1. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha muegbe ọbhi otọ khẹ ekpokpo?

JESU taman edibo nesọle ghe, ẹbho dẹ he ọrebhe ne rẹkhan ọlẹn. (John 17:14) Rẹ sẹbhi ẹlẹnan nian, Esali Jehova wo miẹn ekpokpo bhi obọ ẹbho ne iga iJehova. (2 Tim. 3:12) Beji ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan rẹ sire, eghian mhan dẹ wo kie manman ha kpokpo mhan.—Matt. 24:9.

2-3. (a) Be ọkhẹke nin mhan lẹn rẹji ofẹn nọn mun ọria? (b) Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Be imhan ha rẹ sabọ muegbe ọbhi otọ khẹ ekpokpo yẹ? Ọ bha khẹke nin mhan ha re ọkhọle ria ẹmhọn emhin ebe rebhe ne ha sabọ sunu ji mhan. Ranmhude mhan ha lu iriọ, ọ ki rẹ mhan ha kpokpo egbe yẹ mun ofẹn. Ọnan bhọ dẹ sabọ rẹ mhan zobọ bhi oga nọnsi Jehova ọkuẹsẹ ene ekpokpo bhọ sẹ mhan egbe. (Prov. 12:25; 17:22) Lẹn sẹbhọ ghe, ofẹn deba ufi nin Esu noo rẹ hiẹ ẹbho. (1 Pet. 5:8, 9) Be imhan ha lu nin mhan da sabọ ziẹngbe ekpokpo?

³ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ ziẹn ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn yẹ, bi ebezẹle nọn da khẹke nin mhan lu iriọ nian. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ kie manman ha mhọn izebhudu yẹ. Bhi ọkike ọle, mhan ki yẹ zilo nyan ebi mhan ha lu yẹ sade ẹbho kpokpo mhan.

4. Be iHebrews 13:5, 6 taman mhan? Bezẹle nọn da khẹke nin mhan rẹọbhi ebi enin tale?

⁴ Ha mhọn ọne urẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn uwẹ, ghe, ọle ida fi ikeke gbe uwẹ. (Tie Hebrews 13:5, 6.) Ikpe ne bunbun ne gbera, Ebe Ọkhẹughe ọkpa da yọle: “Ọria nọn gene lẹn Osẹnobulua nọnsẹn dẹ manman mun udu tẹ ọle bhi ẹghe edọnmhẹn.” Ẹmhọanta wo gene khọnan! Nin mhan rẹ sabọ khọn ekpokpo miotọ, ọkhẹke nin mhan re ọkhọle rebhe rẹ hoẹmhọn iJehova yẹ mun udu nyan ọlẹn. Mhan ida ha mhọn edandan si Jehova  gene hoẹmhọn mhan.—Matt. 22:36-38; Jas. 5:11.

5. Be ha rẹkpa uwẹ lẹn ghe Jehova gene hoẹmhọn uwẹ?

⁵ Ha tie iBaibo ẹghe-ẹghe nin uwẹ da manman sikẹ iJehova nọnsẹn. (Jas. 4:8) Ahamiẹn uwẹ tie iBaibo, ha ria ẹmhọn ikpẹ esili nesi Jehova. Gbẹlokotọ nin uwẹ daghe ebi Jehova rẹ re oyẹẹ bi ẹkẹ ẹjẹjẹ man yẹ bhi ọta nin ọle ta bi bhi emhin nin ọle lu. (Ex. 34:6) Asabọmiẹn ọ nọghọ ẹbho eso rẹ rẹọbhọ ghe Osẹnobulua hoẹmhọn ele, ranmhude, ọria soso bha sẹ hoẹmhọn ele khẹ. Ahamiẹn ghe idia nọn sẹ inian uwẹ ye, dọnmhegbe guanọ uwedẹ kẹkẹ nin Jehova sẹ rẹ mhọn itohan bi ẹkẹ ẹjẹjẹ da uwẹ. Uwẹ ha gbẹn ele ọbhi otọ. (Ps. 78:38, 39; Rom. 8:32) Ahamiẹn uwẹ ria ẹmhọn emhin nin uwẹ tie bhi Baibo, bi emhin ne sẹ sunu ji uwẹ bhi iẹnlẹn, asabọmiẹn ghe uwẹ ki miẹn emhin ne bunbun gbẹn ọbhi otọ nin Jehova sẹ lu nin uwẹ. Beji uwẹ ha rẹ ha khuẹnmhẹn iJehova bhi emhin rebhe nin ọle lu nin uwẹ, iriọ ikolu nin uwẹ bi ọle ko mhọn ha rẹ ha ziẹn ọbhọ.—Ps. 116:1, 2.

6. Beji Psalm 94:17-19 rẹman, be erọnmhọn ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ yẹ?

⁶ Ha nan erọnmhọn ẹghe-ẹghe. Ria ẹmhọn obhokhan ọkpa nin aba ọle hoẹmhọn ọlẹn yẹ mun ọbhi uki egbe. Aba ọne ọmọn hoẹmhọn ọne ọmọn sẹ ghe, ofẹn imun ọne ọmọn rẹ taman ọlẹn emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn ne sunu ji ọle ọne ukpedẹ nin. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Mhan dẹ sabọ deba iJehova ha mhọn ikolu nọn sẹ iriọ, sade mhan re ọkhọle rebhe nan erọnmhọn ji ọle ẹdẹdẹ nin mhan da sikẹ ọle nọnsẹn. (Tie Psalm 94:17-19.) Ọkhẹke nin mhan ha taman iJehova emhin rebhe ne re imhan bhi ọkhọle sade mhan nan erọnmhọn ji ọle. Ha taman ọlẹn emhin rebhe ne re ofẹn mun uwẹ bi emhin ne kpokpo uwẹ bhi egbe. (Lam. 2:19) Be ha nabhọre sade mhan lu iriọ? Beji iBaibo tale, mhan ki miẹn ọne “ọfure nọn na bhi obọ Osẹnobulua vae, nọn khua okhun gbera ilẹn-otọ emhin rebhe.” (Phil. 4:6, 7) Ahamiẹn ghe uwẹ re inian nan erọnmhọn, uwẹ ki manman sikẹ iJehova nọnsẹn.—Rom. 8:38, 39.

7. Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ ha mhọn urẹọbhọ ghe, emhin rebhe nin Jehova yọle ọle dẹ lu nin mhan bhi Agbejele nọnsọle dẹ munsẹ?

⁷ Ha mhọn urẹọbhọ ghe emhin rebhe nin Osẹnobulua yọle Agbejele nọnsọle dẹ mun re, dẹ gene munsẹ. (Num. 23:19) Ahamiẹn ghe urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da ene ive nesi Osẹnobulua bha zeze, ọ ki re ọle lẹkhẹ nin Esu bi ẹhi nesọle rẹ gbe ofẹn uwẹ bhi ẹkẹ. (Prov. 24:10; Heb. 2:15) Be uwẹ ha rẹ ziẹn urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da Agbejele nọnsi Osẹnobulua yẹ? Re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha tie ene emhin nin Osẹnobulua yọle ọle dẹ lu nin mhan bhi Agbejele nọnsọle, bi ebezẹle nọn da khẹke nin uwẹ rẹọbhọ ghe, ene ive de gene munsẹ. Be ọnan ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ yẹ? Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Stanley Jones ghe. Ikpe ihinlọn ọle gbe bhi ighan ranmhude urẹọbhọ nọnsọle. * Be rẹkpa ọle rẹ sabọ ziẹngbe? Ọle da yọle: “Urẹọbhọ nọnsẹmhẹn wo deziẹn, ranmhude, mẹn lẹn ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua, bi ebi ọ ha dọ lu nin mhan. Mẹn bha zẹwẹ ha mhọn edandan. Bhiriọ, ọria soso bha sabọ re  imẹn zobọ bhi oga nọnsi Jehova.” Ahamiẹn ghe urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da ive nesi Jehova deziẹn nọnsẹn, uwẹ ki manman sikẹ iJehova. Sẹyẹ, uwẹ ida zobọ bhi oga.—Prov. 3:25, 26.

8. Be uwedẹ nin mhan rẹ yo ikolo oga rẹman? Gbotọle fanọan.

⁸ Ha yo ikolo oga ẹghe rebhe. Ikolo oga nin mhan yo rẹkpa mhan rẹ sikẹ iJehova nọnsẹn. Uwedẹ nin mhan rẹ yo ikolo oga dẹ rẹman si mhan gene muẹgbe rẹ ziẹngbe ekpokpo nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo. (Heb. 10:24, 25) Bezẹle nin mhan da ta iriọ? Ahamiẹn ghe mhan ji obhi emhin khere da re mhan zobọ bhi ikolo oga nian, be ha ki sunu sade ọnọn khọ gbera ọnan vae bhi ẹghe odalo? Bhiriọ, Ahamiẹn mhan muegbe rẹ ha yo ikolo oga ẹghe rebhe nian, mhan ida ji ofẹn ha mun mhan aharẹmiẹn a kpokpo mhan ranmhude ikolo oga nin mhan yo. Ọne ẹghe nan nian ọ rẹ khẹke nin mhan ji ikolo oga ha ti mhan bhọ. Ahamiẹn ọ ti mhan bhọ rẹ ha yo ikolo oga, mhan ki sabọ lu ebe ha re iJehova ha ghọnghọn aharẹmiẹn ẹbho kpokpo mhan, la aharẹmiẹn ene gbẹloghe mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan.—Acts 5:29.

9. Ahamiẹn ghe uwẹ lẹn ije kẹkẹ bhi Baibo ọbhi uhọnmhọn, be ọ ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ ziẹngbe ekpokpo yẹ?

⁹ Lẹn ije kẹkẹ bhi Baibo ọbhi uhọnmhọn. (Matt. 13:52) Ranmhude ọ bha gba nin mhan fo, asabọmiẹn mhan ida sabọ ha ye emhin re ẹghe rebhe. Ọkpakinọn, Jehova dẹ sabọ noo ahu ẹlinmhin nọnsọle rẹ rẹkpa uwẹ yere ije kẹkẹ nin uwẹ tie bhi Baibo. (John 14:26) Bha ji mhan fẹ ebi obhio mhan ọkpa nan mun ọbhi ighan bhi East Germany tale. Ọle da yọle: “Ọ wo re imẹn ha ghọnghọn ghe mẹn ka lẹn eje bunbun bhi Baibo ọbhi uhọnmhọn! Arẹmiẹn mẹn ọkpa ha ribhi ighan nan mun mẹn ọi, mẹn da sabọ ha ria eria nyan ene iBaibo kẹkẹ.” Ene iBaibo nan da wo rẹkpa ọne obhio mhan rẹ sabọ sikẹ iJehova nọnsẹn, yẹ ziẹngbe ene ekpokpo.

10. Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ lẹn illo kẹkẹ neṣemhan ọbhi uhọnmhọn nian?

¹⁰ Lẹn illo oga nesẹmhan ọbhi uhọnmhọn, uwẹ ha yẹ ha so ele rẹ gẹn iJehova. Ẹghe nan rẹ mun Paul bi Silas ọbhi ighan bhi Philippi, ele da ha so illo kẹkẹ nin ele lẹn obhi uhọnmhọn rẹ ha gẹn iJehova. (Acts 16:25) Iriọ yẹ nọn rẹji ibhio mhan eso bhi Soviet Union nan muno ha khian Siberia ẹghe ẹdẹlẹ. Be ele rẹ sabọ ziẹngbe ene ọnọghọ nan yẹ? Obhio mhan ọkpa natiọle Mariya Fedun da yere ebe sunu ẹghenin, ọle da yọle: “Illo nesẹmhan kẹkẹ nin mhan lẹn ọbhi uhọnmhọn, ele mhan ha so.” Ọne obhio mhan da yẹ tale ghe, ene illo nan wo manman re izebhudu nin ele yẹ rẹkpa ele sikẹ iJehova nọnsẹn. Ahamiẹn ghe uwẹ so illo nọn manman yẹẹ uwẹ bhi ẹwẹ illo  nesẹmhan, ọ be ziẹn uwẹ udu? Bhiriọ, ọkhẹke nin uwẹ lẹn ele ọbhi uhọnmhọn nian!—Fẹ ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Re Izebhudu Nin Mẹn.”

11-12. (a) Beji 1 Samuel 17:37, 45-47 rẹman, bezẹle nin David da sabọ ha mhọn izebhudu? (b) Emhin kpataki nela mhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nọnsi David?

¹¹ Ọkhẹke nin mhan ha mhọn izebhudu nin mhan da sabọ khọn ekpokpo. Ahamiẹn uwẹ riale ghe uwẹ imhọn izebhudu, be uwẹ ha lu yẹ? Yere ghe, ọ iyi ebi mhan kpọnọ sẹ yẹ, la ahu nin mhan mhọn ha tare si mhan gene mhọn izebhudu ọsaje. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi David bi Goliath ghe. David bha sẹ emhin soso bhi eji Goliath ye. Ọle bhọ bha ha mhọn agbada nan rẹ khọnlẹn. Ọrẹyiriọ, ọle wo ha mhọn izebhudu. David da re izebhudu runẹ bu iGoliath nin eguanlan yẹ khọn ọlẹn miotọ.

¹² Bezẹle nin David da ha mhọn izebhudu nọn sẹ iriọ? Ranmhude ọle manman rẹọbhọ ghe Jehova re ọle bhi ikeke. (Tie 1 Samuel 17:37, 45-47.) Ọ iyi beji Goliath hu sẹ yẹ David ha ghe. Ebi Goliath khere sẹ yẹ bhi eji Jehova ye, ọle David ha ghe. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Mhan dẹ ha mhọn izebhudu sade mhan manman rẹọbhọ ghe Jehova re imhan bhi ikeke, bi sade mhan rẹọbhọ ghe ẹbho ne kpokpo mhan dia khere bhi eji Jehova yẹ. (2 Chron. 20:15; Ps. 16:8) Be imhan ha rẹ sabọ mun izebhudu nọnsẹmhan ziẹn yẹ ọkuẹsẹ ekpokpo vae?

13. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ mun izebhudu nọnsẹmhan ziẹn? Gbotọle fanọan.

¹³ Mhan dẹ sabọ mun izebhudu nọnsẹmhan ziẹn sade mhan tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua man ẹbho bhi ogbakha. Bezẹle? Ranmhude, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua rẹkpa mhan rẹ mun udu tẹ iJehova. Ọ yẹ rẹkpa mhan nin ofẹn eria hẹi yẹ ha mun mhan. (Prov. 29:25) Beji efun nọnsẹmhan rẹ mun zeze sade mhan lu isasa-egbe, iriọ izebhudu nọnsẹmhan ha rẹ mun zeze sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua rẹ nabhi uwa rẹ sẹbhi uwa, la bhi eji ọ hi ki rẹ khin nin mhan da miẹn ẹbho. Ahamiẹn mhan re izebhudu tẹmhọn Osẹnobulua nian, ofẹn ida ha mun mhan rẹ ha tale aharẹmiẹn ene gbẹloghe mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan bhi ẹghe odalo.—1 Thess. 2:1, 2.

14-15. Be imhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Nancy Yuen bi Valentina Garnovskaya?

¹⁴ Mhan dẹ sabọ miẹn emhin ne bunbun luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ibhio mhan eva ne re izebhudu man. Ọkpa bhọ hi, Nancy Yuen. Arẹmiẹn ọle bha manman tan, ọle bha ji ofẹn ọria soso ha mun ọlẹn. *  Ọle bha ka zobọ bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, arẹmiẹn ene gbẹloghe bha re obọ ọbhọ. Ranmhude ọnin, a da mun ọlẹn ọbhi ighan bhi China. Ebe sẹbhi ikpe 20 Nancy Yuen gbe bhi ighan. Ene ẹbho ne mun ọlẹn khue da tale ghe, ọle hi ọria nọn wo bhi uhọnmhọn nẹ bhi agbaẹbho nọnsele.

¹⁵ Ọria nọnkẹle hi, Valentina Garnovskaya. Igba ea, ọle a mun ọlẹn khue bhi ighan bhi Soviet Union. Ikpe rebhe nin ọle gbe bhi ighan dẹ sẹbhi 21. * Bezẹle nan da mun ọlẹn khue? Ranmhude, ọle bha muegbe rẹ zobọ bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Ene mun ọlẹn khuẹ bhọ da tale ghe, ọria ọbe nọn manman wo bhi udu ọle khin. Bezẹle nin ene ibhio mhan veva nan da ha mhọn izebhudu nọn sẹ iriọ? Ele manman rẹọbhọ ghe Jehova re ele bhi ikeke.

16. Be imhan ha lu nin mhan da sabọ ha mhọn izebhudu ọsaje?

¹⁶ Beji mhan ka ta, ahamiẹn mhan guanọ nin mhan ziẹn izebhudu nọnsẹmhan nọnsẹn, ọ bha khẹke nin mhan mun udu nyan ahu nọnsẹmhan bi ebi mhan ha sabọ lu. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan manman rẹọbhọ ghe Jehova re imhan bhi ikeke, ghe, ọle ọne khọnlẹn nin mhan. (Deut. 1:29, 30; Zech. 4:6) Ọnan ọkpa la sabọ rẹkpa imhan ha mhọn izebhudu ọsaje.

17-18. Uhi nela Jesu gbe nin mhan bhi John 15:18-21? Gbotọle fanọan.

¹⁷ Ọ re imhan ghọnghọn sade ẹbho mun ekpẹn nin mhan. Ọkpakinọn, ọ bha khẹke nin mhan ha ghe egbe mhan bii ọria nọn bha sẹ emhin soso, ranmhude ẹbho bha hoẹmhọn mhan. Jesu taman mhan yọle: “Eghọnghọn hi ọsẹbha ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho rẹ he bha, zọn bha, ria bha elin an, la tale ghe eria ọbe bha khin ranmhude Ọmọn nọnsi okpea.” (Luke 6:22) Be iJesu re ọnan ta?

¹⁸ Jesu bha ha tale ghe ọ dẹ ha ti Kristiẹn bhọ sade ẹbho bha hoẹmhọn ele. Ọkpakinọn, ebi ọne agbọn ha rẹ ne ele lu emhin yẹ ọle ha gbotọle fanọan man ele. Mhan bha deba ibo soso bhi ọne agbọn nan. Mhan re obọ rẹkhan iman-emhin nesi Jesu yẹ wewe ọle nẹga mhan ẹbho. Ranmhude ọnan, ẹmhọn mhan iti ọne agbọn nan bhọ. (Tie John 15:18-21.) Mhan guanọ nin mhan re iJehova ha ghọnghọn. Ẹkẹ ikhọ mhan aharẹmiẹn  ẹbho he mhan ranmhude oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova.

19. Be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ etuegbe nesi Jesu yẹ?

¹⁹ Hẹi ji emhin soso nin ọria tale la emhin soso nin ọria lu da re ẹkhọle ha lo uwẹ ranmhude ọkpa bhi Esali Jehova uwẹ khin. (Mic. 4:5) Mhan ha luẹ ijiẹmhin nin etuegbe nesi Jesu rẹman bhi Jerusalem ẹghe nin Jesu rẹ yu fo, mhan ki daghe ebi mhan ha rẹ re egbe khọkhọ ele yẹ nin ofẹn eria hẹi ha mun mhan. Ele lẹnmhin ghe ibhokhan iJew ne mun ọkalo bhi oga bha hoẹmhọn ele hiehie. (Acts 5:17, 18, 27, 28) Ọrẹyiriọ, ele da sẹyẹ ha yo uwa oga ẹdẹ-ẹdẹ yẹ ji ẹbho rebhe bhi ogbakha lẹn ghe edibọ nesi Jesu ele khin. (Acts 5:42) Ele bha ji ofẹn ha mun ele. Sade mhan ji ẹbho lẹn ghe Esali Jehova mhan khin bhi isiku, isi iwẹnna, la bhi eji mhan da nyẹnlẹn, mhan ki yẹ ha mhọn izebhudu, ofẹn eria ida ha mun mhan.—Acts 4:29; Rom. 1:16.

20. Bezẹle nin etuegbe nesi Jesu da sẹyẹ ha ghọnghọn, arẹmiẹn ẹbho bha zẹwẹ hoẹmhọn ele?

²⁰ Bezẹle nin ene etuegbe nesi Jesu da ha ghọnghọn? Ele lẹnmhin ghe, iho nọnsi Jehova nin ele ha lu zẹle nan da ha kpokpo ele. Bhiriọ, ele da ha ghe ọnan bii ekpẹn nan mun nin ele. (Luke 6:23; Acts 5:41) Akizẹbue, Peter nin odibo da tale ghe, mhan dẹ ha ghọnghọn aharẹmiẹn mhan loya ranmhude emhin esili nin mhan lu. (1 Pet. 2:19-21; 3:14) Mhan ida zobọ bhi oga nọnsi Jehova aharẹmiẹn ẹbho he mhan ranmhude emhin esili nin mhan lu.

21-22. (a) Be uwẹ muegbe rẹ lu nian, ọkuẹsẹ ekpokpo vae? (b) Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe?

²¹ Mhan bha lẹn ẹghe nin ẹbho ha rẹ munhẹn ha kpokpo mhan la ẹghe nin ene gbẹloghe ha rẹ mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan. Ọkpakinọn, mhan lẹnmhin ghe, ọkhẹke nin mhan muegbe ọbhi otọ nian. Be imhan ha rẹ sabọ lu ọnan yẹ? Mhan ki dọnmhegbe rẹ ziẹn ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn, mhan ki mun izebhudu nọnsẹmhan ziẹn nọnsẹn. Sẹyẹ, mhan ida ji ẹkẹ ha khọ mhan sade ẹbho he mhan. Ahamiẹn ghe mhan muẹgbe ọbhi otọ nọnsẹn nian, ọ ki rẹkpa mhan rẹ sẹ yẹ ha ga iJehova nọnsẹn.

²² Ahakimiẹn ghe a gene mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan kii? Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ zilo nyan adia kẹkẹ bhi Baibo, nọn ha sabọ rẹkpa mhan rẹ sẹ yẹ ha ga iJehova nọnsẹn, aharẹmiẹn ghe a mun idobolo fiọ mhan bhi oga.