1. Kumbi tingalongo wuli kuti titanja anyidu nge mo Yehova wachitiya?

YEHOVA watitiyanja ukongwa. (Yoha. 3:16) Nasi tikhumba kwanja anyidu nge mo Ada ŵidu achanju achitiya. Ndichu chifukwa chaki titesesa ‘kuŵanaŵaniyana, kwanja abali [kweniso] kuja alisungu’ ku ŵanthu wosi, ukongwa kwa “abali ŵidu mu chivwanu.” (1 Petu. 3:8; Aga. 6:10) Asani abali ndi azichi akumana ndi masuzgu tikhumbisiska kuŵawovya.

2. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

² Wosi wo akhumba kuteŵete Yehova akumanengi ndi masuzgu ngo ngangaŵadeluwa nthazi. (Mariko 10:29, 30) Tikayika cha kuti tikumanengi ndi masuzgu nganandi po umaliru wa charu uŵandika. Kumbi tingawovyana wuli? Tiyeni tikambiskani vo tingasambira kwaku Loti, Yobu ndi Naomi. Tikambiskanengi so masuzgu ngo abali ndi azichi akumana nangu mazuŵa nganu kweniso mo tingaŵawovye.

3. Nge mo lilongore lemba la 2 Peturo 2:7, 8, kambani chinthu chiheni cho Loti wanguchita. Kumbi wangukumana ndi masuzgu wuli chifukwa cha kuchita viyo?

³ Loti wanguŵanaŵana umampha cha chifukwa wangusankha kuchija pakati pa ŵanthu a ku Sodomu wo achitanga mijalidu yiheni. (Ŵerengani 2 Peturo 2:7, 8.) Chigaŵa cha Sodomu chenga chakukhupuka, kweni Loti wanguwona cho chingukweza pusi muchanya wati wasamiya kwenuku. (Chiya. 13:8-13; 14:12) Panyaki muwolu waki wanguleka kuvwiya Yehova chifukwa wayiyanjanga ukongwa tawuni ya Sodomu pamwenga ŵanthu a mutawuni iyi. Iyu wangufwa Chiuta wati wawisa  motu ndi mya yamotu mutawuni yeniyi. Ŵanaŵaniyani so ŵana anthukazi ŵaŵi aku Loti. Yiwu atingi atoranengi ndi anthulumi wo angubayika mutawuni ya Sodomu. Loti wangusiya nyumba yaki ndi chuma chaki ndipu chakuŵaŵa ukongwa chenga chakuti muwolu waki wangufwa. (Chiya. 19:12-14, 17, 26) Pa nyengu yakusuzga yeniyi, kumbi Yehova wanguvuka nayu Loti chifukwa cha vidazi vo wanguchita? Awa.

4. Kumbi Yehova wanguzikira wuli ndi Loti? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

⁴ Chinanga kuti Loti wangusankha kuchija ku Sodomu, kweni Yehova wangumulenge lisungu ndipu wangutuma angelu kuti akamutaski ndi banja laki. Mumalu mwakuvwiya vo angelu aku Yehova angumukambiya kuti watuwemu mwaluŵi mu Sodomu, Loti ‘wanguchita vidazi.’ Angelu anguchita kumuko pajanja kuti amutuzgemu ndi banja laki mutawuni yeniyi. (Chiya. 19:15, 16) Pavuli paki, angelu angumukambiya kuti wathaŵiyi kuchigaŵa chamapiri. Mumalu mwakuvwiya Yehova, Loti wangupempha kuti wathaŵiyi mutawuni yapafupi. (Chiya. 19:17-20) Yehova wanguzikira nayu Loti ndipu wangumuzomereza kuti waluti mutawuni yo wangupempha. Pati pajumpha nyengu, Loti wanguchita mantha kuja mutawuni yeniyi ndipu wangusamiya kuchigaŵa chamapiri ko Yehova wangumukambiya kuti waluti pakwamba. (Chiya. 19:30) Yehova wanguzikira nayu ukongwa Loti! Kumbi isi tingazikira wuli ndi anyidu nge mo Yehova wanguchitiya ndi Loti?

5-6. Kumbi tingagwiriskiya wuli ntchitu ulongozgi wo we pa 1 Atesalonika 5:14 kuti tije akuzikira nge Chiuta?

⁵ Nge mo Loti wanguchitiya, mubali pamwenga mzichi wangasankha uheni vinthu ndipu pavuli paki wangasuzgika chifukwa cha vo wangusankha. Asani venivi vingachitika, kumbi isi tingachita wuli? Panyaki tingamukambiya kuti wavuna vo wangumija. Uwu ungaŵa uneneska nadi. (Aga. 6:7) Kweni tingakamba mazu ngamampha kuluska yanga. Tingamuwovya nge mo Yehova wanguwovye Loti. Kumbi tingachita wuli venivi?

⁶ Yehova wangutuma angelu kuti akatcheŵeski Loti kweniso kuti akamuwovyi kuthaŵa vinthu viheni vo venga pafupi kuchitika mutawuni ya Sodomu. Mwakuyanana ŵaka, nasi tingakhumbika kumutcheŵeska mubali widu asani tiwona kuti vo wachita vingamudaniya masuzgu. Kweni titenere so kumuwovya. Chinanga kuti wangachitapu kanthu mwaluŵi cha asani tamupaska ulongozgi, titenere kuzikira. Tikhumbika kuja nge angelu ŵaŵi wo anguwovya Loti. Mumalu mwakuvuka nayu mubali widu, titenere kupenja nthowa zo tingamuwovye. (1 Yoha. 3:18) Tingakhumbika kumuko pajanja, pamwenga kuti kumuwovya kuti wagwiriskiyi ntchitu vo tamukambiya.​—Ŵerengani 1 Atesalonika 5:14.

7. Kumbi tingachita wuli kuti tiwonengi anyidu nge mo Yehova wawoniyanga Loti?

⁷ Mumalu mwakuŵanaŵaniya vo Loti wanangisanga, Yehova wangukambiya wakutumika Peturo kulemba kuti Loti wenga munthu murunji. Tikondwa ukongwa kuti Yehova watitigowoke vo tinangisa. (Sumu 130:3) Kumbi nasi tingawona anyidu nge mo Yehova wawoniyanga Loti? Asani tiŵanaŵaniyengi vinthu vamampha vo abali ndi azichi achita, mbwenu tizikirengi nawu. Ivi vingawovya kuti azomeri asani titiŵawovya.

8. Kumbi chitima chingatiwovya wuli?

⁸ Mwakupambana ndi Loti, Yobu wangukumana ndi masuzgu chifukwa chakusankha uheni cha. Kweni katundu waki yosi ndipuso udindu wo wenga nawu mu chigaŵa vingumala. Iyu wangutama so nthenda yiheni ukongwa.  Kuluska vosi, ŵana ŵaki wosi angufwa. Kweniso abwezi ŵaki aboza atatu angumupusikiya vinthu vinandi. Kumbi ntchifukwa wuli anyaki aku Yobu angutondeka kumuchitiya chitima? Yiwu angufufuza cha kuti aziŵi vo vinguchitiska masuzgu ngo wangukumana nangu. Ndichu chifukwa chaki angukamba vinthu vaboza vakukwaskana ndi Yobu. Kumbi isi tingakhwecha wuli venivi? Titenere kuziŵa kuti Yehova pe ndiyu waziŵa vosi vo vachitika. Tikhumbika kuvwisiya ukongwa vo munthu yo wasuzgika maŵanaŵanu wakamba. Tingavwanga ŵaka cha vo wakamba, kweni timuchitiyengi chitima. Asani tichitengi viyo, ndipu tingalongo kuti titimuŵanaŵaniya nadi mubali pamwenga mzichi widu.

9. Kumbi chitima chingatiwovya kuti tileki kuchitanji, ndipu ntchifukwa wuli?

⁹ Chitima chingatiwovya kuti tileki kuwandisa vinthu viheni va anyidu. Munthu yo wawandisa vinthu viheni va anyaki, wagaŵaniska mpingu mumalu mwakuwuzenga. (Nthanthi 20:19; Aro. 14:19) Iyu walivi lisungu ndipu wakamba vinthu kwambula kuŵanaŵana. Mazu ngaki ngangapweteka munthu yo wasuzgika maŵanaŵanu. (Nthanthi 12:18; Aefe. 4:31, 32) Tingachita umampha kuwona vinthu vamampha vo munthu wachita ndi kuŵanaŵaniya mo tingamuwovye kuti wakunthiyepu masuzgu ngo wakumana nangu!

10. Kumbi vo Yobu wangukamba pa Jobu 6:2, 3 vititisambizanji?

¹⁰ Ŵerengani Jobu 6:2, 3. Nyengu zinyaki Yobu ‘walongoronga bweka.’ Kweni pavuli paki wajisuskanga. (Jobu 42:6) Nge mo Yobu wanguchitiya, munthu yo wakumana ndi masuzgu mazuŵa nganu nayu wangalongoro bweka. Wangalongoro vinthu vo pavuli paki wangajisuska kuti walongoro uheni. Kumbi titenere kuchita wuli asani munthu munyaki yo  wasuzgika walongoro bweka? Mumalu mwakumususka, tikhumbika kumuchitiya chitima. Mukumbukengi kuti lenga khumbu laku Yehova cha kuti tisuzgikengi. Mwaviyo, mphakuvwika muteŵeti wakugomezgeka waku Yehova kulongoro bweka asani wakumana ndi suzgu yikulu. Chinanga kuti wangakamba vinthu vaboza vakukwaskana ndi Yehova pamwenga isi, titenere cha kukwiya luŵi pamwenga kumuyeruzga.​—Nthanthi 19:11.

11. Kumbi ŵara angachita wuli vinthu nge Elihu asani apereka ulongozgi?

¹¹ Nyengu zinyaki munthu yo wasuzgika maŵanaŵanu wangakhumbika kulonde ulongozgi pamwenga kuchenyeka. (Aga. 6:1) Kumbi ŵara angachita wuli venivi? Yiwu atenere kuchita vo Elihu wanguchita. Iyu wangumulenge lisungu Yobu ndipu wanguvwisiya vo walongoronga. (Jobu 33:6, 7) Elihu wangumupaska ulongozgi Yobu wati wavwa maŵanaŵanu ngaki. Ŵara wo achita vinthu nge Elihu, avwisiya mwakuphwere kuti aziŵi suzgu ya munthu. Mwaviyo, ulongozgi wo angapereka ungamuchontha munthu yo atimuwovya.

12. Kumbi Naomi wangukwaskika wuli ndi nyifwa ya mulumu waki kweniso ŵana ŵaki ŵaŵi?

¹² Naomi wenga munthu wakugomezgeka yo wayanjanga Yehova. Kweni mulumu waki ndi ŵana ŵaki ŵaŵi ŵati atayika, Naomi wakhumbanga kusintha zina laki kuti waje “Mara,” kung’anamuwa kuti “Kuŵaŵa.” (Ruti 1:3, 5, 20, 21) Mukumwana waki Ruti wangumuleka cha mu masuzgu ngaki ngosi. Iyu wawovyanga Naomi kusaniya vinthu vakukhumbika kweniso wamupembuzganga. Ruti wangulongo kuti wamuyanjanga Naomi kuziya mu mazu ngapusu ngo wangukamba.​—Ruti 1:16, 17.

13. Ntchifukwa wuli wo awolu pamwenga alumu ŵawu atayika akhumbika kuwovyeka?

¹³ Asani mulumu pamwenga muwolu wa Mkhristu munyidu watayika, wangakhumbika kuwovyeka. Ŵanthu akutorana tingaŵayeruzgiya ndi vimiti viŵi vo vame pamoza. Asani vikuwa, misisi yaki yipiringizgana. Asani chimiti chimoza achizuwuwapu, cho chajapu chingakwaskika ukongwa. Mwakuyanana ŵaka, asani ŵanthu akutorana yumoza watayika, yo wajaku wangasuzgika maŵanaŵanu kwa nyengu yitali. Paula * yo mulumu waki wangufwa mwamabuchibuchi wangukamba kuti: “Vinthu vinguja kapingizgori ndipu ndingudeluka nthazi. Ndingutaya mubwezi wangu wapamtima. Mulumu wangu ndamukambiyanga chechosi. Takondwanga asani vinthu veumampha ndipu wandiwovyanga mu masuzgu. Nyengu zosi wavwisiyanga asani nditimukambiya masuzgu ngangu. Mumtima ndinguvwa nge kuti ndadumuka pakati.”

14-15. Kumbi tingamupembuzga wuli munthu yo mulumu pamwenga muwolu waki wakutayika?

¹⁴ Kumbi tingamupembuzga wuli Mkhristu munyidu yo muwolu pamwenga mulumu waki watayika? Chinthu chakwamba cho tingachita nkhukambiskana nayu, chinanga kuti nyengu zinyaki tingachita soni. Paula yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Ndivwisa chifukwa cho ŵanthu achitiya soni kukambiskana ndi munthu yo mubali waki watayika. Yiwu atopa kuti angalongoro vinthu viheni vo vingamukwiyiska. Kweni nkhanthu kuvwa mazu ngambula kwenere kuluska kuleka kuvwa mazu ngengosi.” Munthu yo mubali waki watayika wakhaza kuti tikambengi vinthu vazeru pe cha. Paula wangukamba kuti: “Ndawonganga asani anyangu atindikambiya ŵaka kuti, ‘Pepani.’”

¹⁵ William yo muwolu waki wakutayika wangukamba kuti: “Ndiwonga ukongwa asani anyangu akamba vinthu vamampha vo  muwolu wangu wachitanga. Ivi vitindisimikiziya kuti amuyanjanga kweniso amutumbikanga. Venivi vitindiwovya ukongwa. Vo yiwu akamba vitindipembuzga chifukwa muwolu wangu wenga wakuzirwa kwaku ini ndipu wandiwovyanga ukongwa.” Bianca yo ndi choko wanguti: “Ndipembuzgika ukongwa asani anyangu apemphera nani ndi kundiŵerenge lemba limoza pamwenga ngaŵi. Ndituvwa umampha asani akamba va mulumu wangu kweniso asani avwisiya pa ndikamba vaku iyu.”

16. (a) Kumbi tikhumbika kuchita nawu wuli ŵanthu wo mubali wawu wakutayika? (b) Mwakukoliyana ndi Yakobe 1:27, kumbi te ndi udindu wuli?

¹⁶ Ruti wangumuleka cha Naomi mulumu waki wati watayika. Mwakuyanana waka, nasi nyengu zosi tikhumbika kuwovya ŵanthu wo alumu pamwenga awolu ŵawu akutayika. Paula yo tamuzumbuwapu kali wanguti: “Mulumu wangu wati watayika waka, ŵanthu anandi azanga kuzindiwovya. Pati pajumpha nyengu, anguleka kundiwovya ndipu angwamba kutangwanika ndi ntchitu zawu. Kweni vinthu vingusintha ukongwa mulumu wangu wati watayika. Vakovya ukongwa asani ŵanthu aziŵa kuti munthu yo mubali waki watayika wakhumbika chovyu nyengu zosi chinanga pangajumpha nyengu yitali.” Mbuneneska kuti taŵanthu tipambana. Anyaki aswera cha kuziŵiliya asani mubali wawu watayika. Kweni anyaki akumbuka mubali wawu yo wakutayika asani achita vinthu vo achitiyanga limoza. Taŵanthu te ndi chitima chakupambana. Nyengu zosi tikumbukengi kuti Yehova watitipaska mwaŵi kweniso udindu wakuwovya  ŵanthu wo mulumu pamwenga muwolu wawu wakutayika.​—Ŵerengani Yakobe 1:27.

17. Ntchifukwa wuli ŵanthu wo alumu pamwenga awolu ŵawu akuŵapata akhumbika kupembuzgika?

¹⁷ Anyaki asuzgika ukongwa maŵanaŵanu asani mulumu pamwenga muwolu wawu waŵathaŵa. Joyce yo mulumu waki wakumuleka ndi kuto munthukazi munyaki wanguti: “Kupatika kuja kwakuŵaŵa ukongwa kuluska asani mulumu waku watayika. Asani wangufwa pa ngozi pamwenga ndi matenda, yaŵanga nkhani yinyaki chifukwa vatingi viŵengi vadala cha. Kweni mulumu wangu wanguchitiya dala kuti wandileki. Wati wandileka ndingulengeskeka ukongwa ndipu ndingujiwona kuti nde munthu mweneku cha.”

18. Kumbi tingaŵawovya wuli ŵanthu wo alivi alumu pamwenga awolu ŵawu?

¹⁸ Asani titiŵachitiya tinthu timanatimana ŵanthu wo alivi awolu pamwenga alumu ŵawu, titiŵasimikiziya kuti titiŵayanja. Pa nyengu iyi, akhumbika mabwezi ngamampha. (Nthanthi 17:17) Kumbi mungalongo wuli kuti ndimwi mubwezi wawu? Mungaŵadaniya kunyumba kwinu kuti muziryi nawu chakurya. Mungaŵapempha so kuti mukachiti nawu masaza ngo atanja pamwenga kuluta nawu mu uteŵeti. Pamwenga mungaŵadana kuti azijepu pakusopa kwa pabanja. Asani muchitengi viyo, Yehova wakondwengi ukongwa chifukwa iyu “we pafupi ndi wo asweka mtima” ndipuso “wavikiliya vyoko.”​—Sumu 34:18; 68:5.

19. Nge mo likambiya lemba la 1 Peturo 3:8, kumbi mukhumbika kuchitanji?

¹⁹ Pambula kuswera yapa, ‘masuzgu ngosi ngazamuluwika’ asani Ufumu waku Chiuta waziyamba kulamuliya charu chapasi. Tilindizga nyengu yo “vinthu vakali vazamukumbukika so cha, kweniso vazamusere so mumtima cha.” (Yesa. 65:16, 17) Penipo tilindizga zuŵa ili, tikhumbika kuwovyana ndipu tilongongi kuziya mu vo tikamba ndi kuchita kuti titanja abali ndi azichi wosi.​—Ŵerengani 1 Peturo 3:8.