Yi enu ci yí le mɛ ji

Yi yi mɛnyɔwo tɔxu

ENUKPLAKPLA NYƆTA 18

Lɔnlɔn koɖo enujɔjɔɛwawa le Kristo hamɛ lɔ mɛ

Lɔnlɔn koɖo enujɔjɔɛwawa le Kristo hamɛ lɔ mɛ

“Mí kpedo míwonɔ̀nɔwo nu le míwo cukaɖawo mɛ. Nɔ́ mí wɛ ahan ɔ, mí [wa do Kristo se ji] nyɔnɔnwitɔ.”​—GAL. 6:2.

EHAJIJI 12 Mawu Gã Yehowa

SUSU VEVI LƆ *

1. Enu amɛve ciwo ji mìatɛnŋ akandoɔ?

YEHOWA MAWU lɔn yi sɛntɔwo. Élɔnnɔ wo tɛgbɛɛ. Élɔn enujɔjɔɛwawa hɛnnɛ. (Eha. 33:5) Eyi taɖo mìatɛnŋ akando enu amɛve cɛwo ji: (1) Nɔ wowa numajɔmajɔ do Yehowa sɛntɔwo nuɔ, evenɔ nu sugbɔ. (2) Éɖo gbe mɔ wodakpɔtɔ awakɔ enumajɔmajɔ do ye mɛwo nu tɛgbɛɛ o, yí etodɔndɔn ci yí sɔgbe li gbɔgbɔ. Le nyɔta ci yí nyi akpaxwe ŋkɔtɔ nɔ amɛnɛ cɛwo mɛɔ, * mìkplɛ mɔ Mawu cu Ese ci ena Izraɛli to Moizi ji do lɔnlɔn ji. Ese lɔ do ŋsɛn amɛ mɔ wo le wa nujɔjɔɛ do amɛwo pleŋ nu, vevitɔ mɛ ciwo yí mɛɖe deli nɔ o nu. (2 Ese. 10:18) Ese cɛ dasɛ lé Yehowa lenɔ bu nɔ yi sɛntɔwo do.

2. Enyɔbiɔse ciwo ŋci mìaɖoɔ?

2 Ci woɖo Kristo hamɛ lɔ le exwe 33 K.H.-ɔ, Moizi Se lɔ ɖo te. Vɔ ese ɖe dali ci woacu do lɔnlɔn ji yí ado ŋsɛn amɛ nɔ enujɔjɔɛwawa yí agbeglɔn ta nɔ Kristotɔwo ba? Ɛɛ, ali dandandan! Ese yoyu le Kristotɔwo shi. Le nyɔta cɛ mɛɔ, mìakpɔ enu ci ese cɛ nyi doŋkɔ. Le yi goduɔ, mìaɖo nyɔbiɔse cɛwo ŋci: nyi yí taɖo mìatɛnŋ anu mɔ wocu ese cɛ do lɔnlɔn jiɔ? Nyi yí taɖo mìatɛnŋ anu mɔ yi donɔ ŋsɛn amɛ nɔ enujɔjɔɛwawaɔ? Le wawado ese lɔ ji mɛ ɖe, lé mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo ɖo awa nu ɖaɖa mɛbuwo gbɔ doɔ?

NYI YÍ NYI “KRISTO SE “ LƆƆ?

3. Shigbe lé wonui do Galatitɔwo 6:2 mɛ nɛ ɖe, nyiwo yí le “Kristo se” lɔ mɛɔ?

3 Hlɛn Galatitɔwo 6:2. Kristotɔwo wanɔ do “Kristo se” ji. Yesu deŋwlɛn ese wema ɖe nɔ yi dokplɔtɔwo o, vɔ énu enyɔwo yí na emɔdasɛnamɛ koɖo gɔnmɛɖose ciwo nu woanɔ agbe do. Enu ciwo pleŋ Yesu kpla wo le “Kristo se” lɔ mɛ. Le mamamɛ ciwo yí gbɔgbɔ mɛɔ, mìakpla nu sugbɔ so ese cɛ nu.

4-5. Lé Yesu kpla nu amɛwo doɔ, yí hwenu ekpla nu woɔ?

4 Lé Yesu kpla nu amɛwo doɔ? Doŋkɔɔ, ékpla nu amɛwo to enyɔ ci enu mɛ. Ŋsɛn le Yesu nyɔwo nu, ɖo éxo nuxu so nyɔnɔnwi ci yí kudo Mawu nu, égbekpla amɛwo tamɛɖoɖo ŋtɔŋtɔ ci yí le agbe nu koɖo lé Mawu Fyɔɖuxu lɔ avakpɔ agbetɔwo cukaɖawo gbɔ do. (Luiki 24:19) Yesu sɔ kpɔwɛwo kpla nu amɛwo hɛnnɛ. Éto yi gbenɔnɔ ji yí dasɛ lé yi dokplɔtɔwo ɖo anɔ agbe do.​—Ʒan 13:15.

5 Hwenu Yesu kpla nu amɛwoɔ? Ékpla nu wo le yi kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ le nyigban ji. (Mt. 4:23) Ci efɔn so ku kakaɔ, égbekpla nu yi dokplɔtɔwo. Le kpɔwɛ mɛ, éze nɔ nukplavi gbɛbɔbɔ ɖeka ciwo yí wu 500 han yí dɔ wo mɔ wo le yi wa “enukplaviwo.” (Mt. 28:​19, 20, nwt; 1 Kor. 15:6) Yesu kpɔtɔ nakɔ kpla yi nukplaviwo ci eyi jeŋkwimɛ, ɖo eyi nyi ta nɔ hamɛ lɔ. Le kpɔwɛ mɛ, le xwe 96 K.H. han ɔ, Kristo to apostolo Ʒan ji yí nu ŋsɛndoamunyɔ koɖo aɖaŋɖoɖo nɔ Kristotɔ amɛshiaminɔwo.​—Kol. 1:18; Enyɔ. 1:1.

6-7. (a) Fini woŋwlɛn enu ciwo Yesu kpla amɛwo doɔ? (b) Lé mìwanɔ do Kristo se lɔ ji doɔ?

6 Fini woŋwlɛn enu ciwo Yesu kpla amɛwo doɔ? Woŋwlɛn enyɔ ciwo Yesu nu koɖo enu ciwo ewa le nyigban ji sugbɔtɔ do Eŋɛnywiwema amɛnɛ lɔwo mɛ. Kristotɔwo Grɛki Ŋwlɛnŋwlɛn kpɛtɛ lɔwo kpedo mì nu mìnya susu ci Yesu ɖonɔ do enuwo nu, ɖo gbɔngbɔn kɔkɔɛ yí cucu mɛ ciwo yí ɖo “Kristo susu” yí woŋwlin.​—1 Kor. 2:16.

7 Nukplamuwo: Yesu nukplakplawo kudo akpa ɖeshiaɖe nu nɔ agbetɔwo gbenɔnɔ. Eyi taɖo Kristo se lɔ kpɔ ŋsɛn do enu ciwo mìwanɔ le axwemɛ, dɔmɛ alo suklu koɖo le hamɛ lɔ mɛ ji. Mìkplanɔ ese cɛ nɔ mìhlɛnnɔ Kristotɔwo Grɛki Ŋwlɛnŋwlɛn lɔwo yí bunɔ tamɛ kpɔ so wo nu. Mìwanɔ do ese cɛ ji nɔ mìnɔnɔ agbe esɔnɔ koɖo emɔdasɛnamɛ, enyɔ koɖo gɔnmɛɖose ciwo mìkpɔ le Bibla wema cɛwo mɛ. Nɔ mìwanɔ do Kristo se lɔ jiɔ, anyi mìsekɔ tonu nɔ mìwo Mawu lɔn-amɛ, Yehowa ci gbɔ Yesu nukplakpla lɔwo pleŋ so.​—Ʒan 8:28.

ESE CI WOCU DO LƆNLƆN JI

8. Nyi yí nyi gɔnmɛɖokpe nɔ Kristo se lɔɔ?

8 Exɔ ci wocu do gɔnmɛɖokpe sɛnŋsɛnŋ ji nywiɖe, na mɛ ciwo yí le mɛ nɔnɔ vofamɛ. Ahanke ese nywi ci wocu do gɔnmɛɖokpe sɛnŋ ji na mɛ ciwo yí wanɔ do ji nɔnɔ vofamɛ nɛ. Wocu Kristo se lɔ do gɔnmɛɖokpe ci yí sɛnŋ wu ɖekpokpui ji, eyi nyi lɔnlɔn. Nyi yí taɖo mìnu ahan ɔ?

Nɔ mìwanɔ nu do amɛwo nu le lɔnlɔn mɛɔ, anyi mìwakɔ do “Kristo se” lɔ ji (Kpɔ mamamɛ 9-14) *

9-10. Kpɔwɛ ciwo yí dasɛ mɔ lɔnlɔn cucu Yesu le enu ciwo ewa mɛɔ, yí lé mìawɛ asrin ɔ?

9 Doŋkɔɔ, lɔnlɔn yí cucu Yesu le enushianu ci ewa mɛ. Ŋshishikuku alo vevisesedoamɛnu nyi lɔnlɔn dadasɛ. Ŋshishikuku cucu Yesu yí ekpla nu amɛahwa nɛniɖe, da dɔ̀ nɔ dɔ̀nɔwo, na ŋɖuɖu mɛ ciwo shive cikɔ yí fɔn mɛ kukuwo. (Mt. 14:14; 15:​32-38; Maki 6:34; Luiki 7:​11-15) Ci enu cɛwo wawa xɔ gamɛ koɖo ŋsɛn sugbɔ le Yesu shi can ɔ, élɔn sɔ mɛbuwo ʒanwo ɖo ŋkɔ nɔ yiŋtɔ tɔwo. Emɔ vevitɔ ci ji Yesu to yí dasɛ mɔ yelɔn mɛbuwo yí nyi mɔ ésɔ yi gbe na do ta nɔ wo.​—Ʒan 15:13.

10 Nukplamuwo: Mìasran Yesu keŋ akpɔnɔ mɛbuwo ʒanwo mɔ wole veviɖe wu mìwo tɔ. Mìagbetɛnŋ asrin nɔ mìkpla lé mìawɛ asenɔ vevi do amɛwo nu le mìwo nyigbanmamamɛ. Nɔ vevisesedoamɛnu ŋtɔ́ cucu mì yí mìkplanɔ ŋɛnywi lɔ amɛwo yí gbedrɛniɔ, anyi mìwakɔ do Kristo se lɔ ji.

11-12. (a) Nyi yí dasɛ mɔ Yehowa lenɔ bu nɔ mì veviɖeɔ? (b) Lé mìawɛ asran Yehowa lɔnlɔn lɔɔ?

11 Evetɔ, Yesu dasɛ Dalɔ lɔnlɔn. Le Yesu sumɔsumɔdɔ lɔ mɛɔ, édasɛ lé Yehowa lenɔ bu nɔ yi sɛntɔwo veviɖe do. Le enu sugbɔ buwo mɛɔ, Yesu kpla nu amɛwo mɔ: mìwo domɛtɔ ɖekaɖeka xɔafi nɔ mìwo Da ci yí le jeŋkwimɛ. (Mt. 10:31) Yehowa le gbesɔsɔ mɔ yeaxɔ lɛngbɔ bubu ci yí trɔ jimɛ keŋ trɔgbɔ va hamɛ lɔ mɛ. (Luiki 15:​7, 10) Yehowa dasɛ mɔ yelɔn mì ci esɔ Viɛ na tafɛn do ta nɔ mì.​—Ʒan 3:16.

12 Nukplamuwo: Lé mìawɛ asran Yehowa lɔnlɔn lɔɔ? (Efe. 5:​1, 2) Mìkpɔnɔ mìwo nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu ɖekaɖeka mɔ wonyi amɛ vevi nɔ mì yí mìsɔ jijɔ xɔnɔ “lɛngbɔ ci yí bu” keŋ gbetrɔ va Yehowa gbɔ. (Eha. 119:176) Mìdanasɛ mɔ mìlɔn mìwo nɔviwo nɔ mìzan mìwo gamɛ koɖo mìwo ŋsɛnwo sɔ kpenɔdo wo nu, vevitɔ nɔ wole ʒan mɛ. (1 Ʒan 3:17) Nɔ mìwanɔ nu ɖaɖa amɛwo gbɔ koɖo lɔnlɔn ɔ, anyi mìwakɔ do Kristo se lɔ ji.

13-14. (a) Shigbe lé wonui le Ʒan 13:​34, 35 mɛ nɛ ɖe, nyi yí Yesu nu nɔ yi dokplɔtɔwo mɔ wo le waɔ, yí nyi yí taɖo enyi ese yoyuɔ? (b) Lé mìwanɔ do ese yoyu lɔ ji doɔ?

13 Amɛtɔntɔ, Yesu nu nɔ yi dokplɔtɔwo mɔ wo le dasɛ amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn. (Hlɛn Ʒan 13:​34, 35.) Yesu se lɔ nyi yoyu, ɖo lɔnlɔn ciŋmɛ ebiɔ so amɛ shi deze le Ese ci Mawu sɔ nɔ Izraɛli mɛ o: mìɖo alɔn mìwo nɔviwo shigbe lé Yesu lɔn mì nɛ. Ecɛ biɔ amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn. * Mìɖo alɔn mìwo nɔviwo wu mìwoŋtɔwo. Mìɖo alɔn wo keke ale gbesɔsɔ asɔ mìwo gbe na do ta nɔ wo shigbe lé Yesu wɛ nɔ mì hannɛ.

14 Nukplamuwo: Lé mìwanɔ do ese yoyu lɔ ji doɔ? Le kleŋ mɛɔ, mìwɛni to vɔnsa ciwo mìwanɔ nɔ mìwo nɔviwo ji. Mìlɔn wo sugbɔ yí lɔn mɔ mìawa vɔnsa ganganwo shigbe mìwo gbe sɔsɔ na do ta nɔ wo yí asɔ hwlɛn wo gan nɛ. Vɔ mìagbewa vɔnsa hwɛhwɛwo hɛnnɛ. Le kpɔwɛ mɛ, mìwakɔ do Kristo se lɔ ji nɔ mìjenɔ agbla veviɖe yí vayi sɔnɔ nɔvi shinshin ɖe va bɔbɔwo. Ahanke nɔ mìsɔnɔ ŋɖe sa vɔn keŋ sɔ donɔ jijɔ nɔ mìwo mɛ vevi ɖeɔ, mìwakɔ do Kristo se lɔ ji. Gbesɔ kpe niɔ, nɔ mìzan mìwo gbɔndomɛzanwo sɔ nanɔ kpekpedonu le jɔjɔmɛfɔku ɖe mɛɔ, anyi mìwakɔ do Kristo se lɔ ji. Mìgbedonɔ alɔ hamɛ lɔ yí enyinɔ texwe ci yí mɛɖekaɖeka nɔnɔ vofamɛ le.

ESE CI YÍ DONƆ ŊSƐN AMƐ NƆ ENUJƆJƆƐWAWA

15-17. (a) Lé Yesu nuwanawo dasɛ nɔnɔmɛ ci eɖo do enujɔjɔɛwawa nu doɔ? (b) Lé mìawɛ asran Yesuɔ?

15 Gɔnmɛsese vevi ci yí le enyɔgbe “enujɔjɔɛwawa” nu le Bibla mɛ yí nyi woawa enu ci Mawu nu mɔ yi nyɔ yí wodatra amɛ mɛ o. Nyi yí taɖo mìatɛnŋ anu mɔ Kristo se lɔ donɔ ŋsɛn amɛ nɔ enujɔjɔɛwawaɔ?

Yesu sɔ xomɛfafa koɖo bubu wanɔ nu ɖaɖa nyɔnuwo gbɔ, nyɔnu ciwo yí amɛwo kpɔnɔ mɔ wodele bo ɖe nu o can le mɛ (Kpɔ mamamɛ 16) *

16 Doŋkɔɔ, kpɔ lé Yesu nuwanawo dasɛ nɔnɔmɛ ci eɖo do enujɔjɔɛwawa nu. Le Yesu hwenuɔ, Ʒuifuwo sɛnsɛnŋkɔnɔtɔwo lé ke amɛmanyiʒuifuwo. Ahanke wodekpɔnɔ Ʒuifu ciwo deyi wowo suklu, do ŋɖe ji nɛ. Wodedonɔ bubu nyɔnuwo nu hɛnnɛ o. Ele ahan gan, Yesu wanɔ nu ci yí sɔgbe do amɛwo pleŋ nu yí detranɔ amɛ mɛ o. Élɔn yí amɛmanyiʒuifu ciwo shi xɔse le kplɔɛ do. (Mt. 8:​5-10, 13) Édra eŋɛnywi lɔ nɔ amɛwo pleŋ, hotɔnɔwo koɖo abɔnɔwo can yí debunɔ nyɔ do mɛɖe nu o. (Mt. 11:5; Lk 19:​2, 9) Deshinnɔ ŋta do nyɔnuwo nu alo venɔ xomɛ do wo o. Ewaɖeɔ, ésɔ xomɛfafa koɖo bubu wanɔ nu ɖaɖa nyɔnuwo gbɔ, nyɔnu ciwo yí amɛwo kpɔnɔ mɔ wodele bo ɖe nu o can le mɛ.​—Lk 7:​37-39, 44-50.

17 Nukplamuwo: Mìatɛnŋ asran Yesu nɔ mìdetranɔ amɛ mɛ o yí dranɔ eŋɛnywi lɔ nɔ mɛ ciwo pleŋ lɔn mɔ yewoaɖo to, nɔ wonyi hotɔnɔ alo abɔnɔ alo wole sɛnsɛn ɖekpokpui mɛ can. Kristotɔ ŋsuwo srannɔ yi kpɔwɛ keŋ wanɔ nu ɖaɖa nyɔnuwo gbɔ le bubu mɛ. Nɔ mìwanɔ nu cɛwoɔ, anyi mìwakɔ do Kristo se lɔ ji.

18-19. Nyi yí Yesu kpla amɛwo so enujɔjɔɛwawa nuɔ, yí nyi yí mìkpla so yi nukplakpla lɔ mɛɔ?

18 Amɛvetɔ lɔ, kpɔ enu ci Yesu kpla amɛwo so enujɔjɔɛwawa nu. Ékpla gɔnmɛɖose ciwo yí akpedo yi dokplɔtɔwo nu nɔ woawa enujɔjɔɛ ɖaɖa amɛwo gbɔ. Le kpɔwɛ mɛ, bu tamɛ kpɔ so Shika Se lɔ nu. (Mt. 7:12) Mì pleŋ jinɔ mɔ wo le wa enu ci yí sɔgbe do mì nu. Eyi taɖo mìɖo awa enu ci yí sɔgbe do mɛbuwo nu. Nɔ mìwɛ ahan ɔ, atɛnŋ acucu wo yí woawa enujɔjɔɛ do mì nu. Vɔ lé mìawɛ nɔ wowa enumajɔmajɔ do mì nuɔ? Yesu gbekpla nu yi dokplɔtɔwo mɔ, wo le kando Yehowa ji mɔ yeaɖo kojo “jɔjwɛ nɔ Yi mɛ cancanwo, ciwo yí le axwa dokɔ ɖɛɖɛ kede koɖo ezan.” (Luiki 18:​6, 7) Le nyɔnɔnwi mɛɔ, gbeɖu yí enyɔ cɛwo nyi: mìwo Mawu jɔjɔɛ lɔ nya cukaɖa ciwo mɛ mìtokɔ le ŋkeke kpɛtɛkpɛtɛ cɛwo mɛ yí aɖo kojo jɔjɔɛ nɔ mì do gamɛ ci yí sɔ ji.​—2 Tɛs. 1:6.

19 Nukplamuwo: Nɔ mìwa do gɔnmɛɖose ciwo Yesu kpla mì jiɔ, mìawanɔ enujɔjɔɛ do mɛbuwo nu. Yí nɔ wowa enumajɔmajɔ do mì nu le Satana xexe cɛ mɛɔ, mìatɛnŋ akpɔ akɔnfafa, ɖo mìnya mɔ Yehowa avaɖo kojo jɔjɔɛ nɔ mì.

LÉ MƐ CIWO YÍ LE ŊSƐNTƆXUWO ÐO AWA NU DO MƐBUWO NU DOƆ?

20-21. (a) Lé mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo ɖo awa nu do mɛbuwo nu doɔ? (b) Lé ŋsu awɛ adasɛ mɔ yeɖo amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn nɔ yeshiyeɔ, yí lé vida ɖo awa nu do eviɛwo nu doɔ?

20 Le wawa do Kristo se lɔ ji mɛɔ, lé mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo ɖo awa nu do mɛbuwo nu doɔ? Ci enyi lɔnlɔn yí nyi gɔnmɛɖokpe nɔ ese lɔɔ, mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo ɖo awa nu do mɛ ciwo ji wokpɔ ŋsɛn do le bubu koɖo lɔnlɔn mɛ. Woɖo aɖo ŋwi mɔ Kristo mɔ lɔ nyi lɔnlɔn mɔ.

21 Le xomu mɛ. Ŋsu ɖo alɔn ashiɛ shigbe lé “Kristo wa nɔ Mawu habɔbɔ lɔ nɛ.” (Efe. 5:​25, 28, 29) Ŋsu ɖo asran amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn Yesu tɔ yí akpɔɛni mɔ yeshiye nuʒanʒan koɖo yi nyɔnawo le veviɖe wu ye tɔ. Ŋsu ɖewo tɛnŋ kpɔɛ mɔ lɔnlɔn cɛ hanci agbɔnnu, ɖo taŋfuin wodehɛn wo le xomu ci mɛ yí wodonɔ afixɔxɔ lɔnlɔn koɖo enujɔjɔɛwawa do amɛ nu le o. Etɛnŋ gbɔnnu nɔ wo mɔ woatrɔ adɛn, vɔ woɖo awa trɔtrɔ cɛwo yí asɔ dasɛ mɔ yewowakɔ do Kristo se lɔ ji. Nɔ ŋsu ɖe dasɛ mɔ yeɖo amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn nɔ yeshiyeɔ, ana ashiɛ ado bubu yi nu. Evida ci yí lɔn viɛwo nyɔnɔnwimɛtɔɔ, detanɔfu wo le nuxuxoxo alo nuwana mɛ o. (Efe. 4:31) Ewaɖeɔ, énunɔ nɔ eviɛwo mɔ yelɔn wo yí danasɛ nɔ wo mɔ wowo nu jeŋ nɔ ye, ecɛ wɛni mɔ wonɔnɔ vofamɛ. Evida ci yí wanɔ ahan ɔ, eviɛwo kannɔdo ji yí gbeluini.

22. Shigbe lé wonui do 1 Piɛ 5:​1-3 mɛ nɛ ɖe, mi tɔ yí “lɛngbɔ” lɔwo nyiɔ, yí lé woɖo awa nu do wo nuɔ?

22 Le hamɛ lɔ mɛ. Hamɛmɛshinshinwo ɖo aɖo ŋwi mɔ “lɛngbɔ” lɔwo denyi yewo tɔ o. (Ʒan 10:16; hlɛn 1 Piɛ 5:​1-3.) Enyɔgbe “Mawu ha” koɖo “lɛngbɔha” ɖonɔ ŋwi nɔ hamɛmɛshinshinwo mɔ lɛngbɔ lɔwo nyi Yehowa tɔ. Eji mɔ wo le wa nu do ye lɛngbɔwo nu le lɔnlɔn koɖo xomɛfafa mɛ. (1 Tɛs. 2:​7, 8) Shigbe lɛngbɔkplɔtɔwo hannɛɔ, hamɛmɛshinshin ciwo yí sɔnɔ wowo gbannɔamɛjiwo le lɔnlɔn mɛ nu jenɔŋ nɔ Yehowa. Nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo donɔ bubu hamɛmɛshinshin ciwo yí wanɔ ahan nu yí gbelɔnnɔ wo.

23-24. (a) Akpaxwe ci yí nyi hamɛmɛshinshinwo tɔ nɔ wokpɔkɔ tamɛsɛnsɛn nyɔwo gbɔɔ? (b) Nyi yí hamɛmɛshinshinwo ɖo aɖo ŋwi nɔ wokpɔkɔ nyɔ cɛ hanwo gbɔɔ?

23 Akpaxwe ci yí nyi hamɛmɛshinshinwo tɔ, nɔ wokpɔkpɔ tamɛsɛnsɛn nyɔwo gbɔɔ? Akpaxwe ci wowanɔ to akpo nɔ ci yí kojoɖotɔ koɖo jumɛgan ciwo yí nɔ blema Izraɛli wanɔ. Kojoɖotɔ koɖo jumɛgan cɛwo wanɔ do Ese ci Mawu sɔ nɔ Izraɛli ji. Le hwenɔnuɔ, mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo kpɔnɔ gbɔngbɔnmɛ nyɔwo gbɔ yí gbekpɔnɔ enu ci yí jɔnɔ le jumɛviwo gblamɛ koɖo tamɛsɛnsɛn nyɔwo gbɔ. Vɔ le wawa do Kristo se lɔ ji mɛɔ, hamɛmɛshinshinwo kpɔnɔ tamɛsɛnnuwawa kpaxwe ciwo yí kan Yehowa sɛnsɛn ɖekɛ gbɔ. Wonya mɔ fyɔhawo yí Mawu na ŋsɛn mɔ wo le kpɔ jumɛviwo nyɔwo koɖo tamɛsɛnsɛn nyɔwo gbɔ. Fyɔhawo yí kpɔ mɔ akan ho nɔ amɛ alo acu amɛ do kpu keŋ asɔ dɔn to ni.​—Rɔm. 13:​1-4.

24 Nɔ mɛɖe wa nuvɔn gangan le hamɛ lɔ mɛ ɖe, lé hamɛmɛshinshinwo kpɔnɔ akpaxwe ciwo yí kan Yehowa sɛnsɛn gbɔ doɔ? Wozannɔ Ŋwlɛnŋwlɛn lɔwo sɔ gbejenɔ enyɔ lɔ mɛ keŋ sɔnɔ gbeta so nu. Woɖonɔ ŋwi mɔ lɔnlɔn ji yí wocu Kristo se lɔ do. Lɔnlɔn cucunɔ hamɛmɛshinshinwo yí wobiɔnɔ wowoɖekiwo se mɔ: Nɔ wosɛn tamɛ do mɛɖe nu le hamɛ lɔ mɛ ɖe, nyi woawa asɔ kpedo nuɔ? Lɔnlɔn cucunɔ hamɛmɛshinshinwo yí wogbejenɔ enyɔ cɛ mɛ kpɔ kudo mɛ ci yí wa tamɛsɛnnu lɔ nu: Étrɔ ji mɛa? Mìatɛnŋ akpedo nu yí adra kacaca ci yí le yɛ koɖo Yehowa gblamɛ doa?

25. Nyi mɛ mìagbeje le nyɔta ci yí gbɔgbɔ mɛɔ?

25 Mìdakpe sugbɔ mɔ Kristo se ji yí mìwanɔ do! Nɔ mì pleŋ je agbla yí wanɔ do jiɔ, ana hamɛ lɔ anyi fini yí mɛɖekaɖeka le vofamɛ mɛ le keŋ senɔ le yiɖeki mɛ mɔ wodonɔ afixɔxɔ ye nu yí gbelɔn ye. Vɔ mìkpɔtɔ le xexe ci mɛ yí “amɛ vɔnwo . . . yi jinjin tɔxu nɔ wowo nuvɔn wawa.” (2 Tim. 3:13) Mìɖo anɔ glagla ji. Lé Kristo hamɛ lɔ awɛ adasɛ Mawu nujɔjɔɛwawa nɔ ékpɔkɔ ɖeviwo gbɔ dɔndɔn akpasɛnsintɔ nyɔwo gbɔɔ? Nyɔta ci yí gbɔgbɔ aɖo nyɔbiɔse cɛ ŋci.

EHAJIJI 15 Mikafu Yehowa Ƒe Ŋgɔgbevi La!

^ par. 5 Enyɔta cɛ koɖo amɛve ciwo akplɔɛdo axo nuxu so enu ci yí taɖo mìatɛnŋ akando ji mɔ Yehowa nyi lɔnlɔn koɖo enujɔjɔɛwawa Mawu. Éji mɔ wo le wa nujɔjɔɛ do ye sɛntɔwo nu yí efanɔ akɔn nɔ mɛ ciwo nu wowa enumajɔmajɔ do le xexe vwin cɛ mɛ.

^ par. 1 Kpɔ nyɔta ci yí nyi “Lɔnlɔn koɖo enujɔjɔɛwawa le blema Izraɛli” le Jutakpɔxɔ février 2019 tɔ mɛ.

^ par. 13 ENYƆGBE GƆNMƐÐEÐE: Amɛɖekisɔsɔsavɔn lɔnlɔn cucunɔ mì mìsɔnɔ eʒan koɖo nyɔna mɛbuwo tɔ sɔ ɖonɔ ŋkɔ nɔ mìwo tɔ. Mìlɔnnɔ mɔ mìasɔ ŋɖe sa vɔn nɔ ahɛn nyɔna vɛ nɔ mɛbuwo alo akpedo wo nu, nɔ ŋɖe ayi do mɛ nɔ mì can.

^ par. 61 FOTOWO MƐ ÐEÐE: Yesu kpɔkɔ kposhu ci yí evi ŋsuvi akogo ku nɔ. Yi nu sadɔnu nɔ Yesu yí efɔn ɖajɛvi lɔ so ku.

^ par. 63 FOTOWO MƐ ÐEÐE: Yesu ɖukɔ nu le Farizitɔ ci yí tɔ mɔ Shimɔ xwemɛ. Taŋfuin sakabo yí nyi nyɔnu cɛ ci yí klɔ afɔwo nɔ Yesu koɖo yi ɖashiwo yí sɔ yi ɖawo cucui keŋ yí shi ami do wo. Nyɔnu lɔ nuwanawo dekpe nɔ Shimɔ o, vɔ Yesu xɔ do nyɔnu lɔ ji.