Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 18

Butemwe ne Bunchibamambo Bwaoloka mu Kipwilo

Butemwe ne Bunchibamambo Bwaoloka mu Kipwilo

“Isendelaingako anwe bene na bene bintu bimunemena, mambo mu kuba kino mukafikizha muzhilo wa Kilishitu.”—NGA. 6:2.

LWIMBO 12 Yehoba, Lesa Wetu Wawama

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Ñanyi bintu bibiji byo twafwainwa kuketekela?

YEHOBA LESA watemwa bingi bapopweshi banji, kabiji ukatwajijila kwibatemwa. Kabiji watemwa bunchibamambo bwaoloka. (Sala. 33:5) Onkao mambo, twafwainwa kuketekela bintu bibiji: (1) Yehoba kimukola bingi ku muchima inge bakalume banji bebachibila mambo mu jishinda jabula koloka. (2) Walaya kuba’mba bantu banji kechi bakatwajijila na kwiboba nshiji ne. Mu mutwe mutanshi mu bino bibaaba, * twafunjile kuba’mba mizhilo Lesa yo apele bena Isalela kupichila mwi Mosesa yaimenejile pa butemwe. Yatundaikanga bunchibamambo bwaoloka ku bantu bonse kuvwangakotu ne babujile ba kwibazhikijila. (Mpitu. 10:18) Mizhilo isolola Yehoba byo ata bingi muchima bapopweshi banji.

2. Ñanyi mepuzho o tusakukumbula?

2 Mizhilo ya Mosesa yalekele kwingila mu 33 C.E. kimye kyalengelwe kipwilo kya bena Kilishitu. Nanchi kino kyalumbulwilenga’mba bena Kilishitu kechi bakamwenamo mu mizhilo yaimenejile pa butemwe kabiji yatundaikanga bunchibamambo bwaoloka nenyi? Ine. Bena Kilishitu bebapele muzhilo wa katataka. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa uno muzhilo. Apa bino tukumbule ano mepuzho: Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba uno muzhilo waimena pa butemwe? Mambo o twafwainwa kwambila’mba uno muzhilo utundaika bunchibamambo bwaoloka? Bantu bo bapa luusa lwa kutangijila bakwabo bakonsha kulondela byepi uno muzhilo?

“MUZHILO WA KILISHITU” YE MU KA?

3. Ñanyi bintu byavwangwa mu “muzhilo wa Kilishitu” byatongolwa pa Ngalatiya 6:2?

3 Tangai Ngalatiya 6:2. Bena Kilishitu balondela “muzhilo wa Kilishitu.” Yesu kechi wanembele mutanchi wa mizhilo ya kulondela baana banji ba bwanga ne, bino wibapele mikambizho ne mafunde a kwibatangijila. Mu “muzhilo wa Kilishitu” muji bintu byonse byafunjishe Yesu. Mu mafuka alondelapo, tusakufunda byavula pa uno muzhilo.

4-5. Yesu wafunjishanga byepi, kabiji ñanyi kimye kyo afunjishe?

4 Yesu wafunjishanga byepi? Patanshi, wafunjishanga bantu na byambo byo aambanga. Byambo byanji byajinga na bulume mambo wafunjishanga bukine pe Lesa, pa ene mambo o twaikela na bumi, kabiji ne kuba’mba Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukapwisha buyanji bonse bwa bantu. (Luka 24:19) Kabiji Yesu naye walondelanga bintu byo afunjishanga. Bwikalo bwanji bwafunjishenga baana banji ba bwanga byo bafwainwe kwikala.—Yoa. 13:15.

5 Ñanyi kimye Yesu kyo afunjishe? Wafunjishe kimye kyo aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda. (Mat. 4:23) Kabiji wafunjishe baana banji ba bwanga byo bamusangwiletu. Wamwekele ku jibumba ja baana banji ba bwanga, kampe bakijile pa 500, kabiji wibapele ne mukambizho wa ‘kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Ko. 15:6) Byo aji mutwe wa kipwilo, Yesu watwajijile kupa baana banji ba bwanga mikambizho ne byo abwelele mwiulu. Mu 96 C.E., Kilishitu wakambizhe mutumwa Yoano kutundaika ne kujimunako bena Kilishitu bashingwa.—Kolo. 1:18; Lum. 1:1.

6-7. (a) Mafunjisho a kwa Yesu anembwa kwepi? (b) Tukookela byepi muzhilo wa Kilishitu?

6 Mafunjisho a kwa Yesu anembwa kwepi? Mu mabuku ana a Mambo Awama mo mwanembwa byo aambile ne byo aubile kimye kyo ajinga pano pa ntanda. Mabuku ashala a Binembelo bya Kingiliki etukwasha kuyuka bilanguluka Yesu pa bintu, mambo banabalume beanembele batangijilwe na mupashi wazhila kabiji bajinga “na muchima wa Kilishitu.”—1 Ko. 2:16.

7 Byo tufunjilako: Mafunjisho a kwa Yesu aamba pa bwikalo bonse bwa bantu. Onkao mambo, muzhilo wa Kilishitu wavwangamo byonse byo tuba pa nzubo, ku nkito, nangwa ku sukulu, ne ku kipwilo. Tufunda uno muzhilo kupichila mu kutanga Binembelo bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu ne kulanguluka-langulukapo. Tukookela uno muzhilo kupichila mu kulondela mikambizho ne mafunde ajimo anembelwe na lutangijilo lwa mupashi. Umvwe ke tukookele muzhilo wa Kilishitu, ko kuba’mba tubena kukookela Lesa wetu wa butemwe aye Yehoba, Nsulo ya mafunjisho onse a kwa Yesu.—Yoa. 8:28.

MUZHILO WAIMENA PA BUTEMWE

8. Muzhilo wa Kilishitu waimena pa ka?

8 Nzubo yo bashimika pa kitendekesho kyakosa, ilengela bantu bekalamo kuyuka’mba bazhikijilwa. Kyo kimotu, muzhilo wawama ulengela boba bamulondela kuyuka’mba bazhikijilwa. Muzhilo wa Kilishitu wawama bingi mambo waimena pa butemwe. Mambo ka o twaambila bino?

Inge ketubile bakwetu byawama, ko kuba’mba tubena kukookela “muzhilo wa Kilishitu” (Monai mafuka 9-14) *

9-10. Butemwe bwamulengelanga Yesu kuba byepi, kabiji twakonsha kumulondela byepi?

9 Kitanshi, butemwe bo bwalengelanga Yesu kuba byonse byo aubanga. Lusa nangwa kifyele, ke byubilo bya butemwe. Na mambo a lusa, Yesu wafunjishe mabumba a bantu, kubuka bajinga na bikola, kujisha bajinga na nzala, kusangula bafwile. (Mat. 14:14; 15:32-38; Mako 6:34; Luka 7:11-15) Nangwa kya kuba mingilo yo aingilanga yakebewanga kimye ne bulume, Yesu watangizhangako bintu bya bakwabo kukila byanji. Jishinda jikatampe jo amwesheshemo butemwe ke kupana bumi bwanji kwikala bukuzhi bwa kukuula bavula.—Yoa. 15:13.

10 Byo tufunjilako: Twakonsha kulondela Yesu kupichila mu kutangizhako bintu bya bakwetu. Kabiji twakonsha kumulondela kupichila mu kumwesha bantu bekala mu nyaunda yetu kifyele. Umvwe kino kifyele kitulengela kusapwila ne kufunjisha bantu mambo awama, ko kuba’mba tubena kukookela muzhilo wa Kilishitu.

11-12. (a) Ki ka kimwesha’mba Yehoba wituta bingi muchima? (b) Twakonsha kulondela byepi butemwe bwa Yehoba?

11 Kya bubiji, Yesu wasolwele butemwe bwa Shanji. Byo aingijilenga mwingilo wanji, Yesu wamwesheshe Yehoba byo ata bingi muchima bapopweshi banji. Yesu wafunjishe amba: Atweba bonse pa muntu pa muntu twanema bingi kwi Shetu wa mwiulu. (Mat. 10:31) Yehoba utambwila mukooko waelekele inge walapila ne kubwela mu kipwilo. (Luka 15:7, 10) Yehoba wamwesheshe byo etutemwa byo apaine Mwananji kwikala bukuzhi bwetu.—Yoa. 3:16.

12 Byo tufunjilako: Twakonsha kulondela byepi butemwe bwa Yehoba? (Efi. 5:1, 2) Tumona balongo ne banyenga amba banema, kabiji tutambwila na lusekelo “mukooko walubilamo” wabwela kwi Yehoba. (Sala. 119:176) Tumwesha’mba twatemwa balongo ne banyenga inge twipana kwibakwasha, nabiji kwingijisha kimye kyetu ne bulume kwibakwasha mu bintu byo bakajilwa. (1 Yoa. 3:17) Umvwe ketumweshe bakwetu butemwe, ko kuba’mba tubena kulondela muzhilo wa Kilishitu.

13-14. (a) Kwesakana na byaamba Yoano 13:34, 35, Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga kuba byepi, kabiji mambo ka uno mukambizho o aikela wa katataka? (b) Tukookela byepi mukambizho wa katataka?

13 Kya busatu, Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga kumwesha butemwe bwa kwipana. (Tangai Yoano 13:34, 35.) Mukambizho wa kwa Yesu wa katataka mambo utundaika bantu kwikala na butemwe bo babujile kwambapo mu Mizhilo Lesa yo apeele bena Isalela. Buno ke butemwe bwa kutemwa bena Kilishitu bakwenu byonkatu Yesu byo emutemwa. Buno ke butemwe bwa kwipana. * Twafwainwa kutemwa balongo ne banyenga kukila ne byo twitemwa atweba bene. Twafwainwa kwibatemwa bingi kya kuba twipana ne kwibafwila byonkatu byaubile Yesu.

14 Byo tufunjilako: Tukookela byepi mukambizho wa katataka? Tukookela uno mukambizho kupichila mu kwipana kukwasha balongo ne banyenga. Twibatemwa bingi kya kuba twipana kwibobila bintu bikatampe, nabiji kupana bumi bwetu na mambo a abo, kabiji ne kwibobila bintu bicheche. Inge kya kuba twipana kusendangako mulongo nangwa nyenga wakoma pa kuya na kupwila, nangwa inge twaleka kuba bintu bimo byo twatemwa pa kuba’mba tutokeshe mutemwe wetu ku muchima, nangwa inge twalomba moba ku nkito pa kuba’mba tukwashe baponenwa na bya malwa, ko kuba’mba tubena kukookela muzhilo wa Kilishitu. Kabiji inge ke tube bino, ko kuba’mba tubena kukwasha bonse mu kipwilo kumona’mba bazhikijilwa.

MUZHILO UTUNDAIKA BUNCHIBAMAMBO BWAOLOKA

15-17. (a) Byubilo bya kwa Yesu byamweshanga byepi amba wanemekele bantu bonse? (b) Twakonsha kulondela byepi Yesu?

15 Kyambo kya kuba’mba “bololoke” kwesakana na byo bekingijisha mu Baibolo kilumbulula kuba bintu byaamba Lesa amba byawama ne kubula kuba misalululo. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba muzhilo wa Kilishitu utundaika bololoke?

Yesu wanemekele banabakazhi ne kwibobila kifyele, kubikapotu ne boba bo balengulwile ku bantu (Monai jifuka 16) *

16 Kitanshi, langulukai pa byubilo bya kwa Yesu byo byamweshanga bololoke. Kimye kyo ajinga pano pa ntanda, bantangi ba Bayudea bashikilwe bantu ba mu bisaka bikwabo, balengululanga Bayudea bayanji, kabiji kechi banemekanga banabakazhi ne. Pano bino, Yesu kechi wajinga na misalululo ne, wanemekele bantu bonse. Watambwilanga bantu ba mu bisaka bikwabo bajinga na lwitabilo kwikala baana banji ba bwanga. (Mat. 8:5-10, 13) Kechi wajinga na misalululo pa kusapwila mambo awama ne, wasapwilangatu bantu bonse, banonshi ne bayanji. (Mat. 11:5; Luka 19:2, 9) Kechi wayanjishanga banabakazhi nangwa kwibambila byatama ne. Pakuba wibanemekanga bingi ne kwibobila lusa, kubikapotu ne boba bo balengulwile.—Luka 7:37-39, 44-50.

17 Byo tufunjilako: Twakonsha kulondela byaubanga Yesu kupichila mu kubula kwikala na misalululo ne kusapwila bantu bonse bakeba kumvwa mambo awama, bayanji, banonshi, ne baya mu bupopweshi bwa pusana-pusana. Banabalume bena Kilishitu balondela Yesu kupichila mu kunemeka banabakazhi. Inge ketube bino, ko kuba’mba tubena kukookela muzhilo wa Kilishitu.

18-19. Yesu wafunjishe’mba ka pa kubila bakwetu byawama, kabiji tufunjilako ka ku byo afunjishe?

18 Kya bubiji, langulukai pa jishinda Yesu jo afunjishemo bololoke. Wafunjishe mafunde akwasha baana banji ba bwanga kubila bakwabo byawama. Akilangulukai pa Jifunde Jikatampe. (Mat. 7:12) Bonsetu tukeba kwitubila byawama. Onkao mambo, twafwainwa kubilanga bakwetu byawama. Inge ke tubile bakwetu byawama, nabo baketubilanga byawama. Pano twakonsha kuba byepi inge betuba nshiji? Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga kuketekela mwi Yehoba kuba’mba “ukebachibila mambo [aba] bamujijila mute ne bufuku.” (Luka 18:6, 7) Abino byambo ke mulaye wa kuba’mba: Lesa wetu waoloka wayuka meseko o tubena kupitamo mu ano moba a kupelako, kabiji ukachibila bantu mambo monka mo aolokela pa kimye kyafwainwa.—2 Tesa. 1:6.

19 Byo tufunjilako: Inge ke twingijishe mafunde afunjishe Yesu, tukobilanga bakwetu byawama. Kabiji inge kya kuba bakitubapo kala nshiji mu ino ntanda ya kwa Satana, kyafwainwa kwitutekenesha pa kuyuka’mba Yehoba ukaleta bunchibamambo bwaoloka.

ABA BO BAPA LUUSA LWA KUTANGIJILA BAKWABO BAFWAINWA KWINGIJISHANGA BYEPI LUUSA LWABO?

20-21. (a) Aba baji na luusa lwa kutangijila bakwabo bafwainwa kwingijishanga byepi luusa lwabo? (b) Mwanamulume wakonsha kumwesha byepi butemwe bwa kwipana, kabiji nsemi wamulume wafwainwa kulamanga byepi baana banji?

20 Kulondela muzhilo wa Kilishitu kwakonsha kukwasha boba batangijila bakwabo kwingijisha byepi luusa lwabo? Na mambo a kuba’mba uno muzhilo waimena pa butemwe, aba bo bapa luusa bafwainwa kunemeka bantu bo batangijila ne kwibalama bulongo. Bafwainwa kuvulukanga’mba Kilishitu ukeba’mba tumweshenga butemwe mu bintu byonse byo tuba.

21 Mu kisemi. Mwanamulume wafwainwa kutemwa mukazhanji “byonkatu ne Kilishitu byo atemenwe kipwilo.” (Efi. 5:25, 28, 29) Mwanamulume wafwainwa kulondela butemwe bwa kwipana bwamwesheshe Kilishitu kupichila mu kutangizhako bintu bikeba mukazhanji. Banabalume bamo kyakonsha kwibakatazha kumwesha buno butemwe na mambo a kuba’mba bakomejile mu bisho mo babula kunemeka banabakazhi. Kyakonsha kwibakatazha kuleka ndangulukilo yatama, pano bino, bafwainwatu kupimpula byubilo byabo pa kuba’mba bakookele muzhilo wa Kilishitu. Mwanamulume uji na butemwe bwa kwipana bamunemeka bingi ku mukazhanji. Nsemi wamulume watemwa baana banji kechi wibayanjisha nangwa kwibambila byatama ne. (Efi. 4:31) Pakuba umwesha butemwe bwanji mu jishinda jilengela baana banji kuyuka’mba bazhikijilwa. Nsemi ulama baana banji mu jino jishinda, bamutemwa bingi ku baana ne kumuketekela.

22. Byonka byaamba 1 Petelo 5:1-3, ñanyi mwine mwina “mikooko,” kabiji bakulumpe bafwainwa kwiilamanga byepi?

22 Mu kipwilo. Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuyuka’mba “mikooko” kechi yabo ne. (Yoa. 10:16; tangai 1 Petelo 5:1-3.) Byambo bya kuba’mba “jitanga ja Lesa,” “kwi Lesa,” ne “Lesa bo enonkela mwine,” bivululamo bakulumpe mu kipwilo amba Yehoba ye mwina mikooko. Ukeba’mba mikooko yanji beilamenga bulongo ne kwiyubila kifyele. (1 Tesa. 2:7, 8) Yehoba utemwa bingi bakulumpe mu kipwilo bengila bulongo mwingilo wabo wa bukafunga. Bano bakulumpe bebatemwa ne kwibanemeka ku balongo ne banyenga mu kipwilo.

23-24. (a) Ñanyi mwingilo uji na bakulumpe mu kipwilo inge muntu walenga mambo akatampe? (b) Bakulumpe bafwainwa kulanguluka pa ñanyi bintu pa kuchiba mambo?

23 Bakulumpe mu kipwilo baji na ñanyi mwingilo inge muntu walenga mambo akatampe? Mwingilo wabo wapusanako na mwingilo waingilanga mitonyi ne bakulumpe balondelanga Mizhilo Lesa yo apele bena Isalela. Kwesakana na Mizhilo, banabalume bo basajile, kechi bachibangatu mambo a bya bupopweshi ne, bino bachibanga ne mambo akwabo acheche ne akatampe. * Bino kwesakana na muzhilo wa Kilishitu, bakulumpe mu kipwilo bambatu mambo a bya bupopweshi bwa Yehoba. Bayuka kuba’mba Lesa wapa luusa bantangi ba makafulumende lwa kuchiba mambo alenga bantu akatampe ne acheche. Kino kyavwangamo luusa lwa kwambila walenga mambo kufweta mali muntu ye alenga mambo ne luusa lwa kuzhachisha bandengamambo ne kwibataya pa kazhima.—Loma 13:1-4.

24 Bakulumpe mu kipwilo boba byepi inge umo mu kipwilo walenga mambo akatampe? Bengijisha Binembelo pa kupituluka mu mambo ne kufuukulapo bya kuba. Bavuluka kuba’mba butemwe po paimena muzhilo wa Kilishitu. Butemwe bulengela bakulumpe mu kipwilo kulanguluka pa kino: Bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bakwashe ba mu kipwilo bo baleenga mambo? Inge muntu walenga mambo, butemwe bulengela bakulumpe mu kipwilo kulanguluka pa bino: Nanchi muntu walenga mambo walapila nyi? Twakonsha kumukwasha kuwamisha bulunda bwanji ne Lesa nyi?

25. Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

25 Kyawama bingi kutangijilwa na muzhilo wa Kilishitu. Inge kya kuba atweba bonse twibikako kulondela uno muzhilo, tukwasha kipwilo kwikala mu mutende ne kulengela balongo ne banyenga kuyuka’mba bebatemwa, banemekwa, kabiji bazhikijilwa. Nangwa byonkabyo, tubena kwikala mu ntanda muji “bantu babi” kabiji ‘babena kutaminakotu.’ (2 Timo. 3:13) Twafwainwa kwikala bajimuka. Kipwilo kyakonsha kumwesha byepi bunchibamambo bwaoloka bwa Lesa inge pamweka mambo a kukuna baana? Buno bwipuzho bukakumbulwa mu mutwe walondelapo.

LWIMBO 15 Totai Mubeji wa Yehoba!

^ jifu. 5 Uno mutwe ne ikwabo ibiji yalondelapo yaamba pa ene mambo o twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba ke Lesa wa butemwe kabiji mutonyi waoloka. Ukeba’mba bantu banji bebachibilenga mambo monka mo aolokela, kabiji utekenesha ne boba bobabula kuchibila mambo abo mo aolokela mu ino ntanda ibi.

^ jifu. 1 Monai kibaaba kya kuba’mba “Butemwe ne Bunchibamambo Bwaoloka mu Kimye kya Bena Isalela” mu Kyamba kya Usopa kya February 2019.

^ jifu. 13 KULUMBULULA BYAMBO: Butemwe bwa kwipana bwitulengela kutangizhako bintu bikeba bakwetu. Twipana kuleka kuba bintu bimo byo twatemwa pa kuba’mba tukwashe bakwetu.

^ jifu. 23 Mambo acheche o bachibanga ke mambo nabiji a kutoboka, mwenga, bwivi, bubela, kwikatazha na mambo mipaka ya mapunzha nangwa majimi, nkongole ne bikwabotu. Mambo akatampe ke mambo a kulala mizhilo nabiji kwipayañana, bukapondo, ne kulaala na muntu kya kumukanjikizha.

^ jifu. 62 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Yesu ubena kutala mwanamukazhi wafwilwa ubena kujila mwananji wamulume umotu wafwa. Yesu waumvwa lusa kabiji wasangula uno nsongwalume.

^ jifu. 64 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Yesu ubena kuja kajo mu nzubo ya Mufaliseo wa jizhina ja Shimona. Mwanamukazhi umo, kampe pite, popo apwishatu kovwa maulu a kwa Yesu na mipolo, wiashimuna na nsuki yanji, kabiji waitulwilako ne manyi. Shimona kechi watemwa byauba uno mwanamukazhi ne, bino Yesu wamuzhikijila.