ẸGHE nin ibhokhan Izrẹl rẹ ha muegbe nin ele rẹ fan ra ẹdẹ iJordan, nin ele da nabhi otọ nin Osẹnobulua ve nin ele, ikhuo eso da re ẹnẹ ji ele. Ene ikhuo nan iyi ibhokhan Izrẹl. Ele da tie ene ikpea bhi ẹwẹ ibhokhan Izrẹl nin ele vae dọ deba ele bhi iluemhin. Ọnan da wo diabe udede isẹhoa nin ele ha rẹ miẹn imọẹ ọsọgbọn, nin ele ha rẹ gbikhiẹn yẹ le ebale nọn mhẹn. Arẹmiẹn ene ikhuo nan inyẹnlẹn rẹkhan Uhi nin Jehova gbe nin ibhokhan Izrẹl, asabọmiẹn ikpea eso bhi ẹwẹ ibhokhan Izrẹl da ha riale bhi ọkhọle yọle: ‘Emhin soso ida sunu ji mhan, mhan dẹ gbẹlokotọ nọnsẹn.’

 Be bhọ ki sunu ji ene ibhokhan Izrẹl? Baibo da taman mhan ghe, ene ibhokhan Izrẹl da munhẹn ha deba ikhuo ne na bhi Moab vae ha gboghẹ. Ene ikhuo nan guanọ nin ene ikpea ne ribhi ẹwẹ ibhokhan Izrẹl deba ele ha ga ẹbọ. Ele da gene deba ene ikhuo ha ga ẹbọ! Ọnan da wo re ẹkẹ ibhokhan Izrẹl ha khọ iJehova.—Num. 25:1-3.

Emhin eva ene ibhokhan Izrẹl lu rẹ gbobọ ra Uhi nọnsi Osẹnobulua. Ene emhin hi, ele da ha ga ẹbọ, yẹ gboghẹ. Ene bunbun da yu ranmhude ele gbobọ ra uhi nọnsi Osẹnobulua. (Ex. 20:4, 5, 14; Deut. 13:6-9) Bezẹle nin ọnan da yi emhin nọn manman ba bhi egbe? Ranmhude, khere ki rẹ kẹre nin ele rẹ sẹbhi otọ nan ve nin ele. Sade ene ikpea bha gbobọ ra Uhi nọnsi Osẹnobulua nọn, ibhokhan Izrẹl ne yuno rebhe hẹ sabọ fan ra ẹdẹ iJordan yẹ nabhi otọ nan ve nin ele.—Num. 25:5, 9. 

Paul nin odibo ki ha tẹmhọn ene emhin nan ne sunu ji ibhokhan Izrẹl, ọle da yọle: “Ene emhin nan da sunu ji ele bọsi ijiẹmhin. A da yẹ gbẹn ọlẹn ọbhi otọ nan re gbe uhi nin mhan, imhan ne nyẹnlẹn bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan.” (1 Cor. 10:7-11) Edandan iribhọ ghe, Esu wo ha ghọnghọn ranmhude ibhokhan Izrẹl eso bha sabọ sẹbhi otọ nan ve nin ele. Ẹlẹnan nian, ọkhẹke nin mhan luẹ emhin bhi ebe sunu ji ibhokhan Izrẹl, ranmhude, Esu dẹ yẹ wo manman ha ghọnghọn sade mhan bha sabọ nabhi agbọn ọsọgbọn nin Osẹnobulua mun vade.

Esu guanọ nin ọle si iKristiẹn sibhi ibo nọnsi Osẹnobulua re. Bhiriọ, ọle ki yẹ ha ruẹ ufi khẹ ele. Ọle ka wo re ọne ufi nan rẹ mun ẹbho ne bunbun. Beji mhan sẹ luẹ kere, ọle noo ilọnmhọn oghẹ rẹ mun ibhokhan Izrẹl. Ẹlẹnan nian, ọne ufi nan sẹyẹ wo wẹnna nanlẹn. Emhin ọkpa nọn ha rẹ mhan de ọbhi ọne ufi nan hi, sade mhan ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan.

Ẹlẹnan, ẹbho dẹ sabọ ha ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan, sokpan, ọria soso ida lẹn. Ikpe ne bunbun ne gbera, ọria nọn guanọ nin ọle ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan ki ha khian eji a da rẹ ọle man bhi cinema, la eji a da khiẹn ebe nọn rẹ ẹbho ne banọan man nin ọle da sabọ dẹ ọne ebe. Ranmhude ẹkhọle, ẹbho ne bunbun ikẹ yo eje dia inian nin ẹbho hẹi daghe ele. Ọkpakinọn, ẹlẹnan nian, ẹbho sabọ re intanẹt rẹ ghe ene adudu nan bhi isi iwẹnna la bhi ẹkẹ imoto. Bhi agbaẹbho eso, ọria dẹ sabọ ha ghe ene adudu nan bhi ẹkẹ uwa nọnsọle.

Sẹyẹ, foni dọ manman re ọle lẹkhẹ nin ẹbho rẹ ha ghe ene adudu nan. Ele re foni rẹ ghe ọle sade ele khian bhi uwedẹ la sade ele ribhi ẹkẹ imoto.

Ranmhude ọ ki wo manman lẹkhẹ nin ẹbho rẹ ha ghe ene adudu nan bhi ẹkhokho, okhẹnan nọn nabhọre sade ọria ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan wo kpọa ẹlẹnan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọfure iyẹ ribhi azagba-uwa ọsi ẹbho ne bunbun ne ghe ene adudu nan. Sẹyẹ, eso re itọn ọbhi elin nọnsele. Ọkhọle umueria ọsi ẹbho eso iyẹ wẹnna nọnsẹn ranmhude ene adudu nan nin ele ghe. Ọnọn ki khọ nẹ hi, ikolu nin ele bi Jehova ko mhọnlẹn ribhi okhẹnan. Gene gene, ikuan-egbe nabhọre sade eria ghe ene adudu nan. Asabọmiẹn ọ dẹ manman re ẹghe ọkuẹsẹ ọne ikuan-egbe fo.

Ọkhẹke nin mhan lẹn ghe Jehova dẹ sabọ gbega mhan nin mhan hẹi de ọbhi ufi nin Esu ruẹ khẹ mhan. Ahamiẹn mhan guanọ nin Jehova gbega mhan, ọkhẹke nin mhan ha hẹnmhọn nanlẹn. Ọ bha khẹke nin mhan re egbe khọkhọ ene ibhokhan Izrẹl ne bha hẹnmhọn nanlẹn. (Ex. 19:5) Ọkhẹke nin mhan lẹn ghe, Osẹnobulua bha re obọ ọbhọ nin mhan rẹ ha ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan. Bezẹle nin mhan da ta iriọ?

Ria eria nyan ọne ẹmhọn nan: Uhi nin Jehova gbe nin ibhokhan Izrẹl wo manman dikẹ bhi ọsi ene agbaẹbho nekẹle. Inian ọne uhi diabe ogbe nọn ha gbega ene ibhokhan Izrẹl bhi ẹmhọn ilọnmhọn ne imhẹn, nin agbaẹbho ne sikẹ ele ha lu. (Deut. 4:6-8) Ene uhi da wo rẹman ghe, ilọnmhọn oghẹ manman sọnọn iJehova.

 Ẹghe nin Jehova rẹ ha taman ibhokhan Izrẹl emhin nin ene agbaẹbho ne sikẹ ele lu, Jehova da taman ele yọle: “Bha hẹi lu emhin beji ibhokhan iCanaan rẹ lu emhin, eji mẹn ne bha khian. . . . Ọne otọ bha khia. Bhiriọ, mẹn dẹ mun oya re bhi ọne otọ ranmhude olukhọ nọnsọle.” Bhi ẹlo nọnsi Jehova, uwedẹ nin ene ibhokhan iCanaan rẹ ha nyẹnlẹn wo ditọan sẹbhọ ghe, otọ nọnsele bha yẹ khia.—Lev. 18:3, 25.

Arẹmiẹn Jehova re oya nin ibhokhan Canaan le, ẹbho ne bunbun da sẹyẹ ha lu ilọnmhọn oghẹ. Ikpe 1,500 ki gbera, Paul da tẹmhọn ebi agbaẹbho kẹkẹ nin Kristiẹn da nyẹnlẹn dia yẹ. Ọle da tale ghe, ene agbaẹbho iyẹ mhọn ẹwanlẹn nin ele rẹ lẹn ebe gbale, ghe, ẹkhọle iyẹ lo ele rẹ lu emhin ne ditọan. (Eph. 4:17-19) Ẹlẹnan nian yẹ, ẹkhọle iyẹ lo ẹbho ne bunbun rẹ ha lu ilọnmhọn oghẹ. Ọkhẹke nin ene ga Osẹnobulua dọnmhegbe nin ele hẹi ha re obọ ọbhi ilọnmhọn oghẹ hiehie.

Ẹbho ne ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan imun ekpẹn nin Osẹnobulua hiehie. Osẹnobulua man mhan nin mhan diabe ọle. Ọle re ọne ẹwanlẹn nin mhan rẹ ha lẹn emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn. Jehova tale ghe, okhuo bi ọdọ ọkpa ọkhẹke nin ele ha ne egbe nowẹ. (Gen. 1:26-28; Prov. 5:18, 19) Be bhọ ẹbho ne mhọn obọ bhi ẹmhọn adudu ọsi ẹbho ne banọan lu? Ele re obọ gbera adia nesi Osẹnobulua. Gene gene, ẹbho ne re obọ ọbhi ene ilọnmhọn nan, ele re itọn ọbhi elin nọnsi Jehova. Ẹbho ne zẹ ene adudu nan egbe dagbare, Jehova dẹ bhu ohiẹn gbe ele.—Rom. 1:24-27.

Ẹbho ne ghe ene adudu kii? Ẹbho eso ki ha riale ghe, okhẹnan iribhọ sade ele ghe ene adudu nan. Ọkpakinọn, ele bha lẹn ghe urẹkpa ele re nin ẹbho ne irẹkhan adia nesi Jehova. Asabọmiẹn ele bha rẹ re inian riale, ẹghe nin ele rẹ munhẹn ha ghe ene adudu nan. Ranmhude ọnan, Baibo tale ghe nin ene ga Osẹnobulua manman he adudu ọsi eria ne banọan. Baibo da taman mhan yọle: “Ibha ne hoẹmhọn iJehova, bha he emhin ebe.”—Ps. 97:10.

Ọ nọghọ eria eso rẹ rẹban adudu ọsi ẹbho ne banọan, arẹmiẹn ele guanọ nin ele rẹban ọlẹn. Ranmhude ọbha gba nin mhan fo, iria-eria ne bha khia dẹ ha na mhan bhi ọkhọle. Sẹyẹ, ọkhọle sabọ rẹ ha taman mhan ghe, ọ iyi emhin ọbe nan rẹ ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan. Sokpan, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe khọn  ọne iria-eria nan. (Jer. 17:9) Ọkpakinọn, ẹbho ne bunbun ne vae bhi oga ẹmhọanta sabọ khọn ọne iria-eria nan miotọ. Ọnan dẹ sabọ re izebhudu nin uwẹ ghe, uwẹ dẹ yẹ sabọ khọn ọlẹn miotọ. Bha ji mhan zilo nyan ebi Baibo ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ, nin ọne ufi ọsi Esu nan hẹi mun mhan.

Beji mhan ka tẹmhọnlẹn, ibhokhan Izrẹl ne bunbun da ji emhin ọbe da jẹre bhi ọkhọle nọnsele rẹ sẹbhọ ghe, ọ da re ele lu emhin nọn imhẹn. Ọnan dẹ yẹ sabọ sunu ji mhan ẹlẹnan. Bhi Baibo, James da tẹmhọn ebi ọnan rẹ sabọ sunu yẹ. Ọle da yọle: “Ebe ghọn ọdeọde, ọle si ọle dagbare, yẹ mun ọlen ọbhi edọnmhẹn. Ọne ebe ghọn ọria a ki ha wanre, ọ ki biẹ olukhọ.” (Jas. 1:14, 15) Ahamiẹn ọria bha khọn emhin ọbe nọn jẹre bhi ọkhọle nọnsọle, ọ dẹ sabọ si ọne ọria ọbhi olukhọ. Ranmhude ọnan, ẹmhọn oghẹ ha na mhan bhi ọkhọle, ọkhẹke nin mhan khọn ọlẹn ẹjẹje.

Uwẹ ha miẹn ghe emhin ne bha khia uwẹ wo ria ẹmhọnlẹn, hẹi ria ẹghea rẹ khọn ọlẹn. Jesu da taman mhan yọle: “Ahamiẹn ghe obọ nọnsẹ la oẹ nọnsẹ de uwẹ idobolo, hian ọlẹn mun fia . . . Sẹyẹ, ahamiẹn ghe ukpẹlo nọnsẹ de uwẹ idobolo, bhọ ọle re fia.” (Matt. 18:8, 9) Jesu bha taman mhan ghe nin mhan dọ re ọpia rẹ ha hian egbe mhan. Ebi ọle ta hi, emhin nọn iki rẹ khin nọn ha rẹ imhan lu emhin nọn imhẹn, ọkhẹke nin mhan ha re ẹjẹje ne ele kua. Be imhan ha rẹ noo ọne adia nan yẹ bhi ẹmhọn adudu ọsi eria ne banọan?

Ahamiẹn ghe adudu ọsi eria ne banọan zegbere, hẹi ha riale ghe, ‘emhin soso ida sabọ sunu ji mẹn aharẹmiẹn mẹn ghe ọle.’ Ọkhẹke nin mhan re ẹjẹje denọ ẹlo kie. Sade T.V, foni, la ikọmputa nọn, re ẹjẹje wẹ ọle a. Ahamiẹn uwẹ lu inian, uwẹ ki sabọ ha dia iria-eria nọnsẹ diọbhi emhin ne gbale. Bhiriọ, iria-eria ne bha khia ida sabọ ha dia ọkhọle nọnsẹ.

Asabọmiẹn uwẹ iyẹ ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan, ranmhude uwẹ sabọ khọn ọne ọkhọle nọn sua ẹ ọbhọ miotọ. Ọkpakinọn, asabọmiẹn ene uwẹ ka ghe khẹ bhi ẹghe nọn gbera sẹyẹ vae bhi ọkhọle nọnsẹ. Ọnan ha sunu, be  ha rẹkpa ẹ? Bhi ọsi ẹmhọanta, adudu ọsi ẹbho ne banọan ikẹ sibhi ọkhọle re sade uwẹ daghe ọle. Ọ ki wo ha zegbere bhi iria-eria nọnsẹ ẹghe nọn hi ki rẹ khin. Ahamiẹn ọnan sunu, ọ sabọ rẹ re ọria ha guanọ nin ọle lu emhin nọn bha khia, bọsi nin ọle ha re obọ fuẹn egbe okpea la egbe okhuo nọnsọle, la emhin nọn khọ gbera ọnin. Bhiriọ, lẹn sẹbhọ ghe ene adudu nan dẹ sabọ ha zegbere bhi ọkhọle nọnsẹ, uwẹ ha yẹ muegbe rẹ khọn ele miotọ.

Manman ziẹn ọkhọle nọnsẹ ghe, uwẹ dẹ ji iria-eria nọnsẹ bi ilọnmhọn nesẹ diẹn mun iho nọnsi Osẹnobulua. Re egbe khọkhọ iPaul nin odibo nọn tale ghe, ọle wo ha mun egbe ọle mhọn, yẹ dia ọle beji a rẹ dia igbọn. (1 Cor. 9:27) Hẹi ji iria-eria ne bha khia da ha dia uwẹ. “Ọkpakinọn, bha fi ọkhọle denọ nin bha da sabọ lẹn otọ emhin ne mhẹn, nin Osẹnobulua miẹn ọbhi egbe, bi iho nọn gbale nọnsọle.” (Rom. 12:2) Yere ghe, ahamiẹn mhan lu emhin ne bha khia bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua, mhan ida sabọ ha ghọnghọn. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan ji iria-eria bi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin diẹn mun iho nọnsọle, mhan ki miẹn eghọnghọn nọn khua.

Dọnmhegbe nin uwẹ lẹn ije eso bhi Baibo ọbhi uhọnmhọn. Bhiriọ, ahamiẹn ghe iria-eria ne bha khia ho nọn nabhi ọkhọle nọnsẹ, dọnmhegbe ha ria ẹmhọn ene iBaibo. Baibo eso ne ha sabọ rẹkpa ẹ ha dia iria-eria nọnsẹ mun ọsi iJehova hi, Psalm 119:37; Isaiah 52:11; Matthew 5:28; Ephesians 5:3; Colossians 3:5; bi 1 Thessalonians 4:4-8. Bhiriọ, ene adudu nan ki dọ ha sọnọn uwẹ beji ọ rẹ sọnọn iJehova. Uwẹ ki yẹ ha lu emhin beji Jehova guanọ nin uwẹ rẹ lu emhin.

Be uwẹ ha lu yẹ, sade ọkhọle nọnsẹ sẹyẹ manman si uwẹ ọbhọ rẹ ha ghe adudu ọsi eria ne banọan, la ria eria ne bha khia? Ọkhẹke nin uwẹ re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsi Jesu. (1 Pet. 2:21) Esu da wo ha dọnmhẹn iJesu ẹghe nin Jesu rẹ mianmẹn fo. Be iJesu ki lu yẹ? Ọle bha ji egbe lọ ọle rẹ ha khọn ene edọnmhẹn. Ọle da wo noo ije kẹkẹ bhi Baibo rẹ ne Esu suan. Ọle da taman Esu yọle: “Sibhi enan re, Esu!” Bhiriọ Esu da kpanọ zẹ ọle obọ. Beji Jesu bha rẹ ji egbe lọ ọle rẹ ne Esu suan, ọ bha yẹ khẹke nin mhan ji egbe lọ mhan. (Matt. 4:1-11) Esu bi agbọn nọnsọle dẹ dọnmhegbe rẹ ha ne emhin ne bha khia ọbhi ọkhọle nọnsẹ. Ọkpakinọn, hẹi ji egbe lọ uwẹ rẹ ha khọn ele miotọ. Jehova dẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ khọn eghian uwẹ miotọ. Ọle dẹ yẹ rẹkpa uwẹ khọn ọne ọkhọle nan rẹ ghe adudu ọsi eria ne banọan.

Manman ha mun udu nyan iJehova yẹ nan erọnmhọn ji ọle. Paul da gbẹn yọle: “Bha . . . taman Osẹnobulua ebi bha guanọ; Bhiriọ, ọfure nọn na obọ Osẹnobulua vae, nọn khua okhun gbera ilẹn-otọ emhin rebhe, ki gbega ọkhọle nọnsẹbha bi ahu iria-eria nọnsẹbha rẹ nin obọ iJeus Kristi.” (Phil. 4:6, 7) “Ọfure nọn na obọ Osẹnobulua vae” dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ khọn emhin ne imhẹn miotọ. Uwẹ ha sikẹ iJehova, “ọle ki yẹ sikẹ ẹ.”—Jas. 4:8.

Jehova ha sikẹ mhan, ọle mhan ha da sabọ miẹn ugbega nọn ke okhun nẹ. Jesu da yọle: “Ọne gbẹloghe ọne agbọn nan [Esu] vade, ọle ida sabọ mun mẹn mhọnlẹn.” (John 14:30) Bezẹle nin Jesu da wo re inian ha mhọn izebhudu? Jesu da yọle: “Ọnọn je mẹn deba mẹn dia. Ọle bha fi mẹn ehọa, ranmhude emhin ne yẹẹ ọle mẹn lu ẹghe rebhe.” (John 8:29) Ahamiẹn uwẹ yẹ lu emhin ne ti Jehova bhọ, ọle ida fi ikeke gbe uwẹ. Hẹi ha ghe adudu ọsi ẹbho ne banọan. Bhiriọ, uwẹ ida dẹ ọbhi ọne ufi nan nin Esu noo.