1-2. (a) Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 28:18-20, de iwinna nọ bi ye izabọ ọghe Ivbiotu e Kristi? (b) De inọta ne ima khian rhie ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na?

ẸI MWẸ ẹko ma gha sẹ avbe ukọ ọghe Jesu ọyẹnmwẹ vbe iran si egbe koko vbe uhunmwu oke. E Jesu ẹre ọ wẹẹ ne iran si egbe koko ye evba, vbe ọ ghi rhiọkpaegbe nẹ. (Mat 28:16) Ọ gha kẹ, ẹghẹ na ẹre Jesu ya “rhiegbe ma” erhuanegbe ẹre ni gberra 500 vbe uhukpa. (1 Kọr 15:6) Vbọzẹe ne Jesu na wẹẹ ne erhuanegbe ẹre si egbe koko? Rhunmwuda iwinna ne kpataki ne Jesu khian waa iran re. Ọ keghi tama iran wẹẹ: “Wa bu emwa hia gha rrie ehe hia ne uwa ya gha ya iran khian erhuanegbe mwẹ.”—Tie Matiu 28:18-20.

² Erhuanegbe Jesu ni ghaa rre evba vbe Jesu ta ẹmwẹ na, ẹre ọ ghi suẹn iko ọghe Ivbiotu e Kristi vbe orre nokaro. Iwinna kpataki nọ wa bi ye iran egbe, ọre ne iran ya emwa khian erhuanegbe Kristi. * Iwinna na, ẹre ọ vbe bi ye etẹn hia egbe, vbe iko ọghe Ivbiotu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha zẹ ewanniẹn ye inọta enẹ na: Vbọzẹe nọ na re emwi nọ ru ekpataki na ya emwa khian erhuanegbe Kristi? De emwi eso ne ima gha ru ne ima mieke na musọe? Ivbiotu e Kristi hia ẹre ọ mwẹ obọ vbe iwinna na ra? Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe vbe iwinna na?

3. Zẹvbe nọ rre ebe Jọn 14:6 kevbe 17:3, vbọzẹe ne iwinna ọghe na ya emwa khian erhuanegbe Kristi na ru ekpataki?

³ Vbọzẹe nọ na ru ekpataki na ya emwa khian erhuanegbe Kristi? Rhunmwuda erhuanegbe Kristi ẹre ọ khian sẹtin gha  re ọsie Osanobua. Yevbesọni, emwa ni lele ukpowẹ ọghe Jesu ẹre arrọọ ọghe iran gele mwẹ evbọ demu, iran ẹre ọ vbe mwẹ ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ. (Tie Jọn 14:6; 17:3.) Vbene ẹmwata, Jesu ẹre ọ waa ima iwinna ne kpataki na, ọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya musọe. Ẹi khabe ne ukọ e Pọl na kha wẹẹ: “Emwa ni gu Osanobua winna ẹre ima khin.” (1 Kọr 3:9, NW) Agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, u miẹn ukpamuyọmọ ne Jehova kevbe Jesu mu ima yi!

4. Vbe ima miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe Ivan kevbe Matilde?

⁴ Iwinna ikporhu iyẹn nọ maan keghi ya ima sọyẹnmwẹ. Gia ziro yan igiemwi ọghe Ivan kevbe amwẹ ọnrẹn ighẹ Matilde ni rre Colombia. Vbe iran ghi kporhu ma ọvbokhan okpia ọkpa na tie ẹre Davier, ọvbokhan okpia nii keghi tama iran wẹẹ: “I te wa hoo ne I fi werriẹ sokpan I ma sẹtin.” Ọgbekpa ẹre Davier ghaa khin, ọ ghaa loo ikpẹ ukhunmwu ni wegbe, erriọ vbe ya gha da ayọn gbe egbe. Okhuo ne iran ma gba ru orọnmwẹ na tie ẹre Erika, ẹre ọ mu ye owa. Ivan keghi kha wẹẹ: “Igue nọ wa kakabọ rree ẹre Davier ghaa ye, ughaẹdẹ nibun ẹre ima ya gha fi ikẹkẹ la odẹ ne ekhuọrhọ vuọn ma ke sẹtin sẹ evba. Erika ghi bẹghe ẹre wẹẹ, te Davier ghi mwẹ uyinmwẹ esi, ọ na deba e Davier gha ruẹ e Baibol.” Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Davier ma ghi gha loo ikpẹ ukhunmwu nọ wegbe, ọ ma ghi gha da ayọn gbe egbe, ọ ma ghi vbe gha gbinna. Irẹn vbe Erika na do ru orọnmwẹ. Matilde keghi kha wẹẹ: “Vbe Davier vbe Erika dinmwiamẹ vbe ukpo 2016, ma keghi yerre wẹẹ Davier ka tae wẹẹ, ‘I te hoo ne I fi werriẹ, sokpan I ma sẹtin.’ Amẹ eve keghi rrọọ kua vbe aro ima. Ima ma sẹtin ghọghọ!” Erriọ ọyẹnmwẹ wa vbe ya sẹ ima, vbe ima gha sẹtin ru iyobọ ne emwa ya do khian erhuanegbe Kristi.

5. De emwi okaro nọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na sẹtin ya emwa khian erhuanegbe Kristi?

⁵ Okaro, ọ khẹke ne ima ya “gualọ” emwa ni hoo ne iran miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. (Mat 10:11) Ma ghaa kporhu ma emwa hia ne ima rhirhi miẹn, te ima rhiẹre ma wẹẹ, Osẹe Jehova ẹre ima gele khin. Te ima vbe rhiẹre ma wẹẹ Ivbiotu e Kristi ọghe ata ẹre ima khin.

6. Vbọ khian ya ima musọe vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan?

⁶ Emwa eso wa hoo ne iran rẹn imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol, sokpan, emwa nibun ne ima miẹn i kue rhie ehọ ne ima ta yi vbe ẹghẹ okaro. Te ọ khẹke ne ima ta ẹmwẹ nọ gha mu iran ekhọe. Ne ima mieke na musọe vbe iwinna ikporhu, ọ khẹke ne ima gha mu egbe yotọ ẹsẹse. Mwamwa ẹmwẹ ne u gha ta, nọ gha yẹẹ emwa ne u gha miẹn vbe ikporhu. Vbe iyeke ọni, u ghi mwamwa vbene u khian ya muẹn so hẹ.

7. De odẹ eso ne u gha ya sẹtin mu ẹmwẹ so vbe ikporhu? Vbọzẹe nọ na ru ekpataki na gha danmwehọ emwa ne ima kporhu ma?

⁷ Vbe igiemwi, u sẹtin tama ọ yan owa wẹẹ: “Ọlọghọmwa ughughan ẹre ima wa werriẹ aro daa vbe ẹdẹnẹrẹ. Uwẹ yayi wẹẹ, arriọba emwa nagbọn gha sẹtin sọfurre ye avbe ọlọghọmwa na ra?” Vbe iyeke ọni, u sẹtin tie ebe Daniẹl 2:44, u vbe rhan otọ re. U gha khian kporhu ma ọmwa nọ rre ẹdogbo ne u ye, u sẹtin nọ rẹn wẹẹ: “De odẹ nọ ghi maan sẹ na gha ya koko emọ, ne emọ nii mieke na do gha re emọ ni rẹn enegbe?” Vbe iyeke ọni, u ghi tie ebe Diuteronomi 6:6, 7. Zẹ vbene u ya mwamwa uhunmwuta ne u khian ya kporhu, ọ khẹke ne u ya ekhọe ruẹ zomwa rẹn, aro emwa ni rre ẹdogbo ne u na kporhu kevbe emwi nọ gha mu iran ekhọe. Muẹn roro, ere ne iran gha lae miẹn, vbe iran gha do rẹn  imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol. U ghaa kporhu ma emwa, ọ khẹke ne u vbe gha rhie ehọ ne iran ta yi. Iran gha ta ẹmwẹ nọ rre iran ekhọe, ghẹ wa gbodan yọ. Ọna gha ya ruẹ gele rẹn iran sayọ, iran ghi vbe gha rhie ehọ nuẹn ta yi.

8. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima ye gha yo ọghe ọmwa ne ima kporhu ma?

⁸ Ugbẹnso, ẹi re avbiẹ inugba ma mu otuẹ yo owa ọmwa, ẹkpotọ ke do kie ne ima ya suẹn gha ya e Baibol maa re emwi. Vbọzẹe nọ na yerriọ? Rhunmwuda, ẹi re ẹghẹ hia ma ya miẹn emwa vbe owa. Yevbesọni, vbe ẹi re te ima mu otuẹ gie emwa eso nẹ yangbe yangbe, iran i kue ne ima suẹn gha gu iran tie Baibol. U ghi yerre wẹẹ, emwi okọ na gbamẹ khakha vbe ẹghẹ hia ẹre ọ waan ẹse. Erriọ ahoẹmwọmwa ne ọmwa ne ima maa re emwi mwẹ dae Jehova kevbe Jesu khian vbe ya gha wegbe sayọ deghẹ ima ya Ẹmwẹ Osanobua maa re emwi vbe ẹghẹ hia.

9-10. Vbọzẹe na gha na kha wẹẹ, Ivbiotu e Kristi hia ẹre ọ mwẹ ọghae vbe iwinna ọghe na ya emwa khian erhuanegbe Jesu?

⁹ Ivbiotu e Kristi hia ẹre ọ mwẹ ọghae vbe iwinna ọghe na ya emwa khian erhuanegbe Jesu. A sẹtin ya iwinna na gie emwa ni gualọ ọmọ nọ wiri. Vbe igiemwi, ọ ghaa mwẹ ọmọ ukpo eha ọkpa nọ wiri. Ọ sẹ orhunmwu 500 ni ghaa gualọ ọmọ nii khian. Ẹdẹ ghi gbe, ọkpa vbuwe iran na, ẹre ọ ghi ya miẹn ọmọ nii vbe ugbo ọka ọkpa. Ọmwa nọ miẹn ọmọ nii ma kue na tian irẹn ọkpa. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ma hia ẹre ọ koko gualọ ọmọ na miẹn.”

¹⁰ Te emwa nibun vbe ye vbe na ghee ọmọ nọ wiri na. Iran keghi gualọ iyobọ rhunmwuda, iran ma rẹn eke ne iran rrie, iran ma rẹn eke ne iran ke dee, iran i mwẹ ayayẹro rhọkpa. (Ẹfis 2:12) Ma hia ni re Osẹe Jehova, ni gberra ẹbo erẹnrẹn, ẹre ọ koko gualọ emwa vbenian.  A sẹtin miẹn wẹẹ u i mwẹ ọmwa ne u ya e Baibol maa re emwi. Sokpan, etẹn ni rre iko ne u ye sẹtin gha mwẹ emwa ne iran gu tie Baibol. Emwa vberriọ gha do khian erhuanegbe Kristi, etẹn hia vbe iko ẹre ọ khian gha sọyẹnmwẹ, rhunmwuda, iran hia mwẹ ọghae vbe iwinna na.

11. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, u i he mwẹ ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol nia, de emwi eso ne u gha sẹtin ru?

¹¹ Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, u i he mwẹ ọmwa ne u gu tie Baibol nia, u gha ye sẹtin gha mwẹ ọghae vbe iwinna na. Vbe igiemwi, emwa ọgbọn gha rrie iko, u ghi gbe ọbokhian ne iran, u ghi vbe si iran kẹ egbe. U gha ya obọ esi mu iran vbenian, iran ghi gele rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ọre ama na ya rẹn Ivbiotu e Kristi ọghe ata. (Jọn 13:34, 35) U ghaa zẹ ewanniẹn nọ ma tan gbe vbe iko, ọ gha ru iyobọ ne emwa ọgbọn ya gha ya ẹmwẹ obọ iran zẹ ewanniẹn. U sẹtin tama ọtẹn nọ da suẹn gha ya iyẹn wewe nọ deba ruẹ winna vbe ikporhu, ne u mieke na maa re vbene a ya ye Baibol gu emwa ziro hẹ. Odẹ vbenian ẹre u khian ya sẹtin ru iyobọ nẹẹn nọ gha ya egbe tae Kristi.—Luk 10:25-28.

12. Irẹnmwi nọ dinmwi ẹre ọ khẹke ne ima gha mwẹ ma ke sẹtin ya emwa khian erhuanegbe Kristi ra? Rhan otọ re.

¹² Ọ ma khẹke ne ima rhọkpa gha roro ẹre wẹẹ, irẹnmwi nọ dinmwi ẹre ọ khẹke ne ima gha mwẹ, ma ke sẹtin ya emwa khian erhuanegbe Kristi. Gia guan kaẹn Faustina nọ rre Bolivia. E Faustina i gua tie ebe vbe ẹghẹ ne etẹn ya suẹn gha ya e Baibol maa re emwi. Sokpan, ọ na ghi do gua gha tie kherhe kherhe zẹvbe ne ẹghẹ ya khian. Ọ dinmwiamẹ nẹ nia, ọ wa vbe yo ikporhu vbe ẹghẹ hia. Orhunmwu isẹn ẹre ọ ya e Baibol maa re emwi vbe uzọla uzọla. Emwa nibun nọ gu ruẹ e Baibol tie ebe sẹ ọre, ọrheyerriọ, orhunmwu ehan ẹre ọ he ru iyobọ na ya dinmwiamẹ.—Luk 10:21.

13. De afiangbe ne ima khian miẹn vbe ima gha rhiegba ye iwinna ikporhu, agharhemiẹn wẹẹ ima mwẹ iwinna nibun ne ima ru?

¹³ Ivbiotu e Kristi nibun wa mwẹ iwinna ughughan ne iran ru. Ọrheyerriọ, iran ye zẹ ẹghẹ kọ ya gu emwa tie Baibol. Ọna wa ya iran sọyẹnmwẹ. Vbe igiemwi, ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Melanie nọ ghaa mwẹ ọmọ ukpo erẹnrẹn vbe Alaska. Irẹn ọkpa ẹre ọ koko ọmọ nii waan. Ọtẹn nokhuo na mwẹ iwinna nọ ru, irẹn ẹre ọ vbe gha gbaroghe erhae nọ mwẹ cancer. Irẹn ọkpa ẹre ọ ghaa re Osẹe Jehova vbe igue nọ khian fua nọ ghaa ye. Ọ wa gha hoo ne irẹn miẹn ọmwa ne irẹn khian gu gha tie Baibol. Rhunmwuda ọni, ẹghẹ hia ẹre ọ ya gha na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ ne irẹn, ne irẹn mieke na sẹtin gha ladian vbe ikporhu rhunmwuda, oni oguozizi ẹre ọ fi vbe ẹvbo nii. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na miẹn ọvbokhan okhuo ọkpa na tie ẹre Sara. Ọ wa kakabọ gbe Sara otiti vbe ọ ghi do  rẹn eni Osanobua. Vbọ ma he kpẹẹ vba, e Sara na kue yọ ne Melanie gha gu irẹn tie Baibol. Melanie keghi kha wẹẹ: “Ma gha ke ọghe Sara sẹ owa vbe ota vbe ẹdẹ Fraide, egbe ghi wa wọọ ima, sokpan, ẹko ghi wa gha sẹ ima ọyẹnmwẹ ne ima na sẹtin yo. Te ọ wa gha sẹ ima ọyẹnmwẹ vbe ima ghaa ru ezanzan ye inọta eso ne Sara nọ kevbe ne ọ na do khian ọsie Jehova.” E Sara keghi zin egbe ukpokpo nibun vbe obọ etẹn vbuwe ẹgbẹe kevbe obọ ivbi esọsi nọ ka gha yo. Ọ na ghi kpa hin esọsi nọ te yo rre, ẹre ọ na dinmwiamẹ.

14. (a) De vbene iwinna ọghe na ya emwa khian erhuanegbe Kristi ya khọ iwinna ọgbehẹn hẹ? (b) Vbua miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Pọl tae vbe ebe 2 Timoti 4:1, 2?

¹⁴ Adeghẹ u ma he sẹtin ya ọmwa khian erhuanegbe Kristi, ghẹ gi egbe wọọ. Yerre wẹẹ, e Jesu ya iwinna na gie iwinna ọgbehẹn. Ugbẹnso, ọ rhie ẹghẹ avbe ọgbehẹn ke miẹn ehẹn gbe. Iran yo ẹzẹ vbe ogiasọn, iran vbe yo vbe owiẹ fioro, ugbẹnso iran ghi gua okọ gha rrie ehe nọ rree vbe uhunmwu ẹzẹ. (Luk 5:5) Erriọ Ivbiotu e Kristi vbe ya ughaẹdẹ nibun kporhu vbe ehe ughughan, ne iran mieke na miẹn emwa nibun kporhu ma. Emwa ni loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn vbenian wa mobọ miẹn emwa ni mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ. Nọnaghiyerriọ, hia ne u gha kporhu vbe ẹghẹ na ya mobọ miẹn emwa vbe owa ra ehe ne a na mobọ miẹn emwa.—Tie 2 Timoti 4:1, 2.

15. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ne ima ya e Baibol maa re emwi?

¹⁵ Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ne ima ya e Baibol maa re emwi? Rhunmwuda, te ọ khẹke ne ima  ru iyobọ ne ọmwa ne ima maa re emwi, nọ mieke na do rẹn imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol, ọ ghi vbe gha lele adia ni rre Baibol. Ọ vbe khẹke ne ima ru iyobọ nẹẹn ya do khian ọsie Jehova, rhunmwuda, e Jehova ẹre ọ yan e Baibol. Yevbesọni, ọ khẹke ne ima gi ẹre rẹn emwi ne Jesu gualọ vbe obọ erhuanegbe ẹre. Ọ vbe khẹke ne ima ru iyobọ nẹẹn ya rẹn vbe nọ khian ya gha rhie emwi nọ ruẹ ye uyinmwẹ zẹvbe Ovbiotu e Kristi ọghe ata. Ọ khẹke ne ima mwẹ izinegbe zẹvbe nọ ya hia, nọ gha ya avbe ilele ni rre Baibol ru emwi. Emwa eso wa rherhe fi uyinmwẹ kevbe iziro ọghe iran werriẹ; nọ ne emwa eso, ọ rhie ẹghẹ.

16. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe Raúl?

¹⁶ Emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn nokpia ọkpa nọ re arọndẹ na gie yo isi vbe Peru rhiẹre ma wẹẹ, izinegbe wa biẹ ọmọ esi. Ọtẹn na keghi kha wẹẹ: “Ebe eva ẹre I gu okpia ọkpa na tie ẹre Raúl tie. Sokpan, ọ ma gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn rhunmwuda, ọ mwẹ emwi eso nọ ghaa si ẹre ghee iyeke. Irẹn vbe ọvbokhan rẹn kevbe ivbi ẹre ma gha lẹruegbe, ẹmwẹ ekpọ ẹre ọ ke ọre unu ladian, ivbi ẹre ma vbe gha ya ọghọ nẹẹn. Ọrheyerriọ, ọ ye gha yo iko vbe ẹghẹ hia, rhunmwuda ọni, I na ye gha mu otuẹ gie ẹre, ne I mieke na sẹtin ru iyobọ ne irẹn vbe ẹgbẹe ọre. E Raúl ye sẹtin do dinmwiamẹ vbe okiekie. Sokpan, ọ gberra ukpo eha ne I ya gu ẹre tie ebe.”

17. Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna?

¹⁷ Jesu wẹẹ ne ima ‘bu emwa hia, ne ima ya iran khian erhuanegbe irẹn.’ Ma ghaa kporhu, ma keghi dekun emwa ni mwẹ iziro nọ lughaẹn ne ọghe ima, avbe ikeferi ra emwa ni ma yayi wẹẹ Osanobua rrọọ. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha ziro yan vbene ima khian ya sẹtin gha kporhu ma emwa vbenian hẹ.