APO Ŵaisrayeli ŵakaŵa pafupi kwambuka Mlonga wa Yorodani kuti ŵanjire mu charu icho Chiuta wakaŵalayizga, kukiza ŵanthu ŵanyake ŵachilendo. Ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵanakazi ŵamitundu ndipo ŵakachemera ŵanalume Ŵachiisrayeli ku chiphikiro. Vikawoneka nga ni mwaŵi wapadera. Chifukwa chikaŵa chakukondweska kusanga ŵabwezi ŵaphya, kuvina, na kurya chakurya chiwemi. Kweni mitheto na nkharo ya ŵanakazi aŵa yikaŵa yakupambana na iyo Ŵaisrayeli ŵakasambira mu Dango la Chiuta. Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakwenera ŵakaghanaghananga kuti: ‘Tingatolera yayi nkharo yawo. Tamuŵa maso.’

 Kasi chikachitika ntchivichi? Baibolo likutiphalira kuti: “Ŵanthu ŵakamba kuchita uzaghali na ŵanakazi ŵa ku Mowabu.” Nakuti ŵanakazi aŵa ŵakakhumbanga kuti Ŵaisrayeli aŵa ŵasopenge ŵachiuta ŵawo ŵatesi. Ivi ndivyo vikachitika nadi. Lekani “ukali wa Yehova ukagolera pa Israyeli.”—Maŵa. 25:1-3.

Ŵaisrayeli aŵa ŵakaswa Dango la Chiuta munthowa ziŵiri: Ŵakasopa vikozgo, kweniso ŵakachita uzaghali. Ŵanthu masauzandi ghanandi ŵakafwa chifukwa cha kugalukira Chiuta. (Eks. 20:4, 5, 14; Doto. 13:6-9) Chifukwa wuli ivyo ŵakachita vikaŵa vyachitima chomene? Chifukwa ntchakuti ŵakaŵa pafupi chomene kunjira mu Charu cha Layizgano. Ŵanalume aŵa ŵapulikirenge Dango la Chiuta ŵakatenge ŵambukenge Mlonga wa Yorodani na kunjira mu Charu cha Layizgano.—Maŵa. 25:5, 9.

Pakuyowoya za ivyo vikachitika apa, mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Vinthu ivi vikaŵachitikira kuŵa vyakuwonerapo, ndipo vikalembeka kuti vitichenjezge ise tikukhala mu nyengo iyi yaumaliro.” (1 Kor. 10:7-11) Tikukayika yayi kuti Satana wakakondwa chomene kuti Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakanangira Yehova na kutondeka kunjira mu Charu cha Layizgano. Ntheura nase tikwenera kusambirapo kanthu apa, chifukwa tikumanya kuti Satana wakondwenge chomene para watitondeska kunjira mu charu chiphya cha Chiuta.

Satana wakukhumba kukora Ŵakhristu, ndipo wakugwiliskira ntchito vipingo ivyo wali kukolerapo kale ŵanthu ŵanandi. Nga umo wakachitira na Ŵaisrayeli, mazuŵa ghano napo Satana wakugwiliskira ntchito uzaghali kuti wakore ŵanthu ŵa Chiuta. Uzaghali ntchipingo chakofya m’paka sono. Nyambo yikuru iyo yingapangiska ŵanthu kuwira mu chipingo ichi nkhuwonelera vinthu vyamuziro.

Mazuŵa ghano munthu wangawonelera vyamuziro kwambura ŵanthu ŵanyake kumanya. Kale, munthu uyo wakukhumba kuwonelera vyamuziro wakeneranga kuluta ku malo ghakuwoneskera mafilimu agha panji ku mashopu agho ghakuguliska mabuku agho muli vyamuziro. Ŵanthu ŵanandi ŵakalutangako yayi ku malo agha chifukwa ŵakawopanga kuti soni zingaŵakora para ŵanthu ŵanyake ŵaŵawona. Kweni mazuŵa ghano chifukwa cha Intaneti, munthu wangawonelera vyamuziro para wali ku ntchito panji mu galimoto. Kweniso mu vyaru vinandi munthu wangawonelera vyamuziro munyumba mwake mwenemumo.

Kweni ni malo gheneghagha pera yayi. Chifukwa cha mafoni na matabuleti, ntchipusu chomene kuwonelera vyamuziro. Ŵanthu ŵangawonelera vyamuziro para ŵakutembeya, ŵakwera basi panji sitima.

Pakuti ntchipusu kuwonelera vyamuziro ndiposo munthu wangamanyikwa yayi kuti wakuwonelera vinthu ivi, vyapangiska kuti paŵe masuzgo ghanandi kuluska kumanyuma kose. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakuwonelera vyamuziro nthengwa zawo zikumara, ŵakujichindika yayi, kweniso njuŵi zawo zili kwanangika. Chiheni chomene ntchakuti ŵakunanga ubwezi wawo na Chiuta. Namwe mungazomerezga kuti ŵanthu awo ŵakuwonelera vyamuziro ŵakusangana na masuzgo. Kanandi icho chikuchitika ntchakuti munthu uyo wakuwonelera vithuzi vyamuziro maghanoghano ghake ghakunangika. Kweniso nanga wangaŵa kuti waleka kuwonelera, vikuwukamo luŵiro yayi mu maghanoghano ghake.

Ndipouli, tikwenera kumanya kuti Yehova ngwakunozgeka kutivikilira ku chipingo ichi. Para tikukhumba kuti wativikilire tikwenera kumupulikira na mtima wose. Tingachitanga nga umo ŵakachitira Ŵaisrayeli yayi. (Eks. 19:5) Tikwenera kumanya kuti Chiuta wakutinkha chomene kuwonelera vyamuziro. Chifukwa wuli tikuyowoya nthena?

Ghanaghanirani fundo iyi: Malango agho Chiuta wakapeleka ku mtundu wa Israyeli ghakaŵa ghakupambana na malango agho mitundu yinyake yikaŵa nagho. Nga ni mpanda, malango ghakaŵavikiliranga Ŵaisrayeli na kuŵasambizga  kuti ŵaleke kuchita vinthu vyakuseluska ivyo mitundu iyo yikaŵazingilizga yikachitanga. (Doto. 4:6-8) Malango agha ghakayowoya mwakupulikikwa makora kuti Yehova wakutinkha uzaghali.

Pakuzunura vinthu ivyo mitundu iyo yikaŵazingilizga yikachitanga, Yehova wakaŵaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Mungachitanga nga umo ŵakuchitira ŵanthu ŵa mu charu cha Eguputo chara, uko imwe mukakhalanga. . . . Ntheura charu chafipirwa, lekani nichilangenge chifukwa cha ubudi wake.” Nkharo ya Ŵakenani yikaŵa yakuseluska kwa Chiuta mutuŵa wa Israyeli, ndipo charu chawo chikaŵa chakufipirwa na chakwanangika.—Lev. 18:3, 25.

Nangauli Yehova wakaŵalanga Ŵakenani, kweni ŵanthu ŵanyake ŵakalutilira kuchita uzaghali. Vyaka 1,500 vikati vyajumphapo, Paulosi wakalongosora kuti mitundu iyo yikaŵako mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira ‘yikaŵa yambura kupwelerako kalikose.’ Nakuti, “ŵakajipeleka ku ukwakwa, na kuchita ukazuzi wa mtundu uliwose kwambura kujikora.” (Efe. 4:17-19) Mazuŵa ghano napo ŵanthu ŵanandi mbakazuzi. Kweni mulimose umo vingaŵira, ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakwenera kugega nkharo zaukazuzi za ŵanthu ŵa mu charu ichi.

Munthu uyo wakulaŵilira vyamuziro wakulongora kuti wakuyuyura chomene Chiuta. Ŵanthu wali kuŵalenga mu chikozgo chake. Wakaŵalenga munthowa yakuti ŵamanyenge icho ntchiwemi na chiheni. Chiuta wakalongora kuti wali na vinjeru chomene pakuŵika malango pa nkhani ya kugonana. Wakachita nthena kuti ŵanthu ŵa mu nthengwa ndiwo ŵakondweskanenge pa nkhani iyi. (Gen. 1:26-28; Zinth. 5:18, 19) Kweni wuli pakuyowoya za awo ŵakupanga panji kukhuŵilizga ŵanthu kuti ŵawonelerenge vyamuziro? Ŵakulongora kuti ŵakusulako fundo za Chiuta. Nadi, ŵanthu awo ŵakukhuŵilizga ŵanyawo kuti ŵawonelerenge vyamuziro ŵakuyuyura Yehova. Chiuta wazamweruzga wose awo ŵakusulako fundo zake pakupanga mafilimu na mabuku gha vyamuziro panji awo ŵakuthandazga vinthu ivi.—Rom. 1:24-27.

Kweni wuli ŵanthu awo ŵakuŵerengera dala panji kuwonelera vinthu vyamuziro? Ŵanyake ŵangawona kuti ntchiwemi waka kuwonelera vyamuziro. Kweni fundo njakuti awo ŵakuwonelera vyamuziro ŵakulongora kuti ŵakukhozgera ŵanthu awo ŵakuyuyura fundo za Yehova. Nangauli panji apo ŵakambanga kulaŵilira vyamuziro ŵakakhumbanga kuti ŵayuyure fundo za  Yehova yayi. Kweni Baibolo likuyowoya mwambura kubisa kuti ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakwenera kutinkha chomene vyamuziro. Baibolo likuchiska kuti: “Imwe mukutemwa Yehova, tinkhani icho ntchiheni.”—Sal. 97:10.

Nanga ni awo ŵakukhumba kugega kulaŵilira vyamuziro vingaŵasuzga kuchita nthena. Vili nthena chifukwa ndise ŵambura kufikapo, ndiposo tikulimbana na makhumbiro ghaheni ghakugonana. Kweniso mtima withu ungatipusika na kwamba kuwona kuti ntchiheni yayi kulaŵilira vyamuziro. (Yer. 17:9) Kweni ŵanandi awo ŵali kusambira unenesko na kuŵa Ŵakhristu ŵatonda suzgo ili. Kumanya fundo iyi kungamovwirani usange namwe muli na suzgo ili. Wonani umo Mazgu gha Chiuta ghangamovwilirani kugega chipingo cha Satana ichi.

Nga umo tawonera, Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakalekelera makhumbiro ghaheni kukura mumtima mwawo, ndipo vinthu vikaŵamalira makora yayi. Ivi vingachitikaso mazuŵa ghano. Yakobe munung’una wa Yesu wakati: “Waliyose . . . [wakukopeka] na kunyengeka na khumbiro lake. Kufuma apo, para khumbiro lakura, likubaba kwananga.” (Yak. 1:14, 15) Para makhumbiro ghaheni ghakura mumtima, ntchipusu kuti munthu wachite kwananga. Ntheura tikwenera kuwuskamo maghanoghano ghaheni mumtima mwithu. Tingachita nthena para tikuleka kughanaghanira waka pa vinthu ivi.

Para maghanoghano ghaheni ghamwizirani waka, nyengo yeneyiyo chitanipo kanthu. Yesu wakati: “Ipo usange woko lako panji lundi lako likukukhuŵazga, ulidumure na kulitaya. . . . Kweniso, usange jiso lako likukukhuŵazga, ulikozombole na kulitaya.” (Mat. 18:8, 9) Yesu wakang’anamuranga kuti tijipweteke nadi yayi. Wakayowoya nthena kuti watovwire kumanya ivyo vikutipangiska kuti tighanaghanirenge waka vinthu viheni, ndipo pamanyuma tiviwuskemo mwaluŵiro. Kasi fundo ya pa lemba ili tingayilondezga wuli pa nkhani ya kuwonelera vyamuziro?

Usange mwangozi mwawona vyamuziro, lekani kughanaghana kuti, ‘Suzgo palije.’ Laŵiskani kumphepete mwaluŵiro. Zimwani TV, kompyuta panji foni nyengo yeneyiyo. Ghanaghanirani vinthu viwemi. Para muchitenge nthena vimovwiraninge kuti muvikilire maghanoghano ghinu m’malo mwa kuzomerezga makhumbiro ghaheni kuti ghakure mumtima winu.

Wuli usange muli kuleka kuwonelera vyamuziro, kweni nyengo na nyengo vinthu ivi vikwizaso mu maghanoghano ghinu? Vithuzithuzi vyamuziro vingakhala mu maghanoghano gha munthu kwa nyengo yitali. Vingiza pa nyengo yiliyose. Para vingaŵa nthena, mungamba kuchita nkharo zaukazuzi nga nkhunyenyenkha nkhuli. Ntheura manyani kuti maghanoghano agha ghangamwizirani mwamabuchi, ndipo para vyaŵa nthena yezgayezgani kughawuskamo.

Ŵikanipo mtima kughanaghana na kuchita vinthu mwakukolerana na khumbo la Chiuta. Muŵe nga ni mpositole Paulosi uyo wakaŵa wakunozgeka ‘kutchaya thupi lake na kulilongozga nga ni muzga.’ (1 Kor. 9:27) Lekani kuŵa ŵazga ŵa makhumbiro ghaheni. “Musinthe maghanoghano ghinu, mwakuti mumanye khumbo la Chiuta, ilo ndiwemi, lakuzomerezgeka na lakufikapo.” (Rom. 12:2) Kumbukani kuti: Para tikughanaghana na kuchita vinthu mwakukolerana na Chiuta tiŵenge ŵakukondwa chomene kuluska para tikwendera waka makhumbiro ghithu ghakwananga.

Yezgani kusunga pamtima mavesi ghanyake gha mu Baibolo. Para maghanoghano ghaheni ghamwizirani, ghanaghanirani fundo za mavesi agho mwaghasunga pamtima. Malemba nga ni Salimo 119:37; Yesaya 52:11; Mateyu 5:28; Ŵaefeso 5:3; Ŵakolose 3:5; na 1 Ŵatesalonika 4:4-8, ghamovwiraninge kuti namwe muŵe na maghanoghano ghakukolerana na Yehova pa nkhani ya vyamuziro ndiposo kuti muchite ivyo Yehova wakukhumba.

Kasi mungachita wuli usange mukuwona kuti mukutondeka kuleka kulaŵilira vyamuziro panji kughanaghanira vinthu vyakukhwaskana na kugonana? Yezgani Yesu. (1 Pet. 2:21) Yesu wati wabatizika, Satana wakalutilira kumuyezga. Kasi Yesu wakachita wuli? Wakalutilira kukana. Yesu wakazunura mazgu gha mu malemba ghakupambanapambana apo wakayezgekanga na Satana. Wakati: “Fumapo Satana!” ndipo Satana wakamuleka. Yesu wakathera yayi apo wakayezgekanga na Dyabulosi. Ntheura namwe mungatheranga yayi. (Mat. 4:1-11) Satana na charu chake ŵalutilirenge kutiyezga kuti ŵanange maghanoghano ghithu, kweni imwe kuthera yayi. Mungaleka kuwonelera vyamuziro. Yehova wamovwiraninge kuti mutonde mulwani winu.

Lutilirani kulomba kwa Yehova kuti wamovwirani. Paulosi wakati: “Madandawuro ghinu ghamanyikwe kwa Chiuta. Ndipo mtende wa Chiuta uwo ukuluska maghanoghano ghose, uvikilirenge mitima yinu na maghanoghano ghinu kwizira mwa Khristu Yesu.” (Fil. 4:6, 7) Chiuta wamupaninge mtende wamumtima kuti umovwirani kugega icho ntchiheni. Para musendelerenge kwa Yehova, “iyo wasendelerenge kwa imwe.”—Yak. 4:8.

Tivikilirikenge ku vipingo vya Satana usange tikusungilira ubwezi withu na Mlengi wa chilengiwa chose. Yesu wakati: “[Satana] fumu ya charu yikwiza. Ndipo yilije mazaza pa ine.” (Yoh. 14:30) Chifukwa wuli Yesu wakasimikizga nthena? Wakalongosora kuti: “Uyo wali kunituma wali nane, wali kunisida nekha chara, chifukwa nyengo zose nkhuchita vinthu vyakumukondweska.” (Yoh. 8:29) Para muchitenge vinthu ivyo Yehova wakukondwa navyo, namwe wamusidaninge yayi. Gegani kuwonelera vyamuziro, ndipo Satana wamukoraninge yayi.