1. Aˬ dui kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh ya lehˬ hmˬ taˬ˗eu nga?

 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ aˬ geu gʼaˬ maˬ kaˬ aˬ cawˬ neh bye gaˇ ya daˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:14) Teu ngeh neh naˇ iˬ nah keuˆ ni, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu deuˬ neh kʼehˬ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ luꞈ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:12) Saˇ ka heu jiˇ leˇ˗eu ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—Maꞈtehˬ 24:9.

2-3. (a) Aˬ dui kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ guˆ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Aˬ jeˬ miˇ neh? (b) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ taˬ˗eu nga? Aˬ dui teu ngeh aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ˗eu maˬ loˬ˗a. Toˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ noeˬ shaˬ laˇ˗awˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ guˆ˗eu heu jiˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ teu maˬ keuˆ le˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ bi byehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:25; 17:22) Guˆ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ, ‘aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu Nehꞈ sahˬ paˬ’ zmˬ˗eu baoˬ ahˇ dui dui˗eu keu ka tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:8, 9) Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ nya ni, nymˬ˗mˇ aˬ dui mˇ nya˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?

³ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ nya nga, nymˬ˗mˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ jawˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi myaˬ laˇ nya˗eu nga, aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ bye ngeh aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga, lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

4. Heˬbyehˇ 13:5, 6-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a lehˇ jah ziꞈ. (Heˬbyehˇ 13:5, 6-ahˇ gui.) Dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ  kʼoꞈ˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ tiˬ dmˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu deuˬ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma taˬ dui dui˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Dawˬ teu maˇ diˇ ngeuˇ meh. Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ ya gaˬ˗awˇ nui ma ya taˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ law hawˇ maˬ siˬ lehˇ maˬ ya noeˬ˗a.—Maꞈtehˬ 22:36-38; Yaˬkoˆ 5:11.

5. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

⁵ Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni aˇ pyaˇ daˬ. (Yaˬkoˆ 4:8) Nawˇ Jaˇliꞈ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ. (Doˆ˗iˇ˗eu 34:6) Tiˬ gʼaˬ na naˇ, tiˬ gʼaˬ˗euˬ nui gaˬ˗iˬ maˬ za haw˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ ehˇ gaˇ maˬ jah coeˇ ni gʼeh˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ jiˇ toˆ˗ehˇ noeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ nga lehˇ yawˬ nah na luꞈ boꞈ taˬ. (Ja ceuˬ 78:38, 39; Loˇmaˆ 8:32) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, boꞈ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a. Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nawˇ ngehˬ˗ehˇ ya mawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 116:1, 2.

6. Ja ceuˬ 94:17-19-ahˇ haw ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

⁶ Aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ. Aˬ da tiˬ gʼaˬ aˬ li zaˬ˗ahˇ byaˇ tawꞈ taˬ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Zaˬ gʼaˬ˗ahˇ lmˇ boˬ ni gʼeh leˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ya puˬ˗euˬ yaw muiˬ yaw doeˇ dawˬ tawˆ luꞈ maˬ guˆ ni dzawˇ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui kʼawꞈ, yawˬ nah na luꞈ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ˗eu heu neh, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ nya meh. (Ja ceuˬ 94:17-19-ahˇ gui.) Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh ‘aˬ dui˗euˬ nui ma tahˬ kʼaˇ nehˬ’˗awˇ, gaˬ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha guˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ. (Yeˬlaˬmiˇ ngoeˇdawˬ 2:19) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, “tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” za meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Aˬ dui guiˬ lahˬ ngehˬ˗ehˇ shaˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗eu meh.—Loˇmaˆ 8:38, 39.

7. Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu, saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya jah ziꞈ˗eu nga?

⁷ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ jah ziꞈ. (Bawˇtsahˬ 23:19) Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ maˇ maˇ ni maˬ jah naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ guˆ ni jahˇ˗eu yaw awˬ meh. (Dawˬdaˬ 24:10; Heˬbyehˇ 2:15) Aˬ dui nymˬ˗mˇ mi naˆ˗ehˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jah dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ haw˗awˇ, saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya nga lehˇ poˆ tseˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu aˬ jeˬ miˇ neh caw ba nya˗eu nga? Nui jah baˬ da neh tawˬ˗ahˇ 7 kʼoꞈ ya ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Saꞈ˗tehˆleꞈ Jo˗suiꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. b Aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˇ  Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ nui ma maˬ taˬ coeˇ ni maˬ gʼeh haw˗euˬ miˇ neh, ngaˇ nui jah gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ nya˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ maˇ maˇ ni jah naˇ, aˬ dui kʼawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ byehˇ gaˇ keuˆ ni maˬ guˆ˗a.—Dawˬdaˬ 3:25, 26.

8. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ˗eu nga?

⁸ Aˬ myah luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ. Mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu gaˇ iˇ˗eu tehꞈ meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh shaˬ zahˬ ui cuiˆ na baˬ da neh mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ iˇ ni gʼeh naˇ, mehˬ hu paw ngehˬ˗ehˇ dzehˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, shiˇ laˇ nya paˬ˗ehˇ gʼeh naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga? Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni iˇ naˇ, laˆ tsoeˬ laˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˇ yamˬ naˇ, aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ gaˬ laˇ ni ya jahˇ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ gaˬ naˇ, laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ geu jeˬ lehˇ laˇ kʼawꞈ, yaw jeˬ ma jeˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ, aˬ dui tsawˇ haˬ dawˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 5:29.

9. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ noeˬ taˬ˗eu heu naˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga?

⁹ Yawˬ ha ya leˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ noeˬ taˬ nya ni leh jeh. (Maꞈtehˬ 13:52) Nawˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ noeˬ taˬ nya kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ noeˬ taˬ nya ni caw ba nehˬ nya meh. (Yoˇhaˬ 14:26) Jeˬmaˬni miˇ kʼahˬ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw, tawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ bi dawˆ taˬ haw˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Muiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a, yaw beh neh ngaˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ nyiˬ yaˇ deuˆ dzehˬ ni shaˇ dawˆ taˬ˗euˬ miˇ neh. Ngaˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ gaˇ kaꞈ gʼa˗eu ma.” Jaˇliꞈ aˇ deuˆ teu deuˬ naˇ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ oˇ oꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

10. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh dawˬ caˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁰ Caˇ dawˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caˇ˗awˇ ja ceuˬ. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗euˬ tawˬ˗ahˇ bi dawˆ taˬ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ noeˬ taˬ nya˗eu ja ceuˬ˗eu dawˬ caˇ caˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:25) Gaˇ hu Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ Saiˇbiˇliˬ˗yaˬ˗ahˇ bi sha dzeh iˇ ngeh jiˇ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Mehˇ nmˇ Maˬliˇ Peˇdaˬ, “Nga maꞈ dawˬ caˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ kʼaˇ noeˬ taˬ nya˗eu yawˬ bymˇ na luꞈ caˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Dawˬ caˇ teu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ  yawˬ ha ya leˇ˗eu dawˬ caˇ deuˬ caˇ ngeh, nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ miˇ˗a loˇ? Nymˬ˗mˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu dawˬ caˇ noeˬ taˬ nya ni leh jeh. (“ Ngaˬ˗ahˇ nui kʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

11-12. (a) 1 Saˬmeuˬlaˆ 17:37, 45-47-ahˇ haw ngeh, Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu nga? (b) Aˬ dui Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹¹ Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui nui kʼaˬ ya ahˇ˗eu meh. Aˬ dui nui kʼaˬ maˬ ahˇ nya lehˇ noeˬ naˇ, aˇ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga? Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui kʼaˬ naˇ, aˇ naˆ ni huiˬ˗eu, kʼaˆ˗eu, bym˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Zaˬ guˇ guˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu Daˬbiˇ Gawˇliˇyaˆ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ iˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Huiˬ dui goˇ dui dui˗eu Gawˇliˇyaˆ nehˬ˗ehˇ ciˬ cehˆ haw ngeh, Daˬbiˇ naˇ tiˇ dzehˬ˗awˇ, gʼaˬ baˬ dzehˬ˗eu uˬ taꞈ, deuˆ˗eu keu ka jiˇ maˬ ahˇ˗a. Mi cehˇ tiˬ kahˇ jiˇ maˬ tuˆ tehˬ luꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Daˬbiˇ nui kʼaˬ ahˇ dui dui˗awˇ, kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu huiˬ dui goˇ dui dui˗eu teu gʼaˬ jawˇ gaˇ coeˬ ahˇ gʼeh peuˬ˗eu meh.

¹² Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ kʼaˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ meh lehˇ jah˗eu miˇ neh meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:37, 45-47-ahˇ gui.) Daˬbiˇ Gawˇliˇyaˆ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ciˬ cehˆ haw ngeh, aˇ naˆ ni huiˬ kʼawꞈ maˬ guˆ˗a. Gawˇliˇyaˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ciˬ cehˆ ngeh, aˇ naˆ tiˇ˗eu nga lehˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ ciˬ cehˆ leˇ nya˗a lehˇ jah ziꞈ naˇ, aˬ dui kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:15; Ja ceuˬ 16:8) Aˬ dui kʼehˬ˗eu jeˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ neh nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ laˇ nya˗eu nga?

13. Aˬ dui nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ dzehˬ laˇ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ, nui kʼaˬ bi ahˇ dzehˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ ni maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ guˆ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh. (Dawˬdaˬ 29:25) Cehˆ niˇ gʼa˗eu heu naˇ aˬ dui˗euˬ mawˇ do˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui iˇ kahˇ doe ni maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ maˬ ehˇ, kʼaˇ yehꞈ laˇ gaˇ maˬ ehˇ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu heu jiˇ aˬ dui˗ahˇ nui kʼaˬ bi ahˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ peuˬ ni leh jeh taˬ naˇ, mehˬ hu paw aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ laˇ kʼawꞈ aˬ dui tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ peuˬ˗eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 2:1, 2.

14-15. Aˬ dui mehˇ nmˇ Nehˇsiˬ Ym hawˇ˗eu mehˇ nmˇ Gʼawˇleˬtiˇnaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ nyiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Nehˇsiˬ Ym gʼaˬ naˇ, smˇ sawˬ (1.5 m) dawˬ peh tehꞈ˗ehˇ goˇ  kʼawꞈ, c tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ guˆ˗a. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu maˬ naˬ leˇ˗eu miˇ neh, Kawˇmyuˬniˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ zmˬ˗eu Laꞈbuiˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ 20 kʼoꞈ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ meh. Yehˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ neh, “naˬ lehˬ kʼaˇ lehˬ˗eu gʼaˬ” ngaˇ lehˇ ehˇ˗eu meh.

¹⁵ Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ gʼaˬ naˇ, gaˇ hu Soˇbi˗yaˬ Yuˇni˗yamˬ˗ahˇ˗euˬ tawˬ˗ahˇ smˬ poˆ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ Gʼawˇleˬtiˇnaˬ Gaˇnoˇsaꞈ˗kiˬ˗yaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ dawˬ tawˆ luꞈ sawˇ leꞈ ngeh, 21 kʼoꞈ d dawˬ peh byah˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga? Yehˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ” lehˇ ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ heu nyiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ kʼaˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ meh lehˇ jah˗eu miˇ neh meh.

16. Aˬ dui˗ahˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁶ Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui nui kʼaˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoe paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ dah zaˇ aˬ yawꞈ deuˆ meh lehˇ ya jah˗eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 1:29, 30; Zaˬkaˬliˇ 4:6) Heu naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

17-18. Yoˇhaˬ 15:18-21-ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ saˇ tiˇ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu baw gaˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ ya leˇ naˇ, aˬ dui aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Yeˬsuˇ “Tsawˇ haˬ˗euˬ Zaˬmaˇ mehˬ nah naw maꞈ caw teh˗eu baˬ da neh, aˬ cawˬ naw maꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu, naw maꞈ˗ahˇ sawˇ dzeh˗awˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu, naw maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ˗iˇ ni jahˇ˗eu, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ ya daˬ ngeh, naw maꞈ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:22) Yeˬsuˇ aˬ jeˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁸ Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu teu naˇ, Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ bye gaˇ ya leˇ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui miˇ tsaˬ heuˬ˗ahˇ maˬ taꞈ. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ dehꞈ caw˗awˇ, aˬ yawꞈ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu  ma. Teu miˇ neh, miˇ tsaˬ heu aˬ dui˗ahˇ bye˗eu meh. (Yoˇhaˬ 15:18-21-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh, aˬ dui mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ gaˬ gaˇ aˬ cawˬ bye naˇ, teu˗aˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ tehꞈ meh.

19. Aˬ dui gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?

¹⁹ Aˬ cawˬ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗euˬ jeˬ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu shaꞈ dawˇ nya lehˇ maˬ ya bi gʼeh laˇ˗a. (Miˇkaˬ 4:5) Aˬ dui tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ miˇ tsa Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yuˇdaˆ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ niˆ ni bye˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 5:17, 18, 27, 28) Ehˇ kʼawꞈ, kuiˇ laꞈ deuˬ yawˬ nah na luꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 5:42) Aˬ yawꞈ maꞈ guˆ˗eu jeˬ neh tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ bi laˆ tsoeˬ˗a. Aˬ dui kʼawꞈ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ hawˇ˗eu gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nymˇ kaˬ taꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ˗eu heu neh, tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 4:29; Loˇmaˆ 1:16.

20. Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ cawˬ neh bye gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

²⁰ Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ cawˬ neh bye gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ baˬ da neh bye gaˇ ya daˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu baˬ da neh kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:23; Gʼaˬkʼehˇ 5:41) Aˇ nah naˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ “Yaw muiˬ jeˬ mˇ˗eu baˬ da neh kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ ya daˬ˗eu ngeuˇ naˇ, guiˬ lahˬ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu nga” lehˇ paˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:19-21; 3:14) Aˬ dui tsaˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu baˬ da neh bye gaˇ ya daˬ˗eu lehˇ siˬ nya taˬ naˇ, aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ bye˗eu baˬ da neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ byehˇ˗a.

21-22. (a) Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ leˬ? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

²¹ Aˬ dui kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu iˇ lu aˬ myah dahˬ beh laˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ laˇ˗eu lehˇ jiˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui nymˬ˗mˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni jahˇ˗awˇ, nui kʼaˬ bi myaˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ bye gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ daˬ coeˇ paˬ nga lehˇ poˆ tseˇ˗eu heu neh, lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗eu heu naˇ, mehˬ hu paw ziꞈ dah ni yawꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

²² Aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ naˬ˗eu jeˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ naˇ tawˇ neh, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga? Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ laˆ naˬ laˇ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.