KA NE Jo-Israel chiegni ng’ado Aora Jordan mondo gidonj e piny ma Nyasaye nosingonegi, welo moko nolimogi. Welogo ne gin nyiri ma nowuok e ogendni mamoko, kendo ne gigwelo Jo-Israel ma chwo mondo odhi ochiem kodgi. Mano ne nyalo nenore ka thuolo makende ahinya. Yudo osiepe manyien, miel kodgi, kendo chamo chiemo mamit ne nenore ka gima ber ahinya. Kata obedo ni timbe nyirigo ne ok luwre gi gik ma Chik Nyasaye ne dwaro ni Jo-Israel otim, nyalo bedo ni chwo moko nowacho e chunygi niya: ‘Gini wanyalo. Tek mana ni kik wayie gikethwa.’

 Weche nobet nade? Muma nyisowa kama: “Ji nochako timo tim ndhaga gi nyi Moab.” Nyirigo ne dwaro ni chwo ma Jo-Israelgo olam nyiseche manono. To mano e gima notimore! Mano e momiyo ‘mirimb Jehova nobedo mager kuom Israel.’​—Kwan 25:1-3.

Jo-Israelgo noketho Chik Nyasaye e yore ariyo: Ne gikulore ne nyiseche manono, kendo ne giterore. Ji alufe gi alufe notho nikech ketho chik Jehova. (Wuok 20:4, 5, 14; Rap. 13:6-9) Ang’o momiyo masira ma noyudogino ne lit ahinya? En nikech kinde ma gino notimoree. Di ne chwogo makre gi Chike Nyasaye, ji modhurogo di ne ong’ado Aora Jordan bang’ kinde machuok mi gidonj e Piny ma Nosingi.​—Kwan 25:5, 9.

Jaote Paulo nowuoyo e wi gik ma notimorego ka nondiko niya: “Gigo notimorenegi mondo gibed kaka ranyisi, kendo nondikgi mondo wayudgo siem, wan ma wadak e kinde ma giko mar ndalo osebiroeni.” (1 Kor. 10:7-11) Nyaka bed ni Satan nobedo ma mor ka noneno ka Jo-Israelgo timo richo maduong’ kendo lalo thuolo mar donjo e Piny ma Nosingi. Mano siem monego wakaw mapek ahinya, nikech wang’eyo ni wan be Satan diher ni watim gik ma nyalo monowa donjo e piny manyien ma Nyasaye osingonwa!

Satan temo ahinya mondo orwak Jokristo e obadho, to otiyo gi yore moko moseloso maber kendo mosetiyone maber kuom ji mang’eny. Mana kaka waseneno motelo, notiyo gi obadho mar terruok kuom Jo-Israel. E kindewagi bende, terruok pod en obadho marach ahinya motiyogo. Achiel kuom yore ma orwakogo ji e obadhono en ponografi.

Wadak e kinde ma ng’ato nyalo neno ponografi ma ng’ato ang’ata ok ofwenye. Chon ka ne ng’ato dwaro neno ponografi, ne nyaka odhi e ute minyisoe sinembe mochido kata e dukni miusoe buge moting’o ponografi. Wich-kuot ma ng’ato ne bedogo sama ng’at machielo onene kodhi ng’iyo sinembego kata ng’iewo bugego samoro ne miyo jomoko dikore. Sani to ng’ato ang’ata ma nyalo donjo e intanet nyalo neno ponografi kama otiye kata kobet piny mos kamoro kar kende. E pinje mang’eny sani, chwo kata mon nyalo neno ponografi e udi kuonde ma gidakie.

E wi mago, simbe osemiyo neno ponografi obedo mayot. Ji nyalo neno ponografi e simu, tablet, kata e laptop sama giwuotho e yo kata ka gin e mtoka.

Nikech tinde ng’ato nyalo neno ponografi e yo mayot kendo ma onge ng’ato ang’ata ma fwenye, ponografi osebedo ka kelo hinyruok ne ji mang’eny ahinya moloyo kinde mosekalo. Ji mang’eny ma nenoga ponografi kelo chandruok e kend, giwinjo ka gichayore, kendo chunygi mar pogo ber gi rach bende tho. To marachie moloyo en ni timno nyalo miyo giketh winjruokgi gi Nyasaye. Adier, ponografi hinyo joma ng’iye kata ma somo buge ponografi. Kinde mang’eny, ponografi keloga rach mang’eny ne joma ong’iyo gi timno. Rachgo nyalo kawo kinde mang’eny ka pok orumo, kendo samoro be ok ginyal rumo chuth.

Ber ng’eyo ni Jehova ochiwonwa rit ne obadho ma Satan osebedo ka tiyogono. Mondo Jehova oritwa, nyaka watim gima notamo chwo ma Jo-Israel timo: Nyaka wawinj dwond Jehova gadier. (Wuok 19:5) Onego wang’e ni ponografi en tim marach kendo mochido e wang’ Nyasaye. Ang’o momiyo wawacho kamano?

Ber paro ni Chike ma Nyasaye nomiyo Jo-Israel ne opogore ahinya gi chike mag ogendni mamoko. Chikego ne konyo Jo-Israel mondo kik gitim gik maricho ma ogendni ma nolworogi ne timo. (Rap. 4: 6-8) Chikego nokonyogi fwenyo wach moro maduong’, ni Jehova osin gi timbe mag terruok.

Ka ne Jehova nyiso Jo-Israel timbe mochido ma ogendni molworogi ne timo, ne owachonegi niya: “Kik utim timbe mag piny Kanaan ma an aterue . . . Piny osedwanyore: E momiyo akelo richone kuome.” E wang’ Jehova, kit ngima mar Jo-Kanaan ne odwanyore ahinya mochopo kama koro pinygi bende nobedo mochido e wang’e.​—Lawi 18:3, 25.

Kata obedo ni Jehova nokumo Jo-Kanaan, jomamoko nodhi nyime gi timbe mag terruok. Higni mokalo 1,500 bang’e, Paulo nowacho ni Jokristo ne odak e ogendni ma ‘pachgi mar pogo ber gi rach nosetho’. E wi mano, ne “gisewere giwegi mondo gidonj e tim wang’-teko, kuom timo kit timbe duto ma ok ler ka giowore gi gombo.” (Efe. 4:17-19) E kindegi bende, ji timo timbe mag terruok gi wang’-teko. Jotich Jehova onego otem matek mondo kik girang’ timbe mochido mag terruok ma jopinyni timo.

Ng’ama neno ponografi nyiso ayanga ni ochayo Nyasaye. Nyasaye nochueyo dhano e kite owuon. Ne ochueyowa gi nyalo mar fwenyo sama watimo gimoro maber kata marach. Nong’eyo gima notimo sama noketo tong’ e weche nindruok. Nodwaro ni nindruok obed gima joma okendore yudoe mor kanyachiel. (Cha. 1:26-28; Nge. 5:18, 19) To en ang’o ma joma loso gik ponografi kata jiwo ponografi temo timo? Ginyiso ayanga ni gichayo chike makare mag Jehova kendo ginyiso ni gichaye. Nyasaye biro kumo joma ketho chikene ka giloso gik moting’o timbe mochido mag terruok kaachiel gi joma jiwo tim marachno.​—Rumi 1:24-27.

To nade joma ng’iyo kata somo gige ponografi goyiem? Jomoko nyalo paro e chunygi ni timno ok nyal hinyogi. Kata kamano, joma kamago riwo lwedo joma ketho chike makare mag Jehova. Samoro ka ne gichako neno ponografi, ne gionge gi paro moro amora mar ketho chik Jehova. Kata kamano, weche ma ni e Muma nyiso maler ni joma lamo Nyasaye madier onego osin gi  ponografi. Muma jiwowa kama: “A un mohero Jehova, sinuru gi richo.”​—Zab. 97:10.

Kata mana joma temo matek mondo kik ging’i ponografi nyalo yudo ka timo kamano ok yot. Nikech wan dhano morem, nyalo dwarore ni waked matek gi gombo maricho mag nindruok. E wi mano, chunywa nyalo chako wuondowa ni neno ponografi ok rach. (Yer. 17:9) Kata kamano, ji mathoth mosebedo Jokristo oseloyo lwenyno. Ng’eyo wachno nyalo jiwi ka po ni in bende ikedo matek mondo iwe timno. Ne ane kaka Wach Nyasaye nyalo konyi mondo itang’ gi obadho ma Satan tiyogo mar neno ponografi.

Mana kaka waseneno, Jo-Israel noweyo mondo gombo maricho odong e chunygi, to mano nokelonegi masira. Gima kamano pod nyalo timore e kindewagi. Jakobo ma ne en owad gi Yesu nowuoyo e wi rach ma ng’ato nyalo yudo ka ne owacho niya: ‘Ng’ato ka ng’ato iywayo kendo iyondho gi gombone owuon. Eka gombono ka osetegno, onyuolo richo.’ (Jak. 1:14, 15) Ka gombo maricho osechopo e chuny ng’ato mochopo e okang’ moro, biro bedo mayot mondo ng’ano otim richo. Omiyo, nyaka wagol paro mochido mag terruok e chunywa.

Ka paro mochido obironi, kaw okang’ mapiyo. Yesu nowacho niya: “Ka lweti kata tiendi miyo ichwanyori, ng’ade oko kendo iwite oa kuomi. . . . Bende, ka wang’i miyo ichwanyori, gole oko kendo iwite oa kuomi.” (Mat. 18:8, 9) Yesu ne ok wach ni wang’ad fuonni mag dendwa aching’. Notiyo gi ranyisino mondo onyisgo ni ber mondo ng’ato ofweny gimomiyo osiko oparo mana gik mochido kae to okaw okang’ mar timo lokruok mapiyo. Ere kaka wanyalo tiyo gi siemno kodok korka ponografi?

Ka po ni wang’i ogore e ponografi, kik chunyi wuondi ni, ‘Anyalo anyala ng’iye to onge gima nyalo tima.’ Gol wang’i kanyo mapiyo. Sim TV kanyo gi kanyo. Lor kompyuta, laptop, kata simu mapiyo. Ket pachi e gimachielo maler. Timo kamano nyalo  miyo ichik pachi kar weyo mondo paro mochido e ma ochiki.

To nade ka po ni isekedo matek miweyo neno ponografi to gik ma ne ineno chon pod duogoga e pachi seche moko? Piche ponografi kata paro mochido nyalo moko e pach ng’ato kuom kinde malach. Ginyalo siekoga asieka e pachwa apoya nono. Ka gima kamano otimoreni, inyalo po ka idonjo e tim molil kaka tugo gi duong’ni e tieko gombo mag nindruok. Omiyo, ber ka ing’eyo ni paro ma kamago nyalo sieko dichiel ka dichiel. Inyalo ikori chon mondo ing’e kaka ibiro loyo parogo.

Med ramo ni ibiro keto pachi kod timbeni mondo oluwre gi kaka Nyasaye chikowa. Bed ka jaote Paulo ma noikore ‘goyo ringrene kendo chike kaka misumba.’ (1 Kor. 9:27) Kik iyie bedo misumba gombo maricho. ‘Lokri kuom miyo pachi obed manyien, mondo ing’e gadier dwaro maber mar Nyasaye, dwaro mowinjore, kendo malong’o chuth e wang’e.’ (Rumi 12:2) Par wachni: Bedo gi paro kod timbe maler kaka Nyasaye dwaro biro miyo iyud mor mosiko, kar donjo e timbe mochido.

Tem mako ndiko moko gi wiyi ma ka paro mochido obironi, to inyalo paro ndikogo mondo okonyi. Ndiko kaka Zaburi 119:37; Isaiah 52:11; Mathayo 5:28; Jo-Efeso 5:3; Jo-Kolosai 3:5; kod 1 Jo-Thesalonika 4:4-8 biro konyi sin gi ponografi mana kaka Jehova osin-go kendo ng’eyo gima onego itim sama obadhono obironi.

To nade ka po ni itemo matek mondo kik ibed gi gombo mar neno gik mochido to pod iyudo ka tek ateka? Luw ranyisi mar Yesu. (1 Pet. 2:21) Bang’ ka ne osebatis Yesu, Satan ne siko ka teme. Yesu notimo nang’o? Nodhi nyime kwedo Satan. E moro ka moro kuom temgo, Yesu notiyo gi ndiko mondo okwed gik ma Satan ne nyise. Nonyiso Satan niya: “Dhi kucha Satan!” kendo Satan noweye. Yesu ne ok ool moweyo kwedo Satan, omiyo, in bende kik iol gi kwedo Satan. (Mat. 4:1-11) Satan kod pinyeni biro dhi nyime temo pong’o pachi gi gik mochido, kata kamano, kik iol gi kedo mondo ilo Satan. Nyalore mondo ng’ato oked matek mi olo tim mar neno ponografi. Jehova biro konyi mi ilo jasiki.

Tenri kuom Jehova kokalo kuom lamo. Paulo nowacho niya: “Nyisuru Nyasaye kwayou; eka kuwe mar Nyasaye ma loyo ng’eyo duto biro rito chunyu kod pachu kokalo kuom Kristo Yesu.” (Fil. 4:6, 7) Nyasaye biro konyi mondo ibed gi paro mokue ma biro miyo ikwed gik maricho. Ka isudo machiegni gi Jehova, ‘en bende nosud iri.’​—Jak. 4:8.

Obadho ma Satan temo ketonwa ok bi hinyowa ka wadhi nyime bedo gi winjruok maber gi Jehova ma e Wuon gik moko duto te. Yesu nowacho niya: “[Satan] jaloch mar pinyni biro, to oonge gi teko kuoma.” (Joh. 14:30) Ang’o momiyo Yesu ne nigi chir mar wacho kamano? Kinde moko chien nowacho niya: “Ng’at ma ne oora ni koda; ne ok ojwang’a kenda awuon, nikech kinde duto atimo gik ma more.” (Joh. 8:29) In bende kitimo gik ma moro Jehova, ok obi jwang’i kata matin. Kisiko kitang’ mondo kik idonj e obadho mar ponografi, Satan ok bi chiki.