1. Fikieme ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ukpokpoma?

EVAỌ aso urere taure a te ti kpe Jesu, ọ ta nọ a ti mukpahe ahwo kpobi nọ a rrọ ilele riẹ. (Jọn 17:14) Anwọ oke yena ze rite inẹnẹ, ahwo nọ a be wọso egagọ uzẹme a gbe bi kpokpo uvi Ileleikristi. (2 Tim. 3:12) Nọ urere uyero-akpọ nana o be kẹle na, ma riẹ nọ ewegrẹ mai a ti kpokpo omai viere.​—Mat. 24:9.

2-3. (a) Eme ọ rẹ sae via nọ ozọ o tẹ rrọ omai ẹro? (b) Eme ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe?

² Re ma sai thihakọ ukpokpoma, eme ma re ru enẹna? U du gwọlọ nọ ma re roro kpahe oghẹrẹ uye kpobi nọ o rẹ sai te omai hi. Ma te ru ere, ozọ o sae ruọ omai ẹro, ma vẹ te jọ awawa. Yọ onana o sae lẹliẹ omai si uke kpemu evaọ egagọ Ọghẹnẹ fiki ukpokpoma nọ u ri tube te omai oma ha. (Itẹ 12:25; 17:22) Ozọ yọ oware jọ nọ ‘ọwegrẹ mai, Ẹdhọ’ ọ be rọ gwọlọ si omai no abọ Jihova. (1 Pita 5:8, 9) Kọ eme ma re ru enẹna re ma sai wo udu nọ ma re ro thihakọ ukpokpoma?

³ Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oware nọ ma re ru re ma sai wo usu okpekpe kugbe Jihova gbe oware nọ u ro fo re ma ru ere enẹna. Ma te jẹ ta kpahe oware nọ ma re ru re ma sai wo udu ziezi. Ukuhọ riẹ, ma vẹ te ta kpahe oware nọ ma rẹ sai ru nọ ahwo a te bi mukpahe omai.

4. Wọhọ epanọ obe Ahwo Hibru 13:5, 6 o ta, imuẹro vẹ ma wo, kọ fikieme?

⁴ Jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova o you owhẹ yọ ọ te siọ owhẹ ba vievie he. (Se Ahwo Hibru 13:5, 6.) Ikpe buobu nọ e vrẹ, Uwou-Eroro Na o ta nọ: “Ohwo nọ ọ riẹ Ọghẹnẹ ziezi ọye o re fievahọ iẹe ziezi evaọ oke ukpokpoma.” Ẹme yena ginọ uzẹme! Re ma sai thihakọ ukpokpoma, ma re you  Jihova no udu ze je fievahọ iẹe riẹriẹriẹ, yọ ma rẹ vro vievie he sọ Jihova o gine you mai.​—Mat. 22:36-38; Jem. 5:11.

5. Eme o ti fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ nọ Jihova o gine you owhẹ?

⁵ Hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, yọ ẹjiroro nọ who re ro sei họ, re who wo usu okpekpe kugbe Jihova. (Jem. 4:8) Nọ who bi sei na, muẹrohọ epanọ Jihova o you omai te. Ruẹ epanọ eme nọ ọ ta gbe eware nọ o ru i ro dhesẹ nọ o gine you owhẹ. (Ọny. 34:6) O rẹ jọ bẹbẹ kẹ ahwo jọ re a rọwo nọ Ọghẹnẹ o you rai keme ohwo ọvo o ri dhesẹ uyoyou kẹ ae ẹdẹvo ho. Otẹrọnọ ere o rrọ owhẹ oma, daoma hai kere eware iwoma nọ Jihova o ru kẹ owhẹ fihotọ kẹdẹ kẹdẹ nọ i dhesẹ nọ o you owhẹ jẹ be re ohrọ ra. (Ol. 78:38, 39; Rom 8:32) Whọ tẹ be hae kareghẹhọ eware iwoma nana je bi roro didi kpahe eware nọ whọ jọ Ẹme Ọghẹnẹ se, whọ te ruẹ idhere sa-sa nọ Jihova o ro dhesẹ kẹ owhẹ nọ o gine you owhẹ. Eware nọ Jihova o ru kẹ owhẹ e tẹ da owhẹ ẹro, usu ra kugbei o te kpekpe gaga.​—Ol. 116:1, 2.

6. Wọhọ epanọ Olezi 94:17-19 o ta, ẹvẹ olẹ nọ whọ rẹ lẹ no udu ze u re ro fiobọhọ kẹ owhẹ?

⁶ Hae lẹ kẹse kẹse. Roro kpahe ọmọzae nọ ọ gbalọ ọsẹ oyoyou riẹ. Ọmọ na ọ riẹ nọ ọ rẹ sae vuẹ ọsẹ riẹ oware kpobi nọ o via kẹe evaọ ẹdẹ yena, te enọ e were riẹ te enọ e kẹ riẹ uye. Ere ọvona who ti wo usu okpekpe kugbe Jihova otẹrọnọ whọ be hae lẹ sei no udu ze kẹdẹ kẹdẹ. (Se Olezi 94:17-19.) Whọ tẹ be lẹ se Jihova, “ta oware kpobi nọ o rrọ udu ra” kẹe “wọhọ ame nọ a bi ku fihọ otọ.” (Enu. 2:19) Vuẹ Ọsẹ oyoyou ra eware nọ i bi ru owhẹ dhozọ jẹ ruawa. Eme ọ rẹ via nọ who te ru ere? Ebaibol na ọ ta nọ who ti wo “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi.” (Fil. 4:6, 7) Whọ tẹ be hae lẹ se Jihova evaọ edhere otiọna, usu ra kugbei o te kpekpe gaga.​—Rom 8:38, 39.

7. Fikieme o rọ gwọlọ nọ eghale nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai inọ Uvie riẹ o te wha ze na i re mu owhẹ ẹro?

⁷ Jọ u mu owhẹ ẹro nọ eghale Uvie Ọghẹnẹ nọ ma bi rẹro rai na e te ginẹ ze. (Ik. 23:19) Who te wo amavro jọ kpahe eyaa Ọghẹnẹ, o rẹ jọ lọlọhọ kẹ Setan avọ ahwo riẹ re a ru ozọ mu owhẹ. (Itẹ 24:10; Hib. 2:15) Eme who re ru enẹna re o sai mu owhẹ ẹro ziezi inọ Uvie Ọghẹnẹ o te ginẹ tha? Romatotọ wuhrẹ kpahe eghale nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai nọ Uvie riẹ o te wha ze, gbe oware nọ o rẹ sai ro mu owhẹ ẹro nọ eyaa nana e te seba erugba ha. Erere vẹ o ti no oyena ze? Roro kpahe oriruo oniọvo nọ a re se Stanley Jones nọ a fihọ uwou-odi ikpe ihrẹ fikinọ ọ be gọ Jihova. * Eme o fiobọhọ kẹe thihakọ odawọ na? Ọ ta nọ: “Fikinọ me wuhrẹ  kpahe Uvie Ọghẹnẹ no, u te je mu omẹ ẹro ziezi, yọ mẹ kuvẹ re avro ọ ruọ omẹ udu hu, me dikihẹ ga.” Who te fi eva ra kpobi họ eyaa Ọghẹnẹ, usu ra kugbe Jihova o te jọ gaga, yọ ozọ u ti mu owhẹ hẹ.​—Itẹ 3:25, 26.

8. Ma te se iwuhrẹ enya gboja enẹna, eme onana u re dhesẹ? Ru ei vẹ.

⁸ Hai kpohọ iwuhrẹ ukoko na kẹse kẹse. Iwuhrẹ nọ ma rẹ nya i re si omai kẹle Jihova. Iwuhrẹ enya nọ ma re se gboja enẹna yọ oware jọ nọ u re dhesẹ nọ ma ti kru ẹrọwọ mai nọ ukpokpoma u te du lahwe. (Hib. 10:24, 25) Ẹvẹ o rọ rrọ ere? Otẹrọnọ emeware esese i bi ru omai siọ ewuhrẹ ba enẹna, kọ ma te sae nya otẹrọnọ a bi gboja kẹ ahwo nọ a kpohọ ewuhrẹ? Rekọ otẹrọnọ ma be kuvẹ re oware ovo o whaha omai ewuhrẹ hẹ, ma te siọ ewuhrẹ ba ha nọ enọ e be wọso egagọ uzẹme a tẹ gwọlọ whaha omai. Enẹna ma rẹ rọ daoma se ewuhrẹ ọnya gboja. Otẹrọnọ ewuhrẹ ọnya ọ rẹ were omai gaga, nọ a tẹ be wọso omai, hayo nọ egọmeti o te tube fi uzi họ nọ ma gbe kuomagbe kẹ egagọ họ, ma ti gbe yoẹme kẹ Ọghẹnẹ viukpọ ahwo-akpọ.​—Iruẹru 5:29.

9. Ẹvẹ ikereakere nọ ma re se fihọ uzou o rọ rrọ uvi edhere jọ nọ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ukpokpoma?

⁹ Se eria ikere jọ nọ e rẹ were owhẹ fihọ uzou. (Mat. 13:52) Ohwo ọvo nọ oware o rẹ thọrọ ẹro ho ọ riẹ hẹ, rekọ Jihova ọ rẹ sae rehọ ẹzi ọfuafo riẹ kareghẹhọ owhẹ ikereakere nọ who se fihọ uzou no. (Jọn 14:26) Oniọvo jọ nọ a fihọ uwou-odi riẹ sa evaọ obọ Germany ọ ta nọ: “Eva e were omẹ gaga inọ taure ukpokpoma na u te ti muhọ, me se eria Ebaibol udhusoi buobu fihọ uzou no! Nọ a fi omẹ họ uwou-odi no, mẹ jẹ hae rehọ oke mẹ roro didi kpahe eware sa-sa nọ Ebaibol ọ ta ẹme kpahe.” Ikereakere yena i fiobọhọ kẹ oniọvo na wo usu okpekpe kugbe Jihova, yọ o kru ẹrọwọ riẹ te urere.

10. Fikieme ma re ro wuhrẹ ile ukoko na fihọ uzou?

¹⁰ Wuhrẹ ile nọ who re ro jiri Jihova fihọ uzou. Okenọ Pọl avọ Saelas a jọ uwou-odi evaọ obọ Filipai, a jẹ so ile uzuzou ro jiri Jihova. (Iruẹru 16:25) Epọvo na inievo mai nọ a mu kpobọ Siberia evaọ okenọ u kpemu a ru, kọ eme a ru re ẹrọwọ rai ọ sae jọ gaga? Sista Mariya Fedun ọ ta nọ: “Ma jẹ hae so ile nọ ma riẹ fihọ uzou nọ ma wuhrẹ no obe ile mai ze.” Ọ ta nọ ile  yena e lẹliẹ e rai kru udu ga je fiobọhọ kẹ ae ruẹ nọ Jihova ọ rrọ kugbe ae. Kọ u wo ile ukoko na jọ nọ i re ru ẹrọwọ ra ga nọ whọ tẹ be so ae? O tẹ rrọ ere, wuhrẹ ile yena fihọ uzou enẹna!​—Rri ẹkpẹti na “ Kẹ Omẹ Udu.”

11-12. (a) Wọhọ epanọ ma rẹ ruẹ evaọ 1 Samuẹle 17:37, 45-47, eme ọ kẹ Devidi udu? (b) Oware ulogbo vẹ ma wuhrẹ no oriruo Devidi ze?

¹¹ Re whọ sai dikihẹ ga evaọ oke ukpokpoma, o gwọlọ udu. Who te muẹrohọ nọ who wo udu hu, eme who re ru? Kareghẹhọ nọ orọnikọ epanọ ohwo ọ rro te, hayo wo ẹgba gbe areghẹ te o re ro wo udu hu. Roro kpahe oriruo Devidi nọ ọ nyae họre Goliat. Devidi ọ kawo vi ogwara yena, o wo ẹgba tei hi, yọ o wo ekwakwa ẹmo tei gbe he. Devidi o tube wo ọgbọdọ họ. Ghele na udu o jariẹ awọ. Devidi ọ gbaudu dhẹ bru ogwara yena nọ o je seha na re ọ họre iẹe.

¹² Eme ọ kẹ Devidi udu yena? U mu rie ẹro nọ Jihova ọ rrọ kugbei. (Se 1 Samuẹle 17:37, 45-47.) Devidi ọ daezọ họ inọ Goliat ọ rro vi ei kpekufiẹ. Ukpoye ọ tẹrovi epanọ Goliat ọ kawo te evaọ aro Jihova. Eme ma wuhrẹ no iku nana ze? Ma re wo udu otẹrọnọ u mu omai ẹro nọ Jihova ọ rrọ kugbe omai, gbe nọ ewegrẹ mai a te oware ovo ho evaọ aro Ọghẹnẹ Erumeru na. (2 Irv. 20:15; Ol. 16:8) Eme ma re ru enẹna re ma sai wo udu taure ukpokpoma o tẹ te ze?

13. Ẹvẹ ma sai ro wo udu nọ ma te rọ gọ Ọghẹnẹ evaọ obaro? Ru ei vẹ.

¹³ Usi uwoma nọ ma rẹ ta u re fiobọhọ kẹ omai wo udu nọ ma ti ro kru ẹrọwọ mai evaọ oke ukpokpoma. Fikieme o rọ rrọ ere? Keme, usi uwoma ota o rẹ lẹliẹ omai rẹroso Jihova jẹ siọ ozọ ahwo ba ẹdhẹ. (Itẹ 29:25) Wọhọ epanọ iruo igbabọ e rẹ lẹliẹ iriẹ oma na ga na, ere ọvona ma re wo udu nọ ma tẹ be ta usi uwoma no uwou ruọ uwou, ta evaọ eria nọ i re zurie, eria eki-ọthuọ, gbe evaọ oke gheghe. Ma tẹ be daoma ta usi uwoma ududu enẹna, u ti fiobọhọ kẹ omai ta usi uwoma evaọ okenọ a tẹ make whaha omai usi uwoma ota evaọ obaro.​—1 Tẹs. 2:1, 2.

14-15. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo Nancy Yuen avọ Valentina Garnovskaya ze?

¹⁴ Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu mi inievo-emetẹ ivẹ jọ nọ i wo udu. Sista  Nancy Yuen o theri vrẹ irula isoi hi, rekọ ozọ u re mu ei hi. * Ọ rọwo nọ ọ rẹ siọ usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ ba ẹta ha. Fikiere, egọmeti China o te fi ei họ uwou-odi ikpe udhe. Elakpa nọ e jẹ nọe enọ a ta nọ oniọvo nana họ “ohwo nọ ọ mae ga udu” evaọ orẹwho rai.

¹⁵ Epọvo na re, egọmeti Russia a fi Sista Valentina Garnovskaya họ uwou-odi isiasa soso, yọ who te kele oke na kugbe ọ rria uwou-odi te ikpe udhegbọvo. * Fikieme a ro fi ei họ uwou-odi? Ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ ruabọhọ usi uwoma ota te epanọ ahwo egọmeti a ro sei “ohwo ugbarugba nọ ọ mai yoma kpaobọ.” Eme o lẹliẹ inievo-emetẹ ivẹ nana wo udu tere? U mu rai ẹro nọ Jihova ọ rrọ kugbe ai.

16. Eme họ ugogo oware nọ u re ru omai wo udu?

¹⁶ Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, re ma wo udu, ma re fievahọ ẹgba obọmai vievie he. Ukpoye, ma re vuhumu nọ Jihova ọ rrọ kugbe omai, gbe nọ ọye họ ọnọ ọ be họre kẹ omai. (Izie. 1:29, 30; Zẹk. 4:6) Oye họ ugogo oware nọ u re ru omai wo udu.

17-18. Wọhọ epanọ o rrọ Jọn 15:18-21, eme Jesu ọ vẹvẹ omai unu kpahe? Ru ei vẹ.

¹⁷ O rẹ were omai nọ ahwo a tẹ be kẹ omai adhẹẹ, rekọ joma du roro vievie he inọ ahwo a te mukpahe omai kiyọ ma fioka ha. Jesu ọ ta nọ: “Eva e were owhai evaọ oke kpobi nọ ahwo a te mukpahe owhai, gbe okenọ a te le owhai no oma jẹ la owhai eka jẹ raha odẹ rai inọ whai ahwo omuomu fiki Ọmọ ohwo.” (Luk 6:22) Eme họ otọ ẹme Jesu na?

¹⁸ Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ eva e te were Ileleikristi inọ a mukpahe ae he. Ukpoye, ọ be vẹvẹ omai unu kpahe oware nọ o te via. Ma wo obọ kugbe akpọ na ha. Ma bi yeri uzuazọ mai lele eware nọ Jesu o wuhrẹ, ma tẹ jẹ be ta usi uwoma nọ ọyomariẹ ọ ta. Oyejabọ nọ akpọ na o ro mukpahe  omai. (Se Jọn 15:18-21.) Ma gwọlọ ru eva were Jihova. Otẹrọnọ ahwo-akpọ a bi mukpahe omai fikinọ ma you Ọsẹ na, kiyọ ae a wo ẹbẹbẹ.

19. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ikọ na?

¹⁹ Whọ kuvẹ vievie he re ahwo-akpọ gheghe a ta ẹme jọ hayo ru oware jọ nọ o rẹ lẹliẹ oma vuọ owhẹ inọ whẹ yọ Osẹri Jihova. (Mae. 4:5) Nọ ma tẹ kareghẹhọ oware nọ ikọ Jesu nọ e jọ Jerusalẹm a ru nọ Jesu ọ nwani whu no, ma te riẹ epanọ ma re ro kru udu ga nọ ahwo-akpọ a tẹ gwọlọ ru ozọ mu omai. Ikọ na a riẹ nọ isu egagọ ahwo Ju a mukpahe ai gaga. (Iruẹru 5:17, 18, 27, 28) Ghele na, kẹdẹ kẹdẹ a jẹ hai kpobọ etẹmpol na jẹ jọ ẹgbede dhesẹ omarai inọ ae yọ ilele Jesu. (Iruẹru 5:42) A dhozọ vievie he. Ma sai wo udu re nọ ma tẹ be hae jọ ahwo riẹ inọ mai yọ Isẹri Jihova evaọ obọ iruo, obọ isukulu, gbe oria nọ ma be rria.​—Iruẹru 4:29; Rom 1:16.

20. Fikieme eva e jẹ rọ were ikọ na dede nọ a mukpahe ae?

²⁰ Fikieme eva e jẹ rọ were ikọ na? A riẹ oware nọ ahwo a ro mukpahe ae, yọ a rri rie wọhọ ọghọ ologbo re a lahiẹ ae fikinọ a bi ru oreva Jihova. (Luk 6:23; Iruẹru 5:41) Pita ukọ na o kere uwhremu na nọ: “Wha tẹ make be ruẹ uye fiki ẹrẹreokie, jọ eva e were owhai.” (1 Pita 2:19-21; 3:14) Ma tẹ riẹ nọ fiki oware uwoma nọ ma bi ru a ro mukpahe omai, ma ti si uke kpemu evaọ egagọ Jihova vievie he fikinọ ahwo a mukpahe omai.

21-22. (a) Eme whọ jiroro nọ who ti ru rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ukpokpoma? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²¹ Ma riẹ okenọ ukpokpoma o te rọ ze he, hayo okenọ egọmeti o ti ro fi awhaha họ iruo mai. Rekọ ma riẹ nọ ma rẹ sae ruẹrẹ oma kpahe enẹna nọ ma tẹ be daoma ru re usu mai kugbe Jihova o kpekpe ziezi, nọ ma tẹ be daoma wo udu, jẹ riẹ oware nọ ma re ru nọ ahwo a te bi mukpahe omai. Ma tẹ ruẹrẹ oma kpahe enẹna, ma te gbẹ gọ Jihova evaọ obaro.

²² Kọ eme ma re ru nọ egọmeti a te gine fi awhaha họ iruo mai? Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe ehri-izi Ebaibol nọ i ti fiobọhọ kẹ omai gbẹ gọ Jihova, makọ okenọ egọmeti o te fi awhaha họ iruo mai.