1. Nyi yí taɖo mìɖo adra do daɖɛ nɔ yumɛciciɔ?

MÌWO Xwetɔ Yesu nu le ezan kpɛtɛkpɛtɛ ci yí doŋkɔ nɔ yi ku mɛ mɔ, woaxa mɛ ciwo yí acin mɔ yewoanyi ye nukplaviwo. (Ʒan 17:14) Keke vaɖo egbɛɔ, mɛ ciwo yí desɛnnɔ Yehowa o cinɔ yumɛ nɔ Kristotɔ, Yehowa Kunuɖetɔ egbejinɔtɔwo. (2 Tim. 3:12) Ci yí xexe cɛ vɔvɔnu gogokɔɔ, mìkpɔkpɔ emɔ mɔ mìwo ketɔnɔwo agbefɔn gu do mì ji sɔwu sa.​—Mt. 24:9.

2-3. (a) Nyi yí mìɖo anya so vɔnvɔn nuɔ? (b) Nyi mɛ mìagbeje le nyɔta cɛ mɛɔ?

² Nyi mìawa yí asɔ dra do ɖɛ keŋ ado ji le yumɛciciwo mɛɔ? Deʒan mɔ mìadrɔnɔ enuvwin ciwo yí atɛnŋ avajɔ do mì ji kpɔ o. Nɔ mìwanɔ ahan ɔ, vɔnvɔn koɖo enulolokpɔ atɛnŋ awu mì do te. Nɔ mìbunɔ tamɛ kpɔ so enu ciwo yí atɛnŋ avajɔ do mì jiɔ, mìatɛnŋ atɔ vɔnvɔn keke ami Yehowa sɛnsɛn gbɔxwe cukaɖa lɔwo avava. (Elo. 12:25; 17:22) Vɔnvɔn nyi ahwawanu sɛnŋsɛnŋ ɖeka ci mìwo “ketɔnɔ Satana” zannɔ yí sɔ wanɔ ahwa koɖo mì. (1 Piɛ 5:​8, 9) Nyi yí mìatɛnŋ awa le kakacɛ mɛ yí asɔ do ŋsɛn mìwoɖekiwo keŋ ado ji le yumɛciciwo mɛɔ?

³ Le enyɔta cɛ mɛɔ, mìakpɔ enu ci mìawa yí ado ŋsɛn ekacaca ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ koɖo enu ci yí taɖo ele veviɖe mɔ mìawɛ kakacɛ. Mìagbekpɔ enu ciwo mìawa keŋ agbe dɔn doji. Le vɔvɔnuɔ, mìagbeje enu ciwo mìawa nɔ amɛwo xakɔ mì mɛ.

4. Sɔ koɖo Ebretɔwo 13:​5, 6 ɖe, nyi ji yí mìɖo akandoɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

⁴ Kando ji mɔ Yehowa lɔn ye yí datashi ye ɖɛ gbeɖe o. (Hlɛn Ebretɔwo 13:​5, 6.) Exwe sugbɔ vayi ci yí Jutakpɔxɔ nu mɔ: “Mɛ ci yí jeshi Mawu ɖɛ nywiɖeɔ, ékannɔdo ji  sugbɔ le yumɛcicimɛ.” Nyɔnɔnwi ŋtɔteŋ yɔ! Gbɔxwe mìado ji le yumɛcicimɛɔ, mìɖo alɔn Yehowa yí akando ji keŋkeŋ. Ŋgbejɔ gbeɖe yí mìabui mɔ Yehowa delɔn mì o.​—Mt. 22:​36-38; Ʒaki 5:11.

5. Nyi yí akpedo eo nu nɔ nado jeshi lé Yehowa lɔn eo doɔ?

⁵ Hlɛnnɔ Bibla ŋkeŋke koɖo tajinu mɔ yeate gogo Yehowa doji. (Ʒaki 4:8) Nɔ èhlɛnkɔ Biblaɔ, ao susuwo le nɔ Yehowa nɔnɔmɛ nywiwo ji. Donɔ jeshi lé elɔn eo do nɔ èhlɛnkɔ nu so nyɔ ciwo enu koɖo enu ciwo ewa nu. (Hun. 34:6) Taŋfuin agbɔnnɔnu nɔ mɛɖewo mɔ yewoaxɔɛ se mɔ Mawu lɔn yewo, ɖo mɛɖe delɔn wo kpɔ o. Nɔ èsenɔ le eoɖeki mɛ ahan ɔ, je agbla aŋwlɛnnɔ ŋshishikuku koɖo xomɛvunu ciwo pleŋ Yehowa wa nɔ eo daɖɛ ŋkeke ɖeshiaɖe. (Eha. 78:​38, 39; Rɔm. 8:32) Nɔ èkpɔ enu ciwo mɛ ètokɔ yí bu tamɛ kpɔ so enu ci èhlɛn le Mawu Nyɔ lɔ mɛ nuɔ, àtɛnŋ ayɔ enu sugbɔ ciwo yí Yehowa wa nɔ eo. Zenɛni ci yí enu ciwo Yehowa wa nɔ eo jenɔŋ nɔ eo sugbɔɔ, ahanke yí ekacaca ci yí le eo koɖo yɛ gblamɛ asɛnnɔŋ doji nɛ.​—Eha. 116:​1, 2.

6. Sɔ koɖo Ehajiji Wema 94:​17-19 ɖe, lé gbedodoɖa so ji mɛ atɛnŋ akpedo eo nu doɔ?

⁶ Donɔ gbe ɖaɖa blaŋblaŋ. Sɔɛ mɔ ŋsuvihwɛ ɖe le alɔ mɛ nɔ dalɔ. Ŋsuvihwɛ lɔ vo le yiɖeki mɛ keke yí xokɔ nuxu nɔ dalɔ so enuvwin koɖo enunywi ciwo yí jɔ do ji le ŋkeke lɔ mɛ nu. Ekacaca cɛ hanci atɛnŋ anɔ eo koɖo Yehowa gblamɛ, nɔ ètenɔ gogui yí donɔ gbe ɖaɖa ni so ji mɛ ŋkeŋke. (Hlɛn Ehajiji Wema 94:​17-19.) Nɔ èdokɔ gbe ɖaɖaɔ, “kɔ ao jimɛnyɔwo do ŋkɔ nɔ Yehowa shigbe eshi hannɛ” keŋ anu enu ciwo pleŋ yí na èvɔnkɔ yí le tamɛbukpɔ mɛ nɔ Dao vevi lɔ. (Avin. 2:​19, nwt) Nyi yí ato so mɛ nɔ eoɔ? Àkpɔ enu ci Bibla yɔ mɔ “fafa Mawutɔ, ci mɛ agbetɔ da tɛnŋ mɔŋje o.” (Fili. 4:​6, 7) Zenɛni ci yí èdonɔ gbe ɖaɖa sugbɔɔ, ahanke yí àtenɔ gogo Yehowa doji nɛ.​—Rɔm. 8:​38, 39.

7. Nyi yí taɖo èɖo akando ji sɛnŋsɛnŋɖe mɔ Mawu gbeɖuwo kudo yi Fyɔɖuxu lɔ nu avamɛɔ?

⁷ Kando ji mɔ Mawu Fyɔɖuxu lɔ gbeɖuwo avamɛ. (Amh. 23:19) Nɔ dekando Mawu gbeɖuwo ji nywiɖe mɔ woavamɛɔ, anɔ fafɛɖe nɔ Satana koɖo yi gbɛviwo mɔ woado vɔnvɔn nɔ eo. (Elo. 24:10; Ebre. 2:15) Lé àwɛ nɔ xɔse ci èɖo do Mawu Fyɔɖuxu lɔ nu asɛnŋ doji kakacɛɔ? Ji gamɛ yí akpla nu so egbe ciwo Mawu ɖo kudo yi Fyɔɖuxu lɔ nu koɖo susu ciwo yí taɖo àtɛnŋ akando ji mɔ woavamɛ. Lé ecɛ wawa akpedo eo nu doɔ? Na mìasɔ Stanley Jones kpɔwɛ. Éwa exwe amadrɛ le gakpamɛ do yi xɔse ŋci. *  Nyi yí kpedo nu yí edo ji le egbejinɔnɔ mɛɔ? Énu mɔ: “Anyi xɔse sɛnŋ, ɖo ŋjeshi nu so Mawu Fyɔɖuxu lɔ koɖo enu ci avawa nu, ŋdexo nu kpɔ do nu gbeɖe o. Eyi taɖo mɛɖe datɛnŋ aɖeŋ so Yehowa nu o.” Nɔ èɖo kankandoji sɛnŋ do Mawu gbeɖuwo nuɔ, ana àte gogo Yehowa yí vɔnvɔn dana naso gbeɖi ɖɛ gbeɖe o.​—Elo. 3:​25, 26.

8. Nyi yí mìwo bɔbɔwo yiyi danasɛ so mì nuɔ? Ðe mɛ.

⁸ Yinɔ Kristotɔwo bɔbɔwo pleŋ. Bɔbɔwo kpenɔdo mì nu yí mìtenɔ gogo Yehowa. Lé mìyinɔ bɔbɔwo do yí adasɛ lé mìatɛnŋ ado ji ato yumɛciciwo mɛ le esɔmɛ do. (Ebre. 10:​24, 25) Nyi yí taɖoɔ? Nɔ mìɖe mɔ yí emɔxenu kleŋ ɖewo na mìminɔ bɔbɔwo gbɛ ɖe, lé mìawa nu do le esɔmɛ nɔ evaʒan mɔ mìasɔ mìwo gbe do afɔku mɛ gbɔxwe yí akpli ta koɖo mìwo nɔvi xɔsetɔwoɔ? Le akpa bu mɛɔ, mìdana ta hwenu ketɔnɔwo ate kpɔ mɔ yewoana mìami bɔbɔwo yiyi, nɔ mìɖui gligaan yí yinɔ wo gbɛ o. Kakacɛ mɛ yí ele mɔ mìalɔn bɔbɔwo yiyi. Nɔ bɔbɔwo yiyi jɔnɔ ji nɔ mìɔ, yumɛcici alo nɔ acɛkpakpa ɖe ɖo te mìwo bɔbɔwo can ɔ, mìdami eto ɖoɖo Mawu keŋ aɖo to agbetɔwo o.​—Edɔ. 5:29.

9. Nyi yí taɖo kpukpuiwo lele do tamɛ nyi emɔ nywi ci ji mìato adra do ɖɛ nɔ yumɛciciɔ?

⁹ Le ao kpukpui veviwo do tamɛ. (Mt. 13:52) Ci enyi nuvɔnmɛ ènyiɔ, datɛnŋ alé enuwo pleŋ do susumɛ o, vɔ Yehowa atɛnŋ azan yi gbɔngbɔn kɔkɔɛ sɛnŋ lɔ yí asɔ kpedo eo nu naɖo ŋwi kpukpui vevi ŋtɔ́wo. (Ʒan 14:26) Do jeshi enyɔ ci nɔviŋsu ci wolé do amɛɖekagakpamɛ le Allemagne de l’Est nu. Émɔ: “Ejɔ ji nɔŋ sugbɔ mɔ ŋlé kpukpui sanŋdi nɛniɖe do tamɛ sa! Ci enyi nyɛɖekɛ yí le gakpa lɔ mɛ can ɔ, ŋde le hunnɔ kpoŋ o, ɖo ŋbunɔ tamɛ kpɔ so Bibla nukplakpla vovovowo nu.” Kpukpui ŋtɔ́wo kpedo mìwo nɔvi lɔ nu yí eledo Yehowa nu kpiŋkpiŋ yí do ji le gbejinɔnɔ mɛ.

10. Nyi yí taɖo mìalé ehawo do susumɛɔ?

¹⁰ Le eha ciwo yí kannɔfun Yehowa do susumɛ keŋ ajinɔ wo. Hwenu wocu Pɔlu koɖo Silasi do gakpamɛ le Filipiɔ, woji gbɔngbɔnmɛha ciwo wolé do tamɛ ɖɛ. (Edɔ. 16:25) Ci wokplɔ mìwo nɔvi ɖewo can yi hwashigbemɛ le Sibérie le Union Soviétique ci yí ni vayi ɖe, lé wodo  ŋsɛn wowonɔnɔwo doɔ? Nɔvinyɔnu Mariya Fedun nu mɔ: “Mìji eha ciwo pleŋ mìɖo ŋwi le ehajiwema mɛ.” Énu mɔ eha ŋtɔ́wo do ŋsɛn yewo pleŋ yí kpedo yewo nu yewose le yewoɖeki mɛ mɔ, yewote gogo Yehowa doji. Èkpɔnɔ mɔ ŋsɛn ɖonɔ ye mɛ nɔ yejikɔ gbɔngbɔnmɛha ciwo yí jɔnɔ ji nɔ yea? Nɔ ahan yɔ nɛɔ, le eha ŋtɔ́wo do susumɛ kakacɛ!​—Kpɔ dakavi ci yí nyi “ Na edɔngbegbeŋ.”

11-12. (a) Sɔ koɖo 1 Samiɛli 17:​37, 45-47 ɖe, nyi yí na Davidi gbe dɔn ɔ? (b) Enukplamu vevi ci yí le Davidi kpɔwɛ lɔ mɛ nɔ mìɔ?

¹¹ Èʒan edɔngbegbe gbɔxwe akpanŋkɔ yumɛcici. Nyi àtɛnŋ awa nɔ èdo jeshi mɔ yedegbenɔ dɔn ɔ? Ðo ŋwi mɔ denyi nɔnɔmɛ, ŋsɛn alo enujikpekpe ao tɔwo yí adɔ nagbenɔ dɔn ŋtɔŋtɔ o. Na mìasɔ Davidi kpɔwɛ. Ékpe ta koɖo Goliati hwenu enyi ɖajɛvi. Nɔ wosɔ Davidi sɔ koɖo amɛjɔasu ci yí tri akɔn cɛɔ, éhwe, deɖo ŋsɛn o, yí ahwawanu ɖe dele shi ahan o. Ewi kpetii dele Davidi shi o. Vɔ égbe dɔn sugbɔ. Ésɔ edɔngbegbe lɔ ju keŋ kpe ta koɖo egoyitɔ kaki cɛ.

¹² Nyi yí na Davidi gbe dɔn ahan ɔ? Ékando ji sɛnsinɖe mɔ Yehowa le koɖo ye. (Hlɛn 1 Samiɛli 17:​37, 45-47.) Denyi lé Goliati jɔ asu wu Davidi ji yí esɔ susu ɖo o. Vɔ ésɔ susu ɖo lé Goliati denyi ŋɖe le ŋmɛ nɔ Yehowa ji. Nyi mìkpla so exolɔlɔ cɛ mɛɔ? Mìagbe dɔn, nɔ mìkando ji mɔ Yehowa le koɖo mì yí mìwo ketɔnɔwo denyi ŋɖe le ŋmɛ nɔ Mawu Ŋsɛnwopleŋtɔ lɔ o. (2 Kro. 20:15; Eha. 16:8) Nyi mìatɛnŋ awa ado ŋsɛn mìwo dɔngbegbe kakacɛ gbɔxwe yumɛciciwo avaɔ?

13. Lé mìatɛnŋ ado ŋsɛn mìwo dɔngbegbe doɔ? Ðe mɛ.

¹³ Mìagbe dɔn doji nɔ mìdranɔ Mawu Fyɔɖuxu ŋɛnywi lɔ nɔ amɛwo le kakacɛ mɛ. Nyi yí taɖoɔ? Ðo nɔ mìɖekɔ kunu nɔ amɛwoɔ, ena mìɖonɔŋ do Yehowa nu yí mìdevɔnnɔ nɔ agbetɔwo o. (Elo. 29:25) Shigbe lé kanmɛtete na mìsɛnnɔŋ doji le ŋcilanmɛ nɛɔ, ahanke kunuɖeɖe so axomɛ yí axomɛ, le jugbaja, le avomɛ koɖo le dɔwaxuwo na edɔngbegbe mìwo tɔ sɛnnɔŋ doji nɛ. Nɔ mìgbe dɔn yí ɖenɔ kunu le egbɛmɛɔ, akpedo mì nu mìakpɔtɔ aɖenɔ kunu nɔ acɛkpatɔwo ɖo te mìwo dɔwo can.​—1 Tɛs. 2:​1, 2.

14-15. Nyi mìatɛnŋ akpla so Nancy Yuen koɖo Valentina Garnovskaya kpɔwɛ mɛɔ?

 ¹⁴ Mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so nɔvinyɔnu egbejinɔtɔ amɛve kpɔwɛ mɛ, edɔngbetɔ ŋtɔŋtɔ wonyi. Nancy Yuen jinjinmɛ dewu mɛta ɖeka koɖo fan o, vɔ devɔnnɔ o. * Égbe mɔ yedami Mawu Fyɔɖuxu ŋɛnywi lɔ dradra o. Eyi taɖo ewa wu exwe 20 le gakpamɛ le Chine. Sɔja ciwo yí biɔ nyɔ yi se nu mɔ, yɛnyi “mɛ ci yí tri to wu” le yewo jumɛ.

¹⁵ Ahanke Valentina Garnovskaya sɛn ga zetɔn le Union Soviétique ci yí ni vayi na nɔ xwe 21 han nɛ. * Nyi yí taɖoɔ? Ðo éɖui gligaan mɔ yeakpɔtɔ awakɔ kunuɖeɖedɔ lɔ keke sɔjawo na ŋkɔ yi mɔ “tamɛsɛntɔ vwin.” Nyi yí na nɔvinyɔnu egbejinɔtɔ cɛwo gbe dɔn ahan ɔ? Wokando ji mɔ Yehowa li koɖo yewo.

16. Nyi mìʒan gbɔxwe anyi edɔngbetɔ ŋtɔŋtɔwoɔ?

¹⁶ Gbɔxwe mìanyi edɔngbetɔ ŋtɔŋtɔwoɔ, dele mɔ mìakando mìwoŋtɔwo ŋsɛn alo enujikpekpe ji shigbe lé mìkpɔɛ nɛ o. Vɔ mìɖo akando ji mɔ Yehowa li koɖo mì yí wakɔ ahwa do nu nɔ mì. (2 Ese. 1:​29, 30; Zak. 4:6) Eyi nyi edɔngbegbe adodwi lɔ.

17-18. Shigbe lé Ʒan 15:​18-21 nui nɛ ɖe, amɛkanxlenyɔ ci Yesu na mìɔ? Ðe mɛ.

¹⁷ Mìjinɔ mɔ amɛwo le do bubu mì nu, vɔ nɔ amɛwo gbe ŋwa nɔ mìɔ, mìdeɖo abui mɔ afixɔxɔ degbele mì nu o. Yesu nu mɔ: “Shicu nɔ mí gayimɛ amɛwo a gbé eŋwa nɔ mí, gayimɛ wo a nyà mí, yi a zu mí, yi a gbé mí shigbe enuvwinwatɔ ɛnɛ, do Amɛagbetɔ Vi lɔ ŋci.” (Luiki 6:22) Nyɔ ci Yesu ji mɔ yeanuɔ?

¹⁸ Yesu denukɔ mɔ Kristotɔwo akpɔ jijɔ nɔ woxakɔ wo o. Vɔ ékankanxle mì kudo enu ci atɛnŋ ajɔ do mì ji nu. Mìdenyi xexe lɔ tɔ o. Mìzɔnkɔ do Yesu nukplamuwo ji yí drakɔ ŋɛdu ci edra nɔ amɛwo. Eyi taɖo  xexe lɔ xakɔ mì. (Hlɛn Ʒan 15:​18-21.) Mìji mɔ mìwo nu ajɔ ji nɔ Yehowa. Nɔ lɔnlɔn ci mìɖo nɔ mìwo Da yí na amɛwo xakɔ mìɔ, ekan wowoŋtɔwo.

19. Lé mìatɛnŋ asran apostolowo kpɔwɛ lɔ doɔ?

¹⁹ Ŋgbeɖe mɔ gbeɖe nɔ enyɔ ci agbetɔ nukɔ alo enu ci ewakɔ ana ŋkpɛn awa eo mɔ yenyi Yehowa Kunuɖetɔ o. (Mis. 4:5) Mìatɛnŋ aɖu vɔnvɔn nɔ agbetɔ ji, nɔ mìbu tamɛ kpɔ so lé apostolowo wa nu do le Ʒeruzalɛmu ci Yesu ku dejinjin o. Wonya lé wowo nu vekɔ dɔmɛ nɔ Ʒuifu sɛnsɛnŋkɔnɔtɔwo do. (Edɔ. 5:​17, 18, 27, 28) Gan wokpɔtɔ yinɔ gbedoxɔ lɔ mɛ ŋkeŋke yí danasɛ le jugbaja mɔ yewonyi Yesu nukplaviwo. (Edɔ. 5:42) Wodeɖe mɔ vɔnvɔn na womi dɔ lɔ o. Mìwo can mìatɛnŋ aɖu vɔnvɔn nɔ agbetɔ ji nɔ mìdanasɛ hweshiahwenu le dɔmɛ, le suklu koɖo le mìwo xwe xa mɔ mìnyi Yehowa Kunuɖetɔwo.​—Edɔ. 4:29; Rɔm. 1:16.

20. Nyi yí taɖo apostolowo kpɔ jijɔ ci woxakɔ wo can ɔ?

²⁰ Nyi yí taɖo apostolowo kpɔ jijɔɔ? Wonya enu ci yí taɖo amɛwo xakɔ wo yí gbesɔɛ mɔ, bubu enyi nɔ yewo ci wodokɔ aya nɔ yewo, ɖo yewowakɔ Yehowa dro. (Luiki 6:23; Edɔ. 5:41) Apostolo Piɛ vaŋwlɛn mɔ: “Nɔ́ mí le efun kpekɔ dota nɔ enu jɔjwɛ wawa ɔ, eshicucu a nyi nɔ mí.” (1 Piɛ. 2:​19-21; 3:14) Nɔ mìnya mɔ ci mìwakɔ enujɔjɔɛ taɖo woxaxa mìɔ, mìdana agbɔjɔ mì yí mìami Yehowa sɛnsɛn gbeɖe o.

21-22. (a) Nyi èsɔ gbeta mɔ yeawa asɔ dra do nɔ yumɛciciɔ? (b) Nyi mìakpɔ le nyɔta ci yí gbɔgbɔ mɛɔ?

²¹ Mìdenya hwenu yí yumɛcici ava alo hwenu yí acɛkpakpawo aɖo te mìwo dɔwo o. Vɔ mìnya mɔ mìatɛnŋ adra do kakacɛ nɔ mìdo ŋsɛn ekacaca ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ, yí gbedo ŋsɛn mìwo dɔngbegbe keŋ yí gbenya lé mìawa nu do nɔ woxakɔ mì. Dradrado ciwo mìwakɔ kakacɛyɛ akpedo mì nu mìayi ji asɛn Yehowa le esɔmɛ.

²² Vɔ nɔ acɛkpakpawo ɖo te mìwo sɛnsɛn lɔ vɔ ɖe? Le nyɔta ci yí gbɔgbɔ mɛɔ, mìagbeje Bibla gɔnmɛɖose ciwo yí akpedo mì nu mìayi Yehowa sɛnsɛn lɔ ji, nɔ woɖo te mìwo dɔwo can.