JEHOVA nĩ atwendete mũno. (Joh. 3:16) Nĩ twendaga kwĩgerekania na Ithe witũ ũrĩ wendo. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ twĩrutanagĩria kuonia andũ othe “tha, wendo ta wa andũ a nyina ũmwe, [na] ũcayanĩri muororo” na makĩria harĩ “arĩa twĩtainwo nao thĩinĩ wa wĩtĩkio.” (1 Pet. 3:8; Gal. 6:10) Nĩ twendete gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ hĩndĩ ĩrĩa maragerera maũndũ maratũma magĩe na mĩtangĩko.

2. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Andũ arĩa othe matungatagĩra Jehova nĩ macemanagia na maũndũ maritũ. (Mar. 10:29, 30) No kũhoteke o ũrĩa mũico wa mũtabarĩre ũyũ ũrathiĩ ũkuhĩrĩirie noguo tũgũcemania na moritũ makĩria. Tũngĩteithania atĩa o mũndũ na ũrĩa ũngĩ? Rekei tuone ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na ngerekano ya Loti, Ayubu, na Naomi. Nĩ tũgũcoka twarĩrĩrie moritũ mamwe aarĩ na ariũ a Ithe witũ macemanagia namo na tuone ũrĩa tũngĩmateithia kũhiũrania namo.

3. O ta ũrĩa 2 Petero 2:7, 8 yonanĩtie-rĩ, nĩ itua rĩrĩkũ rĩũru Loti aatuire? Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ?

³ Loti nĩ aatuire itua rĩũru hĩndĩ ĩrĩa aathuurire gũthiĩ gũikarania na andũ a Sodomu arĩa maarĩ na mĩtugo mĩũru mũno. (Thoma 2 Petero 2:7, 8.) Sodomu kwarĩ na ũtonga, no Loti nĩ aacemanirie na moritũ maingĩ nĩ ũndũ wa gũthiĩ kuo. (Kĩam. 13:8-13; 14:12) No kũhoteke mũtumia wake nĩ eendire itũũra rĩu mũno kana akĩenda andũ amwe a kũu nginya akĩaga  gwathĩkĩra Jehova. Mũtumia ũcio wa Loti nĩ oorirũo nĩ muoyo wake hĩndĩ ĩrĩa Ngai ooiririe mwaki na ũbiriti itũũra-inĩ rĩu. Ĩ nao airĩtu erĩ a Loti? Arũme arĩa maarĩ mamahikie maakuĩrĩire Sodomu. Loti oorirũo nĩ mũciĩ wake, indo ciake, na gũthũkia mũno akĩũrũo nĩ mũtumia wake. (Kĩam. 19:12-14, 17, 26) Hihi hĩndĩ ĩyo Loti aarĩ na mĩtangĩko Jehova nĩ aagire kũmũkirĩrĩria? Aca.

4. Jehova oonanirie ũkirĩrĩria atĩa harĩ Loti? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

⁴ O na gũtuĩka Loti aathuurĩte gũikara Sodomu, Jehova nĩ aamuonirie ũcayanĩri rĩrĩa aatũmire araika mamũhonokie marĩ na famĩlĩ yake. O na kũrĩ ũguo, handũ ha Loti gwathĩkĩra na ihenya watho wa araika wa kuuma Sodomu, “aathiire na mbere kũhindahinda.” Araika acio maabatarire kũmũnyita guoko nĩguo mamũteithie marĩ na famĩlĩ yake kũũra itũũra-inĩ rĩu. (Kĩam. 19:15, 16) Araika acio maacokire makĩmwĩra orĩre gĩcigo-inĩ kĩrĩ irĩma. Handũ ha gũthiĩ kũrĩa eerirũo nĩ Jehova, Loti ooigire etĩkĩrio athiĩ taũni yarĩ hau hakuhĩ. (Kĩam. 19:17-20) Jehova nĩ aamũthikĩrĩirie arĩ na wetereri na akĩmwĩtĩkĩria athiĩ taũni ĩyo. Thutha-inĩ, Loti nĩ eetigĩrire gũikara taũni-inĩ ĩyo, na agĩthiĩ gĩcigo kĩrĩ irĩma kũrĩa Jehova aamwĩrĩte athiĩ o kĩambĩrĩria. (Kĩam. 19:30) Na githĩ Jehova ndoonanirie ũkirĩrĩria na gĩkĩro kĩa igũrũ mũno! Tũngĩĩgerekania nake atĩa?

5-6. Tũngĩhũthĩra 1 Athesalonike 5:14 atĩa tũkĩĩgerekania na Ngai?

⁵ O ta Loti, mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ no atue matua moru matũme acemanie na maũndũ maritũ mũno. Kũngĩthiĩ ũguo-rĩ, twagĩrĩirũo gwĩka atĩa? No tũigue tũkĩenda kũmwĩra aragetha kĩrĩa arahandĩte, na no gũkorũo ũguo nĩguo kũrĩ. (Gal. 6:7) O na kũrĩ ũguo, nĩ harĩ ũndũ ũngĩ mwega makĩria tũngĩka. No twĩgerekanie na ũrĩa Jehova aateithirie Loti. Tũngĩka ũguo atĩa?

⁶ Jehova ndaatũmire araika mathiĩ makahe Loti mũkaana tu, no nĩ nginya mamũteithie kweherera ũgwati ũrĩa wakorire Sodomu. Na njĩra o ta ĩyo, no tũhe mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũtaaro tũngĩona maũndũ marĩa areka nĩ mekũmũrehera thĩna. No ningĩ no tũbatare nginya kũmũteithia. O na angĩaga kũhũthĩra na ihenya ũtaaro wa Bibilia ũrĩa angĩheo, tũrabatara gũkorũo na wetereri. Tũbatiĩ gwĩka ta araika acio erĩ. Handũ ha gũikia moko na gũtiganĩria mũrũ wa Ithe witũ ũcio, twagĩrĩirũo gwetha njĩra cia kũmũteithia. (1 Joh. 3:18) Na njĩra ya mũhaano, no tũbatare kũmũnyita guoko na tũmũteithie kũhũthĩra ũtaaro mwega ũrĩa aheetwo.​—Thoma 1 Athesalonike 5:14.

7. Tũngĩĩgerekania atĩa na ũrĩa Jehova oonaga Loti?

⁷ Jehova nĩ angĩathuurire kũrora mawathe ma Loti. Ithenya rĩa ũguo, thutha-inĩ aatongoririe mũtũmwo Petero kwandĩka atĩ Loti aarĩ mũndũ mũthingu. Na githĩ tũtikenaga nĩ ũrĩa Jehova atatindanagĩra na mahĩtia maitũ! (Thab. 130:3) Hihi no twĩgerekanie na ũrĩa Jehova oonaga Loti? Tũngĩroraga ngumo njega cia aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ tũrĩmonagia wetereri makĩria. Nao nĩ marĩonaga ũrĩ ũndũ mũhũthũ gwĩtĩkĩra ũteithio ũrĩa tũngĩmahe.

8. Ũcayanĩri ũrĩtũteithagia gwĩka atĩa?

⁸ Ngũrani na Loti, mĩnyamaro ya Ayubu ndĩoimanĩte na gũtua itua rĩũru. O na kũrĩ ũguo, nĩ aacemanirie na mathĩna maritũ mũno, oorirũo nĩ indo ciake, akĩũrũo nĩ ũgima wake wa mwĩrĩ, na akĩũrũo nĩ gĩtĩo kĩrĩa aaheetwo itũũra-inĩ. Gũthũkia mũno, marĩ na mũtumia wake nĩ maakuĩrĩirũo nĩ ciana  ciao ciothe. Ningĩ Ayubu nĩ aamenereirio nĩ arata ake atatũ a maheeni. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmwe watũmire arata acio atatũ a maheeni mage kuonia Ayubu ũcayanĩri? Matiatuĩririe mamenye wega nĩ kĩĩ gĩathiaga na mbere harĩ Ayubu. Ũndũ ũcio watũmire manyite ũhoro na njĩra njũru na kwoguo makĩmũtuĩra ũrĩa gũtagĩrĩire. Tũngĩĩthema atĩa gwĩka ihĩtia ta rĩu? Twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ no Jehova tu ũmenyaga maũndũ mothe megiĩ ũndũ ũrĩa mũndũ aragerera. Thikagĩrĩria na kinyi rĩrĩa mũndũ ũragerera moritũ areyaria. Handũ ha gũthikĩrĩria o ũrĩa aroiga tu, geria gũtaũkĩrũo nĩ ruo rũrĩa araigua. Ũngĩka ũguo norĩo tu ũngĩhota gũcaĩra mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.

9. Ũcayanĩri ũrĩtũteithagia kwaga gwĩka atĩa, na nĩkĩ?

⁹ Ũcayanĩri nĩ ũrĩtũteithagia kwaga gũtheremia mũcene mũũru wĩgiĩ mathĩna marĩa andũ arĩa angĩ maragerera. Mũndũ ũtheremagia mũcene nĩ kũmomora amomoraga kĩũngano handũ ha gũgĩaka. (Thim. 20:19; Rom. 14:19) Ndakoragwo na tha na aragia atecirĩtie, na kwoguo ciugo ciake no ituurithie o na makĩria mũndũ ũragerera moritũ. (Thim. 12:18; Ef. 4:31, 32) Na githĩ ti wega makĩria kũroraga ngumo njega cia mũndũ ũrĩa ũngĩ na gwĩciria ũrĩa tũngĩmũteithia kũhiũrania na magerio marĩa aragerera!

10. Tũreruta ũndũ ũrĩkũ kuumana na Ayubu 6:2, 3?

¹⁰ Thoma Ayubu 6:2, 3. Rĩmwe na rĩmwe, Ayubu nĩ aaragia “mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru.” O na kũrĩ ũguo, thutha-inĩ nĩ ooigire atĩ maũndũ mamwe ooigĩte matiarĩ mega. (Ayub. 42:6) O ta Ayubu, mũndũ ũragerera maũndũ maratũma agĩe na mĩtangĩko, no arie mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru, acoke kwĩrira thutha-inĩ. Twagĩrĩirũo kuoya ũndũ ũcio atĩa? Handũ ha kũmũmenereria, twagĩrĩirũo kũmũcaĩra. Ririkanaga atĩ ndwarĩ wendi  wa Jehova andũ macemanagie na mathĩna na mĩtangĩko ĩrĩa ĩkoragwo kuo ũmũthĩ. Nĩkĩo ti ũndũ wa kũgegania kuona atĩ ndungata njĩhokeku ya Jehova no yarie ĩtecirĩtie rĩrĩa ĩragerera maũndũ maritũ. Kwoguo o na angiuga maũndũ matagĩrĩire megiĩ Jehova kana matwĩgiĩ, tũtiagĩrĩirũo kũmũrakarĩra kana tũmũtuĩre nĩ ũndũ wa kuuga maũndũ ta macio.​—Thim. 19:11.

11. Athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania atĩa na Elihu rĩrĩa maraheana ũtaaro?

¹¹ Rĩmwe na rĩmwe, mũndũ ũragerera ũndũ mũritũ no abatare ũtaaro wa mũthemba mũna kana kũrũngwo. (Gal. 6:1) Hihi athuri a kĩũngano mangĩka ũguo atĩa? Magĩrĩirũo kwĩgerekania na Elihu ũrĩa wathikĩrĩirie Ayubu arĩ na tha nyingĩ. (Ayub. 33:6, 7) Elihu aaheanire ũtaaro wake thutha wa gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Ayubu eeciragia. Athuri a kĩũngano arĩa megerekanagia na Elihu mambaga gũthikĩrĩria na kinyi na makageria gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa mũndũ aragerera. Mangĩcoka maheane ũtaaro thutha ũcio, kũrĩ na ũhotekeku atĩ ũtaaro ũcio wao nĩ ũkũhutia ngoro.

12. Naomi aahutirio atĩa nĩ gĩkuũ kĩa mũthuriwe na ariũ ake erĩ?

¹² Naomi aarĩ mũtumia mwĩhokeku weendete Jehova. No rĩrĩa mũthuri wake na ariũ ake erĩ maakuire, eendaga gũcenjia rĩĩtwa rĩake atige gwĩtwo Naomi etagwo “Mara,” rĩĩtwa rĩrĩa riugĩte “Marũrũ.” (Ruth 1:3, 5, 20, 21, kohoro ka magũrũ-inĩ) Ruthu, ũrĩa warĩ mũtumia wa mũrũwe ndaamũtiganĩirie hĩndĩ ĩyo aageragĩra maũndũ maritũ. Ruthu to gũteithia aateithagia Naomi kuona kĩrĩa aabataraga, no nĩ aamũũmagĩrĩria. Ciugo hũthũ cia kuuma ngoro iria Ruthu aaririe nĩ cionanagia atĩ nĩ eendete Naomi na nĩ aamũrũmbũyagia.​—Ruth 1:16, 17.

13. Tũbatiĩ gũteithia arĩa makuĩrĩirũo nĩ arĩa mahikanĩtie nao nĩkĩ?

¹³ Rĩrĩa mũndũ kĩũngano-inĩ akuĩrũo nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake, nĩ tũbatiĩ kũmũteithia. Andũ erĩ mahikanĩtie no maringithanio na mĩtĩ ĩĩrĩ ĩkũrĩire handũ hamwe. O ũrĩa mĩaka ĩrathiĩ, mĩri ya mĩtĩ ĩyo ĩthiaga ĩkĩrigicanaga. Mũtĩ ũmwe ũngĩmunywo, ũcio ũngĩ no ũhutio na njĩra nene. Na njĩra o ta ĩyo, mũndũ angĩtunywo ũrĩa mahikanĩtie nake nĩ thũ ĩrĩa ĩtagwo gĩkuũ, no aikare ihinda iraihu mũno arĩ na ruo rwa ngoro. Paula, * ũrĩa wakuĩrĩirũo nĩ mũthuri wake aterĩgĩrĩire ooigire ũũ: “Ũtũũro wakwa wacenjirie biũ, ndaiguaga itarĩ na hinya. Aarĩ mũrata wakwa wa gĩtĩ kĩa mbere. Twaaragia nake igũrũ rĩgiĩ maũndũ mothe. Nĩ twakenaga hamwe na nĩ aandeithagia rĩrĩa maũndũ maritũha. Nĩ aathikagĩrĩria rĩrĩa ndĩ na mathĩna. Ndaiguire ta ndatinanio icunjĩ igĩrĩ.”

14-15. Tũngĩũmĩrĩria atĩa mũndũ ũkuĩrĩirũo nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake?

¹⁴ Tũngĩũmĩrĩria atĩa mũndũ ũkuĩrĩirũo nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake? Ũndũ wa mbere wa bata ũrĩa tũngĩka nĩ kwaria nake, o na angĩkorũo nĩ tũraconoka kana tũkarigwo nĩ ũrĩa tũkũmwĩra. Paula ũrĩa ũgwetetwo hau rũgongo, ooigire ũũ: “Nĩ njũĩ gĩkuũ nĩ gĩtũmaga andũ maigue mataiganĩire. Metigagĩra atĩ mahota kuuga ũndũ ũngĩrakaria mũndũ. No kaba mũndũ akwĩre o kaũndũ handũ ha gũkira.” No kũhoteke mũndũ ũracakaya o na nderĩgagĩrĩra tũmwĩre maũndũ maingĩ. Paula ooigire ũũ: “Nĩ ndaiguaga wega rĩrĩa arata manjĩĩra ciugo hũthũ ta, ‘Pole mũno nĩ ũndũ wa gũkuĩrũo.’”

 ¹⁵ William, ũrĩa wakuĩrĩirũo nĩ mũtumia wake mĩaka ĩigana ũna mĩhĩtũku, ooigire ũũ: “Nĩ ngenaga rĩrĩa andũ arĩa angĩ maranjĩra maũndũ mega marĩa maririkanaga megiĩ mũtumia wakwa, tondũ matũmaga ngorũo na ma atĩ mũtumia wakwa nĩ eendetwo na nĩ aaheetwo gĩtĩo. Ũndũ ũcio nĩ ũndeithĩtie mũno. Ciugo ciao itũmaga njigue njiganĩire, tondũ mũtumia wakwa aarĩ wa bata mũno harĩ niĩ na aarĩ na itemi rĩa bata mũno ũtũũro-inĩ wakwa.” Mũtumia ũmwe wa ndigwa wĩtagwo Bianca ooigire: “Nĩ njiguaga ndomĩrĩrio rĩrĩa andũ arĩa angĩ mahoya twĩ nao na mathomera rĩandĩko rĩmwe kana merĩ. Nĩ ngenaga rĩrĩa mararia ũhoro wĩgiĩ mũthuri wakwa na magathikĩrĩria rĩrĩa ndĩraria ũhoro ũmwĩgiĩ.”

16. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gwĩka harĩ mũndũ ũkuĩrĩirũo nĩ mũndũ endete? (b) Tũrĩ na ũigĩrĩrĩki ũrĩkũ kũringana na Jakubu 1:27?

¹⁶ O ta ũrĩa Ruthu ataatiganĩirie Naomi ũrĩa warĩ mũtumia wa ndigwa, o na ithuĩ nĩ tũbatiĩ gũthiĩ na mbere gũteithĩrĩria arĩa makuĩrĩirũo nĩ endwa ao. Paula ũrĩa ũkũgwetetwo ooigire ũũ: “Mũthuri wakwa akua o ũguo, nĩ ndateithĩrĩirio mũno. O ũrĩa ihinda rĩathiaga andũ nĩ maacokereire maũndũ mao. No mũtũũrĩre wakwa wacenjetie biũ. Kwoguo nĩ ũndũ wa bata andũ mangĩririkanaga atĩ mũndũ akuĩrũo abataraga gũthiĩ na mbere kũmĩrĩrio, nginya mĩeri na mĩaka mĩingĩ thutha ũcio.” Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ andũ nĩ ngũrani. Maũndũ macenjia, andũ amwe nĩ mamenyagĩra o na ihenya. No nĩ  kũrĩ angĩ mathumbũkaga rĩrĩa mareka kaũndũ meekaga na mwendwa wao ũcio wakuire. Andũ macakayaga na njĩra itiganĩte. Rekei tũririkanage atĩ Jehova nĩ atũheete gĩtĩo na ũigĩrĩrĩki wa kũrũmbũiya andũ arĩa makuĩrĩirũo nĩ arĩa mahikanĩtie nao.​—Thoma Jakubu 1:27.

17. Andũ arĩa matigĩtwo nĩ arĩa mahikanĩtie nao mabataraga ũteithio witũ nĩkĩ?

¹⁷ Andũ amwe nĩ mabataraga kũhiũrania na ruo rũnene na mĩtangĩko ĩrĩa yumanaga na mũndũ gũtigwo nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake. Joyce, ũrĩa mũthuri wake aamũtigire akĩhikia mũtumia ũngĩ ooigire ũũ: “Mũthuri wakwa andiga ndaiguire ruo rũnene gũkĩra rũrĩa ingĩaiguire korũo nĩ gũkua aakuire. Korũo aakuĩte nĩ ndwari kana ũndũ ũterĩgĩrĩirũo ndingĩarĩ na thĩna tondũ tiwe wathuura ũndũ ũcio. No nĩwe wathuurire kũndiga. Ndaiguaga njonorithĩtio na njagĩirũo kĩene.”

18. Tũngĩka atĩa nĩguo tũteithie arĩa matigĩtwo kana magakuĩrũo nĩ arĩa mahikanĩtie nao?

¹⁸ Tũngĩkagĩra arĩa matigĩtwo kana magakuĩrũo nĩ arĩa mahikanĩtie nao ciĩko nini cia tha, nĩ tũrĩmonagia atĩ nĩ tũmendete biũ. Ihinda-inĩ rĩu marĩ oiki, nĩrĩo mabataraga arata ega o na makĩria. (Thim. 17:17) Ũngĩmonia atĩa atĩ ũrĩ mũrata wao? No ũmanyite ũgeni mũrĩanĩre hamwe nao. Ningĩ no ũhunjie nao kana ũhũthĩre mahinda nao maũndũ-inĩ ma gwĩkenia. Ũndũ ũngĩ ũngĩka nĩ kũmanyitaga ũgeni rĩmwe na rĩmwe ũthathaiya-inĩ wanyu wa famĩlĩ. Weka ũguo nĩ ũrĩkenagia Jehova tondũ “akoragwo hakuhĩ na arĩa mathuthĩkĩte ngoro” na nĩwe “ũgitagĩra atumia a ndigwa.”​—Thab. 34:18; 68:5.

19. 1 Petero 3:8 ĩratwĩkĩra ngoro gwĩka atĩa?

¹⁹ Ica ikuhĩ rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũgaakorũo ũgĩathana thĩinĩ wa thĩ, “mĩtangĩko [yothe] ya hau kabere nĩ ĩkaariganĩra.” Nĩ twetereire mũno hĩndĩ ĩyo tondũ “maũndũ marĩa ma hau kabere matikaaririkanwo, o na kana maikare ngoro-inĩ.” (Isa. 65:16, 17) Kamũira hĩndĩ ĩyo ĩkinye, rekei tũteithanagie mũndũ na ũrĩa ũngĩ na tuonanagie kũgerera ciugo na ciĩko citũ atĩ nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ othe.​—Thoma 1 Petero 3:8.