nga kumi ntamu wa ku hamba xikhongoto. Makwezru a nga ha titwa na a nga faneleki ku tsrhindzrekela ka Yehovha. Loko hi djula ku txhavelela makwezru  wa ku tanu, hi nga mu zramba leswaku hi hamba xikhongoto naye, hi va hi hlaya vito dzrakwe. Hi nga byela Yehovha leswaku hine ni bandla hinkwadzru hi mu zrandzra swinene makwezru lwa nga gomeni. Hi nga kombela Yehovha akuva a tlema mbilu ya hamba yakwe leyi zrandzrekaka, a yi txhavelela. Swikhongoto swa muxaka lowo swi nga mu txhavelela ngopfu makwezru lwa vavisekiki.​—Yk 5:16.

19. I yini leswi nga hi pfunaka ku tilulamiselela ku txhavelela makwezru?

¹⁹ Hlawula mazritu lama holisaka ni lama mbuwetelaka. Zranga hi ku pimisa na u nga si na vulavula. Mazritu ya ku kala ma nga pimisiwanga ha hombe ma tlhava, kambe mazritu lamanene ma holisa. (Pr 12:18) Xileswo, khongota ka Yehovha u kombela a ku pfuna ku kuma mazritu lamanene, lama mbuwetelaka, ni lama tlemaka mbilu. Minkama hinkwayu dzrimuka leswaku a ku na mazritu ya ntamu lama nga tlulaka mazritu ya Yehovha hi ntshima lama nga Bibeleni.​—Hb 4:12.

20. Xana lava samiki va yentxeliwa wubihi va nga ha pimisa yini, kambe i yini leswi hi djulaka ku va dzrimuxa swone?

²⁰ Loko mhunu a same a hambiwa nsele hi tlhelo dzra swa tinkuku, a nga ha kholwa leswaku a ndzruluke nsila, a nga ha pfuni ntxhumu nakone a nga zrandzriwi​—mfuzri a nga faneliwi hi ku zrandzriwa! Swoswo i madzrimi lamakulu! Xileswo, tizrisa Matsralwa ku dzrimuxa vamakwezru va ku tanu leswaku ka Yehovha va ni lisima ledzrikulu. (Vona bokisi ledzri liki “ Ntxhavelelo Lowu Humaka Matsralweni”.) Dzrimuka leswaku ntsrumi yi tiyise nhlana muprofeta Daniyele hi lizrandzru loko a hela ntamu, a tala hi gome. Yehovha a a djula leswaku wanuna lwiya lwa zrandzrekaka a swi tiva leswaku i mhunu wa lisima ngopfu. (Dn 10:2, 11, 19) Hi ku fanana, Yehovha a va zrandzra ngopfu vamakwezru vaxinuna ni vaxisati lava kamekiki mbilu!

21. Ku ta yentxeka yini hi vadohi lava nga tisolikiki, kambe na ku nga si tlhasa nkama lowo, hi fanela ku tiyimisela ku yentxa yini?

²¹ Loko hi txhavelela van’wana, hi va dzrimuxa leswaku Yehovha awa va zrandzra. Hi nga ve dzrivala ni siku ni dzrin’we leswaku Yehovha i Xikwembu xa wululami. A nga kone mhunu ni mun’we lwa hambaka nsele ntsrongwana a swi kotaka ku fihla mhaka leyo hakunene. Yehovha a vona hinkwaswu, nakone a nga ka a nga va dzrivaleli vadohi lava nga tisolikiki. A ta va khatisa. (Tin 14:18) Na ku nga si tlhasa nkama lowo, hinkwezru a hi yentxeni leswi hi nga swi kotaka akuva hi komba lizrandzru vamakwezru lava samiki va hambiwa nsele. Handle ka leswo, swi txhavelela njhani ku tiva leswaku Yehovha a ta daha hi ku helela swilondzra swa hinkwavu lava samiki va yentxeliwa wubihi ha Sathana ni misava yakwe! Ku nga li khale, hinkwayu mintxhumu leyi ya ku vavisa ni ku ta miyanakanywini kumbe timbilwini a yi nga ha ti ta.​—Eza 65:17.