1. Wanyalo bedo gadier gi weche ariyo mage?

JEHOVA NYASAYE ohero jotichne ahinya. Osebedo konyiso mano kuom higni duto, kendo obiro dhi nyime timo kamano. Bende, ohero tim makare. (Zab. 33:5) Nikech mano, wanyalo bedo gadier gi weche ariyogi: (1) Jehova winjo malit sama ji timo ne jotichne gik ma ok kare. (2) Gikone, nyaka obi orie weche mondo one ni joma timo ne jotichne gik maricho oyudo kum mowinjore. E sula mokwongo kuom sula ang’wen ma ni e grubni, * ne wapuonjore ni mise mar Chike ma ne Nyasaye omiyo Jo-Israel kokalo kuom Musa ne en hera. Chikego ne dwaro ni ji otim ne jowetegi gik makare, moriwo nyaka joma ne onge gi nyalo mar geng’o gik maricho mitimonegi. (Rap. 10:18) Chikego nyiso maler ni Jehova ohero jotichne kendo odewogi.

2. Gin penjo mage ma wabiro dwoko?

² Chike Musa ne oweyo tiyo e higa mar 33 ka ne ochak kanyakla mar Jokristo. Be mano nyiso ni Jokristo koro ne ok dhi yudo ber mar chike motenore kuom hera kendo ma jiwo tim makare? Ooyo! Ne omi Jokristo chik manyien. E sulani, wabiro kwongo nono gima chikno en. Kae to wabiro dwoko penjo ma luwogi: Ang’o momiyo wanyalo wacho ni hera e mise mar chikno? Ang’o momiyo wanyalo wacho ni chikno jiwo tim makare? E bwo chikno, joma omi migawo mar tayo jomamoko onego otim mano e yo mane?

3. “Chik Kristo” ma iwuoye e Jo-Galatia 6:2 oriwo ang’o?

³ Som Jo-Galatia 6:2. Jokristo ni e bwo “chik Kristo.”  Kata obedo ni Yesu ne ok ondiko ne jolupne chike monego giluw, ne onyisogi gik ma nonego gitim kaachiel gi puonj gi chike ma nonego giluw. “Chik Kristo” oriwo gik moko duto ma Yesu nopuonjo. Mondo wawinj tiend chikni maber, we wanon weche ma luwogi.

4-5. Gin yore mage ma Yesu ne tiyogo e puonjo, to notimo mano e kinde mage?

⁴ Gin yore mage ma Yesu ne tiyogo e puonjo? Mokwongo, ne onyiso ji achiel ka achiel gik ma nonego gitim. Weche Yesu ne nigi teko nikech ne gikonyo ji ng’eyo adiera e wi Nyasaye, ne gipuonjo ji kaka Nyasaye dwaro ni dhano oti gi ngimagi, kendo jiwo ne ji ni Pinyruodh Nyasaye kende e ma biro tieko ne dhano chandruok. (Luka 24:19) Mar ariyo, ne opuonjo ji kokalo kuom ranyisi ma ne oketonegi. Kit ngimane nokonyo jolupne ng’eyo kaka gin be nonego gidag.​—Joh. 13:15.

⁵ Gin kinde mage ma Yesu nopuonjoe? Nopuonjo ka ne en e piny. (Mat. 4:23) Bende, nopuonjo jolupne kinde machuok bang’ chierne. Kuom ranyisi, nofwenyore ne jopuonjre ma dirom 500 kamoro achiel mi omiyogi migawo mar ‘loko ji obed jopuonjrene.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 15:6) Nikech en e wi kanyakla, nodhi nyime puonjo jopuonjrene kata mana bang’ ka ne osedok e polo. Kuom ranyisi, e higa mar 96 kama, nonyiso jaote Johana mondo ojiw Jokristo mowal kendo mondo omigi siem.​—Kol. 1:18; Fwe. 1:1.

6-7. (a) Weche ma Yesu nopuonjo ondik kanye? (b) Ere kaka waluwo chik Kristo?

⁶ Weche ma Yesu nopuonjo ondik kanye? Chwo ma ne ondiko buge ang’wen mag Injili nondiko thoth gik ma Yesu nowacho kendo timo ka ne en e piny ka. Bende, nitie chwo mamoko ma ne nigi “pach Kristo” ma ne ota gi roho maler mondo gindik weche ma medo konyowa ng’eyo kaka Yesu neno gik moko. (1 Kor. 2:16) Weche ma ne gindikogo yudore e Tich Joote nyaka Fweny.

⁷ Puonj ma wayudo en ma: Gik ma Yesu nopuonjo mulo gimoro amora ma watimo e ngimawa. Omiyo, chik Kristo tayo gik ma watimo e dala, e tich, e skul, kod e kanyakla. Wanyalo ng’eyo chikno ka wasomo ndiko mag Mathayo nyaka Fweny kendo paro matut kuom gik ma wasomogo.  Waluwo chikno kuom temo matek mondo kit ngimawa oluwre gi puonj kod chike ma ni e ndikogo. Sama waluwo chik Kristo, mano nyiso ni wawinjo Jehova Nyasachwa ma jahera ma e wuon weche duto ma Yesu nopuonjo.​—Joh. 8:28.

8. Mise mar Chik Kristo en ang’o?

⁸ Ot moger e wi mise motegno miyo joma odak e iye ok bed gi luoro moro ni odno nyalo lwar. E yo ma kamano, chik moketne mise motegno miyo joma luwe ok bed gi luoro moro amora ni chikno nyalo hinyogi. Chik Kristo oketne mise maber chuth. Miseno en hera. Ang’o momiyo wawacho kamano?

9-10. Gin ranyisi mage ma nyiso ni Yesu nohero ji, to ere kaka wanyalo luwo ranyisine?

⁹ Mokwongo, hera e ma ne tayo Yesu e gimoro amora ma notimo. Kecho ji en achiel kuom yore ma ng’ato nyalo nyisogo ni ohero jomamoko. Nikech Yesu ne kecho ji, nopuonjo oganda, nochango joma tuore, nomiyo ji chiemo, kendo nochiero jomotho. (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luka 7:11-15) Kata obedo ni timo gigo ne nyalo kawo thuolone kod tekone, noketo dwaro mag jomamoko e ma obed mokwongo ne meke. To moloyo duto, yo achiel maduong’ ma Yesu nonyisogo hera en ka noyie tho ne ji duto.​—Joh. 15:13.

¹⁰ Puonj ma wayudo en ma: Wan be wanyalo luwo ranyisi mar Yesu ka wayie keto dwaro mag jomamoko e ma obed mokwongo ne mekwa. Bende, wanyalo luwo ranyisi mar Yesu ka wakecho joma waromogo e alworawa. Sama wayalo wach maber kendo wapuonjo ji nikech wakechogi, mano nyiso ni waluwo chik Kristo.

11-12. (a) Ang’o ma nyiso ni Jehova oherowa ahinya? (b) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jehova e nyiso hera?

¹¹ Mar ariyo, Yesu nokonyo ji ng’eyo hera ma Wuon-gi nigo. E kinde ma Yesu ne yalo e piny ka, nokonyo ji ng’eyo kaka Jehova ohero jotichne ahinya. Moko kuom gik ma nopuonjo gin magi: Ng’ato ka ng’ato nigi nengo maduong’ e wang’ Wuonwa ma ni e polo. (Mat. 10:31) Jehova nigi siso mar rwako rombo moro amora molal to oloko chunye moduogo e kanyakla. (Luka 15:7, 10) Jehova nonyiso ni oherowa kuom chiwonwa Wuode mondo othonwa wayud ngima.​—Joh. 3:16.

¹² Puonj ma wayudo en ma: Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jehova e nyiso hera? (Efe. 5:1, 2) En kuom neno owetewa gi nyiminewa duto kaka joma nengogi duong’, kendo rwako “rombo molal” to oduogo ir Jehova. (Zab. 119:176) Wanyiso ni wahero owetewa gi nyiminewa kuom tiyo gi thuolowa kod tekowa e konyogi, kuom ranyisi sama gin gi chandruok. (1 Joh. 3:17) Sama watimo gik ma nyiso ni wahero jomoko, waluwo chik Kristo.

13-14. (a) Ka luwore gi Johana 13:34, 35, Yesu nomiyo jolupne chik mane, to ang’o momiyo en chik manyien? (b) Ere kaka wanyalo luwo chik manyienno?

¹³ Mar adek, Yesu nonyiso jolupne ni giher jowetegi kata mana sama timo kamano tek. (Som Johana 13:34, 35.) Chik ma Yesu nomiyo jolupne nyien nikech chikno dwaro ni wanyis hera e okang’ ma Jo-Israel ne ok nyisgo hera ka ne gin e bwo Chike Musa. Mano hera ma dwaro tuonruok. * Onego waher owetewa gi nyiminewa moloyo kata mana kaka waherore wawegi. Nyaka wahergi e okang’ ma waikore kata mana thonegi mana kaka Yesu bende nothonwa.

¹⁴ Puonj ma wayudo en ma: Ere kaka wanyalo luwo chik manyienno? Kokete e yo  mayot, en kuom tuonore gik moko mondo owetewa gi nyiminewa oyud ber. Waherogi e okang’ ma miyo waikore kata mana thonegi. Bende, herano miyo watimonegi gik mamoko mabeyo. Kuom ranyisi, sama watemo matek mondo wakony Jokristo wetewa moti mondo gichop e chokruok, kata sama wayie weyo gimoro ma bernwa mondo nyawadwa oyud ber, kata sama wakwayo rusa e tich mondo wanywak e konyo jowetewa moyudo masira, wanyiso ni waluwo chik Kristo. Bende, timo kamano miyo kanyakla bedo kama okue ma ng’ato ka ng’ato winjoe ni en e odgi ma onge gima miye luoro.

15-17. (a) Gik ma Yesu notimo nyiso nade ni ohero tim makare? (b) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu?

¹⁵ “Tim makare” itiyogo e Muma kiwuoyo kuom timo gima Nyasaye neno ni ber, kendo timo kamano ma ok wabuono ng’ato ang’ata. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni chik Kristo jiwo tim makare?

¹⁶ Mokwongo, par ane kaka gik ma Yesu notimo nyiso ni ohero tim makare. E kinde ma ne en e piny ka, jotend dinde mag Jo-Yahudi nochayo joma ne wuok e ogendni mamoko. Ne gichayo bende Jo-Yahudi ma ne ok odhi e skunde ma nipuonje weche din, kendo ne gichayo mon bende. Yesu to nohero ji duto, kendo ne ok ochayo ng’ato ang’ata. Norwako nyaka joma ne wuok e ogendni mamoko ka ne giketo yie kuome. (Mat. 8:5-10, 13) Noyalo ne ji duto, bed ni ne gimewo kata gidhier. (Mat. 11:5; Luka 19:2, 9) Ne ok oger gi mon kendo ne ok otimnegi gik maricho. Kar mano, nomiyo mon luor ahinya kendo nong’won kodgi, moriwo nyaka mon ma ne ji ochayo.​—Luka 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Puonj ma wayudo en ma: Wanyalo luwo ranyisi mar Yesu kuom weyo ma ok wachayo ji kendo yalo ne ng’ato ang’ata moikore winjowa, ma ok wadewo ni en gi nyadhi mane e oganda kata ni olemo kanye. Chwo ma Jokristo luwo ranyisi mar Kristo kuom bedo mang’won gi mondegi kendo timo gik ma nyiso ni ok gichayogi. Sama watimo gigo, waluwo chik Kristo.

18-19. Ang’o ma Yesu nopuonjo e wi tim makare, to puonj ma wayudo en mane?

¹⁸ Mar ariyo, par ane gik ma Yesu nopuonjo e wi tim makare. Nopuonjo jolupne kaka ne ginyalo timo ne jomamoko gik makare. Kuom ranyisi, par ane puonj ma Yesu nochiwo e Mathayo 7:12. Waduto dwaher ni ji otimnwa gik makare. Nikech mano, wan be onego watim ne ji gik makare. Ka watimo kamano, mano nyalo mulo chunygi mi gin be gitimnwa gik makare. To nade ka ji timonwa gik ma ok kare? Yesu nopuonjo jolupne ni gigen ni Jehova ‘biro neno ni joge ma ywakne odiechieng’ gi otieno oyudo bura makare.’ (Luka 18:6, 7) E yo machuok, weche ma ne Yesu owachogo miyo wabedo gadier gi wachni: Nyasachwa mohero tim makare ong’eyo tembe ma wakaloe e ndalo mag gikogi, kendo obiro ng’ado bura e yo makare e sa mowinjore mondo wayud ber.​—2 The. 1:6.

¹⁹ Puonj ma wayudo en ma: Ka waluwo puonj mag Yesu, wabiro timo ne jomamoko gik makare. To ka po ni osetimnwa gik ma ok kare e piny marachni, wanyalo kue akueya mos ka wan gi geno ni Jehova biro rieyo weche kogolo gik ma ok kare duto.

20-21. (a) Joma omi migawo mar tayo jomamoko onego otim mano e yo mane? (b) Ere kaka dichwo nyalo nyiso ni ohero chiege, to wuoro onego otim ne nyithinde gik moko e yo mane?

²⁰ E bwo chik Kristo, joma omi migawo mar tayo jomamoko onego otim mano e yo  mane? Nikech hera e mise mar chikno, joma omi migawo mar tayo onego oher joma gitayo kendo gitimnegi gik moko e yo ma nyiso luor. Nyaka gipar kinde duto ni Kristo dwaro ni jolupne onyis hera e gik moko duto ma gitimo.

²¹ E ngima mar joot. Dichwo onego oher chiege ‘mana kaka Kristo bende ohero kanyakla.’ (Efe. 5:25, 28, 29) Dichwo nyaka yie chiwore kendo tuonore gik mohero mondo chiege oyud ber, mana kaka Kristo bende nochiwore ne kanyakla. Chwo moko nyalo yudo ka teknegi bedo gi hera ma kamano, samoro nikech ne gipon e alwora ma ne opong’ gi achaya kendo ma ne ji ok oheroree ahinya. Puonjruok timbe mabeyo nyalo bedo ma ok yotnegi, to nyaka gitem atema matek ma gitim lokruok ka gidwaro ni giluw chik Kristo. Ka dichwo ohero chiege, chiege miye luor. Wuoro mohero nyithinde gadier ok bi wacho ne nyithinde weche ma nyalo chwanyogi, kata timonegi gik ma nyalo hinyogi. (Efe. 4:31) Kar mano, otimo gik ma nyiso ni ohero nyithinde kendo omor kodgi, to mano miyo nyithindogo dak ka gionge gi luoro kendo giwinjo e chunygi ni oritgi maber. Kotimo kamano, nyithinde here kendo gigene.

22. Ka luwore gi 1 Petro 5:1-3, rombe ma ni e kanyakla gin mag ng’a, to ere kaka onego oritgi?

²² E kanyakla. Jodongo nyaka par kinde duto ni rombe ma ni e kanyakla ok gin mekgi. (Joh. 10:16; som 1 Petro 5:1-3.) Weche motigo ni “kueth mar Nyasaye,” “e nyim Nyasaye,” kod “mwandu Nyasaye” paro ne jodongo ni rombe gin mag Jehova. Odwaro ni jodongo oher rombene kendo odembgi. (1 The. 2:7, 8) Jehova mor ahinya gi jodongo ma nyiso hera sama gitimo tij kwath. Owete gi nyimine bende ohero jodongo ma kamago kendo gimiyogi luor mowinjore.

23-24. (a) Ang’o ma jodongo timoga sama giyalo ng’at motimo richo maduong’? (b) Sama giyalo buche ma kamago, gin penjo mage ma gipenjorega?

 ²³ Jodongo nigi ting’ mane sama giyalo joma otimo richo madongo? Ting’ ma gin-go opogore gi ma jong’ad-bura kod jodongo ne nigo e bwo Chike ma ne Nyasaye omiyo Jo-Israel. Mopogore gi migawo ma ne gin-go mar konyo ji obed gi winjruok maber gi Nyasaye, Chikego ne dwaro bende ni jong’ad-bura kod jodongo oyal buche mag joma noketho chike oganda kod buche mag jo mahundu. Kata kamano, e bwo chik Kristo, jodongo ma yalo buche mag joma otimo richo madongo odich mana gi kaka richono mulo weche motudore gi lamo Nyasaye. Ging’eyo ni sirkal e ma Nyasaye omiyo ting’ mar yalo buche mag joma oketho chike oganda kod jo mahundu. Mano oriwo nyaka goyo joketh chikgo fain kata tueyogi e jela.​—Rumi 13:1-4.

²⁴ Ang’o ma jodongo timoga sama giyalo ng’at motimo richo maduong’ ma mulo weche motudore gi lamo Nyasaye? Gitiyoga gi Muma e pimo pek mar richono mondo ging’ad bura mowinjore. Giparo kinde duto ni hera e ma tayo chik Kristo. Herano miyo gipenjore ni: Ang’o minyalo tim mondo okony ng’ato ang’ata e kanyakla motimne tim ma ok kare? Be ng’at motimo richono oloko chunye gadier? Be inyalo konye mondo orie yorene e nyim Nyasaye?

25. Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo?

²⁵ To mano kaka wamor bedo e bwo chik Kristo! Ka waduto watimo kinda e luwo chik Kristo, mano miyo ng’ato ka ng’ato ma ni e kanyakla winjo ni ohere, ogene, kendo ni onge gimoro amora monego omiye luoro. Kata kamano, pod wadak e piny ma “joma richo . . . medo bedo maricho moloyo.” (2 Tim. 3:13) Nyaka wasik ka watang’. Ere kaka kanyakla mar Jokristo nyalo nyiso ni gihero tim makare kaka Nyasaye sama ng’ato onjawo nyathi e yor nindruok? Wabiro nono penjono e sula ma luwo.