1. I vintu ci viili vino tungasininkizya?

YEOVA LEZA watemwa antu aakamupepa. Lyonsi akalanga ukutemwa kuli aliyo nupya alatwalilila kuyatemwa. Nupya watemwa mulinganya. (Masa. 33:5) Fwandi tungasininkizya ivintu viili: (1) Yeova akauvwa sana uyi ndi cakuti aomvi yakwe yakufyengwa. (2) Walaya ukuti atalaleka ukuti antu yakwe yatwalilile ukufyengwa, nupya alafulula yonsi akafyenga auze. Umu cipande ca kutandikilako mu vipande vii, * twasambilile ukuti Isunde lino Leza wapeezile aina Izilaeli ukupitila muli Mose lyasimfilwe pa kutemwa. Lyakomelezyanga antu ukuya nu mulinganya ku yauze maka maka kuli yayo aataakweti uwa kuyazwa. (Malan. 10:18) Isunde lii likalangilila vino Yeova akasakamala sana antu aakamupepa.

2. A mauzyo ci yano tumaasuka?

² Amasunde yakwe Mose yatiile ukuomba umu 33 C.E. lino icilongano ca Ina Klistu catandike. Uzye Aina Klistu yali nu kucingililwa ukwaula isunde ilyasimfilwe pa kutemwa nupya ilya mulinganya? Awe foo! Aina Klistu yaakweti isunde ilipya. Umu cipande cii, tumatandikilapo ukulanda vino isunde lii lyali. Lyene tumaasuka amauzyo yaa: U mulandu ci uno tungalandila ukuti isunde lyasimpwa pa kutemwa? U mulandu ci uno tungalandila ukuti i lya mulinganya? Ukulingana ni sunde lii, uzye yano Yeova wapeela amaka ya kutungulula yalinzile ukuomba uli na antu yauze?

3. Uzye umwi ‘sunde lyakwe Klistu’ ilyalumbulwa pali Galatiya 6:2, mwaya na vyani?

³ Welengini Galatiya 6:2. Aina Klistu yakalondela ‘isunde lyakwe  Klistu.’ Yesu atalembiile alondezi yakwe umutande wa masunde, nomba wayanenyile ivya kucita, ivyakulondela alino ni visinte ivya kuyatungulula. Umwi ‘Isunde lyakwe Klistu’ mwaya na vyonsi vino Yesu wasambilizyanga. Umu mapalagilafu alondelilepo tumasambilila ivingi api isunde lii.

4-5. I nzila ci zino Yesu waomvyanga pa kusambilizya, nupya a lilaci lino wasambilizye?

⁴ I nzila ci zino Yesu waomvyanga pa kusambilizya? Ica kutandikilapo, wasambilizyanga antu kupitila muli vino walandanga. Amazwi yakwe yali acindame sana pano wasambilizyanga icumi pali Leza, wasambilizye antu mulandu uno umi wacindamila, nupya wasambilizyanga ukuti Uwene Wakwe Leza sile ali uno ulazifya ivintu. (Luka 24:19) Nupya Yesu waomvyanga ni vilangililo. Walangilile alondezi yakwe vino yalinzile ukwikala, muli vino wacitanga.—Yoa. 13:15.

⁵ A lilaci lino Yesu wasambilizye vivyo? Wasambilizye lino waombanga mulimo wa kusimikila pano nsi. (Mate. 4:23) Nupya wasambilizye alondezi yakwe lino Leza wamututulwile. Walolekile kwi umba lya yasambi yakwe kucila pali 500 nupya wayapeezile isunde lyakuti ‘yaacita antu ukuya alondezi.’ (Mate. 28:19, 20; 1 Kol. 15:6) Vino Yesu ali mutwe wa cilongano watwalilile ukunena asambi yakwe ivya kucita na lino waswilile ukwi yulu. Mupipi nu mwaka wakwe 96 C.E., Klistu wanenyile mutumwa Yoane ukukomelezya nu kusunda Aina Klistu apakwe.—Kolo. 1:18; Umbw. 1:1.

6-7. (a) Aukwi ukwalembwa vino Yesu wasambilizyanga? (b) Uzye tukalondela uli isunde lyakwe Klistu?

⁶ Uzye vino Yesu wasambilizyanga vyalembwa kwi? Umu mabuku ya Malandwe u mwaya ivingi vino Yesu walandanga nu kucita lino wali pano nsi. Umu Malembelo yauze Acigiliki Aaina Klistu, mwaya ivyeo vya kutwazwa ukumanya vino Yesu akaelenganya pano aalemvile ivyeo kwene vivyo yatungulwilwe nu mupasi wa muzilo nupya yakweti ‘amelenganyo yakwe Klistu.’—1 Kol. 2:16.

⁷ Vino tukusambililako: Muli vino Yesu wasambilizye mwaya ivikatwazwa sana umu umi. Fwandi isunde lyakwe Klistu likatutungulula muli vyonsi vino tukacita pa ng’anda, uku ncito nanti pa sukulu, alino nu mucilongano. Tukasambilila api sunde kwene lii lino tukuwelenga nu  kwelenganya sana pa Malembelo ya Ina Klistu Acigiliki. Tukalondela isunde lii lino tukulondela vino Yesu walanzile ukuti avino tulinzile ukucita, alino ni visinte ivyaya umu vyeo kwene vii ivyalembwa. Ndi tukulondela isunde lyakwe Klistu, tukalaanga ukuti tukuvwila Yeova, umwineco wakwe vyonsi vino Yesu wasambilizyanga.—Yoa. 8:28.

8. Uzye isunde lyakwe Klistu lyakulwa pa mufula wa musango ci?

⁸ Ing’anda ino yakula ningo pa mufula ukome ikalenga aakaikalamo ukuvwa ukuti iyacingililwa. Avino caya nu kwi sunde lisuma, likalenga akulilondela ukuvwa ukuti iyacingililwa. Isunde lyakwe Klistu lyakulwa pa mufula usuma sana, alikuti pa kutemwa. U mulandu ci uno twalandila vivyo?

9-10. I vyani ivikalanga ukuti Yesu wali nu kutemwa, nupya tungamukolanya uli?

⁹ Ica kutandikilako, ukutemwa u kwalenzile Yesu aacita vyonsi vino wacitanga. Uluse ni cikuuku i vikalangilila ukuti umwi waya nu kutemwa. Ukuya nu luse kwalenzile Yesu aasambilizya amaumba, ukupozya alwale, ukuliisya aali ni nzala, alino nu kututulula afwe. (Mate. 14:14; 15:32-38; Mako 6:34; Luka 7:11-15) Nanti icakuti ukucita vivyo kwamusendelanga insita na maka, waitemelwanga ukukolezya vino yauze yakulondekwa ukuluta ukwika sile amano kuli vino walondanga. Ni cacindamisye i cakuti walangilile ukuti wali nu kutemwa lino wapeezile umi wakwe pa mulandu wa yantu yauze.—Yoa. 15:13.

¹⁰ Vino tukusambililako: Tukakolanya Yesu ndi cakuti tukukolezya vino yauze yakulondekwa ukuluta ukwika sile amano kuli vino tukulonda. Nupya tungamukolanya ndi cakuti tuli nu luse ku yantu yano tukasimikila. Ndi cakuti icikuuku cikutulenga ukusimikila nu kusambilizya ilandwe lisuma ala tukuvwila isunde lyakwe Klistu.

11-12. (a) I vyani ivikalangilila ukuti Yeova akatusakamala sana? (b) Uzye tungakolanya uli vino Yeova waya nu kutemwa?

¹¹ Cakwe ciili, Yesu wasokolwile ukutemwa kuno Isi wakwata. Lino Yesu waombanga mulimo wa kusimikila walangililanga vino Yeova akasakamala sana antu aakamupepa. Pa vintu vino Yesu wasambilizye, paali na vii: Swensi kwene twacindama sana kuli Tata witu uwa kwi yulu. (Mate. 10:31) Yeova waiteyanya ukupokelela umuntu uwalapila nu kuwela ku cilongano. (Luka 15:7, 10) Yeova watulanzile vino watutemwa lino wapeezile Umwanakwe impolelwa pa mulandu witu.—Yoa. 3:16.

¹² Vino tukusambililako: Uzye tungakolanya uli vino Yeova waya nu kutemwa? (Efes. 5:1, 2) Tukalola aina itu na ya nkazi ukuti yacindama sana nupya tukatemwa sana ukupokelela umuntu uwali wa “mfwele iponge” nga wawela kuli Yeova. (Masa. 119:176) Tukalanga ukuti twatemwa aina itu na ya nkazi ndi cakuti tukuomvya insita itu na maka ku kuyazwa, maka maka lino yakulondekwa sana uwazwilizyo. (1 Yoa. 3:17) Ndi cakuti tukulanga yauze ukuti twayatemwa, ala tukulondela isunde lyakwe Klistu.

13-14. (a) Ukulingana na amazwi aya pali Yoane 13:34, 35, i vyani vino Yesu wanenyile alondezi yakwe ukucita, nupya u mulandu ci uno lii lyayela isunde ilipya? (b) Tungacita uli pakuti tuvwile isunde ilipya?

¹³ Cakwe citatu, Yesu wanenyile alondezi yakwe ukuya nu kutemwa kwa kuipeelesya. (Welengini Yoane 13:34, 35.) Isunde lyakwe Yesu i lipya, pano likalanda pa kutemwa ukutaali mwi Sunde lino Leza wapeezile aina Izlaeli: Pano lyene likatunena ukuti tulinzile ukutemwa ya kapepa yanji ndi vino Yesu watutemilwe. Ukutemwa kuko kukalondekwa sana ukuipeelesya. * Tulinzile ukutemwa aina na ya nkazi ukuluta na vino twaitemwa sweisikulu. Tulinzile ukuyatemwa icakuti tungaitemelwa nu kupeela umi witu  pa mulandu wao, wakwe vivi kwene vino Yesu wacisile.

¹⁴ Vino tukusambililako: Tungacita uli pakuti tuvwile isunde ilipya? Tungacita vivyo ndi tukuipeelesya ukwazwa aina itu na ya nkazi. Tusiitemelwa sile ukuipeelesya mu vintu ivikalamba ivili wa kupeela umi pa mulandu wao lelo tukaipeelesya nu kuyazwa mu tuntu sile utunono. Ndi cakuti ilingi tukaipeelesya ukuya umu kusenda umwina nanti nkazi wa cikoloci nu kumuleta ku kulongana, nanti ukuitemelwa ukuipusula muli vimwi pakuti sile tuzanzye mutemwikwa witu, nanti ukulenga uluusa uku ncito kuti tukazwilizyeko ukwati kucitika uzanzo, ala tukuyela isunde lyakwe Klistu. Nupya tukalenga yonsi amu cilongano yauvwa ukuti yacingililwa.

15-17. (a) Uzye Yesu walangilile uli ukuti wali nu mulinganya muli vino wacitanga? (b) Uzye tungakolanya uli Yesu?

¹⁵ Izwi lyakuti “umulinganya” wakwe vino lyaomviwa muli Baibo, likapiliula ukucita vino Leza akalola ukuti i vilungame nupya umutaaya ulufyengo. U mulandu ci uno tungalandila ukuti isunde lyakwe Klistu i lya mulinganya?

¹⁶ Ica kutandikilako, elenganyini pali vino Yesu walangilile ukuti wali nu mulinganya muli vino wacitanga. Lino Yesu wali pano nsi, ya simapepo Ayuda yapasile sana antu anko zyuze, yelenganyanga ukuti yali acindame ukuluta Ayuda aatasambiliziwe ivya mu mipepele ya Ciyuda, nupya yasaalulanga anaci. Nomba Yesu wene ataali na kapaatulula muli vino wacitilanga antu yonsi. Wapokelile antu ataali Ayuda amutaile ukuya alondezi yakwe. (Mate. 8:5-10, 13) Wasimikilanga antu yonsi ukwaula kasoozi, atapaatululanga acuma na apiina. (Mate. 11:5; Luka 19:2, 9) Ataali umukalale uku yanaci nupya atayacuzyanga. Lelo wayacindikanga kumwi na anaci kwene yano antu yasuuzile.—Luka 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Vino tukusambililako: Tungakolanya Yesu ndi tusikupaatulula antu nu kusimikila kuli yonsi akulonda ukuvwa asi mulandu na kuno yakapepa, inkulilo yao nanti vino antu yakayalola umu wikazi. Aonsi yakakolanya Yesu lino yakucindika anaci. Ndi tukucita ivintu vii, ala tukulondela isunde lyakwe Klistu.

18-19. I vyani vino Yesu wasambilizye pa mulinganya, nupya i vyani vino tukusambililako umu misambilizizye yakwe?

¹⁸ Cakwe ciili, elenganyini pali vino Yesu wasambilizye pa mulinganya. Wasambilizye alondezi yakwe ivisinte ivyali nu kuyazwa ukukanaya nu lufyengo ku yantu yauze. Elenganyini pa mazwi akalanda pa kucitila yauze vino tungatemwa yatucitile. (Mate. 7:12) Swensi kwene tusilonda ukufyengwa. Fwandi tutalinzile ukufyenga yauze. Nga twacita vivyo, nayo kwene yalalonda kutucitila ivisuma. Nomba tungacita uli ndi cakuti yatufyenga? Yesu wasambilizye alondezi yakwe ukutaila ukuti Yeova ‘alaputwila asoololwe yakwe milandu ningo, yano akamulilila umusanya nu usiku.’ (Luka 18:6, 7) Tungati amazwi kwene yaa uulayo wakuti: Leza witu wamanya mezyo yonsi akatuponela mu manda yaa akusyalikizya, nupya alafumyapo ulufyengo pa nsita yakwe iilinge.—2 Tesa. 1:6.

¹⁹ Vino tukusambililako: Ndi cakuti twalondela ivisinte vino Yesu wasambilizyanga, tutalafyenga antu yanji. Ndi cakuti tukacula pa mulandu wakuti yakatufyenga mu nsi yakwe Satana, tungateekeziwa ndi cakuti twamanya ukuti Yeova alafumyapo ulufyengo lonsi.

20-21. (a) Uzye yano Yeova wapeela amaka ya kutungulula yalinzile ukuomba uli na antu yauze? (b) Uzye iya angalanga uli ukutemwa kwa kuipeelesya, nupya isi alinzile ukusunga uli ana yakwe?

²⁰ Ukulingana ni sunde lyakwe Klistu, uzye yano Yeova wapeela amaka ya kutungulula yalinzile ukuomba uli na antu yauze? Vino  ukutemwa ali pano pasimpwa isunde, yano Yeova wapeela amaka ya kutungulula yalinzile ukuomba ningo na yano yakasakamala alino nu kuyacitila visuma. Yalinzile ukwiusya ukuti Klistu akalonda twalanga ukutemwa muli vyonsi vino tukucita.

²¹ Mu lupwa. Iya alinzile ukutemwa umuci ‘wakwe vino Klistu watemwa cilongano.’ (Efes. 5:25, 28, 29) Iya alinzile ukukolanya ukutemwa kuno Klistu wakwata ukwa kuipeelesya pakuti aakolezya vino umuci akulonda ukuluta ukwika sile amano kuli vino akulonda mwineco. Aonsi yamwi cingayatalila ukulanga ukutemwa kwa musango uwo, limwi a pa mulandu wakuti kuno yakuliile antu yakafyenga antu yauze nupya yatakwata ukutemwa. Cingayatalila ukuta ukuya ni miyele iipe, nomba yalinzile ukusenuka pakuti yalondela isunde lyakwe Klistu. Iya aakalanga ukutemwa kwa kuipeelesya ku muci akalenga umuci amucindika. Isi uwatemwa sana ana yakwe asilonda ukuyafyenga muli vino akulanda nanti ukucita. (Efes. 4:31) Lelo, akalanga ukutemwa icakuti ana iyauvwa ukuti yacingililwa. Isi wa musango uwo akalenga ana yamutemwa nu kumutaila.

22. Kulingana na mazwi aya pali 1 Petulo 5:1-3, uzye “mauvi” akwe weni, nupya yalinzile ukusungwa uli?

²² Mu Cilongano. Ya eluda yalinzile ukulaiusya ukuti “mfwele” zisi zyao. (Yoa. 10:16; welengini 1 Petulo 5:1-3.) Mazwi yakuti “mauvi yakwe Leza,” “ndi vino Leza akalonda,” na akuti ‘antu yakwe Leza’ yakaiusyako ya eluda ukuti imfwele i zyakwe Yeova. Akalonda ukuti ya eluda yalanga ukutemwa uku mfwele zyakwe nu kuzisakamala ningo. (1 Tesa. 2:7, 8) Ya eluda akaomba mulimo wa ucemi mu kuitemelwa, yakatemwikwa sana kuli Yeova. Nupya ya eluda ya musango uwo yakalenga aina na ya nkazi ukuyatemwa nu kuyacindika.

23-24. (a) U mulimo ci uno ya eluda yakaomba ndi umwi umu cilongano wacita uluyembu ulwipisye? (b) I vyani vino ya eluda yalinzile ukwiusya lino yakuombela pa milandu ya musango uwo?

 ²³ U mulimo ci uno ya eluda yakwata lino yakuombela pa milandu itale sana lino yamwi iifya umu cilongano? Umulimo wao wapusana na wakwe ya kapingula aaliko mpiti na ikolo pa nsita ino Leza wapeezile aina Izlaeli Masunde. Umu nsita ya ina Izlaeli, aonsi asonsilwe yaombelanga pa milandu iyakumile ukupepa alino ni milandu yuze iya unkalwe. Nomba umwi sunde lyakwe Klistu, umulimo wakwe ya eluda u wa kuombela sile pa milandu yakwe ya kaifya umu cilongano. Yamanya ukuti uteeko uliwo wapeelwa amaka ya kuombela pa milandu ya unkalwe ni milandu yuze iya mu wikazi. Papo paya ni milandu ya kulifya umuntu impiya nanti ukumunyepa pali vino watacita.—Loma 13:1-4.

²⁴ Uzye ya eluda yakaomba uli ndi umwi umu cilongano wacita uluyembu ulwipisye? Yakaomvya Malembelo pakuti yalole vino umulandu ukuzile alino iyapingula. Yakaiusya ukuti isunde lyakwe Klistu lyasimpwa pa kutemwa. Ukutemwa kukalenga ya eluda ukwelenganya pali cii: I cani icilinzile ukucitwa pa kwazwa amu cilongano yano yamwi iyacitila iviipe? Ukulozya kuli kaifya, ukutemwa kukalenga ya eluda iyelenganya pali vii: Uzye umuntu wii akulanga ukulapila? Uzye tungamwazwa ukuzifya ucuza wakwe na Yeova?

25. I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondelilepo?

²⁵ Tukataizya sana ukuti tukatungululwa ni sunde lyakwe Klistu! Ndi swensi tukuombesya pakuti twauvwila isunde lii, tukalenga amu cilongano yayuvwa ukuti yatemwikwa sana nupya yacingililwa. Nomba tucili tukwikala umu nsi ino ‘antu aipe yati ipisya kuluta.’ (2 Tim. 3:13) Tulinzile ukutwalilila ukuya apempule. Uzye ya eluda umu cilongano yangalanga uli ukuti yali nu mulinganya wakwe vino Leza waya lino yakuombela pa milandu ya yantu aakalala na ana anono? Icipande icilondelilepo cilasuka iuzyo lii.