LAHA a vaIzrayeli va nga kari va ti longisela ku tsemakanya Congo wa Jordhani kasi va nghena Tikweni legi Nungungulu a nga va tsumbisile, va no chikelelwa hi vapfhumba. Va wa hi vavasati va matiko man’wani va ngata va ta ramba vavanuna kasi vaya ka festa yo kari. Zva koteka ku a vaIzrayeli lavo va gi wonile na gi hi thomo; va tsakisiwa hi kuya chata vanghana vaswa, va kina, vaga zvakuga zva zvi nene. Hambu lezvi a mikhuwo ni mahanyela ya vavasati lavo yi nga kala yi nga yelani ni lezvi a nayo wa Nungungulu wu nga laya, zva koteka ku a vavanuna vo kari va vaIzrayeli na va ti byelile lezvi: ‘Lezvo a hi cikarato ka hina. Hi ta ti wonela.’

 Zvini zvi nga maheka? A matimu ma pimisilweko ma hi byela lezvi: ‘A vanhu va no bhaya ni vanhanyana va Mowabhi.’ Hi lisine, a vavasati lavo va wa lava ku a vavanuna va vaIzrayeli va khozela vanungungulu va mawunwa. Hi zvezvo zvi nga maheka futsi. Makunu, zva zwisiseka lezvi ‘a zanga ya Jehovha yi nga vhura yi vhukela Izrayeli.’ — Mitse. 25:1-3.

A vaIzrayeli lavo va tshovile Nayo wa Nungungulu hi tindlela timbiri: Va khizamele zvifananiso va zvi khozela, va tlhela va maha wubhayi. Ku file vanhu vo tala nguvhu hi ku kala ku ingisa. (Ekso. 20:4, 5, 14; Dhewu. 13:6-9) Cini ci nga engetela ku a khombo lego gi bayisa nguvhu? Cikhati va nga hi ka cona. Ku wo kiyela cikhati citsongwani kasi a vaIzrayeli vo tala nguvhu va tsemakanya Congo wa Jordhani va nghena Tikweni nga Citsumbiso! Loku a vavanuna lavo va wa nga tshovangi Nayo wa Nungungulu, vontlhe na va nghenile. — Mitse. 25:5, 9.

Xungetano hi zvimaho lezvo, mupostoli Pawule i tsalile lezvi: ‘A zvilo lezvi zvi va humelele kasi zviva citlharihiso, zvi tlhela zvi tsaliwa kasi ku gondzisa hina lava hi chikelelweko hi kugumesa ka tiko.’ (1 Kor. 10:7-11) Handle ko kanakana Sathani i tsakile nguvhu lezvi a vaIzrayeli lavo va nga maha ciwonho ca hombe, va nga ha ringanelwi hi ku nghena Tikweni ga Citsumbiso. I chukwana ku hi chela kota hi citlharihiso leco, na hi tiva lezvaku leci Sathani a ci lavako, ku hi tsandzekisa ku nghena misaveni yiswa ya Nungungulu — a ku na cin’wani.

Sathani i dembela maKristu hi mitlhamu a yi tivako khwatsi, leyi a phasileko vanhu vo tala hi yona. Kota lezvi hi zvi wonileko ka vaIzrayeli, i va phasile hi kuhlengela masango ko biha. Masikwini ya hina, a wubhayi gi simama kuva ntlhamu wa dayela ga cima. A mun’we wa mitlhamu ya ku yi nga hi phasa hi wela wubhayini, ku wona ni ku sixtira zvithombe zva masango.

Inyamutlha, a vanhu va nga wona ni ku sixtira zvithombe zva masango ne na zvi nga tiviwi hi munhu. Ka malembe ma hundzileko, loku a munhu a lava ku wona a zvithombe zva masango i wa fanele kuya lomu tisaleni ta teyatro a ya wona mafilmi ya vanhu va hlengelako masango, kutani lomu ku xavisiwako mabhuku ya vanhu va hombe a ya xava mabhuku ya zvithombe zva vanhu vo kala tinguwo. Zvi wonekisa ku a vanhu va wa nga toloveli kuya ka matshamu lawo hakuva zvi wa dhanisa ku woniwa lomo. Kanilezvi zvezvi, loyi a nga ni internet, a nga wona zvithombe zva masango le ntirweni kutani na a hi lomu movheni wu nyimileko. Ka matiko man’wani, a wanuna kutani wasati a nga wona zvithombe lezvo na a hi laha kaya kakwe.

A hi lezvo basi. A tifone ni mithableti zvi mahile ku zvi olova ku wona ni ku sixtira zvithombe zva masango. A munhu a nga wona mifota yo kala ku hlazveka lomu ka fone kutani thableti na a famba laha ruweni, hi xapa kutani hi citimela.

A zvithombe zva masango inyamutlha zvi vanga zvikarato zva hombe a ku hundza kale, hakuva zvezvi zva vevuka a ku zvi wona zvi tlhela zvi nga tiviwi hi munhu. A kutala ka lava va zvi wonako, va hahlula mingango yabye, va wonha tivhalo tabye va tlhela va ti susa lisima. A co biha ka zvontlhe, hi ku va ti veka khombyeni ga ku wonha wunghana gabye na Nungungulu. Loku u zvi wonisa ku a zvithombe zva masango zvi wonha lava va zvi wonako, a wu phazami — zva va wonha futsi. A kutala ka zvikhati, zvi va siyela zvilondza zva hombe nguvhu. A zvilondza lezvo zvi nga tshuka zvi hola hi kutsongwani-kutsongwani. Kanilezvi, zvi siya zvibawa hi cikhati co leha.

Hambulezvo, a mhaka yo tiya hi ku Jehovha i ni ndlela ya ku hi vhikela ka ntlhamu lowu wa Sathani. Loku hi lava ku a hi vhikela, hi fanele ku maha lezvi a vavanuna va vaIzrayeli wa kale va nga zvi tsandzeka — ku nga ku “ingisa” Jehovha. (Ekso. 19:5) Leci hi faneleko ku ci tiva ku a zvithombe zva masango Jehovha i zvi nyenya ni nkondzo. Hikuyini hi wulako lezvo?

Ehleketa hi mhaka leyi: A milayo leyi Jehovha a nga nyika vaIzrayeli yi wa hambene nguvhu ni milayo ya matiko wontlhe ya cikhatini leco. A milayo  leyo hi nga yi fananisa ni muru wu nga kari wu bhiyela a vaIzrayeli, wu va tsawukanisa ni vaakelani vabye ni mahanyela yabye yo biha. (Dhewu. 4:6-8) A milayo leyo yi wa komba lisine lo dlunyateka la ku: Jehovha wa nyenya wubhayi ga matshamela wontlhe.

Laha Jehovha a nga xaxameta mahanyela yo biha ya vanhu va nga hanya kusuhani ni vaIzrayeli, i te: ‘Mu nga mahi lezvi va mahako le tikweni ga le Khanani leyo ndzi mu yisako kona; . . . A tiko gi ti nyenyezisile; ndzi lamulile kuwonha ka gona.’ A mahanyela ya vaKhanani ma wa hi yo nyenyeza laha ka kuza Nungungulu wa Izrayeli a wona tiko na gi chakile. — Lev. 18:3, 25.

Hambu lezvi Jehovha a nga tsayisa a vaKhanani, a vanhu va simamile ku maha wubhayi. Andzhako ka 1500 wa malembe ni ku hundza, Pawule i wulawulile hi vanhu va matiko lawa a maKristu ma nga hanya ka wona a ku a va “ha hi na tingana hi nchumu”. Hi lisine, va wa “ti nyikela ka mahanyela ya tingana, va ti tsitsirita ku maha zvilo zvontlhe zvi nga basangiko.” (Efe. 4:17-19) Ni nyamutlha a vanhu va maha wubhayi laha ka ku ne zvi nga ha va dhanisi. A maKristu ma maha zvontlhe ma zvi kotako kasi ma nga woni zvilo zva chaka zvi mahiwako hi vanhu va tiko.

A zvithombe zva masango zvi mu chepeta nguvhu Nungungulu. I vangile munhu hi mufananiso wakwe, a fanana naye a tlhela a hi vanga hi ndlela ya ku hi zvi kota ku tiva ku lezvi zvi nene, lezvi a hi zvi nene. I kombisile wutlhari hi ku hi nyika milayo xungetano hi zvilo zva masango. A ku hlengela masango i zvi vangile kasi zviva nchumu wa wu nene ni wo tsakisa ka lava va nga chadha. (Gen. 1:26-28; Mav. 5:18, 19) Kanilezvi, zvini zvi mahiwako hi lava va mahako kutani va vhuvhumisako a zvithombe ni tivhidhiyu ta vanhu va hlengelako masango? Vo chipisa milayo ya mahanyela ya Nungungulu. Lisine futsi, lava va vhuvhumisako zvithombe ni tivhidhiyu ta masango vo chakisa Jehovha. I ta va lamula lava va kanyisako milayo yakwe ya mahanyela hi ku va maha kutani ku vhuvhumisa a zvithombe ni tivhidhiyu ta masango. — Rom. 1:24-27.

Ahati lava va zvi sukelako va lera zvilo zva masango kutani ku zvi wonetela ke? A vokari va nga zvi wonisa ku a zvi na khombo a ku ti hungata hi zvona. Hambulezvo, va yima ni lava va kanyisako milayo ya Jehovha ya mahanyela — va va seketela. Kuzvilava gi wa nga hi gona a kungo gabye a cikhati va nga sangula ku zvi wonetela. Hambulezvo, zvi laha kubaseni lezvaku lava hakunene  va khozelako Nungungulu, va fanele ku zvi nyenya ni nkondzo a zvithombe zva masango. A Bhibhiliya gi hi kuca lezvi: ‘N’wina lava mu randzako Jehovha, vengani kubiha.’ — Lis. 97:10.

Hambu lava va kalako va nga zvi lavi a ku zvi wona a zvithombe zva masango zvi nga va karatela ku zvi potsa, hakuva a hi mbhelelangi, niku zvi nga lava ku hiba cibhakela kasi ku hlula a kunavela ko biha ka masango. A mbilu ya hina kambe yo kala ku mbhelela yi nga tshuka yi ti lavela zvigelo zva ku nga ingisi a nayo wa Nungungulu — hi wona zvithombe zva masango. (Jer. 17:9) Kanilezvi, a kutala ka lava va nga maKristu, va hlulile a yimpi leyo. A ku tiva lezvo zvi nga ku nyika ntamu loku u kari ulwa ni cikarato leci. Wona lezvi a Mhaka ya Nungungulu yi nga ku vhunisako zvona ku potsa a ntlhamu lowu wa Sathani, a zvithombe zva masango.

Kota lezvi hi zvi wonileko kusanguleni, a vaIzrayeli vo tala va tsikile kunavela ko biha ku va yisa mhangweni. Ni nyamutlha lezvo zvi nga maheka. Jakobe, a makabye wa Jesu vo hambana hi vapapayi, i kombile lezvi a mhango ya kona yi nga tshamisa zvona. I te: “A munhu ni munhu i . . . kokiwa ni ku xengiwa hi kunavela kakwe wutsumbu. Makunu loku a kunavela ku xurile nyimba ku pswala ciwonho.” (Jak. 1:14, 15) Loku a munhu a tsika ku navela ko biha ku kula mbilwini yakwe, zvi wonekisa ku i ta guma a wonha. Hikwalaho, hi fanele ku susa maalakanyo yo biha, hi nga ma hlanganyetela.

Loku a maalakanyo yo biha ma ku xenga, tekela ku maha cokari. Jesu i te: “Loku a canja ga wena kutani nkondzo wa wena zvi ku maha u wonha, zvi tseme u zvi hoxa kule. . . . Ni loku a tihlo ga wena gi ku maha u wonha, gi xokole u gi hoxa kule.” (Mat. 18:8, 9) Jesu i wa nga kuci vanhu lezvaku va ti susa zviro zvabye. I wo komba lisima la ku maha ciboho co tiya ni ca cihatla, u susa leci ci mahako munhu a wonha. Hi nga gi tirisisa kuyini a wusungukati lego mhakeni ya zvithombe zva masango?

Loku ku tshuka ku humelela zvithombe zva masango, u nga ti byeli ku: ‘Lezvi a hi cikarato ka mina.’ Tekela ku hundzuluka. U tekela ku tima a televhizori. U tekela ku tima komputadhori, selulari kutani thableti. U guma u yisa kupima ka zvilo zva zvi nene. Loku u maha lezvo, zvi ta ku vhuna ku u nga tshami hi ku zvi alakanyela u tlhela u nga peziwi hi kunavela ko biha.

Ahati loku u tsikile ku wona zvithombe zva masango, kanilezvi na zvita zvi wuya lezvi u zvi wonileko kale ke? A zvithombe zva masango kutani maalakanyo ya kona zvi nga hlwela ku nyamalala lomu mapin’weni ya munhu. A nga tshuka aku tsope na zvi wuyile ha zvoce. Loku lezvo zvi ku humelela, u nga tshuka u ringwa ku maha zvilo zva chaka, zvo kota ku chokocha (masturbação). Hikwalaho, tshama na u zvi tiva ku a zvithombe lezvo zvi nga tshuka zvi wuya maalakanyweni. U tlhela u tshama na u longile ku zvi hlongola.

Tshama na u ti yimisele ku pimisa ni ku maha zvilo kota lezvi Nungungulu a zvi lavisako zvona. Pimanyisa mupostoli Pawule a nga ti yimisele ku “tsayisa miri [wakwe], [a] wu fambisa kota khumbi.” (1 Kor. 9:27) U nga vhumeli ku maha khumbi ya kunavela ko biha. ‘Hundzuluswa uva ni kupima kuswa, kasi u tiva a kurandza ka Nungungulu, loku ka ku nene, ku amukelekako, ni ku mbheleleko.’ (Rom. 12:2) Alakanya a mhaka leyi: A ku pimisa u tlhela u maha zvilo kota lezvi Nungungulu a zvi lavisako zvona, zvi neha litsako la hombe nguvhu a ku hundza ku maha zvilo zvo biha.

Zama ku tiva mavhesi yo kari ya Bhibhiliya hi hloko. Loku makunu a maalakanyo yo biha ma wuya, djikisa kupima u ehleketa hi mavhesi lawo. A Mitsalo yo kota Lisimu 119:37; Isaya 52:11; Matewu 5:28; Va Le Efesusi 5:3; Va Le Kolosi 3:5; ni 1 Va Le Tesalonika 4:4-8, yi ta ku vhuna ku djikisa kupima ka wena uva ni mawonela ya Jehovha xungetano hi zvithombe zva masango, ni ku tiva lezvi a lavako ku u maha.

Zvini u faneleko ku maha loku u zvizwa ku a wu zvi koti a ku tshama u nga woni a zvithombe zva masango, kutani a ku nga alakanyeli zvilo zva chaka ke? Mu pimanyise khwatsi Jesu, loyi a nga Cikombiso ca hina. (1 Ped. 2:21) Loku Jesu a bhabhatisilwe, Sathani i no mu ringa hi kuphindaphinda. Zvini a nga maha Jesu? I no ala hi kuphindaphinda. Khati ni khati, i no tirisa mutsalo kasi ku hlula ciringo ca Sathani. I te: “Suka Sathani!” Sathani a mu tsika. A ku fana ni lezvi Jesu a nga kala ku tsika kulwa ni zviringo zva Sathani, wenawu u nga rereki. (Mat. 4:1-11) Sathani ni tiko gakwe va ta simama va zama ku tata kupima ka wena hi maalakanyo yo biha. Kanilezvi, u nga tshuki u rereka kulwa. U nga zvi kota ku hlula yimpi ya ku wona zvithombe zva masango. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, u nga zvi kota ku hlula nala wa wena.

Khongela nguvhu ka Jehovha, u nga tsiki. Pawule i te: “Tivisani Nungungulu zvontlhe lezvi zvi mu karatako . . . a kurula ka Nungungulu loku ku hundzako a kupima kontlhe, ku ta hlayisa a timbilu ta n’wina ni maalakanyo ya n’wina ha Kristu Jesu.” (Filp. 4:6, 7) Nungungulu i ta ku nyika kurula ku to ku vhuna ku tiya u nga mahi zvilo zvo biha. Loku u tshinela ka Nungungulu, ‘yenawu i ta tshinela ka wena.’ — Jak. 4:8.

Hi ta vhikelwa ka ntlhamu wa Sathani loku a wunghana ga hina na Jehovha, a Hosi ya misava ni tilo, gi tshama gi tiyile. Jesu i te: ‘[Sathani] a hosana ya tiko legi wata, hambulezvo a nga na ntamu hehla ka mina.’ (Joh. 14:30) Cini ci nga kari ci mu tiyisekisa lezvo Jesu? Ka khati go kari i tlhamusele lezvi: “Loyi a ndzi rumileko i zvin’we na mina; a nga ndzi tsikangi ndzoce hakuva contlhe cikhati ndzi maha lezvi zvi mu tsakisako.” (Joh. 8:29) Laha wenawu u mahako lezvi zvi tsakisako Jehovha, a nga ta tshuka a ku tsika wece. U nga woni ne u nga sixtiri zvithombe zva masango. Loku u maha lezvo, Sathani a nga ta tshuka a ku phasa.