LINO aina Izlaeli yaali apiipi nu kulamba Uluzi lwa Yodani nu kwingila umu mpanga ino Leza wayalavile, antu yamwi izile uku kuyatandalila. Aenyi yayo yali aanaci aataali aina Izlaeli nupya yalaalike aonsi uku cimulo. Limwi caloliike kwati lyali isyuko iliyiyele. Ukupanga ivyuza ivipya, ukucina, nu kulya ivya kulya ivisuma limwi kwalenzile aingi ukulondesya ukuyako. Nanti icakuti intambi zya yanaci yayo ni vicitwa vyao vyapusiine na vino aina Izlaeli yacitanga vino yasambiliile umwi Sunde Lyakwe Leza, limwi aonsi yamwi aina Izleli yelenginye yati: ‘Twamanya ivisuma ni viipe. Tumaya tukacenjele sana.’

 I cani icacitiike? Ilyasi ilyalembwa muli Baibo likati: “Ali lino antu iyatandika ukucita uzelele na anaci aina Moabu.” Icisinka i cakuti anaci aina Moabu yalondanga aonsi aina Izlaeli yapepe ya leza ya ufi. Nupya vivyo kwene i vyacitiike. Fwandi acino ‘Yeova wasokiile sana aina Izlaeli.’—Mpe. 25:1-3.

Aina Izlaeli yatamile Isunde lyakwe Leza umu nzila ziili: Yapefile utuluwi, nupya yacisile uzelele. Antu aingi cuze yafwile pa mulandu na ucintuvwa. (Kufu. 20:4, 5, 14; Malan. 13:6-9) U mulandu ci uno vino yacisile vyaipiile sana? U kufilwa ukupingula ningo. Aonsi iyakana ukutama Isunde lyakwe Leza, umu nsita sile inono iyasiileko, aina Izlaeli aingi cuze afwile nga yalamvile Uluzi lwa Yodani nu kwingila umu Mpanga ya Ulayo.—Mpe. 25:5, 9.

Ukulozya uku vintu kwene vii ivyacitiike, umutumwa Paulo walemvile ukuti: “Vintu vii vyonsi vyacitikile vikolwe vitu kuti ciye ukusokwa, nupya vyalemvilwe kuti viye vyakutusambilizya swe muno tukulolela mpelelekezyo yakwe vyonsi.” (1 Kol. 10:7-11) Satana watemilwe sana ukuti aina Izlaeli yacisile uluyembu ulwipisye nupya cico calenzile ukuti yatingila umu Mpanga ya Ulayo. Cingazipa sana ndi tukwiusya ukucelula kwene kuu, pano twamanya ukuti Satana angatemwa sana ndi naswe watulenga ukukanaingila umu nsi ipya yakwe Leza!

Satana akalonda ukuletelela Aina Klistu ndakai nupya pakuti acite vivyo akaomvya imicenjelo ino wamanya ukuti yaomba uku yantu aingi. Wakwe vino itulola mpiti ivyacitikiile aina Izlaeli, waomvizye uzelele. Ndakai, uzelele watwalilila ukuya i citeyo iciipisye. Inzila yonga ino uzelele ungaela i citeyo kuli sweswe, u kutamba ivikope vya uzelele.

Ndakai, antu ilingi yakatamba ivya uzelele ukwaula ukuti aliwensi amanye. Mpiti, umuntu uwalondanga ukutamba ivya uzelele wayanga uku vikuulwa kuno yatambisyanga mafilimu nanti ukuya kuno yakazyanga mabuku pakuti akakale ivya uzelele. Antu aingi yataayanga uku vikuulwa vivyo pano yuvwanga insonyi ukuti yauze yangayalola. Nomba ndakai, umuntu aakayula intaneti angatamba ivya uzelele lino ali uku ncito nanti muli motoka ino ataimika pamwi. Nupya umu mpanga izingi, umonsi nanti umwanaci angatamba ivya uzelele ukwaula nu kufuma umu ng’anda.

Asi vivyo sile. Ndakai vino kwaya mafoni cangupala sana ukutamba ivya uzelele. Lino antu yakupita umu museo nanti lino yali mu mabasi nanti umu masitima, yangatamba ivikope vya uzelele ukuomvya mafoni.

Vino lyene cangupala ukutamba ivya uzelele nu kufisa kwati umuntu asitamba, ukutamba ivya uzelele kukaleta intazi sana uku yantu ukucila vino cali mpiti. Antu aingi sana aakatamba ivya uzelele yakaonona ivyupo vyao, ukuyuvwa ukuti aasilesile, nu kucuziwa na kampingu. Ni caipisya i cakuti yakaonona ucuza wao na Leza. Cingaya sile ningo ndi mwasondwelela ukuti ukutamba ivya uzelele kukaletelela yonsi aakavitamba. Ilingi, yakasyala na melenganyo aipe sana. Amelenganyo yayo yangaafumamo panono panono nomba umuntu angasyala akaipeela imilandu pa myaka iingi sana.

Nomba tulinzile ukumanya ukuti Yeova walaya ukuti angatucingilila uku citeyo kwene cii cakwe Satana. Pakuti Yeova atucingilie, tulinzile ukucita vino aonsi aina Izlaeli yafizilwe ukucita—‘ukuvwila’ sana Yeova. (Kufu. 19:5) Tulinzile ukwiusya ukuti Leza wapata sana antu aakatamba ivya uzelele. U mulandu ci uno twalandila vivyo?

Elenganyini pali cii: Amasunde yano Leza wapeezile aina Izlaeli, yali apusane sana uku masunde yano imitundu yuze yalondelanga. Amasunde kwene yayo yali wa ciumba icacingililanga aina Izlaeli uku antu amu nko zyuze alino nu ku viipe vino yacitanga. (Malan. 4:6-8) Amasunde yalangililanga apaswe ukuti: Yeova wapata uzelele.

 Yeova walumbwile ivya uzelele vino antu aataali aina Izlaeli yacitanga nu kucelula aina Izlaeli ati: “Mutalondela micitile ya ina Kenani, ku mpanga ino nkumutwalako ndakai. . . . Mpanga iya iyamifitalila. Caleka nupya ndavunuka impanga pakuti inzinge antu yano yakaikalamo.” Kuli Leza wa muzilo uwa ina Izlaeli, imikalile ya ina Kenani yali iikowele sana icakuti impanga ino ikalangamo nayo yakowile.—Levi 18:3, 25.

Nanti icakuti Yeova wafulwile aina Kenani, antu yauze yatwalilile ukucita uzelele. Lino papisile imyaka ukucila pali 1,500, Paulo walondolwile inko muno Aina Klistu ikalanga ukuti yaali ‘akunkume.’ Nupya yacitanga “ivintu vyonsi vya winyi kwaula kuikanya.” (Efes. 4:17-19) Na ndakai kwene, antu aingi yakacita ivintu vya winyi ukwaula insonyi. Ya kapepa ya cumi yalinzile ukutaluka uku vicitwa vya uzelele ivyaya umu nsi ii.

Umuntu aakatamba ivya uzelele asicindika Leza. Pano Leza watuumvile umu cata cakwe nu kutupeela amaka ya kumanya icisuma ni ciipe. Leza walangiliile ukuti waya sana na mano lino wapeezile masunde pa kupanga icupo. Walondanga ukuti aaya umu cupo sile aliyo yaipakizya ukupanga icupo. (Utan. 1:26-28; Mapi. 5:18, 19) Nomba nga antu aakapanga ivya kutamba umwaya uzelele nanti akatungilila icimusango cii yene ivicitwa vyao vikalanga cani? Yasiika mano uku masunde yakwe Leza asuma. I cumicumi antu aakatungilila icimusango ca kutamba ivya uzelele yakasaalula sana Yeova. Leza alapingula yayo asiika mano uku masunde yakwe nu kutwalilila ukupanga nanti ukutungilila ivya uzelele.—Loma 1:24-27.

Nomba nga yaya akuti yakawelenga nu kutamba ivikope vya uzelele ku mufulo sile? Limwi yamwi yangaelenganya ukuti ukutamba ivya musango uwo kutaipa. Nomba nanti ciye vivyo, yakatungilila antu asicindika masunde yakwe Yeova. Limwi yatalondanga ukucita vivyo lino yatandiike sile ukutamba ivikope vya uzelele. Nomba Baibo ikalanda ukwaula nu kupita mu mbali ukuti ya kapepa yakwe Leza acumi yalinzile ukupata sana ukutamba ivikope vya uzelele. Ikaati: ‘Yeova watemwa antu yano yapata iviipe.’—Masa. 97:10.

Na yaya kwene aakalonda ukutaluka ku kutamba ivya uzelele cingayatalila sana ukucita vivyo. Tutamalilika, nupya tulinzile ukulwisya sana na maka ukutaluka ku misango iipe iya uzelele. Nupya pa mulandu wakuti tutamalilika, tungaisomba ukuti ukutamba ivya uzelele kutaipa. (Yele. 17:9)  Nomba aingi aiza yaya Aina Klistu ya cumi yacimvya ulwi uwo. Ukumanya vivyo kungamukomelezya ndi cakuti imukwata intazi iliimwi. Lolini vino Izwi Lyakwe Leza lingamwazwa ukutaluka ku citeyo cakwe Satana ica kutamba ivikope vya uzelele.

Wakwe vino twatitulanda mpiti, aina izlaeli aingi yalesile ivilondwa viipe ukuyatungulula ku uzanzo uwipiisye. Ivyayacitikile vingacitika na ndakai kwene. Yakobo umwina wakwe Yesu walondolwile uzanzo uwo ukuti: “Umuntu . . . akawongolwa nu kulemya mu citeyo ca kulonda kwakwe kwa nkota. Lyene kulonda kwakwe kwa nkota kukamulenga kwifya.” (Yako. 1:14, 15) Ndi cakuti sile ivilondwa viipe vyakula mu mwenzo wa muntu, vikatungulula umuntu wiyo ku kwifya. Fwandi tulinzile ukwezya na maka ukuta ukwelenganya pa vintu iviipe.

Ndi cakuti mwatandika ukwelenganya pa viipe, mwacitapo cimwi papo kwene sile. Yesu walanzile ati: “Ikasa lyako nanti ikulu lyako ndi lyakulenga ukwifya liputule, nu kulisumba. . . . Ni linso lyako ndi lyakulenga ukwifya, litonkole nu kulisumba!” (Mate. 18:8, 9) Yesu atalanzile ukuti tulinzile ukulaonona imili itu mu cumi. Waomvizye icilangililo pa kutwazwa ukuvwikisya umulandu uno tulinzile ukumanya icikulenga twaelenganya pa vintu iviipe. Uzye tungaomvya uli ukusunda kuu ku ntazi ya kutamba ivya uzelele?

Ndi icakuti mwaizana mukutamba ivikope vya uzelele, mutaelenganya ukuti, pasi icimacitika ‘namanya icisuma ni ciipe.’ Papo kwene sile mwafumyako manso. Mulinzile ukuzimya TV papo kwene sile. Mwazimya kompyuta nanti foni lilyo kwene. Nupya mwatandika ukwelenganya pa visuma. Ukucita vivyo kungamwazwa ukuikanya mu melenganyo ukuluta ukuleka ivilondwa vipe ivilivyo vyamutungulula.

Nga ndi cakuti mwacimvya intazi ya kutamba ivikope vya uzelele, nomba insita zimwi mukaviusya mungacita uli? Umuntu angatwalilila ukwiusya vikope vya uzelele nanti ukwelenganya pa vya uzelele pa nsita itali sana. Insita zimwi vingaiza mu mutwe ukwaula nu kwenekela. Ndi cakuti ica musango uwo cacitika, mungelenganya pa kucita cimwi icikowele, wakwe ukulemola ivya nzwalo.  Fwandi mulinzile ukwikako amano ukumanya ukuti amelenganyo ya musango uwo yangiza pa nsita iliyonsi, nupya mwaya aipekanye ukuyalwisya.

Mwalondesya ukwelenganya nu kucita ivintu wakwe vino Leza akalonda. Mulinzile ukuya wa mutumwa Paulo uwaitemiilwe ‘ukuomvya mwili wakwe uluku uluku kuti uye wa muzya wamutontela.’ (1 Kol. 9:27) Mutalinzile ukuleka ivilondwa viipe vyamutungulula. “Lekini Leza apindulule myenzo inu kuti imyelenganyizizye inu iye ipya. Lyene mulaya na maka akumanya kulonda kwakwe Leza, mulamanya vintu visuma pamwi ni vikamuzanzya.” (Loma 12:2) Mwaiusya ukuti: Mutalatala muye ni nsansa ndi cakuti mukwelenganya nu kucita ivintu iviipe, lelo mulaya ni nsansa ndi cakuti mukwelenganya nu kucita vintu mu nzila ino Leza akalonda.

Mwaezya ukwiusyako ivikomo vimwi vya muli Baibo ivingamwazwa. Lyene ndi cakuti amelenganyo aipe iiza, mwaipatikizya ukulaelenganya pa malembelo yayo. Amalembelo wakwe Masamu 119:37; Ezaya 52:11; Mateo 5:28; Efeso 5:3; Kolose 3:5; na 1 Tesalonika 4:4-8 yalamwazwa ukulola ukutamba ivikope vya uzelele wakwe vino Yeova akavilola nu kumanya vino akalonda mwacita.

Uzye mungacita uli ndi cakuti mukuyuvwa ukuti insita zimwi cikamutalila ukuta ukutamba nanti ukwelenganya pa uzelele? Mwaezya na maka ukukolanya Yesu. (1 Pet. 2:21) Lino Yesu wawatiziwe sile, Satana watandike ukumwezya. Uzye Yesu wacisile uli? Lyonsi wakananga. Yesu waomvyanga amalembelo aingi pa kukana amezyo yano Satana wamuletelanga. Walanzile ati: “Senka pano Ciwa!” nupya Satana wamusiile. Wakwe vivi kwene vino Yesu atatoovwike lino walwisyanga Satana, avino naswe kwene tulinzile ukucita. (Mate. 4:1-11) Satana na antu ya mu nsi ii yalatwalilila ukwezya kuzuzya amelenganyo aipe mu myenzo inu, nomba mutalinzile ukuta ukulwisya. Mungacimvya ulwi wa kutamba ivikope vya uzelele. Yeova angamwazwa ukucimvya umulwani winu.

Mwatwalilila ukupepa kuli Yeova nu kumulenga ukuti amwazwe. Paulo walanzile ati: ‘Lekini ukuti vino mukulenga vimanyikwe kuli Leza. Lyene pa mulandu wakuti mwemwe yakwe Klistu, Leza alamupeela mutende uno kusi umuntu nanti wenga angaumanyikisya. Mutende kwene uu, ulatungulula umi winu ni myelenganyizizye inu.’ (Filipi 4:6, 7) Leza alamupeela umutende wa mu melenganyo uulamwazwa ukukanacita iviipe. Ndi cakuti mwapalama kuli Yeova, nawe ‘alapalama kunomuli.’—Yako. 4:8.

Inzila isuma sana iya kuomvya pa kuicingilila ku viteyo ivili vyonsi vyakwe Satana u kuleka Kateeka wa Uumbo Onsi apalame kuno muli. Yesu watiile: “Kateeka wa nsi ii akwiza. Wene asi na maka munondi.” (Yoa. 14:30) Uzye Yesu wamanyile uli vivyo? Insita imwi walondolwile ukuti: “Wino uwatantuma ali nani. Wene asinsya nenga pano lyonsi nkacita vintu vikamuzanzya.” (Yoa. 8:29) Ndi cakuti namwe kwene mukucita ivikazanzya Yeova, nawe atalatala amisye. Mwataluka ku citeyo ca kutamba ivikope vya uzelele, nawe Satana alata ukumwezya.