1. Ntchifukwa wuli titenere kuvwiya vo Yesu wangukamba?

PA NYENGU yo wakambanga vo vazamuchitika mu mazuŵa ngakumaliya, Yesu wangukamba kuti: “Phweriyani kuti mitima yinu yileki kuzitiskika ndi . . . vinthu vakufipiska mtima pa umoyu,” pamwenga kuti kufipa mtima ndi mo tingasaniriya ndalama zakuguliya vinthu vakukhumbika. (Luka 21:34) Titenere kuvwiya vo Yesu wangukamba. Chifukwa wuli? Chifukwa mazuŵa nganu tikumana ndi masuzgu ngo weyosi wakumana nangu.

2. Kumbi abali ndi azichi akumana ndi masuzgu wuli ngo ngachitiska kuti asuzgikengi maŵanaŵanu?

² Nyengu zinyaki tingakumana ndi masuzgu nganandi pa nyengu yimoza ngo ngangachitiska kuti tisuzgiki maŵanaŵanu. Wonani vakuyeruzgiyapu ivi. Mubali munyaki zina laki John, * watama matenda ngo ngananga misipi yo yitumiza uthenga ku wongu. Iyu wangusuzgika maŵanaŵanu muwolu waki yo wanguja nayu munthengwa kwa vyaka 19 wati wamuthaŵa. Pavuli paki, ŵana ŵaki ŵaŵi anguleka kuteŵete Yehova. Bob ndi muwolu waki Linda angukumana ndi masuzgu ngakupambana ndi ngaku John. Wosi ŵaŵi ntchitu yinguŵamaliya ndipu angusama munyumba yo ajanga ndi kuchija mu kanyumba kamana. Kusazgiyapu yapa, Linda angumusaniya ndi nthenda yakofya ya mtima. Angumusaniya so ndi nyamakazi yo yingwamba kunanga nthazi yo yivikiliya liŵavu ku matenda.

3. Mwakukoliyana ndi Afilipi 4:6, 7, kumbi ndi vinthu wuli vo tikayika cha?

³ Tikayikiya cha kuti Yehova yo ndi Mulengi widu kweniso Ada ŵidu achanju, avwisa mo tivwiya asani tasuzgika maŵanaŵanu. Yiwu akhumba kutiwovya kuti timalani ndi masuzgu ngo tikumana nangu. (Ŵerengani Afilipi 4:6, 7.) Mu Mazu ngaku Chiuta mwe nkhani zinandi zo zikonkhoska masuzgu ngo ateŵeti ŵaki angukumana nangu. Ngakonkhoska so mo Yehova wanguŵawovye kumalana ndi masuzgu ngenanga. Tiyeni tikambiskani vakuyeruzgiyapu vimanavi ŵaka.

4. Kumbi Eliya wangukumana ndi masuzgu wuli? Nanga wanguwonanji pa nyengu yakusuzga yeniyi?

⁴ Eliya wateŵetiyanga Yehova mu nyengu yakusuzga ukongwa ndipu wangukumana ndi masuzgu ngakulu. Ahabu wenga yumoza wa mafumu ngambula kugomezgeka nga Ayisirayeli. Iyu wanguto Yezebelu munthukazi muheni yo wasopanga Bala. Wosi ŵaŵi anguchitiska kuti ŵanthu asopengi Bala ndipuso angubaya achimi anandi aku Yehova. Kweni Eliya wanguthaŵa. Wangupona so pa nyengu yo kwenga nja chifukwa wathembanga Yehova. (1 Ŵakaro. 17:2-4, 14-16) Kusazgiyapu yapa, Eliya wanguthemba Yehova pa nyengu yo wasuskanga achimi ndipuso ŵanthu wo asopanga Bala. Iyu wanguchiska Ayisirayeli kuti ateŵetiyengi Yehova. (1 Ŵakaro. 18:21-24, 36-38) Eliya wangujiwone yija mo Yehova wangumuwovye ndi kumuvikiliya kananandi waka pa nyengu yakusuzga ukongwa yeniyi.

5-6. Mwakukoliyana ndi 1 Ŵakaronga 19:1-4, kumbi Eliya wanguvwa wuli mumtima? Kumbi Yehova wangulongo wuli kuti wamuyanjanga?

⁵ Ŵerengani 1 Ŵakaronga 19:1-4. Chinanga kuti venga viyo, Eliya wanguchita mantha Fumukazi Yezebelu yati yamuwofya kuti yimubayengi. Mwaviyo, wanguthaŵiya ku Beresheba. Iyu wanguguŵa ukongwa, mwakuti “wangupempha kuti wafwi.” Ntchifukwa wuli wakhumbanga kufwa? Eliya wenga wambula kufikapu, “wenga munthu ŵaka nge isi.” (Yako. 5:17) Watenere kuti wanguŵanaŵana viyo chifukwa cha kusuzgika maŵanaŵanu kweniso kuvuka. Panyaki waŵanaŵananga kuti wangufyoka paŵaka kuwovya ŵanthu kuti  asopengi Yehova mwauneneska, kuti palivi cho chingusintha mucharu cha Yisirayeli ndipuso kuti ndiyu pe wateŵetiyanga Yehova pa nyengu iyi. (1 Ŵakaro. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Tingazizwa kuti ntchifukwa wuli mchimi wakugomezgeka uyu wakhumbanga kufwa. Kweni Yehova wangumuvwisa Eliya.

⁶ Yehova wangumukwiyiya cha Eliya chifukwa chakukamba maŵanaŵanu ngaki. Mumalu mwaki, wangumuwovya kuti waje so ndi nthazi. (1 Ŵakaro. 19:5-7) Pavuli paki, Yehova wangumuwovya mwachanju kuti wasinthi maŵanaŵanu mwakumulongo nthazi Zaki. Wangumukambiya so kuti mucharu cha Yisirayeli mwenga ŵanthu 7,000 wo angukana kusopa Bala. (1 Ŵakaro. 19:11-18) Vo Yehova wanguchitiya Eliya vilongo kuti wamuyanjanga.

7. Kumbi tisimikizanji asani tiwona mo Yehova wanguwovye Eliya?

⁷ Kumbi pe chinthu chinyaki cho chitikusuzgani maŵanaŵanu? Asani ndi viyo, vakupembuzga kuziŵa kuti Yehova wanguvwisa maŵanaŵanu ngaku Eliya! Venivi vititisimikizgiya kuti Chiuta waziŵa ndipuso wavwisa mo tivwiya asani tasuzgika maŵanaŵanu. Iyu waziŵa so vo tingakwaniska kuchita. (Sumu 103:14; 139:3, 4) Asani nasi tithemba Yehova nge mo Eliya wanguchitiya, watiwovyengi kumalana ndi masuzgu ngo ngachitiska kuti tisuzgikengi maŵanaŵanu.​—Sumu 55:22.

8. Kumbi Yehova wangakuwovyani wuli kuti muleki kusuzgika maŵanaŵanu?

⁸ Kusuzgika maŵanaŵanu kungakudeluwani nthazi ndipu mungawona kuti masuzgu nginu ngamalengi cha. Asani venivi vakuchitikiyani, mukumbukengi kuti Yehova wangakuwovyani kuti muleki kusuzgika maŵanaŵanu. Kumbi wangakuwovyani wuli? Iyu watikupemphani kuti mumukambiyengi vo vitikufipiskani mtima. Ndipu Chiuta wamukengi mapempheru nginu. (Sumu 5:3; 1 Petu. 5:7) Mwaviyo, nyengu zosi mumukambiyengi Yehova masuzgu nginu mu pempheru. Iyu walongorongi namwi nge mo wanguchitiya ndi Eliya cha kweni walongorongi namwi kuziya mu Bayibolu ndipuso mu gulu laki. Nkhani zo muŵerenga mu Bayibolu zingakupembuzgani ndi kukuwovyani kuti muje ndi chilindizga. Abali ndi azichi nawu angakuchiskani.​—Aro. 15:4; Ahe. 10:24, 25.

9. Kumbi bwezi lamampha lingakuwovyani wuli?

⁹ Yehova wangukambiya Eliya kuti wakasiliyi Elisha ntchitu yo wachitanga. Yapa, Chiuta wangumupaska mubwezi wamampha ukongwa Eliya ndipu tikayika cha kuti Elisha wamuwovyanga Eliya asani wasuzgika maŵanaŵanu. Mwakuyanana ŵaka, asani tikambiya mubwezi widu wa pamtima vo vititisuzga maŵanaŵanu, wangatiwovya kuti tikunthiyepu. (2 Ŵakaro. 2:2; Nthanthi 17:17) Asani muwona kuti palivi yo mungamukambiya mo muvwiya, mupempherengi kwaku Yehova kuti wakuwovyeni kusaniya Mkhristu wakukhwima mwauzimu kuti wakuchiskeningi.

10. Kumbi vo vinguchitikiya Eliya vingatiwovya wuli? Nanga layizgu la pa Yesaya 40:28, 29 lingatiwovya wuli?

¹⁰ Yehova wanguwovya Eliya kuti wakunthiyepu kweniso kuti wamuteŵete mwakugomezgeka kwa umoyu waki wosi. Vo vinguchitikiya Eliya vititiwovya kuziŵa kuti nasi tingakunthiyapu. Nyengu zinyaki tingasuzgika ukongwa maŵanaŵanu ndipu venivi vingativukisa. Kweni asani tithemba Yehova watipaskengi nthazi kuti tilutirizgi kumuteŵete.​—Ŵerengani Yesaya 40:28, 29.

11-13. Kumbi kusuzgika maŵanaŵanu kunguchitiska kuti ateŵeti atatu aku Chiuta achitenji?

¹¹ Bayibolu lizumbuwa so ŵanthu anyaki wo angusuzgika maŵanaŵanu. Mwakuyeruzgiyapu, Hana wangusuzgika ukongwa maŵanaŵanu  chifukwa chakuti wenga chumba ndipuso muwolu munyaki wamunyozanga. (1 Samu. 1:2, 6) Venivi vachitiskanga kuti Hana wajaliyengi waka kuliya ndi kukana kurya.​—1 Samu. 1:7, 10.

¹² Nyengu zinyaki Fumu Davidi yasuzgikanga ukongwa maŵanaŵanu. Mwakuyeruzgiyapu, iyu yajimbanga mulandu chifukwa cha maubudi nganandi ngo yinguchita. (Sumu 40:12) Mwana waki Abisalomu wanguyigarukiya ndipu venivi vinguchitiska kuti Abisalomu wafwi. (2 Samu. 15:13, 14; 18:33) Ndipuso mubwezi waki wapamtima wangumwenda mphiska. (2 Samu. 16:23–17:2; Sumu 55:12-14) Sumu zinandi zo Davidi wakulemba zikonkhoska mo wavwiyanga chifukwa cha masuzgu ngo wangukumana nangu kweniso chivwanu cho wenga nachu mwaku Yehova.​—Sumu 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Pavuli paki, munthu munyaki yo wakulembaku buku la Sumu wangwamba kuchitiya sanji ŵanthu aheni chifukwa chakuti vinthu vaŵayendiyanga umampha. Iyu watenere kuti wenga wamphapu yaku Asafu ndipu wateŵetiyanga “mumalu ngakupaturika ngaku Chiuta.” Munthu uyu wangusuzgika maŵanaŵanu ndipu venivi vinguchitiska kuti waleki kukhorwa ndi vo wenga navu. Iyu wangufika pakuŵanaŵana kuti kuteŵete Chiuta kulivi phindu lelosi.​—Sumu 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Kumbi tisambiranji ku ŵanthu atatu wo azumbulika mu Bayibolu pa nkhani ya kuthemba Yehova?

¹⁴ Ateŵeti wosi atatu wo taŵazumbuwa mu ndimi 11 mpaka 13 athembanga Yehova. Yiwu amukambiyanga vo vaŵafipiskanga mtima. Afwatukanga kumukambiya vo vaŵasuzganga maŵanaŵanu. Ndipu anguleka cha kuluta kuchisopa Yehova kunyumba yaki.​—1 Samu. 1:9, 10; Sumu 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Yehova wanguŵalenge lisungu ndipu  wangumuka mapempheru ngawu. Hana wanguleka kufipa mtima. (1 Samu. 1:18) Davidi wangukamba kuti: “Masuzgu nga munthu murunji ngalipu nganandi, kweni Yehova watimutaska ku masuzgu ngosi ngenanga.” (Sumu 34:19) Ndipu yo wakulembaku buku la Sumu wajivwanga kuti Yehova ‘wako janja laki lamaryi’ ndi kumulongozga ndi ulongozgi waki. Iyu wangumba kuti: “Kweni kwaku ini, chinthu chamampha nkhundere kufupi ndi Chiuta. Yehova Ambuya Fumu Yikulu, ndamusambusa malu ngangu ngakuthaŵiyaku.” (Sumu 73:23, 24, 28) Kumbi tisambiranji ku ŵanthu ŵenaŵa? Nyengu zinyaki, tingakumana ndi masuzgu ngakulu ukongwa ngo ngangachitiska kuti tisuzgiki maŵanaŵanu. Kweni tingakunthiyapu asani tipemphera, tichita vosi vo wakhumba kweniso asani tiŵanaŵaniya mo Yehova wawovyiyapu ŵanthu anyaki.​—Sumu 143:1, 4-8.

16-17. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kujipatuwa? (b) Kumbi tingachita wuli kuti tisaniyi nthazi?

¹⁶ Vo ŵanthu atatu yaŵa anguchita vititisambiza so chinthu chinyaki. Titenere cha kujipatuwa kwaku Yehova ndi ŵanthu ŵaki. (Nthanthi 18:1) Nancy wangusuzgika ukongwa maŵanaŵanu mulumu waki wati wamuthaŵa. Iyu wangukamba kuti: “Mazuŵa nganandi ndakhumbanga  cha kuwona ŵanthu pamwenga kulongoro nawu. Kweni asani ndajipatuwa ndipu ndachitanga chitima ukongwa.” Vinthu vingusintha Nancy wati wayamba kupenja nthowa zo wangawovye ŵanthu wo asuzgikanga. Iyu wangukamba kuti: “Ndavwisiyanga asani ŵanthu akamba masuzgu ngawu. Ndinguwona kuti asani ndiŵanaŵaniya ukongwa masuzgu ngawu, masuzgu ngangu ndangaŵanaŵaniyanga ukongwa cha.”

¹⁷ Tingasaniya nthazi asani tisanirika pa maunganu nga mpingu. Asani te pa maunganu, titimupaska mwaŵi unyaki Yehova wakuti ‘watiwovyi kweniso watipembuzgi.’ (Sumu 86:17) Pa maunganu ngenanga watitipaska nthazi kuziya mu Mazu ngaki, mzimu wakupaturika ndi ŵanthu ŵaki. Maunganu ngatitipaska mwaŵi ‘wakuchiskana.’ (Aro. 1:11, 12) Mzichi munyaki zina laki Sophia wangukamba kuti: “Yehova kweniso abali ndi azichi andiwovyanga kuti ndikunthiyengepu. Maunganu ndingu ngandiwovyanga ukongwa. Ndawonanga kuti asani ndipharazga ukongwa ndi kufika pa maunganu, vandisuzganga cha kukunthiyapu asani ndasuzgika maŵanaŵanu.”

18. Kumbi Yehova watitiwovya wuli asani tadeluka nthazi?

¹⁸ Asani tadeluka nthazi, tikhumbika kukumbuka kuti Yehova wakutilayizga kuti kunthazi tazamusuzgika so cha maŵanaŵanu. Kweni chinanga ndi sonu napu watitiwovya kuti timalani ndi masuzgu ngo tikumana nangu. Iyu watitipaska “khumbu kweniso nthazi” kuti tikunthiyengepu.​—Afi. 2:13.

19. Kumbi lemba la Aroma 8:37-39 lititisimikiziyanji?

¹⁹ Ŵerengani Aroma 8:37-39. Wakutumika Paulo watitisimikiziya kuti palivi cho chingatipatuska ku chanju chaku Chiuta. Kumbi tingaŵawovya wuli abali ndi azichi wo asuzgika maŵanaŵanu? Nkhani ya sabata yamawa yazamukonkhoska mo tingalongore lisungu abali ndi azichi wo asuzgika maŵanaŵanu ndi kuŵawovya nge mo Yehova wachitiya.