EBʼ LAJ Israel ok ok rehebʼ chi xqʼaxbʼal li nimaʼ Jordan re naq teʼoq saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ. Saʼ jun kutan, ebʼ li ixq li jalanebʼ xtenamit xeʼwulak chi xbʼoqbʼalebʼ li winq saʼ jun li nimla waʼak. Ebʼ laj Israel keʼxkʼoxla tana naq maajunwa twanq junaq chik li chaqʼal ru hoonal re naq teʼxtaw jalan chik li ramiiw, teʼxajoq ut sa teʼwaʼaq. Usta li xnaʼlebʼebʼ ut li xbʼaanuhomebʼ li ixq aʼin moko naxkʼam ta ribʼ rikʼin li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos re li tenamit Israel, abʼan wiibʼ oxibʼ li winq maare xeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ teʼxkʼul xbʼaan naq nekeʼxnaw kʼaru li us ut li inkʼaʼ us.

 Abʼan, kʼaru kikʼulmank? Li Santil Hu naxye qe: «Ebʼ li winq keʼok chi koʼbʼeetak rikʼinebʼ li ixq aj Mohab». Relik chi yaal, ebʼ li ixq aʼin xeʼraj naq ebʼ laj Israel teʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos. Ut aʼan tzʼaqal keʼxbʼaanu. Joʼkan peʼ naq kʼajoʼ kijosqʼoʼk li Jehobʼa rikʼinebʼ laj Israel (Num. 25:1-3).

Wiibʼ li naʼlebʼ keʼxbʼaanu ebʼ laj Israel aʼin naq keʼxqʼet ribʼ chiru li xchaqʼrabʼ li Yos: keʼxhupubʼ ribʼ chiruhebʼ li bʼalaqʼil yos ut keʼxyuʼami li muxuk ibʼ. Chi mil xeʼkamk saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼxqʼet ribʼ (Ex. 20:4, 5, 14; Deut. 13:6-9). Kʼaʼut naq ra tzʼaqal li keʼxbʼaanu? Saʼ xkʼabʼaʼ li qʼehil bʼarwiʼ wankebʼ wiʼ. Wi chixjunilebʼ li winq aʼin inkʼaʼ raj xeʼxqʼet li xchaqʼrabʼ li Yos, chi seebʼ xeʼxqʼax raj li nimaʼ Jordan ut xeʼok raj saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ (Num. 25:5, 9).

Li Apostol Pablo yook chaq xjultikankil aʼin naq kixkʼe li qʼusuk aweʼ: «Chixjunil aʼan kichalk saʼ xbʼeenebʼ joʼ loqʼlaj eetalil, ut kitzʼiibʼaak re xkʼeebʼal qanaʼlebʼ laaʼo li wanko saʼ rosoʼjikebʼ li kutan» (1 Cor. 10:7-11). Chʼolchʼo naq laj Tza kisahoʼk saʼ xchʼool naq ebʼ laj Israel keʼtʼaneʼk saʼ li nimla maak, ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin inkʼaʼ xeʼok saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ. Tento tqatzol jun li xnimal ru naʼlebʼ chirix li xeʼxbʼaanu chaq, chʼolchʼooq chiqu naq kʼajoʼ raj twulaq chiru laj Tza naq inkʼaʼ tooʼoq saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq xbʼaan Yos.

Re naq teʼtʼaneʼq laj paabʼanel, laj Tza naroksi jun li raʼal li naxnaw xkʼanjelankil ru chiʼus ut us naʼelk chiru rikʼin jalan jalanq chi kristiʼaan. Joʼ ak xqil, kixbʼaanu naq ebʼ laj Israel teʼtʼaneʼq saʼ li muxuk ibʼ. Saʼebʼ li qakutan, aʼin ajwiʼ jun li raʼal li xuwajel ru. Kʼaru naru tkʼamoq qe chi tʼaneʼk chisaʼ? Jun li raʼal li us naʼelk chiru aʼan naq naroksi li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu.

Saʼebʼ li qakutan, rajlal ebʼ li kristiʼaan nekeʼruuk rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu ut maaʼani nanawok re. Naabʼal chihabʼ chik anaqwan, wi ani naraj rilbʼal aʼin, tento txik saʼ siin chi rilbʼal jun li pelikula malaj tixloqʼ junaq li tasal hu chirix aweʼ. Naabʼalebʼ maare inkʼaʼ xeʼxbʼaanu xbʼaan naq nekeʼxutaanak wi nekeʼileʼk aran malaj chixkʼatq li naʼaj aʼin. Abʼan, saʼebʼ li qakutan yalaq ani li wank Xʼinternet naru naril li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, saʼ li xkʼanjel malaj naq xaqxo li xbʼelebʼaal chʼiichʼ. Ut, saʼ naabʼal chi tenamit ebʼ li winq ut ebʼ li ixq naru nekeʼril ajwiʼ aʼin saʼebʼ li rochoch.

Abʼan moko aʼin ta chixjunil. Moko chʼaʼaj ta rilbʼal saʼ li selular malaj saʼ li tableta. Junaq li kristiʼaan naru naril li jalam u chirix li muxuk ibʼ saʼ li xselular malaj li xtableta naq yooq chi bʼeek malaj naq yooq chi xik saʼ kamiʼoneet malaj saʼ taxi.

Xbʼaan naq anaqwan moko chʼaʼaj ta rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu ut maaʼani nanawok re, numtajenaq li rahilal yook xkʼambʼal chaq. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, naabʼalebʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼe saʼ chʼaʼajkilal li xsumlajik, inkʼaʼ chik nekeʼroxloqʼi ribʼ ut inkʼaʼ chik sahebʼ saʼ xchʼool. Ut li jwal ra wiʼ chik, nekeʼxkʼe saʼ chʼaʼajkilal li xwanjikebʼ rikʼin li Yos. Kutan saqenk naq naxchʼik ribʼ saʼ chʼaʼajkilal li naril li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Wank sut li rahilal nakanaak toj saʼ xchamal xchʼool. Maare timil timil t-elq saʼ li xkʼaʼuxl, abʼan naru nakanaak ajwiʼ chiru naabʼal chihabʼ.

Abʼanan, misach saʼ qachʼool naq li Jehobʼa nokooxtenqʼa re naq tqakol qibʼ chiru li raʼal aʼin li naroksi laj Tza. Wi naqaj naq tooxkol, tento tqabʼaanu jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ xeʼxbʼaanu laj Israel: xpaabʼankil chi tzʼaqal re ru li kiyeemank rehebʼ (Ex. 19:5). Tento tqataw ru naq li Yos xikʼ naril li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Kʼaʼut naqaye aʼin?

Qakʼoxlaq aʼin: saʼebʼ li kutan aʼan, li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel maabʼar chik natawmank. Nakʼanjelak joʼ jun li suttzʼak li naxkolebʼ laj Israel chiru li tenamit li wankebʼ chi xsutam ut chiru li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ li nekeʼxyuʼami (Deut. 4:6-8). Li chaqʼrabʼ aʼin chi chʼolchʼo ru naxkanabʼ jun xnimal ru naʼlebʼ: li Jehobʼa xikʼ naril li muxuk ibʼ.

 Naq ak kiʼaatinak chirix li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ li nekeʼxyuʼami ebʼ li tenamit, li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Israel: «Meebʼaanu joʼ naʼuxmank saʼ li tenamit Kanahán, bʼarwiʼ texinkʼam, [...] xkanaak chi muxbʼil ru li xnaʼajebʼ aʼan. Abʼan laaʼin xinkʼehebʼ chi xtojbʼal rix li xmaaʼusilalebʼ». Choʼq re li xsantil Yos laj Israel, li nekeʼxyuʼami laj Canaan qʼaxal tzʼaj wiʼ chik ru, saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kixye naq li chʼochʼ bʼarwiʼ wankebʼ wiʼ muxbʼil ut tzʼaj ru (Lev. 18:3, 25).

Usta li Jehobʼa kixkʼehebʼ laj Canaan chi xtojbʼal li xmaak, moko kisach ta li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Numenaq 1.500 chihabʼ chirix aʼin, li Apostol Pablo kixye naq li tenamit bʼarwiʼ wankebʼ laj paabʼanel «inkʼaʼ nekeʼxnaw xutaanak». Relik chi yaal, «nekeʼxkʼe ribʼ chi xbʼaanunkil li maausilal. Nekeʼxbʼaanu chixjunil li joʼ maajoʼil aj naʼlebʼ» (Efes. 4:17-19, Wy). Saʼebʼ li qakutan naabʼalebʼ li kristiʼaan maakʼaʼebʼ chik xxutaan chi xyuʼaminkil li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel tento teʼxbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ, re naq inkʼaʼ teʼril yalaq kʼaru li naʼlebʼ li naxkʼe chi naweʼk li muxuk ibʼ li naxyuʼami li ruuchichʼochʼ.

Li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ aʼan jun nimla maak chiru li Yos. Aʼan xooxyobʼtesi joʼ xjalam u ut joʼ rilobʼaal, kixkʼe saʼ qachʼool xnawbʼal kʼaru li us ut li inkʼaʼ us. Saʼ xkʼabʼaʼ naq wank xchoxahil naʼlebʼ, kixkʼe li chaqʼrabʼ chirix li wank saʼ wiibʼal ut kixkanabʼ aʼin re naq teʼxtaw xsahil kaʼajwiʼ jun li winq ut jun li ixq li sumsukebʼ (Gen. 1:26-28; Prov. 5:18, 19). Abʼan, li nekeʼxyiibʼ malaj nekeʼxkʼe chi naweʼk li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ nekeʼxtzʼeqtaana li xchaabʼil naʼlebʼ li Yos ut inkʼaʼ nekeʼroxloqʼi ru. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Yos traqoq aatin saʼ xbʼeenebʼ (Rom. 1:24-27).

Ut kʼaru tooruuq xyeebʼal chirixebʼ li nekeʼwulak chiru xyaabʼasinkil malaj rilbʼal li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ? Maare wiibʼ oxibʼ teʼxye naq yal nekeʼrajsi ru ut maakʼaʼ reekʼ. Abʼan, relik chi yaal naq yookebʼ chi okenk chirixebʼ li nekeʼxtzʼeqtaana li xchaqʼrabʼ li Yos. Maare aʼin moko kinumeʼk ta saʼ xchʼoolebʼ naq xeʼxtikibʼ rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Abʼan, chʼolchʼo naq li nekeʼkʼanjelak chiru li tzʼaqal Yos, tento naq xikʼ tzʼaqal teʼril aʼin. Li Santil Hu nokooxtaqla chi xbʼaanunkil aweʼ: «Tzʼeqtaanahomaq li inkʼaʼ us, rahomaq ru li us» (Amos 5:15).

Li inkʼaʼ ajwiʼ nekeʼraj rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, nekeʼxkʼe reetal naq moko chʼaʼaj ta tʼaneʼk saʼ li raʼal aʼin. Xbʼaan naq laaʼo aj maak, maare yooko xkʼebʼal qaqʼe chiru li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ  li narataw li tibʼelej. Joʼkan ajwiʼ, li qachʼool li moko tzʼaqal ta re ru naru nokooxkʼam chi xkʼoxlankil naq maakʼaʼ reekʼ xqʼetbʼal li xchaqʼrabʼ li Yos (Jer. 17:9). Abʼan, naabʼal li wankebʼ choʼq aj paabʼanel anaqwan, us xeʼelk chiru aʼin. Xnawbʼal aweʼ naru naxwaklesihebʼ xchʼool li yookebʼ xkʼebʼal xqʼe chiru li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Qilaq chanru naq li Raatin li Yos naru nokooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li raʼal aʼin li naroksi laj Tza.

Joʼ ak xqil saʼ xtiklajik li tzolom aʼin, naabʼalebʼ aj Israel keʼxkanabʼ naq teʼsacheʼq xbʼaan li narataw li xtibʼelebʼ. Joʼkan ajwiʼ naru nakʼulmank saʼebʼ li qakutan. Laj Santiago, xkabʼ riitzʼin li Jesus, joʼweʼ kiʼaatinak chirix li chʼaʼajkilal aʼin: «Li junjunq [...] naqʼunbʼesiik ut nakʼameʼk xbʼaan xrahinkil ru li maaʼusilal. Chirix chik aʼan li xrahinkil ru li maaʼusilal nasiyank ut narala li maak» (Sant. 1:14, 15). Naq junaq li kristiʼaan naxkanabʼ chi kʼiik saʼ li xchʼool li narataw li tibʼelej, aʼin tana tkʼamoq re chi tʼaneʼk saʼ li maak. Joʼkan bʼiʼ, miqakʼoxla chik li tzʼaj aj naʼlebʼ; qatzʼeqtaanaq li yiibʼ aj kʼaʼuxl.

Wi naqakʼe reetal naq li tzʼaj aj naʼlebʼ li narataw li tibʼelej inkʼaʼ nasach saʼ qachʼool, saʼ junpaat qasikʼaq kʼaru tqabʼaanu. Li Jesus kixye: «Wi laawuqʼ malaj laawoq nakʼehok aawe chi maakobʼk, yokʼ ut tzʼeq [...]. Ut wi xsaʼ laawu nakʼehok aawe chi maakobʼk, isi ut tzʼeq» (Mat. 18:8, 9). Li Jesus yal yook roksinkil jun li eetalil re xkʼutbʼesinkil naq naʼajmank xsachbʼal chi junajwa li naru nakʼamok qe chi maakobʼk, saʼ junpaat ut inkʼaʼ twiibʼanq qachʼool naq tqabʼaanu. Chanru tqayuʼami li naʼlebʼ aʼin chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu?

Qakʼoxlaq naq maakʼaʼ saʼ qachʼool ut kutamil chiqu junaq li jalam u chirix li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu. Miqakʼoxla naq maakʼaʼ tqakʼul. Saʼ junpaat qakanabʼaq rilbʼal. Saʼ junpaat qachupaq li kaaxmu, li ululchʼiichʼ, li selular malaj li tableta ut qakʼoxlaq li chaabʼil naʼlebʼ. Xbʼaanunkil aʼin tooxtenqʼa chi xbʼeresinkil chiʼus li qakʼaʼuxl, ut inkʼaʼ tqakanabʼ naq ttaqlanq saʼ qabʼeen li tzʼaj aj naʼlebʼ li narataw li qatibʼel.

Li naʼilmank ut nakʼoxlamank chirix li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ naru nakanaak saʼ li xkʼaʼuxl junaq li kristiʼaan chiru naabʼal chihabʼ ut naq maakʼaʼaq saʼ  xchʼool naru naʼok xkʼoxlankil wiʼ chik. Naq nakʼulmank aʼin, naru naʼok xtiqwasinkil li xtzʼejwal. Wi laaʼat ak xaakanabʼ rilbʼal li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, abʼan wank sut nanaq saʼ aachʼool junaq li jalam u chirix li muxuk ibʼ, naru tatxtenqʼa xnawbʼal naq aʼin nakʼulmank ut xkawresinkil aawibʼ re naq taakʼe aaqʼe chiru li yiibʼ aj kʼaʼuxl.

Seebʼaqat bʼiʼ chi kʼoxlak ut chi naʼlebʼak joʼ naraj li Yos. Chaakʼam aawe rikʼin li Apostol Pablo li kixye: «Ninsakʼ bʼan linjunxaqalil ut ninnumtaak saʼ xbʼeen» (1 Cor. 9:27). Maakanabʼ naq li yiibʼ aj kʼaʼuxl tnumtaaq saʼ aabʼeen. Bʼaanu li naxye saʼ Romanos 12:2: «Chejal bʼan leeyuʼam, cheʼakʼobʼresi leenaʼlebʼ re naq teenaw xkʼeebʼal reetal kʼaru naraj li Yos: aʼ li bʼarwan us, nawulak chiru ut tzʼaqal re ru». Junelik chaajultika naq qʼaxal tixkʼe xsahil aachʼool kʼoxlak ut naʼlebʼak joʼ naraj li Yos chiru li tʼaneʼk saʼ li maak.

Yal xxokbʼal saʼ laakʼaʼuxl wiibʼ oxibʼ xraqal li Santil Hu li ttenqʼanq aawe chi kʼoxlak joʼ nakʼoxlak li Jehobʼa chirix li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ ut chi xtawbʼal ru li naraj naq taabʼaanu. Chi joʼkan, naq tchalq saʼ laachʼool li tzʼaj aj naʼlebʼ puʼersi aawu chi xkʼoxlankilebʼ. Aʼin wiibʼ oxibʼ rehebʼ li raqal: Salmo 119:37, Isaias 52:11, Mateo 5:28, Efesios 5:3, Colosenses 3:5 ut 1 Tesalonicenses 4:4-8.

Kʼaru taabʼaanu wi nakaakʼe reetal naq inkʼaʼ chik nakaakuy aawibʼ ut nakaawaj rilbʼal malaj xkʼoxlankil li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ? Bʼaanu chi tzʼaqal li kixbʼaanu li Jesus (1 Ped. 2:21). Naq ak xkubʼeek xhaʼ, laj Tza naabʼal sut kixyal rix li Jesus. Kʼaru kixbʼaanu li Jesus? Inkʼaʼ kixkanabʼ ribʼ. Kiroksi xraqal li Santil Hu re xtzʼeqtaanankil li xraʼal laj Tza. Kixye re: «Elen chiwu, at aj tza», ut kikanabʼaak xbʼaan. Joʼ kixbʼaanu li Jesus, laaʼat ajwiʼ maakanabʼ aawibʼ chiru laj Tza (Mat. 4:1-11). Laj Tza ut li xruuchichʼochʼ junelik teʼxyal xnujobʼresinkil li qakʼaʼuxl rikʼin li tzʼaj aj naʼlebʼ, abʼan miqakanabʼ xkʼebʼal qaqʼe. Naru nokooʼelk chiʼus chiru li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Tooruuq numtaak saʼ xbʼeen li xikʼ nokooril rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa.

Miqakanabʼ tijok chiru li Jehobʼa ut qapatzʼaq re, naq tooxtenqʼa. Li Apostol Pablo kixye: «Cheqʼaxtesi saʼ roq ruqʼ li Yos leepatzʼom rikʼin tijok ut tzʼaamank, joʼwiʼ rikʼin yoxink. Ut li tuqtuukil usilal li nachalk rikʼin li Yos ut naxqʼax ru chixjunil li naʼlebʼ, tixkʼuula leechʼool ut leekʼaʼuxl rikʼin li Kristo Jesus» (Filip. 4:6, 7). Li Jehobʼa tixkʼe xtuqtuukilal li qakʼaʼuxl naq yooqo xyalbʼal qaqʼe chiru li maak. Wi nokoojilok chixkʼatq li Yos, aʼan tjiloq chiqakʼatq (Sant. 4:8).

Li qasaqonaq chiru li raaxiikʼ aʼan naq twanq chiqakʼatq li Nimajwal Yos. Li Jesus kixye chirix laj Tza: «Laj Taqlanel saʼ xbʼeen li ruuchichʼochʼ aʼin. Maakʼaʼ xwankil saʼ inbʼeen» (Juan 14:30). Kʼaʼut naq chʼolchʼo chiru li Jesus aʼin? Jun sut kixye: «Li kitaqlank chaq we wank wikʼin: inkʼaʼ xinxkanabʼ injunes, xbʼaan naq junelik ninbʼaanu li nawulak chiru» (Juan 8:29). Wi naqabʼaanu li nawulak chiru li Jehobʼa, inkʼaʼ ajwiʼ tooxkanabʼ qajunes. Mootʼaneʼk bʼiʼ saʼ li raʼal chirix li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, ut laj Tza inkʼaʼ truuq numtaak saʼ qabʼeen.