1-2. a) Ɛnyɛlɔ kakɔna kɛnya dia anto wokongaka l’ohomba w’esambelo oma ko mbotwelo kawɔ ndo wekɔ la dikoka dia mbisha esambelo kɛsɔ? b) Ngande wasalɛwɔ ana amɔshi kɔlɔ?

ANTO wokongaka l’ohomba w’esambelo oma ko mbotwelo ndo wekɔ la dikoka dia laande dia mbisha esambelo. Ɛnyɛlɔ, etena kakɔ ɔna ndo kahomɔnde lo dwe wonya wa tɔkɛnyɔ, nde koka ndawɔ otsha le nyango kana she atalele. Ambutshi hawokoke nkɔnɔla mpota kɛsɔ, koko vɔ koka nsamba ɔnawɔ. Vɔ koka mombola kɛnɛ kambotomba, mbokitola asɔyi, mbotɛ ɛtɛkɛta wa mbɔladia ndo wa ngandji ndo ondo mbosha ekanga ɛmɔtshi kana mɔɔmba bandɛ. Aha la ntshimbatshimba, ɔna ayɔlama ndo koka kaanga nkalola dia tɔkɛnya. L’edjedja ka wonya, mpota kayɔkɔnɔ.

² Koko lo tena dimɔtshi, anto salɛka ana akambo lo toho toleki kɔlɔ. Anto mbeyanaka l’ana amɔtshi la wolo. Dui sɔ koka salema mbala ɔtɔi kana mbala efula l’edja k’ɛnɔnyi. Lo weho akɔ tshɛ, ndanya ɔna dikɛnda mbosalɛka kɔlɔ k’efula. Tena efula vɔ mindaka ɔnɛ lalanya ɔna ndo vɔ mboshaka dilanya. Lo tena dikina, mbeyaka mɛnama dia hawosha ɔnɛ lolanyisha ɔna dilanya. Koko kaanga hawowosha dilanya, ɔna lakawalanya koka diɛnɛ l’etombelo wa kɔlɔ kaanga nde aya opalanga.

3. Oko wotamidiɔ lo 2 Kɔrɛtɔ 1:3, 4, kakɔna kalanga Jehowa, ndo ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

³ Naka Okristo wakawalanya etena kakinde dikɛnda ekɔ lo diɛnɛ l’etombelo wa kɔlɔ polo ndo l’opalanga ande, kakɔna kakoka mbokimanyiya? (Adia 2 Kɔrɛtɔ 1:3, 4.) Jehowa nangaka dia ɛkɔkɔ ande nangema ndo sambema. Diakɔ diele, nyɛsɔ tɔsɛdingole ambola asato anɛ: 1) Lande na kakoka wanɛ wakawalanya etena kakiwɔ akɛnda monga l’ohomba w’esambelo? 2) Waa na wakoka mbisha esambelo? 3) Ngande wakokaso mbaasamba dimɛna?

4-5. a) Lande na kele ekɔ ohomba mbeya dia ana ntshikitana l’epalanga? b) Ndanya ɔna dikɛnda, koka monga la shɛngiya yakɔna lo dikoka diande dia ndjaɛkɛ le anto akina?

⁴ Epalanga ɛmɔtshi wakawalanya weke akɛnda, wekɔ l’ohomba w’esambelo kaanga mbambeta ɛnɔnyi efula. Lande na? Dia nshihodia dui sɔ, sho pombaka mbeya ntondo dia akɛnda ntshikitana etale l’epalanga. Shɛngiya yonga la mbeyana la ɔna dikɛnda la wolo le ɔna akɔ ntshikitana la woho wongayɔ le opalanga wambowosalɛ kɔlɔ. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

⁵ Ana ndjaɛkɛka ndo mongaka la diɔtɔnganelo dia dimɛna la wanɛ wawaodia ndo waakokɛ. Dimama sɔ konyaka ana dia ndjaoka l’ekokelo ndo ndjaɛkɛ le wanɛ wawaoka ngandji. (Os. 22:9) Lonyangu ko, mbala efula anto wodjashi dihole ɔtɔi la ana, ewotɔ wa suke ndo angɛnyi w’ase nkumbo mbaleka ndanya ana. Ndanya wɛkamu w’ɔna lo yoho shɔ, koka monga dui dia wolo efula le ɔna dia ndjaɛkɛ le anto akina kaanga l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi.

6. Lande na kele mbeyana l’ɔna dikɛnda la wolo ekɔ dui di’esehe ndo dia kɔlɔ efula?

⁶ Ana bu l’akoka wa ndjakokɛ, ndo mbeyana la wɔ la wolo ekɔ dui di’esehe ndo dia kɔlɔ efula. Ntshutshuya ana la wolo dia nsala awui wa dieyanelo ɛnɔnyi efula la ntondo ka vɔ monga epalanga ndo tshukana, koka mbasalɛ kɔlɔ k’efula. Mbeyana l’ɔna dikɛnda la wolo koka ndanya kanyi yande lo dikambo dia dieyanelo, lo dikambo diande ndamɛ kana lo dikambo dia onto tshɛ lalanga ndjasukanya la nde.

7. a) Lande na kele koka monga dui dia wɔdu dia nkesa ɔna dikɛnda ndo mbolanya, ndo kakɔna kakoka ɔnɛ lalanya ɔna dikɛnda nsala? b) Etombelo akɔna wakoka monga la kashi shɔ?

⁷ Ana w’akɛnda hawoleke mbeya nsɛdingola akambo, mbɔsa tɛdikɔ kana mbeya ndo mbewɔ waale. (1 Kɔr. 13:11) Diakɔ diele, ekɔ dui dia wɔdu di’onto ɔmɔtshi mbakesa ndo mbeyana la wɔ la wolo. Wanɛ weyana l’ana la wolo mbatɛka kashi yele la waale efula, ɛnyɛlɔ ɔnɛ ndanya ɔna ekɔ munga ka ɔna ndamɛ, pombaka nama dui sɔ sheke, ndooko onto layokohokamɛ kana layokokokɛ naka wɛ mbuta ɔnɛ wakeyanyi la mi la wolo, kana ɔnɛ dieyanelo dia lam’asa opalanga la dikɛnda ekɔ awui wɛnya ngandji ka mɛtɛ. Kashi ya ngasɔ koka ndanya dikoka di’ekanelo di’ɔna ndo ayɔsa ɛnɔnyi efula dia ɔna ndjoshihodia di’awui asɔ wekɔ kashi. Ɔna la ngasɔ koka mbola la kanyi ya kɔlɔ y’ɔnɛ nde ekɔ onto l’anyanya, ekɔ mindo, hasungana mbokama ngandji ndo sambema.

8. Lande na kakokaso monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa koka nsamba wanɛ wakawasalɛ kɔlɔ?

⁸ Bu dui dia diambo dia mbeya ɔnɛ, mbeyana l’ɔna dikɛnda la wolo koka mbosalɛ kɔlɔ kayotshikala edja efula. Ɔsɔ ekɔ kɔlɔ ka ditshi! Dui dia kɔlɔ diambokokanɛ l’andja w’otondo sɔ, mɛnyaka hwe dia tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo, tena diele anto efula waya bu “la ngandji ka lam’asa ase nkumbo” ndo “akanga wa kɔlɔ ndo akanga wa lokeso wayoleka mpama lo kɔlɔ.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Toho takamba la Satana tekɔ mɛtɛ kɔlɔ efula ndo ekɔ lonyangu dia mɛna anto wasala akambo wangɛnyangɛnya Diabolo. Koko, Jehowa ndeka Satana l’anto ande wolo etale. Nde mbeyaka ditshelo tshɛ diaki Satana. Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa mbeyaka tshɛ lo tshɛ ekakatanu wele la so ndo nde koka tosha esambelo keso l’ohomba. Ekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ dia kambɛ “Nzambi k’esambelo tshɛ, ɔnɛ latosamba lo asui aso tshɛ dia sho monga l’akoka wa nsamba anto akina lo weho tshɛ w’asui la esambelo kakatosambe Nzambi.” (2 Kɔr. 1:3, 4) Anto akɔna wele Jehowa kambaka la wɔ dia nsamba anto akina?

9. Lo ndjela ɛtɛkɛta wa nkumekanga Davidɛ watanema lo Osambo 27:10, kakɔna kayosalɛ Jehowa wanɛ wele ase nkumbo kawɔ wakawanya yimba?

⁹ Wanɛ wele ambutshi awɔ wambowanyaka yimba kana wanɛ wele anto wɔtɔnɛ la wɔ wakeyana la wɔ la wolo wekɔ lo yoho ya laande l’ohomba w’esambelo. Omembi w’esambo Davidɛ akeyaka dia Jehowa ekɔ onto lahombaso ndeka ndjaɛkɛ le nde dia tosha esambelo. (Adia Osambo 27:10.) Davidɛ aki la mbetawɔ dia Jehowa ayonga oko ombushi wa pami le wanɛ wele ase nkumbo kawɔ wakaasalɛ akambo lo yoho ya kɔlɔ. Ngande wasala Jehowa dui sɔ? Nde kambaka l’ekambi ande wa kɔlamelo. Asekaso atɛmɔdi wa Jehowa wekɔ nkumbo kaso ka lo nyuma. Ɛnyɛlɔ, Yeso akelɛ wanɛ waketawɔ dia ntɛmɔla Jehowa kaamɛ la nde ɔnɛ anango, akadiyɛnde ndo nyango.​—Mat. 12:48-50.

10. Ngande wakatɛkɛta Pɔɔlɔ dikambo di’olimu ande oko ekumanyi?

¹⁰ Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka diɔtɔnganelo di’ase nkumbo ka ngasɔ diele oko diɔtɔnganelo dia lam’asa Akristo wa l’etshumanelo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aki ekumanyi kakakambaka olimu efula ndo kaki la kɔlamelo. Nde akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ndo akasambiyama dia mbutɛ anto akina dia mbookoya oko wakandokoyaka Kristo. (1 Kɔr. 11:1) Pɔɔlɔ akatɛkɛta dikambo di’olimu ande oko ekumanyi ate: “Takayala anto w’ɛlɔlɔ l’atei anyu oko waale wa womoto wakokɛ la ngandji tshɛ anande wa pɛtɛ pɛtɛ.” (1 Tɛs. 2:7) Dikumanyi diele la kɔlamelo ɛlɔ kɛnɛ koka vɔ la wɔ nkamba l’ɛtɛkɛta wa kɛtshi, w’amɛna etena kashawɔ wanɛ wele lo dihombo esambelo k’oma l’Afundelo.

11. Kakɔna kɛnya ɔnɛ aha dikumanyi nto mbakoka nsamba anto akina?

¹¹ Onde dikumanyi nto mbahomba nsamba wanɛ wakaweyana la wɔ la wolo? Ndooko. Sho tshɛ tekɔ l’ɔkɛndɛ wa ‘ntetemala sambana lam’asaso.’ (1 Tɛs. 4:18) Akadiyɛso wambotshunda koka lo yoho ya laande nkeketsha akadiyɛso wele l’ohomba w’esambelo. Lo yoho yɔtɔnɛ la dui sɔ, Jehowa Nzambi akayaɛdika la ombutshi wa womoto lasamba ɔnande. (Isa. 66:13) Bible  kekɔ la bɛnyɛlɔ dia wamato wakasambe wanɛ waki l’ekiyanu. (Jɔbɔ 42:11) Jehowa ngɛnangɛnaka etena kɛnande wamato w’Akristo ɛlɔ kɛnɛ wasamba akadiyɛwɔ wadiɛnɛ l’ekiyanu! Lo akambo amɔtshi, ekumanyi ɔtɔi kana pende koka nɔmba kadiyɛso kambotshunda dia kana nde koka nkimanyiya kadiyɛso kadiɛnɛ lo yoho shɔ. *

12. Kakɔna kahombaso mbewɔ dia nsala?

¹² Lo mɛtɛ, sho pombaka monga la yewo diaha ndjatambiya lo akambo wele osekaso Okristo nangaka dia vɔ ntshikala sheke. (1 Tɛs. 4:11) Ko kakɔna kakokaso salɛ wanɛ wele l’ohomba wa ekimanyielo ndo esambelo? Nyɛsɔ tɔsɛdingole toho totanu t’oma lo Afundelo takokaso mbisha esambelo.

13. Oko wotamidiɔ lo 1 Nkumi ya dikanga 19:5-8, kakɔna kakasalɛ ondjelo wa Jehowa Elidja, ndo ngande wakokaso mbokoya ondjelo?

¹³ Sha ekimanyielo kahombama. Etena kakatalawɔka omvutshi Elidja diaha vɔ mbodiaka, nde akakɔmɔ efula ndo akakombola nyɔi. Jehowa akatome ondjelo waki la wolo dia ndjenda pami kakakɔmɔ kɛsɔ. Ondjelo akawosha ekimanyielo kahombama. Nde akasha Elidja yangɔ ya ndɛ ya dja ndo akokeketsha dia nde ndɛ. (Adia 1 Nkumi ya dikanga 19:5-8.) Ɔkɔndɔ ɔnɛ totɛka dui dia mɛtɛ di’ohomba efula: Lo tena dimɔtshi tshelo tshɔi ya tshitshɛ y’ɔlɔlɔ koka nkimanyiya onto efula. Mbeyaka monga yangɔ ya ndɛ, woshasha wa tshitshɛ, kana fundɛ onto mukanda, kokaka nshikikɛ ɔnangɛso kana kadiyɛso kele l’ɔkɔmwɛlɔ dia sho mbokaka ngandji ndo ndjakiyanyaka dikambo diande. Naka bu dui dia wɔdu le so dia nsawola l’onto ɔmɔtshi lo kɛnɛ kendana l’ekiyanu ande, ondo sho koka mbisha ekimanyielo ka ngasɔ.

14. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɔkɔndɔ w’Elidja?

¹⁴ Sala dia wanɛ wele l’ɔkɔmwɛlɔ ndjaoka dimɛna ndo l’ekokelo. Sho koka nkondja wetshelo okina oma l’ɔkɔndɔ w’Elidja. Lo yoho ya dihindo, Jehowa akasha omvutshi ɔsɔ ekimanyielo kakinde l’ohomba dia munda lɔkɛndɔ l’otale otsha lo dikona dia Hɔrɛbɛ. Ondo etena kakakome Elidja lo dihole di’etale efula sɔ lɛnɛ akadje Jehowa la wodja ande sheke ambeta ntambe efula, nde akayaoke l’ekokelo. Ondo nde akayaoke dia akangana etale efula la wanɛ wakayangaka dia mbosalɛ kɔlɔ. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja? Naka sho nangaka nsamba anto wakaweyana la wɔ la wolo, kete sho pombaka ntondo mbakimanyiya dia vɔ ndjaoka dia wekɔ lo ekokelo. Ɛnyɛlɔ, dikumanyi pombaka mbeya dia kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ɔkɔmwɛlɔ koka ndeka ndjaoka dimɛna ndo l’ekokelo naka vɔ nsawola la nde la ngelo oleki lo Mbalasa ka Diolelo. Koko onto okina koka ndeka nkombola nsawola la nde lo Mbalasa ka Diolelo.

15-16. Kakɔna kalɔmbama dia monga ompokami wa dimɛna?

¹⁵ Onga ompokami wa dimɛna. Bible toshaka dako diokɛma hwe nɛ: “Onto tshɛ pombaka monga suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta.” (Jak. 1:19) Onde tekɔ ampokami w’amɛna? Sho koka mfɔnya ɔnɛ dia mpokamɛ dimɛna sho pombaka ntshikala ki, mendaka onto ndo aha mbuta ndooko dui. Koko monga ompokami wa dimɛna nɔmbaka akambo efula. Ɛnyɛlɔ, l’ekomelo Elidja akayɔkɛnɛmɔlɛ Jehowa ekiyanu ande ndo Jehowa akohokamɛ. Jehowa akashihodia dia Elidja aki la wɔma, akayaokaka opoko ndo akafɔnyaka dia olimu ande tshɛ waki anyanya. La ngandji tshɛ Jehowa akɛnya dia nde akayakiyanyaka dikambo diande. Nde akɛnya dia nde mɛtɛ akahokamɛ Elidja.​—1 Ku. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Ngande wakokaso mɛnya kandji ndo  kɛtshi, mbuta ate tolembetelo tɛnya ngandji etena kahokamɛso onto? Tena efula, ɛtɛkɛta wa l’ɔkɔmi, wa la ngandji koka mɛnya woho wayaokaso. Wɛ koka mbuta ɔnɛ: “Lekɔ la lonyangu l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakakokomɛ! Ndooko ɔna lakawahombe salɛ akambo yoho ya ngasɔ!” Ondo wɛ koka mboka dimbola ɔtɔi kana ahende dia nshikikɛ dia wɛ amboshihodia kɛnɛ kata ɔngɛnyi ayɛ wele l’ekiyanu. Wɛ koka mimbola ɔnɛ: “Lam’alangɛ, wɛ koka kimanyiyami dia nshihodia kɛnɛ kalangayɛ mbuta?” kana ɔnɛ: “Etena kakayatshi dui sɔ, lakoki dia wɛ akalangi mbuta ɔnɛ . . . Onde ngasɔ mbediɔ?” Ɛtɛkɛta wa la ngandji ɛsɔ koka nshikikɛ onto akɔ dia wɛ mɛtɛ ekɔ lo mbohokamɛ, ekɔ lo nsala la wolo dia nshihodia kɛnɛ katande.​—1 Kɔr. 13:4, 7.

17. Lande na kahombaso monga la solo dia lotutsha ndo “ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta”?

¹⁷ Ongaka nshi tshɛ “ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta.” Tohembolake onto ɔtɛkɛta dia mbosha dako kana dia mingola tokanyi tande. Onga la solo dia lotutsha! Etena kakakɛnɛmɔlɛ Elidja Jehowa otema, nde akate ɛtɛkɛta wa wolo wakɛnya ekiyanu ande. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakayokeketsha Jehowa mbetawɔ ka Elidja, pami kɛsɔ akakɛnɛmɔla nto tokanyi tande lo nkamba l’ɛtɛkɛta akɔ waamɛ. (1 Ku. 19:9, 10, 13, 14) Wetshelo akɔna wakondjaso? Tena dimɔtshi, anto wele la lɔkɔnyɔ wekɔ l’ohomba wa kɛnɛmɔlɛ anto tokanyi ndekana mbala ɔtɔi. L’ɛnyɛlɔ ka Jehowa, sho pombaka mpokamɛ la solo dia lotutsha. Lo dihole dia nsala la wolo dia nkandola dikambo, sho kɛnɛmɔlaka kɛtshi ndo kandji.​—1 Pe. 3:8.

18. Ngande wakoka alɔmbɛlɔ aso mɛnya dia tekɔ lo nsamba wanɛ wele la paa?

¹⁸ Sala dɔmbɛlɔ dia l’otema ɔtɔi kaamɛ l’onto lele la paa. Wanɛ wele la paa koka ndjaoka dia vɔ bu l’akoka wa nɔmba. Onto la ngasɔ koka ndjaoka dia nde hasungana ndjasukanya la Jehowa. Naka sho nangaka nsamba onto la ngasɔ, kete sho koka nɔmba kaamɛ la nde ndo nshila lokombo lande.  Sho koka mɛnya Jehowa nɛmɔ diele la ɔnɛ lele l’ɔkɔmwɛlɔ le so ndo le etshumanelo. Sho koka nɔmba Jehowa dia mbututadia ɔkɔkɔ ande wele la nɛmɔ ɔsɔ ndo mbosamba. Alɔmbɛlɔ wa ngasɔ koka nsamba onto lo yɛdikɔ y’efula.​—Jak. 5:16.

19. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia ndjalɔngɔsɔla dia tosamba onto ɔmɔtshi?

¹⁹ Sɔna ɛtɛkɛta washa ɛkɔnwɛlɔ ndo esambelo. Kanyiya ntondo ka wɛ ntɛkɛta. Ɛtɛkɛta w’otondjatondja pomuyaka. Ɛtɛkɛta w’amɛna kɔnɔyaka. (Tok. 12:18) Diakɔ diele, lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia ntana ɛtɛkɛta w’amɛna wakeketsha ndo watutadia. Eya dia ndooko ɛtɛkɛta woleki ɛtɛkɛta wa Jehowa wa lo Bible wolo.​—Hɛb. 4:12.

20. Naa awui amɔtshi wa kashi wele ondo anto amɔtshi waketawoyama, ndo awui akɔna wakokaso mbaohola?

²⁰ Mbeyaka monga ko ɔnangɛso kana kadiyɛso kakaweyana la nde la wolo aketawoyama dia nde ekɔ mindo, onto l’anyanya kana hakoke mbokama ngandji. Ɔsɔ ekɔ kashi ka mamba! Diakɔ diele, nkamba l’Afundelo dia mbaohola dia Jehowa mbaɔsaka mɛtɛ la nɛmɔ. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Esambelo k’oma lo Afundelo.”) Ohɔ woho wakakeketsha ondjelo omvutshi Danyɛlɛ la ngandji tshɛ etena kakandakɔmɔ. Jehowa akalange dia pami kɛsɔ mbeya dia nde aki la nɛmɔ efula. (Dan. 10:2, 11, 19) Woho akɔ waamɛ mbele, Jehowa mbɔsaka anangɛso l’akadiyɛso wele l’ɔkɔmwɛlɔ la nɛmɔ!

21. Kakɔna kakongɛɛ wanɛ tshɛ wasala akambo wa kɔlɔ wahayatshumoya, ko kakɔna kahombaso sho tshɛ ndjashikikɛ dia nsala l’etena kɛnɛ?

²¹ Etena kasambaso anto akina, sho mbaoholaka dia Jehowa mbalangaka. Ndo hatohombe pondjo mbohɛ dia Jehowa ekɔ Nzambi ka losembwe. Jehowa mbeyaka onto tshɛ lakaweyana la nde la wolo kaanga ndooko onto okina leya. Jehowa mɛnaka dui tshɛ ndo nde ayosha anto wasala awui wa kɔlɔ ko hawoyatshumoya dilanya. (Wal. 14:18) L’etena kɛnɛ, nyɛsɔ tosale tshɛ kakokaso nsala dia mɛnya anto wakaweyana la wɔ la wolo ngandji. Ndo nto, ekɔ dui di’esambelo dia mbeya ɔnɛ Jehowa ayɔkɔnɔla lo pondjo wanɛ tshɛ wakalanyema oma le Satana la andja ande! Kem’edja, awui wa kɔlɔ efula asɔ hawotoya nto pondjo lo timba kana l’etema aso.​—Isa. 65:17.