1. Mwanda waka tufwaninwe kuteja kidyumu kya Yesu?

MU BUPOLOFETO bwa Yesu butala pa mafuku a mfulo, wānenene’mo amba: “Dyumukai banwe bene kutyina’mba mityima yenu yakalēmenenwa . . . na kuzumbija mutyima kwa mu būmi.” (Luka 21:34) Tufwaninwe kuteja kino kidyumu. Mwanda waka? Mwanda mu kino kitatyi tutanwanga na makambakano makomo na atananga bantu bonso.

2. Le i makambakano’ka makatampe ekonda na batutu ne bakaka?

² Kyaba kimo, tutanwanga na makambakano mavule kitatyi kimo kyonka. Tutalei bimfwa bilonda’ko. Kamoni umo witwa bu John, * mwine ususuka na misongo ya bulebe, watengelwe bininge kitatyi kyamunyemene wandi mukaji obadi ke balonge nandi myaka 19 mu busongi. Kadi bandi bana babidi bana-bakaji nabo baleka’byo kwingidila Yehova. Ba Bob ne Linda ba mulume ne mukaji, nabo batenwe na bikoleja bya muswelo mukwabo. Abo bonso bajimije kaji, bajimija ne njibo yabo. Kutentekela pa ano makambakano, bakwete Linda misongo mikomo ya dityima, kadi misongo mikwabo yashilula kona bukomo bukinga ngitu yandi ku misongo.

3. Mungya Bene Fidipai 4:6, 7, le i bika byotubwanya kukulupila?

³ Tubwanya kukulupila’mba Yehova, Mupangi wetu kadi Tata wa buswe, uyukile biyampe njia yotudi nayo. Kadi usakanga kwitukwasha tulwe na makambakano etutana. (Tanga Bene Fidipai 4:6, 7.) Mu Kinenwa kya Leza mudi nsekununi mivule ilombola makambakano āūminine bengidi  bandi. Kadi i mulombolwe muswelo wēbakweshe Yehova bōminine ano makambakano. Tutalei’ko bidi bimfwa bityetye.

4. Le i makambakano’ka ātene Ediya, ne wāmwene Yehova namani?

⁴ Ediya wāingidile Yehova mu bitatyi bikomo, kadi wātenwe na makambakano makatampe. Mulopwe Ahaba, mulopwe umo wampikwa kikōkeji mu mānga ya Isalela, wāsongele Yezebele, mutōtyi mubi wa Bāla. Abo bonso bubidi bāsambakenye butōtyi bwa Bāla mu ntanda yabo, kadi bāipaile bapolofeto ba Yehova bavule. Ino Ediya wābwenye kwibanyema. Kadi wāpandile ku kipupo kikomo kya nzala mwanda wādi ukulupile mudi Yehova. (1 Ba. 17:2-4, 14-16) Ne kadi Ediya wākulupile mudi Yehova paādi ku meso a bapolofeto ne batōtyi ba Bāla. Wāsoñenye bene Isalela bengidile Yehova. (1 Ba. 18:21-24, 36-38) Ediya wādi na bukamoni buvule bulombola’mba Yehova wāmukweshe mu bino bitatyi bya makambakano.

5-6. Mungya 1 Balopwe 19:1-4, le Ediya wēivwene namani, ne Yehova wālombwele namani amba usenswe Ediya?

⁵ Tanga 1 Balopwe 19:1-4. Ino Ediya wākwetwe moyo kitatyi kyādi kikimba kumwipaya Yezebele, mulopwe mukaji. Penepo Ediya wānyemena ku Bela-Sheba. Wātyumukilwe mutyima bininge, “walomba’mba afwe.” Le i bika byāmulengeje eivwane uno muswelo? Ediya wādi muntu wampikwa kubwaninina, “muntu pamo’nka bwa batwe.” (Yak. 5:17) Padi wālēmenenwe na njia ne kukōka ku ngitu.  Bimweka bu Ediya wālangile amba bukomo bwalonga bwa kukankamika mutōtelo utōka i bwa bitupu, i kutupu kintu kisa kulumbuluka mu Isalela, ne amba i aye kete ushele’ko wingidila Yehova. (1 Ba. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Tubwanya padi kutulumuka uno mupolofeto wa kikōkeji wiivwana uno muswelo. Ino Yehova wāivwanije mwiivwanino wa Ediya.

⁶ Yehova kātopekelepo Ediya pa kulombola mwaādi wiivwanina. Ino, wākweshe Ediya ekale monka na bukomo. (1 Ba. 19:5-7) Kupwa, Yehova wālemununa na kanye mulangilo wa Ediya na kumulombola bukomo bwandi bulenga moyo. Ebiya Yehova wāmulombola’mba ukidi na bantu 7 000 mu Isalela bapelele kutōta Bāla. (1 Ba. 19:11-18) Mu uno muswelo, Yehova wālombwele Ediya amba umusenswe.

7. Lelo muswelo obākweshe Ediya kudi Yehova witukulupija bika?

⁷ Lelo wikondanga na makambakano? Bine, tusengibwanga pa kuyuka’mba Yehova wāivwanije mwiivwanino wa Ediya! Kino kitukulupija’mba wivwanije ne makambakano etu. Uyukile mikalo yetu, kadi uyukile ne byotulanga ne mwiivwanino wetu. (Ñim. 103:14; 139:3, 4) Shi twiule Ediya na kukulupila mudi Yehova, nandi uketukwasha tūminine makambakano etuletela njia.​—Ñim. 55:22.

8. Le Yehova ukakukwasha namani ulwe na njia?

⁸ Njia ibwanya kukulengeja wikale na milangwe mibi ne kutyumukwa mutyima. Shi kino kibakufikila, vuluka’mba Yehova ukakukwasha ulwe na njia. Le ukakukwasha namani? Aye mwine ukwita umulombole makambakano obe. Kadi ukalondolola kulomba kolomba bukwashi. (Ñim. 5:3; 1 Pe. 5:7) O mwanda kitatyi kyonso, lombola Yehova makambakano obe mu milombelo. Kakesambepo nobe na mwāesambile na Ediya, ino ukesamba nobe kupityila ku Kinenwa kyandi Bible, ne ku bulongolodi bwandi. Nsekununi yotanga mu Bible ibwanya kukusenga ne kukupa lukulupilo. Kadi batutu ne bakaka babwanya kukukankamika.​—Loma 15:4; Bah. 10:24, 25.

9. Le mulunda ukulupilwa ubwanya kwitukwasha namani?

⁹ Yehova paānenene Ediya ape Edisha mingilo, wāpele Ediya mwingidi nandi muyampe, mwine wāmukweshe alwe na makambakano andi. Ne batwe netu mo monka, shi tusapwila’mo mulunda otukulupile, nandi ubwanya kwitukwasha tunekenye makambakano etu. (2 Ba. 2:2; Nki. 17:17) Shi umona’mba kudipo na muntu wa kusapwila’mo, lomba Yehova akukwashe usokole mwine Kidishitu mutame ku mushipiditu ubwanya kukukwasha mu ñeni.

10. Le myanda yātene Ediya itukulupija bika, ne mulao udi mu Isaya 40:28, 29 ubwanya kwitukwasha namani?

¹⁰ Yehova wākweshe Ediya alwe na njia kadi engile na kikōkeji mu bula bwa myaka mivule. Myanda yātene Ediya itupa lukulupilo. Kitatyi kimo, netu tubwanya kwikala na njia mikatampe itukōkeja ku ngitu ne mu ñeni. Inoko shi tukulupile mudi Yehova, nandi uketupa bukomo botusakilwa pa kumwingidila nyeke.​—Tanga Isaya 40:28, 29.

11-13. Le i njia’ka yādi na bengidi basatu ba Leza ba pa kala?

¹¹ Kudi bantu bakwabo batelelwe mu Bible bādi na njia mikatampe. Kimfwa, Hana wāūminine bumvu bwa kubulwa kubutula bana ne kukolomonwa na mukao-nandi. (1 Sa. 1:2, 6) Njia mikatampe ya  Hana yāmupele bululu, kadila ne kukomenwa kudya.​—1 Sa. 1:7, 10.

¹² Kyaba kimo, Mulopwe Davida wālēmenenwe na njia. Langa’po bidi makambakano āmutene. Wādi witopeka pa mwanda wa bilubo bivule byaālongele. (Ñim. 40:12) Abisalome wandi mwana wāmutombokēle, kupwa wāfwa. (2 Sa. 15:13, 14; 18:33) Kadi mulunda wa Davida wa pa mutyima wāmwaba. (2 Sa. 16:23–17:2; Ñim. 55:12-14) Mu ñimbo ya mitōto mivule yālembele Davida i mulombole’mo kutyumukwa mutyima ne lwitabijo lwandi lukatampe mudi Yehova.​—Ñim. 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Mwenda mafuku mulembi umo wa mitōto wāshilwile kwabila būmi bwa bantu babi. Padi wātambile ku lutundu lwa Asafa mwine Levi, wādi wingila ku “kipandulwe kikatampe kya Leza.” Uno mulembi wa mitōto wāsusukile na njia, yāmulengeja abulwe nsangaji ne kuloelelwa. Wāshilwile’nka ne kwalakana madyese adi mu kwingidila Leza.​—Ñim. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Le i ñeni’ka yotuboila ku bimfwa bisatu bya mu Bible pa mwanda utala kulomba bukwashi kudi Yehova?

¹⁴ Bano batōtyi basatu ba bine botwatela, bonso bādi bakulupile amba Yehova ukebakwasha. Bāmulombwele makambakano abo mu milombelo ya kininga. Bāmusapwidile patōkelela kine kyobādi bekadile na njia. Kadi bādi benda nyeke ku kifuko kya Yehova kya kutōtela’po.​—1 Sa. 1:9, 10; Ñim. 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Yehova wēbalondolwele abo bonso na lusa. Hana wāikala monka na ndoe ya mutyima. (1 Sa. 1:18) Davida wālembele amba: “Masusu a moloke i mavule, ino Yehova umukūlanga ku onso.” (Ñim. 34:19)  Kupwa mulembi wa mitōto nandi wāmwene amba Yehova ‘ukwete kuboko kwandi kwa lundyo,’ umuludika na madingi a buswe. Wāimbile amba: “Amiwa, kufwena kudi Leza i kuyampe kondi. Natūla Mfumu Mwinē Lupusa Lonso Yehova bu kinyemeno kyami.” (Ñim. 73:23, 24, 28) Le bino bimfwa bitufundija bika? Kyaba kimo, tubwanya kulēmenenwa na makambakano etuletela njia. Inoko tubwanya kulwa nayo shi tulangulukila pa muswelo obakweshe bakwetu kudi Yehova, pa muswelo obamukulupile na kulombela kwadi, ne kumukōkela na kulonga byobya byaebanena kulonga.​—Ñim. 143:1, 4-8.

16-17. (a) Mwanda waka ketufwaninwepo kwitolwela kwa batwe bene? (b) I muswelo’ka otubwanya kwikala monka na bukomo?

¹⁶ Kudi ñeni mikwabo ya kamweno yotuboila ku bino bimfwa bisatu​—ketufwaninwepo kwitolwela kulampe na Yehova ne na bantu bandi. (Nki. 18:1) Nancy, mwine waikele na njia mikatampe pamunyemene wandi mulume, unena’mba: “Kwadi mafuku mavule onkyadipo nsaka kumona muntu nansha kwisamba nandi. Inoko ami pa kwitolwela bininge, po pene kengivwana bulanda.” Kupwa bintu byashinta kitatyi  kyakimbile Nancy mukenga wa kukwasha bakwabo badi na makambakano. Unena’mba: “Nadi nebevwana pobanshintulwila makambakano abo. Najingulwile amba kitatyi kyonetūla pa kyabo kyaba, nkyadipo neta mutyima bininge ami mwine.”

¹⁷ Tubwanya kwikala monka na bukomo shi tutanwa ku kupwila. Kitatyi kyotudi ku kupwila, tupanga Yehova mukenga mukwabo wa kwikala bu ‘mukwashi ne musengi wetu.’ (Ñim. 86:17) Ku kupwila, witukomejanga’ko kupityila ku mushipiditu wandi ujila, Kinenwa kyandi, ne bantu bandi. Kupwila kwitupanga mukenga wa kwikankamika “batwe bonso.” (Loma 1:11, 12) Kaka umo witwa bu Sophia wanenene amba: “Yehova ne banabetu mu lwitabijo baunkweshe ñūminine. Kupwila kwadi na mvubu mikatampe kondi. Najingulwile amba kitatyi kyonepēne bininge mu busapudi ne ku kipwilo, napēlelwe kulwa na njia ne malangalanga.”

18. Shi tubatyumukwa mutyima, le Yehova ubwanya kwitupa bika?

¹⁸ Shi tubatyumukwa mutyima, tuvulukei amba Yehova kalailepo’nka kupwija njia lonso, ino i ne kwitukwasha tulwe nayo dyalelo. Witupanga “mutyima ne bukomo” bwa kulwa na kutyumukwa mutyima ne kubulwa kikulupiji.​—Fid. 2:13.

19. Lelo kisonekwa kya Bene Loma 8:37-39 kitukulupija bika?

¹⁹ Tanga Bene Loma 8:37-39. Mutumibwa Polo witukulupija’mba kekudipo kintu kibwanya kwitusansanya na buswe bwa Leza. Le i muswelo’ka otubwanya kukwasha batutu ne bakaka balwa na njia? Kishinte kilonda’ko kikesambila pa muswelo otubwanya kwiula Yehova na kulombola lusa ne kukwasha batutu ne bakaka kitatyi kyobadi na makambakano.