1. Didie ke ikeme ndikpebe Jehovah emi edide edima Ete nnyịn?

JEHOVAH ama nnyịn etieti. (John 3:16) Iyom ndikpebe edima Ete nnyịn. Oro esinam idomo ‘ndikere mban̄a kiet eken, inyene ima nditọete, inyụn̄ itua owo mbọm.’ Isinam ntem ye kpukpru owo, edi akpan akpan ye mbon emi “ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem,” oro edi, nditọete nnyịn. (1 Pet. 3:8; Gal. 6:10) Imesiyom ndin̄wam mmọ ke ini n̄kpọ emi etịmerede mmọ esịt etịbede.

2. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

² Mme n̄kpọ ẹyetịbe emi ẹdinamde esịt etịmede kpukpru mbon emi ẹyomde ndituak ibuot nnọ Jehovah. (Mark 10:29, 30) Etie nte mme idomo emi ẹdisịmde nnyịn nte ererimbot emi ekperede utịt ẹyekan emi. Didie ke ikeme ndin̄wam kiet eken? Ẹyak ineme se mbụk Lot, Job, ye Naomi ẹkemede ndikpep nnyịn. Iyeneme n̄ko ndusụk se iwọrọde nditọete nnyịn mfịn ye nte ikemede ndin̄wam mmọ ẹyọ mfịna mmọ.

3. Udiana Peter 2:7, 8 owụt ke nso idiọk ndudue ke Lot akanam, ndien nso ikedi utịp?

³ Lot ndikemek ndikodụn̄ ye mbon Sodom emi ẹkedụkde-dụk ẹnyịne ke oburobụt ido ekedi ata idiọk ndudue. (Kot 2 Peter 2:7, 8.) Uforo ama odu ke n̄kan̄ oro, edi Lot ndikọwọrọ n̄kodụn̄ ke Sodom ama ada ikpọ mfịna ọsọk enye. (Gen. 13:8-13; 14:12) Etie nte n̄wan esie ama enen̄ede ama obio oro m̀mê ndusụk owo do tutu oro anam enye okûkop uyo Jehovah. Enye ama akpa ini Abasi akanamde ikan̄ ye sulphur ẹdep ke n̄kann̄kụk oro. Kere n̄ko se iketịbede inọ nditọiban Lot mbiba. Iren emi ẹkeyomde ndidọ mmọ ẹma ẹkpan̄a ke Sodom. Ufọk ye inyene Lot ẹma ẹtak,  ndien se ikabiakde enye ikan ekedi n̄kpa an̄wan esie. (Gen. 19:12-14, 17, 26) Ndi Jehovah ama etre ndinyene ime ye Lot ke ofụri ini emi afanikọn̄ ekesịmde enye do? Iketreke.

4. Didie ke Jehovah ekenyene ime ye Lot? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

⁴ Kpa ye emi edide Lot ekemek ndikodụn̄ ke Sodom, mbọm ama anam Jehovah ọdọn̄ mme angel esie ẹkenyan̄a enye ye ubon esie. Edi, Lot ama ‘osụk ada abiat ini’ utu ke ndisọsọp n̄wọrọ ke Sodom nte mme angel ẹkedọhọde enye. Ntre mme angel oro ẹma ẹmụm enye ubọk ẹnyụn̄ ẹn̄wam enye ye ubon esie ẹfehe ẹwọrọ ke obio oro. (Gen. 19:15, 16) Mme angel oro ẹma ẹdọhọ enye efehe aka ikpehe emi etiede obot obot. Edi utu ke ndinam se Jehovah ọdọhọde, Lot ama ọdọhọ ẹyak imọ ifehe ika obio kiet emi ekekperede Sodom. (Gen. 19:17-20) Jehovah ama enyene ime akpan̄ utọn̄ ọnọ Lot onyụn̄ ayak enye aka do. Nte ini akakade, ndịk ama anam enye ndidụn̄ do, ntre enye ama ọwọrọ aka n̄kan̄ obot obot emi Jehovah ekebemde iso ọdọhọ enye aka. (Gen. 19:30) Jehovah ama enyene ime ye Lot utọ oro idụhe! Didie ke ikeme ndikpebe Jehovah?

5-6. Nte ikpebede Abasi, didie ke ikeme ndinam item emi odude ke 1 Thessalonica 5:14?

⁵ Ukem nte Lot, eyenete ekeme ndimek n̄kpọ emi mîfọnke onyụn̄ ada ikpọ mfịna ọsọk idemesie. Nso ke ikpanam utọ n̄kpọ oro ekpetịbe? Imekeme ndidọhọ enye ke enye ọdọk se enye ọkọtọde; akpanikọ okponyụn̄ edi oro. (Gal. 6:7) Edi, imekeme ndinam ọfọn akan oro. Imekeme ndin̄wam enye nte Jehovah akan̄wamde Lot. Didie?

⁶ Jehovah ikọdọn̄ke mme angel ẹkedụri Lot utọn̄ kpọt, enye ama ọdọn̄ mmọ n̄ko ẹken̄wam Lot mbak enye iditiene ikpa ke ini ẹdisobode Sodom. Ukem ntre n̄ko, ekeme ndiyom idụri eyenete utọn̄ edieke ikụtde ke se enye anamde ekeme ndisịn enye ke mfịna. Edi imekeme ndin̄wam enye n̄ko. Ana inyene ime ekpededi enye isọpke inam item oro ẹkedade Bible ẹnọ enye. Nam n̄kpọ nte angel iba oro. Utu ke ndision̄o idem n̄kpọn̄ eyenete nnyịn nnyụn̄ nsọn enye, akpana iyom usụn̄ inam n̄kpọ in̄wam enye. (1 John 3:18) Imekeme ndinam n̄kpọ emi etiede nte imụm enye ubọk iwọrọ, in̄wam enye anam eti item emi ẹnọde enye.—Kot 1 Thessalonica 5:14.

7. Didie ke ikeme ndikpebe nte Jehovah akadade Lot?

⁷ Jehovah ekpekemek ndisat nyịre ke se Lot mîkanamke ọfọn. Utu ke ndinam ntre, enye ama edinọ apostle Peter spirit esie ewet ete ke Lot ekedi edinen owo. Enem nnyịn etieti ndifiọk ke Jehovah esifen mme ndudue nnyịn! (Ps. 130:3) Ndi imekeme ndikpebe nte Jehovah akadade Lot? Edieke isisede nti edu uwem nditọete nnyịn, iyekeme ndinyene ime ye mmọ. Oro ekeme ndinam emem mmọ utom ndinyịme nnyịn in̄wam mmọ.

8. Nso ke mbọm edinam nnyịn inam?

⁸ Lot ndikebiere se mîfọnke akanam mfịna esịm enye, edi eke Job, idịghe ndibiere se mîfọnke akanam ufen esịm enye. Kpa ye oro, ikpọ afanikọn̄ ama esịm Job. Inyene esie ama atak, mme owo ikokponoke enye ke obio aba, enye ama onyụn̄ ọdọn̄ọ idiọk idiọk. Se ikọdiọkde ikan oro ekedi kpukpru nditọ mmọ mboduop ndikpa ntak enye ye n̄wan esie. Mme ufan abian̄a esie ita ẹma ẹdori enye ikọ n̄ko.  Nso idi ntak kiet emi akanamde mbọm Job okûnam mme ufan abian̄a esie ita emi ẹkedọhọde ke idi ndidọn̄ enye esịt? Mmọ ẹkese mfịna Job enyọn̄ enyọn̄, iyomke usụn̄ ifiọk se ikenen̄erede inam mfịna esịm enye. Oro ama anam mmọ ẹbiere se mîfọnke ẹnyụn̄ ẹsọn̄ uyo ẹsua ẹnọ enye. Nso idin̄wam nnyịn ikûnam utọ ndudue oro? Kûfre ke Jehovah ọfiọk kpukpru se itịbede inọ owo. Nen̄ede kpan̄ utọn̄ kop se owo emi n̄kpọ etịbede ọnọ etịn̄de. Edi kûnyụn̄ ukokop ikọ esie kpọt; domo ndida nte ke afo ke n̄kpọ oro ọwọrọ. Oro ayanam fi atua eyenete fo mbọm.

9. Nso ke mbọm mîdiyakke inam? Ntak-a?

⁹ Mbọm idiyakke isan̄a itịn̄ idiọk ikọedem iban̄a mfịna emi mbon en̄wen ẹnyenede. Owo emi esitịn̄de ikọedem esisasuan esop, iyakke nditọete ẹdiana kiet. (N̄ke 20:19; Rome 14:19) Enye isikereke nte etiede owo en̄wen ke idem, utu ke oro, esitịn̄ ikọ ntịme ntịme, ndien se enye etịn̄de ekeme ndinam uwem ọdọdiọn̄ ọsọn̄ ye owo emi ekenyenede mfịna. (N̄ke 12:18; Eph. 4:31, 32) Ikpakam iyom nti n̄kpọ emi owo anamde inyụn̄ ikere nte ikpan̄wamde enye ọyọ se iwọrọde enye. Enye oro ọfọn akan!

10. Se idude ke Job 6:2, 3 ekpep nnyịn nso?

¹⁰ Kot Job 6:2, 3. Se Job ekesitịn̄de ndusụk ini ekesidi “ikọ ibụmede.” Edi ekem enye ama ọdọhọ ke ndusụk se imọ iketịn̄de ikenenke. (Job 42:6) Se ikọwọrọde Job ekeme ndiwọrọ owo emi mfịna etịmerede esịt. Enye ekeme nditịn̄ ikọ ikereke, ekem atua n̄kpọfiọk. Ikpanam n̄kpọ didie ye utọ owo oro? Utu ke ndisua nnọ enye, ana iyak mbọm esie anam nnyịn. Ti ke Jehovah ikaduakke owo nnyịn ndomokiet edibọ kpukpru ufen emi ibọde ye kpukpru editịmede esịt emi isobode mfịn. Ntre ke ini afanikọn̄ esịmde ata asan̄autom  Jehovah ndien enye etịn̄ ikọ ikereke, esin̄wan̄a nnyịn. Ọkpọkọm enye etịn̄ n̄kpọ emi mînenke aban̄a Jehovah m̀mê nnyịn, ikpanaha isọp ndiyat esịt ye enye m̀mê ndida enye nte idiọkowo ke se enye etịn̄de oro.—N̄ke 19:11.

11. Didie ke mbiowo ẹkeme ndikpebe Elihu ini mmọ ẹnọde owo item?

¹¹ Ndusụk ini, ekeme ndiyom ẹnọ owo emi enyenede mfịna oro etịmerede enye esịt item mîdịghe ẹnen̄ede enye man ẹn̄wam enye. (Gal. 6:1) Didie ke mbiowo ẹkeme ndinam emi? Ọyọfọn mmọ ẹkpebe Elihu emi okokopde Job mbọm onyụn̄ akpan̄de utọn̄ ọnọ enye. (Job 33:6, 7) Elihu ama ebet tutu an̄wan̄a enye se Job ekerede mbemiso enye ọnọde Job item. Mbiowo emi ẹkpebede Elihu ẹyenen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ẹnyụn̄ ẹyom usụn̄ ẹtịm ẹfiọk se iwọrọde owo oro. Oro ayan̄wam mmọ ẹkeme ndinọ item emi edisịmde owo oro esịt.

12. Didie ke n̄kpa ebe Naomi ye nditọiren esie iba akafịna enye?

¹² Naomi ama ama Jehovah onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye enye. Edi ke ebe esie ye nditọiren esie mbiba ẹma ẹkekpan̄a, enye ama oyom ndikpụhọ enyịn̄ n̄kere “Mara,” emi ọwọrọde “Ndotndot.” (Ruth 1:3, 5, 20, 21) Ruth emi ekedide n̄wan eyen esie ama ọsọn̄ọ ada ye enye ke kpukpru ini afanikọn̄ oro. Enye ama an̄wam Naomi enyene mme n̄kpọ emi enye oyomde onyụn̄ ọdọn̄ enye esịt. Ikọ ifan̄ emi Ruth eketịn̄de ke ofụri esịt ama owụt ke enye ama Naomi onyụn̄ oyom ndin̄wam enye.—Ruth 1:16, 17.

13. Ntak emi oyomde idọn̄ mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ akpade esịt?

¹³ Oyoyom in̄wam eyenete nnyịn ini ebe m̀mê n̄wan esie akpade. Ẹkeme ndimen ebe ye n̄wan ndomo ye eto iba emi ẹdade ẹkpere kiet eken ke ediwak isua. Nte mmọ ẹsụk ẹkọride, orụn̄ eto mbiba oro ẹyekọmọ kiet. Ẹma ẹwụbede eto kiet ndien enye akpa, ekeme ndifịna eto enye eken idiọk idiọk. Ukem ntre n̄ko, ke ini ebe m̀mê n̄wan owo akpade, ekeme ndinen̄ede mfịna enye emi ẹkpade ẹkpọn̄ ke ata anyan ini. Paula * emi ebe esie akakpade ke ini owo mîkodorike enyịn ọdọhọ ete: “Uwem mi ama ọtọ etịmede, okonyụn̄ etie nte n̄kemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet. N̄kpere n̄kan ufan mi akakpa oro. Inyeneke se mmen̄kesitịn̄ke nnọ enye. Enye ama esidara ye ami ini esịt enemde mi onyụn̄ an̄wam mi mma nnyene mfịna. Enye ama esikpan̄ utọn̄ ọnọ mi ini ekededi emi ntịn̄de mfịna mi nnọ enye. Eketie nte ẹsịbe mi idem n̄kan̄ kiet ẹduọk.”

14-15. Didie ke ikeme ndidọn̄ owo emi ebe m̀mê n̄wan esie akpade esịt?

¹⁴ Didie ke ikeme ndidọn̄ owo emi ebe m̀mê n̄wan esie akpade esịt? Akpan n̄kpọ kiet emi ikemede ndinam edi nditịn̄ ikọ ye enye, ekpededi etie nnyịn ntre ntre, mîdịghe ekpedi nnyịn ifiọkke se ikpetịn̄de. Paula emi iketịn̄de iban̄a ke ikpehe 13 ọdọhọ ete: “Mmọdiọn̄ọ ke esisọn̄ mme owo nditịn̄ ikọ ye owo emi owo esie akpade. Mmọ ẹsikere ke imekeme ndidue ntịn̄ se iyatde enye. Edi se ikam idiọkde ikan edi mmọ nditetre nditịn̄ ikọ.” Itiehe nte owo emi owo esie akpade oyodori enyịn ke nnyịn ididuehe se itịn̄de. Paula ọdọhọ ete: “Ama esinem mi ekpededi n̄kukụre n̄kpọ emi mme ufan mi ẹdọhọde edi, ‘N̄kpa ebe fo abiak mi tutu.’”

¹⁵ William emi n̄wan esie akakpade isua ifan̄ ko ọdọhọ ete: “Esinem mi mme owo ẹma ẹtịn̄ se mmọ ẹtide ẹban̄a n̄wan  mi; oro esinam mfiọk ke ẹma ẹma enye ẹnyụn̄ ẹkpono enye. Utọ n̄kpọ emi esin̄wam mi tutu. Ikọ mmọ ẹsidọn̄ mi esịt sia mma mma n̄wan mi etieti, ikonyụn̄ idi itai ye aban̄.” Bianca emi edide ebeakpa ọdọhọ ete: “Mme owo ndibọn̄ akam ye ami nnyụn̄ n̄kot itie Bible kiet m̀mê iba ye ami esidọn̄ mi esịt. Mmọ nditịn̄ mban̄a ebe mi nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ nnọ mi esin̄wam mi tutu.”

16. (a) Ntak emi ikpakade iso in̄wam mbon emi owo mmọ akpade? (b) James 1:27 owụt ke nso utom ke ẹnọ nnyịn inam?

¹⁶ Kpa nte Ruth mîkọkpọn̄ke Naomi emi ekedide ebeakpa, ana nnyịn ika iso in̄wam mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ akpade. Paula emi isụk itịn̄de iban̄a ọdọhọ ete: “Nsonso oro ebe mi akpade, ẹkeyọyọhọ mi idem. Edi nte ini akakade, ikedịghe ntre aba sia mme owo ẹma ẹfiak ẹkeka iso ke mbubehe mmọ. Edi uwem mi iketiehe aba nte eketiede. Esin̄wam etieti edieke mbon en̄wen ẹtide ke owo emi ofụhọde n̄kpa owo esie osụk oyoyom un̄wam ekpedi ọfiọn̄ ifan̄ kpọt ebe, m̀mê ediwak isua ebe tọn̄ọ owo esie akakpa.” Imọdiọn̄ọ ke owo idịghe ukem. Etie nte ndusụk owo ẹsisọp ẹkot idem ẹdọn̄ ke n̄kpọ ama eketịbe. Edi isidịghe ntre ye mbon en̄wen. Kpukpru ini emi mmọ ẹnamde n̄kpọ emi mmọ ẹkesidiande ubọk ntre ẹnam ye ebe m̀mê n̄wan mmọ emi ama akakpa, inyeneke nte oro mîdinamke mmọ ẹti ke ididu ikpọn̄. Nte owo kiet ofụhọde n̄kpa owo esie okpụhọde ye nte owo en̄wen edifụhọde eke esie. Ẹyak iti ke Jehovah ọdọn̄  nnyịn ise iban̄a mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ akpade, ke onyụn̄ edi n̄kpọ ukpono ndinam oro.—Kot James 1:27.

17. Ntak emi oyomde in̄wam mbon emi ebe m̀mê n̄wan ọkpọn̄de?

¹⁷ Ndusụk owo, ebe m̀mê n̄wan mmọ ọkpọn̄ mmọ, ndien emi esinen̄ede abiak mmọ onyụn̄ anam esịt enen̄ede etịmede mmọ. Joyce emi ebe esie ọkọkpọn̄de enye ebịne n̄wan efen ọdọhọ ete: “Ebe mi ndikosio mi ndọ ama abiak mi akan nte ekpedide enye akakpakpa. Ekpedi moto ọkọtọ enye owot mîdịghe udọn̄ọ owot enye, n̄kpọdiọn̄ọ ke idịghe enye akama anam. Edi enye emi, ebe mi ekemek ndikpọn̄ mi. Eketie nte ndịghe n̄kpọ ndomokiet nnyụn̄ n̄wọrọke n̄kpọ ndomokiet.”

18. Nso ke ikeme ndinam n̄n̄wam mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ akpade m̀mê ọkpọn̄de mmọ?

¹⁸ Ima inam n̄kpri n̄kpri n̄kpọ in̄wam mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ akpade m̀mê ọkpọn̄de mmọ, emi esinam mmọ ẹkụt ke imama mmimọ. Idahaemi mmọ ẹkam ẹdude ikpọn̄ mi ke mmọ ẹyom nti ufan. (N̄ke 17:17) Didie ke afo ekeme ndiwụt ke idi ufan mmọ? Emekeme ndikot mmọ udia. Ini oyomde ndisan̄a mbọ ofụm m̀mê ndika udia-uwem, emekeme n̄ko ndikot mmọ ẹdi mîdịghe asan̄a ye mmọ ke ukwọrọikọ. N̄kpọ efen ekeme ndidi ndisikot mmọ ẹditiene ẹdụk utuakibuot ubon ke ini ke ini. Edieke anamde ntem ye mmọ, esịt eyenem Jehovah sia enye ‘ekpere mmọ eke esịt obụn̄ọde,’ onyụn̄ edi “ebiereikpe mme ebeakpa.”—Ps. 34:18; 68:5.

19. Se okụtde ke 1 Peter 3:8 anam fi ebiere ndinam nso?

¹⁹ Obio Ubọn̄ Abasi ọmọn̄ akara isọn̄ emi ke mîbịghike, ndien mme owo ‘ẹyefre kpukpru nnanenyịn’ emi ẹdude idahaemi. Ọdọn̄ nnyịn etieti ndikụt ini emi ‘owo mîditịghi aba mme akpa n̄kpọ, mmọ mîdinyụn̄ idụkke owo esịt.’ (Isa. 65:16, 17) Kan̄a ke emi, ẹyak ika iso in̄wam kiet eken, inyụn̄ ida se itịn̄de ye se inamde iwụt ke imama kpukpru nditọete nnyịn.—Kot 1 Peter 3:8.