1. Hi swihi swilo swimbirhi leswi hi tiyisekaka ha swona?

YEHOVHA XIKWEMBU u rhandza vagandzeri va yena naswona a nge tshiki ku va rhandza. U rhandza ni vululami. (Ps. 33:5) Hikwalaho, ha tiyiseka leswaku: (1) Yehovha u twa ku vava loko malandza yakwe ma khomiwa hi ndlela yo biha. (2) Vanhu vakwe va ta kombiwa vululami naswona u ta xupula lava va va khomaka hi ndlela yo biha. Eka xihloko xo sungula xa nxaxamelo lowu, * hi dyondze leswaku Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele hi ku tirhisa Muxe a wu vekiwe hikwalaho ka rirhandzu. A wu kondletela vululami eka vanhu hinkwavo ku katsa ni lava nga kotiki ku tisirhelela. (Det. 10:18) A wu kombisa leswaku Yehovha u va rhandza ngopfu vagandzeri vakwe.

2. Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula?

² Nawu wa Muxe wu hele hi 33 C.E. loko ku simekiwa vandlha ra Vukreste. Xana Vakreste a va nga ha ri na Nawu lowu simekiweke erirhandzwini lowu kondletelaka vululami? A swi tano! Vakreste va nyikiwe nawu lowuntshwa. Eka xihloko lexi, hi ta rhanga hi kambisisa leswaku nawu wolowo i yini. Kutani hi hlamula swivutiso leswi nge: Hikwalaho ka yini hi vula leswaku nawu lowu, wu simekiwe erirhandzwini? Hikwalaho ka yini hi vula leswaku wu endla ku va ni vululami? Hi ku ya hi nawu lowu, lava nga ni vulawuri va fanele va va khoma njhani van’wana?

3. Hilaha swi kombisiweke ha kona eka Vagalatiya 6:2, “nawu wa Kreste” wu katsa yini?

³ Hlaya Vagalatiya 6:2. Vakreste va le hansi ka “nawu wa Kreste.”  Yesu a nga va tsalelanga swinawanawana valandzeri vakwe, kambe u va nyike switsundzuxo, milawu ni misinya ya milawu leyi nga ta va kongomisa evuton’wini. “Nawu wa Kreste” wu katsa swilo hinkwaswo leswi Yesu a swi dyondziseke. Leswaku u wu twisisa kahle nawu wa Kreste, xiya tindzimana leti landzelaka.

4-5. Yesu u va dyondzise rini valandzeri vakwe naswona a a tirhisa tindlela tihi?

⁴ Hi tihi tindlela leti Yesu a dyondzisa ha tona? Xo sungula, u dyondzise vanhu hi leswi a a swi vula. Marito yakwe a ma ri ni matimba hikuva a vulavula ntiyiso hi Xikwembu, u dyondzise vanhu xikongomelo xa vutomi ni leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta herisa maxangu hinkwawo ya vanhu. (Luka 24:19) Yesu u tlhele a dyondzisa vanhu hi swiendlo. U vekele valandzeri vakwe xikombiso xa ndlela leyi va faneleke va hanya ha yona.—Yoh. 13:15.

⁵ Yesu u va dyondzise rini valandzeri vakwe? Hi nkarhi wa vutirheli byakwe bya laha misaveni. (Mat. 4:23) U tlhele a va dyondzisa endzhakunyana ka ku pfuxiwa kakwe. Hi xikombiso, u humelele eka ntlawa wa vadyondzisiwa lava kumbexana a va tlula 500, kutani a va nyika xileriso xo ‘endla vadyondzisiwa.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 15:6) Leswi a nga nhloko ya vandlha, u ye emahlweni a dyondzisa vadyondzisiwa vakwe niloko se a tlhelele etilweni. Hi 96 C.E., Kreste u tirhise muapostola Yohane ku khutaza Vakreste lava totiweke ni ku va nyika ndzayo.—Kol. 1:18; Nhlav. 1:1.

6-7. (a) Leswi Yesu a a swi dyondzisa swi kumeka kwihi? (b) Hi wu yingisa njhani nawu wa Kreste?

⁶ Leswi Yesu a a swi dyondzisa swi kumeka kwihi? Tievhangeli ta mune ti vulavula hi swilo swo tala leswi Yesu a swi vuleke ni ku swi endla loko a ri laha misaveni. Matsalwa laman’wana hinkwawo ya Xigriki ma hi pfuna ku twisisa ndlela leyi Yesu a anakanya ha yona, hikuva lava ma tsaleke a va huhuteriwe hi moya lowo kwetsima naswona a va ri ni “mianakanyo ya Kreste.”—1 Kor. 2:16.

⁷ Leswi hi swi dyondzaka: Tidyondzo ta Yesu ta hi pfuna eka swiyimo hinkwaswo swa vutomi. Nawu wa Kreste wu lawula swilo hinkwaswo leswi hi swi endlaka ekaya, entirhweni, exikolweni ni le vandlheni. Hi dyondza Nawu lowu hi ku hlaya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ni ku anakanyisisa ha wona. Hi va hi yingisa nawu  lowu, loko hi hanya hi switsundzuxo, swileriso ni misinya ya milawu leyi kumekaka eMatsalweni wolawo. Loko hi yingisa nawu wa Kreste, hi va hi yingisa Yehovha Xikwembu xa rirhandzu hikuva tidyondzo hinkwato ta Yesu ti huma eka yena.—Yoh. 8:28.

8. Nawu wa Kreste wu simekiwe eka masungulo ya njhani?

⁸ Yindlu leyi nga ni masungulo lama tiyeke yi endla leswaku lava tshamaka eka yona va titwa va sirhelelekile. Hilaha ku fanaka, nawu lowunene lowu simekiweke eka masungulo lama tiyeke, wu endla leswaku lava hanyaka hi wona va titwa va sirhelelekile. Nawu wa Kreste wu simekiwe eka masungulo lama tiyeke, ku nga rirhandzu. Hikwalaho ka yini hi vula tano?

9-10. Hi swihi swikombiso leswi kombaka leswaku Yesu a a ri ni rirhandzu naswona hi nga n’wi tekelela njhani?

⁹ Xo sungula, hinkwaswo leswi Yesu a a swi endla a swi endla hikwalaho ka rirhandzu. U kombise ntwelavusiwana hikwalaho ka rirhandzu. Leswi Yesu a a ri ni ntwelavusiwana, u dyondzise mintshungu, a hanyisa lava vabyaka, a phamela lava a va ri ni ndlala ni ku pfuxa lava feke. (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luka 7:11-15) Hambileswi mitirho yoleyo a yi lava leswaku a tirhisa nkarhi wo tala ni matimba, a a tiyimisele ku rhangisa swilaveko swa van’wana. Ku tlula kwalaho, u kombise rirhandzu lerikulu hi ku nyikela hi vutomi byakwe leswaku a pfuna vanhu.—Yoh. 15:13.

¹⁰ Leswi hi swi dyondzaka: Na hina hi nga tekelela xikombiso xa Yesu hi ku rhangisa swilaveko swa van’wana. Hi nga tlhela hi tekelela xikombiso xakwe hi ku va ni ntwelavusiwana eka vanhu va le nsin’wini ya hina. Loko hi chumayela ni ku dyondzisa vanhu mahungu lamanene hikwalaho ka ntwelavusiwana, hi va hi ri karhi hi yingisa nawu wa Kreste.

11-12. (a) I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha u hi rhandza ngopfu? (b) Hi nga ri tekelela njhani rirhandzu ra Yehovha?

¹¹ Xa vumbirhi, Yesu u kombise rirhandzu leri Tata wakwe a nga na rona. Loko Yesu a ri laha misaveni, u kombise leswaku Yehovha u va rhandza ngopfu vagandzeri vakwe. Ku engetela kwalaho, Yesu u dyondzise leswaku un’wana ni un’wana wa hina i wa risima eka Tata wa hina la nga matilweni. (Mat. 10:31) Yehovha u tiyimisele ku amukela tinyimpfu leti hundzukaka ivi ti tlhelela evandlheni. (Luka 15:7, 10) Yehovha u kombise rirhandzu rakwe hi ku nyikela hi N’wana wakwe leswaku a va nkutsulo eka hina.—Yoh. 3:16.

¹² Leswi hi swi dyondzaka: Hi nga ri tekelela njhani rirhandzu ra Yehovha? (Efe. 5:1, 2) Hi ku teka vamakwerhu va ri va risima ni hi ku amukela “nyimpfu leyi lahlekeke” hi ntsako, loko yi tlhelela eka Yehovha. (Ps. 119:176) Hi kombisa leswaku hi rhandza vamakwerhu hi ku va pfuna loko va lava ku pfuniwa. (1 Yoh. 3:17) Hi yingisa nawu wa Kreste loko hi khoma van’wana hi rirhandzu.

13-14. (a) Hilaha swi hlamuseriweke ha kona eka Yohane 13:34, 35, hi xihi xileriso lexi Yesu a xi nyikeke valandzeri vakwe, naswona hikwalaho ka yini xileriso lexi xi vuriwa xileriso lexintshwa? (b) Hi xi yingisa njhani xileriso lexintshwa?

¹³ Xa vunharhu, Yesu u lerise valandzeri vakwe leswaku va rhandzana hi mbilu hinkwayo. (Hlaya Yohane 13:34, 35.) Xileriso xa Yesu i xintshwa hikuva xi lava leswaku hi rhandza vamakwerhu hilaha Yesu a hi rhandzeke hakona, ku nga muxaka wa rirhandzu leri a ri nga ri kona eka Nawu lowu Xikwembu a xi wu nyike Vaisrayele. Xi lava leswaku hi rhandzana hi mbilu hinkwayo. * Hi fanele hi rhandza vamakwerhu ku tlula ndlela leyi hi tirhandzaka ha  yona. Hi fanele hi va rhandza lerova hi tiyimisela ku nyikela vutomi bya hina hikwalaho ka vona ku fana na Yesu.

¹⁴ Leswi hi swi dyondzaka: Hi xi yingisa njhani xileriso lexintshwa? Hi ku titsona swo karhi leswaku hi pfuna vamakwerhu. Leswaku hi rhandza vamakwerhu a hi swi kombisi hi ku va endlela swilo leswikulu ntsena swo tanihi ku va fela kambe hi titsona hambi ku ri swilo leswitsongo hikwalaho ka vona. Hi xikombiso, hi va hi yingisa nawu wa Kreste, loko hi hundza hi teka vamakwerhu lava kuleke loko hi ya emihlanganweni hi xo famba, kumbe loko hi tshika ku endla leswi hi swi rhandzaka leswaku hi tsakisa vamakwerhu, kumbe loko hi teka masiku yo wisa entirhweni leswaku hi ya endla ntirho wo phalala. Hi endla leswaku unʼwana ni unʼwana a titwa a sirhelelekile evandlheni.

15-17. (a) Swiendlo swa Yesu swi kombisa leswaku a a byi teka njhani vululami? (b) Hi nga n’wi tekelela njhani Yesu?

¹⁵ Rito “vululami” hilaha ri tirhisiweke ha kona eBibeleni ri vula ku endla swilo leswi Xikwembu xi swi vonaka swi lulamile handle ko ya hi nghohe. Hikwalaho ka yini hi nga vulaka leswaku nawu wa Kreste wu kondletela vululami?

¹⁶ Xo sungula, ehleketa ndlela leyi swiendlo swa Yesu swi kombisaka vululami ha yona. Enkarhini wakwe, varhangeri va vukhongeri va Vayuda a va venga lava nga riki Vayuda, a va va tekela ehansi Vayuda lava nga dyondzekangiki naswona a va nga va xiximi vavasati. Hambiswiritano, Yesu a a nga yi hi nghohe. U pfumelele vanhu lava kombiseke ripfumelo eka yena leswaku va va valandzeri vakwe, hambiloko va nga ri Vayuda. (Mat. 8:5-10, 13) A chumayela vanhu hinkwavo, lava fuweke ni swisiwana. (Mat. 11:5; Luka 19:2, 9) A nga va khomanga hi ndlela yo biha vavasati. A a xixima vavasati, ku katsa ni lava a va nyefuriwa hi vanhu.—Luka 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Leswi hi swi dyondzaka: Hi nga tekelela xikombiso xa Yesu hi ku ka hi nga vi na xihlawuhlawu ni ku chumayela vanhu hinkwavo lava tiyimiseleke ku yingisa Rito, ku nga khathariseki vukhongeri lebyi va nga eka byona, hambi va fuwile kumbe i swisiwana. Vavanuna lava nga Vakreste va tekelela xikombiso xa Yesu hi ku xixima vavasati. Loko hi endla leswi, hi kombisa leswaku hi yingisa nawu wa Kreste.

18-19. I yini leswi Yesu a swi dyondziseke hi vululami naswona hi nga dyondza yini eka swona?

¹⁸ Xa vumbirhi, xiya leswi Yesu a swi dyondziseke hi vululami. U dyondzise misinya ya milawu leyi a yi ta pfuna valandzeri vakwe leswaku va khoma van’wana hi ndlela leyinene. Hi xikombiso, anakanya hi Nsinya wa Nawu lowu dumeke. (Mat. 7:12) Hinkwerhu ha swi lava ku khomiwa kahle. Hikwalaho, hi fanele hi va khoma kahle vanhu van’wana. Loko hi endla tano, na vona va nga hi khoma kahle. Hi fanele hi endla yini loko hi nga khomiwanga kahle? Yesu u tlhele a dyondzisa valandzeri vakwe ku tshemba leswaku Yehovha u ta endla leswaku “ku endliwa vululami eka vahlawuriwa va [yena] lava huwelelaka eka [yena] vusiku ni nhlikanhi.” (Luka 18:6, 7) Marito wolawo ma kombisa leswaku Xikwembu xa yi vona miringo leyi hi langutanaka na yona emikarhini leyi ya makumu naswona xi ta hi komba vululami hi nkarhi lowu faneleke.—2 Tes. 1:6.

¹⁹ Leswi hi swi dyondzaka: Loko hi tirhisa misinya ya milawu leyi Yesu a hi dyondziseke yona, hi ta va khoma kahle vanhu van’wana. Loko hi tshame hi khomiwa hi ndlela yo biha emisaveni leyi ya Sathana, swa hi chavelela ku tiva leswaku Yehovha u ta hi komba vululami.

20-21. (a) Lava nga ni vulawuri va fanele va va khoma njhani van’wana? (b) Wanuna a nga swi kombisa njhani leswaku u rhandza nsati wakwe hi mbilu hinkwayo naswona u fanele a va khoma njhani vana vakwe?

²⁰ Hi ku ya hi nawu wa Kreste, lava nga ni vulawuri va fanele va va khoma njhani vanhu van’wana? Leswi nawu lowu wu simekiweke erirhandzwini, lava nga ni vulawuri va fanele va xixima lava nga ehansi ka vona ni ku va khoma hi rirhandzu. Va fanele va tsundzuka leswaku Kreste u lava leswaku hi kombisa rirhandzu eka hinkwaswo leswi hi swi endlaka.

²¹ Endyangwini. Wanuna u fanele a rhandza nsati wakwe “hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona.” (Efe. 5:25, 28, 29) Wanuna u fanele a tekelela xikombiso xa Kreste hi ku rhandza nsati wakwe hi mbilu yakwe hinkwayo ni ku rhangisa swilaveko swakwe. Vavanuna van’wana swi nga va tikela ku kombisa rirhandzu ro tano, hikwalaho ka leswi va kurisiweke eka mindhavuko leyi swi nga vuliki nchumu ku khoma vanhu van’wana kahle ni hi rirhandzu. Swi nga ha va tikela ku tsuvula mikhuva yoleyo kambe va fanele va kulula va n’watseka leswaku va tshika mikhuva yoleyo loko va lava ku yingisa nawu wa Kreste. Wansati la kombiwaka rirhandzu u xixima nuna wakwe. Tatana loyi a rhandzaka vana vakwe a nge va xanisi hi marito ni hi swiendlo. (Efe. 4:31) Ematshan’weni ya sweswo, u rhandza vana vakwe naswona u va teka va ri va risima, leswi endlaka leswaku va titwa va sirhelelekile. Loko tatana a endla sweswo, vana vakwe va ta n’wi rhandza ni ku n’wi tshemba.

22. Hi ku ya hi 1 Petro 5:1-3, “tinyimpfu” i ta mani naswona ti fanele ti khomiwa njhani?

²² Evandlheni. Vakulu va fanele va tsundzuka leswaku “tinyimpfu” i ta Yehovha. (Yoh. 10:16; hlaya 1 Petro 5:1-3.) Xiga lexi nge, “ntlhambi wa Xikwembu” ni lexi nge, “ndzhaka ya Xikwembu,” swi tsundzuxa vakulu leswaku tinyimpfu  i ta Yehovha. U lava leswaku tinyimpfu takwe ti khomiwa hi rirhandzu ni musa. (1 Tes. 2:7, 8) Vakulu lava risaka tinyimpfu hi rirhandzu va rhandzeka eka Yehovha. Swa olova ku xixima ni ku rhandza vakulu lava endlaka tano.

23-24. (a) Hi byihi vutihlamuleri lebyi vakulu va nga na byona loko un’wana evandlheni a endle xidyoho lexikulu? (b) Loko vakulu va tamela milandzu yo tano hi swihi swivutiso leswi va tivutisaka swona?

²³ Hi byihi vutihlamuleri lebyi vakulu va nga na byona loko un’wana evandlheni a endle xidyoho lexikulu? Vutihlamuleri bya vona bya hambana ni lebyi Xikwembu a xi byi nyike vaavanyisi ni vakulukumba va le Israyele ehansi Nawu. Ehansi ka Nawu, vavanuna lava hlawuriweke a va tenga ni milandzu leyi a yi nga fambisani hi ku kongoma ni ku gandzela Yehovha. Ehansi ka nawu wa Kreste, vutihlamuleri bya vakulu i ku tamela milandzu loko ku tluriwe milawu ya Bibele. Va swi xiya leswaku vutihlamuleri byo tamela milandzu ya vugevenga, Xikwembu xi byi nyike vafumi va tiko. Sweswo swi vula leswaku vafumi va nga ha humesa xigwevo xa leswaku muhehliwa a humesa ndziho kumbe a pfaleriwa ekhotsweni.—Rhom. 13:1-4.

²⁴ Hi byihi vutihlamuleri lebyi vakulu va nga na byona loko un’wana evandlheni a endle xidyoho lexikulu? Va kambisisa mhaka hi ku ya hi Matsalwa kutani va endla xiboho. A va yi rivali mhaka ya leswaku nawu wa Kreste wu simekiwe erirhandzwini. Rirhandzu ri susumetela vakulu ku tivutisa va ku: Hi tihi tindlela to pfuna unʼwana ni unʼwana evandlheni loyi a twisiweke ku vava? Loko swi ta emhakeni ya mudyohi, rirhandzu ri susumetela vakulu ku tivutisa va ku: Xana mudyohi u hundzukile? Xana hi nga n’wi pfuna njhani leswaku a lulamisa vuxaka bya yena na Yehovha?

25. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi landzelaka?

²⁵ Mawaku ndlela leyi hi swi tlangelaka ha yona ku va ehansi ka nawu wa Kreste! Loko hinkwerhu hi wa hi pfuka leswaku hi yingisa nawu wa Kreste, hi endla leswaku vandlha ra hina ri va ndhawu leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga ta titwa a rhandziwa, a ri wa risima ni ku titwa a sirhelelekile. Hambileswi hi hanyaka emisaveni leyi nga ni “vanhu vo homboloka” lava yaka va “nyanya evubihini.” (2 Tim. 3:13) Hi fanele hi tshama hi xalamukile. Xana vandlha ra Vukreste ri nga byi kombisa njhani vululami bya Xikwembu, loko un’wana a xanise n’wana hi swa masangu? Nhlokomhaka leyi landzelaka yi ta hlamula xivutiso lexi.