1. Na cava e rua na ka eda vakadeitaka?

NA KALOU o Jiova e lomani ira na nona dauveiqaravi. E dei tu ga na nona lomani ira. E taleitaka tale ga na lewadodonu. (Same 33:5) Eda vakadeitaka gona e rua na ka: (1) E rarawa o Jiova nira vakalolomataki na nona tamata. (2) Ena vakadeitaka me tau vakadodonu na lewa. Na imatai ni ulutaga ena iwasewase qo, * eda vulica kina ni yavutaki ena loloma na Lawa ni Kalou vei ira na Isireli e vola o Mosese. E uqeta na lewadodonu, oya me dodonu na lewa e tau vei ira kece, wili kina o ira na vakaloloma. (Vkru. 10:18) E laurai ena Lawa qori na levu ni nona kauaitaki ira na nona tamata o Jiova.

2. Na taro cava eda na sauma?

² Ni tauyavu na ivavakoso vaKarisito ena 33 G.V., sa sega tale ni muri na Lawa e vola o Mosese. Vakacava e tiko na lawa e taqomaki ira na lotu vaKarisito e yavutaki ena loloma kei na lewadodonu? Io! Era muria na lotu vaKarisito na lawa vou. Eda na veivosakitaka na lawa qori ena ulutaga qo. Oti eda na qai sauma na taro: Eda kila vakacava ni yavutaki ena loloma na lawa qo? Eda kila vakacava ni uqeta na lewadodonu? Mera muria vakacava na lawa qo na qase ni ivavakoso, tagane vakawati, kei ira na tama?

3. Me vaka e cavuti ena Kalatia 6:2, na cava e okati ena “lawa i Karisito”?

³ Wilika Kalatia 6:2. Era muria na lotu vaKarisito na  “lawa i Karisito.” E sega ni vola o Jisu na lawa mera muria na nona imuri, ia e vakarautaka na idusidusi, ivakaro, kei na ivakavuvuli mera muria. Na cava e okati ena “lawa i Karisito”? Na ka kece e vakavulica o Jisu. Meda kila vinaka na lawa qo, meda veivosakitaka mada.

4-5. E veivakavulici vakacava o Jisu, ena gauna cava?

⁴ E veivakavulici vakacava o Jisu? Kena imatai, ena ka e tukuna. E veiuqeti na ka e kaya ni vakavotui kina na ka dina me baleta na Kalou, na inaki dina ni noda bula, e vakamatatataka tale ga ni iwali ni leqa ni kawatamata na Matanitu ni Kalou. (Luke 24:19) Kena ikarua, na nona ivakaraitaki. Na ivakarau ni bula i Jisu e ivakaraitaki vei ira na nona imuri.—Joni 13:15.

⁵ Na gauna cava e veivakavulici kina o Jisu? Ena nona cakacaka vakaitalatala e vuravura. (Maciu 4:23) E vakavulici ira tale ga na nona imuri ni vakaturi oti ga. Kena ivakaraitaki, e rairai vei ira na nona tisaipeli, de dua era le 500 vakacaca, qai vakaroti ira mera ‘veivakatisaipelitaki.’ (Maciu 28:19, 20; 1 Kor. 15:6) Ni ulu ni ivavakoso o Jisu, e vakavulici ira tiko ga na nona tisaipeli ni sa lesu i lomalagi. Kena ivakaraitaki, rauta na 96 G.V., e dusimaka na yapositolo o Joni me vakayaloqaqataki ira na lotu vaKarisito lumuti, me vakasalataki ira tale ga.—Kolo. 1:18; Vkta. 1:1.

6-7. (a  E volatukutukutaki e vei na ivakavuvuli i Jisu? (b) Na sala cava eda talairawarawa kina ena lawa i Karisito?

⁶ E volatukutukutaki e vei na ivakavuvuli i Jisu? E volai ena va na Kosipeli e levu na ka e cavuta o Jisu kei na ka e cakava e vuravura. Eda na kila vinaka tale ga na nona rai ena vo ni iVolatabu vaKirisi vaKarisito era vola na tagane e uqeti ira na yalo tabu, e tiko tale ga vei ira “na rai i Karisito.”—1 Kor. 2:16.

⁷ Ka ni vuli: E yaga na ivakavuvuli i Jisu ena ivakarau ni noda bula kece. Kena ibalebale, na lawa i Karisito ena lewa na ka eda cakava e vale, vanua ni cakacaka se koronivuli, kei na ivavakoso. Eda kila na lawa qori nida wilika na iVolatabu vaKirisi vaKarisito da qai vakasamataka vakatitobu. Eda talairawarawa ena lawa qo  nida muria na kena idusidusi, ivakaro, kei na ivakavuvuli. Nida muria na lawa i Karisito, eda sa talairawarawa tiko vua na Kalou dauloloma o Jiova, o koya e vakavulici Jisu.—Joni 8:28.

8. Na cava na yavu ni lawa i Karisito?

⁸ Ni dei na yavu ni vale, era nuidei qai taqomaki na tiko kina. E va tale ga qori na lawa e dei na kena yavu, era nuidei qai taqomaki o ira na muria. Na yavu ni lawa i Karisito na loloma, qo na yavu vinaka duadua. Eda kila vakacava?

9-10. E laurai vakacava ena ka e cakava o Jisu ni uqeti koya na loloma? Eda na vakatotomuria vakacava?

⁹ Kena imatai, e laurai na loloma ena ka kece e cakava o Jisu. E ivakaraitaki ni loloma na nona veinanumi. E uqeti Jisu na loloma qori me vakavulici ira na ilala levu, vakabulai ira na tauvimate, vakani ira na walokai, vakaturi ira tale ga na mate. (Maciu 14:14; 15:32-38; Mari. 6:34; Luke 7:11-15) E vakayagataka kina e levu na nona gauna kei na igu, e yalorawarawa me vakaliuca na veika me baleti ira eso tale, sega ni ka me baleti koya ga. Koya e bibi duadua, e vakaraitaka nona loloma levu ni mate ena vukuda kece.—Joni 15:13.

¹⁰ Ka ni vuli: Eda na vakatotomuri Jisu nida vakaliuca na veika me baleti ira eso tale, sega ni ka me baleti keda ga. Eda na vakatotomuri koya tale ga nida lomani ira vakalevu ena yalava. Ni uqeti keda na loloma qori meda vunautaka na itukutuku vinaka da qai veivakavulici, eda sa muria tiko na lawa i Karisito.

11-12. (a) Eda kila vakacava ni kauaitaki keda vakalevu o Jiova? (b) Eda na vakatotomuria vakacava na nona loloma?

¹¹ Kena ikarua, e vakaraitaka o Jisu na loloma i Tamana. E laurai ena cakacaka vakaitalatala i Jisu na levu ni nona kauaitaki ira na nona dauveiqaravi o Jiova. Qo e dua na ka e vakavulica o Jisu: Eda talei kece vua na Tamada vakalomalagi. (Maciu 10:31) E marautaka vakalevu o Jiova me ciqomi ira na sipi lako sese era veivutuni ra qai lesu ina ivavakoso. (Luke 15:7, 10) E vakaraitaka o Jiova nona lomani keda ni solia na Luvena me keda ivoli.—Joni 3:16.

¹² Ka ni vuli: Eda na vakatotomuria vakacava na loloma i Jiova? (Efeso 5:1, 2) Eda na raici ira na tacida mera talei sara, eda na ciqomi ira tale ga na “sipi sa yali” era lesu vei Jiova. (Same 119:176) Eda vakaraitaka nida lomani ira na tacida nida vakayagataka noda gauna kei na igu meda vukei ira ena gauna ni leqa. (1 Joni 3:17) Nida vakaraitaka na loloma, eda talairawarawa tiko ena lawa i Karisito.

13-14. (a) Me vaka e volai ena Joni 13:34, 35, na cava e vakarota o Jisu mera vakaraitaka na nona imuri? Cava e vou kina na ivakaro qo? (b) Eda muria vakacava na ivakaro vou?

¹³ Kena ikatolu, e vakarota o Jisu mera vakaraitaka nona imuri na loloma vosota. (Wilika Joni 13:34, 35.) E vou na ivakaro i Jisu ni vinakati kina na ivakarau ni loloma e sega ni vakabibitaki ena Lawa ni Kalou vei ira na Isireli: Oya meda lomani ira na tacida me vaka nona lomani keda o Jisu. E vinakati kina na loloma vosota. * Meda lomani ira vakalevu na tacida, vakalailai o keda. Na levu ni noda lomani ira, eda na bolemate ena vukudra me vaka e cakava o Jisu.

¹⁴ Ka ni vuli: Eda na muria vakacava na ivakaro vou? Nida vakuai keda ena vukudra na tacida. Eda na sega ni bolemate wale ga, eda na vakuai keda tale ga  ena ka lalai. Kena ivakaraitaki, eda na muria na lawa i Karisito nida vakuai keda wasoma meda kauti ira na tacida itabaqase ena soqoni, se yalorawarawa ni vakuai keda me marau kina e dua na tacida, se cegu mai na cakacaka meda veivuke ena vakacoko. Eda veivuke tale ga ena ivavakoso mera nuidei ra qai taqomaki.

15-17. (a) E laurai vakacava ena itovo i Jisu na lewadodonu? (b) Eda na vakatotomuri Jisu vakacava?

¹⁵ Na ibalebale ni “lewadodonu” ena iVolatabu, oya noda cakava na ka e donu vua na Kalou, eda na sega tale ga ni veivakaduiduitaki se veitovaki. Eda kila vakacava ni uqeta na lewadodonu na lawa i Karisito?

¹⁶ Kena imatai, vakasamataka na lewadodonu e laurai ena itovo i Jisu. Ena nona gauna, o ira na iliuliu ni lotu era cati ira na sega ni Jiu, beci ira na Jiu tauvanua kei ira na yalewa. Ia o Jisu e sega ni vakaduiduitaka e dua. E vakadonuya mera muri koya o ira na sega ni Jiu era vakabauti koya. (Maciu 8:5-10, 13) Ni vunau, e sega ni vakaduiduitaka na vutuniyau kei na dravudravua. (Maciu 11:5; Luke 19:2, 9) E sega ni voravora vei ira na yalewa. E dau yalovinaka qai dokai ira mada ga na yalewa era beci tu.—Luke 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Ka ni vuli: Eda na vakatotomuri Jisu nida sega ni veivakaduiduitaki, eda vunau tale ga vei ira kece era tu vakarau ni vakarorogo se mani lotu cava era lewena, vutuniyau se dravudravua. Era muria na tagane lotu vaKarisito na ivakaraitaki i Jisu nira dokai ira na yalewa. Nida muria qori, eda sa talairawarawa tiko ena lawa i Karisito.

18-19. Na cava e vakavulica o Jisu me baleta na lewadodonu? Cava eda vulica?

¹⁸ Kena ikarua, dikeva na ka e vakavulica o Jisu me baleta na lewadodonu. E cavuta na ivakavuvuli ena uqeti ira na nona imuri mera kua ni veivakaduiduitaki. Kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na iVunau Koula. (Maciu 7:12) Eda vinakata kece me caka vei keda na ka dodonu. Koya gona, meda cakava tale ga qori vei ira na tacida. De dua ena uqeti ira mera caka dodonu tale ga vei keda. Ia vakacava ke caka vei keda na veika tawadodonu? E vakavulici ira tale ga na nona imuri o Jisu mera nuitaki Jiova, ni na raica me “vakayacori na lewadodonu vei ira . . . era tagi vua ena siga kei na bogi.” (Luke 18:6, 7) Qori e vosa ni yalayala, oya ni kila vinaka na noda Kalou lewadodonu na veika dredre eda sotava ena iotioti ni veisiga qo, ena raica tale ga me tau na lewadodonu ena nona gauna lokuci.—2 Ces. 1:6.

¹⁹ Ka ni vuli: Nida muria na ivakavuvuli i Jisu, eda na caka dodonu vei ira na tacida. Ke caka vei keda na veika tawadodonu ena vuravura i Setani, eda vakacegui nida kila ni na raica o Jiova me vakayacori vei keda na veika dodonu.

20-21. (a) Mera muria vakacava na lawa i Karisito na qase ni ivavakoso, tagane vakawati, kei ira na tama? (b) Ena vakaraitaka vakacava o tagane vakawati na loloma vosota? Me vakacava na nona ivakarau na tama vei luvena?

²⁰ Mera muria vakacava na lawa i Karisito na qase ni ivavakoso, tagane vakawati, kei ira na tama? Ni yavutaki ena loloma na lawa qori, e bibi mera dokai ira na vakarurugi ena nodra lewa, mera vakaraitaka tale ga na loloma. Mera nanuma tiko ni vinakata o Karisito  meda vakaraitaka na loloma ena ka kece.

²¹ Ena vuvale. Me lomani watina na tagane vakawati “me vaka ga nona karona na ivavakoso na Karisito.” (Efeso 5:25, 28, 29) E vinakati me muria na loloma vosota i Karisito ni vakaliuca na veika me baleti watina, sega ni ka me baleti koya ga. Ena rairai dredre mera vakaraitaka eso na tagane na loloma qori kei na caka dodonu ni sega ni vakabibitaki ena nodra ivakarau vakavanua. De dua e dredre mera biuta nodra itovo ca, ia e vinakati mera veisau mera muria na lawa i Karisito. Na tagane vakawati e vakaraitaka na loloma vosota, ena dokai koya o watina. Na tama e lomani ira dina na luvena, ena sega ni vakararawataki ira ena ka e tukuna se cakava. (Efeso 4:31) Ia ena vakaraitaka na nona loloma kei na veivakadonui mera kila kina na gone nira taqomaki, mera nuidei tale ga. Era na lomani koya na gone, era na nuitaki koya tale ga.

22. Me vaka e cavuti ena 1 Pita 5:1-3, e nei cei na “sipi”? Mera qaravi vakacava?

²² Ena ivavakoso. Mera nanuma tiko na qase ni ivavakoso ni sega ni nodra na “sipi,” e nei Jiova. (Joni 10:16; wilika 1 Pita 5:1-3.) Era kila qori ena matavosa, “qelenisipi ni Kalou,” “mata ni Kalou,” se “taukeni ira na Kalou.” E vinakata o Jiova mera lomani na sipi, mera kauaitaki tale ga. (1 Ces. 2:7, 8) O Jiova ena vakadonui ira na qase era qarava ena yalololoma na nodra itavi vakaivakatawa. Era na lomana na qase ni ivavakoso qori na mataveitacini, era na dokai koya tale ga.

23-24. (a) Na cava na nodra itavi na qase ena kisi ni cala bibi? (b) Cava mera vakasamataka tiko na qase nira qarava na kisi qori?

²³ Na cava na nodra itavi na qase ena kisi ni cala bibi? E duidui na nodra itavi ni  vakatauvatani kei ira na turaganilewa kei ira na qase ni Isireli. Ena Lawa ni Kalou vei ira na Isireli, era qarava na tagane era lesi na veika e vauca na veika vakayalo kei na basulawa. Ia ena lawa i Karisito, era qarava na qase na veika vakayalo e vauca na cala. Era kila ni nodra itavi lesi vakalou na vakailesilesi ni matanitu mera qarava na kisi ni basulawa. Qori e okati kina nodra tauca na itotogi me vaka na totogi ilavo se vesu.—Roma 13:1-4.

²⁴ Na cava era na cakava na qase nira qarava na yasana vakayalo e vauca na cala bibi? Era vakayagataka na iVolatabu mera dikeva kina na ituvaki ra qai vakatulewa. Era kila tiko ni yavutaki ena loloma na lawa i Karisito. Na loloma ena uqeti ira na qase mera vakasamataka: Na cava me caka me vukei kina e dua ena ivavakoso e vakaleqai se vakararawataki? Me baleti koya e cala, na loloma ena uqeti ira na qase mera vakasamataka: Vakacava sa veivutuni? Ena vukei vakacava me vinaka tale nona veiwekani kei Jiova?

25. Na cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?

²⁵ Eda marau nida vauci ena lawa i Karisito! Nida saga kece meda muria, eda na veilomani ena ivavakoso, eda mareqeti, eda taqomaki tale ga. Eda se bula tiko ena vuravura era na “torosobu ga” kina na “daucaka ca.” (2 Tim. 3:13) E bibi gona meda yadra tiko. Ena vakaraitaka vakacava na ivavakoso vaKarisito na lewadodonu ni Kalou nira vakasagai se vaqaseni na gone? Ena saumi na taro qori ena ulutaga e tarava.