1-2. (a) Pingo omyero pe wabed ki ur ka kiketo kigeng i kom ticwa? (b) Gin ango ma wabinyamo i pwony man?

I MWAKA 2018, onongo lutit kwena ma welgi kato 223,000 gikwo i lobe ma gamente oketo kigeng i kom ticwa ducu nyo mogo. Man pe tye me ur. Kit ma waneno kwede i pwony ma okato-ni, Lukricitayo me ada gingeyo ni gibikato ki i aunauna. (2 Tem. 3:12) Labongo paro pi ka ma wabedo iye, luloc gitwero kati ki cik atura ma gengowa woro Lubangawa ma lamar-ri, Jehovah.

² Ka gamente me lobo ma ibedo iye oketo kigeng i kom ticwa pi Jehovah, itwero pennye ki lapeny calo magi: ‘Tika aunauna nyuto ni warwenyo cwak pa Lubanga woko? Kigeng tika bijukowa ki woro Jehovah? Tika omyero akob i lobo mukene ka ma atwero woro iye Jehovah labongo kigeng?’ I pwony man, wabinyamo lapeny magi. Wabineno bene kit ma watwero medde ki woro Jehovah kadi bed kiketo kigeng i kom ticwa ki dok owic ma omyero wagwokke kwede.

3. Ma lubbe ki 2 Jo Korint 11:23-27 aunauna ango ma lakwena Paulo okato ki iye, dok pwony ango ma wanongo ki i labolle?

³ Ka gamente oketo kigeng i kom worowa, watwero cako tam i yo marac ni pe watye ki cwak pa Lubanga. Ento wi myero opo ni, aunauna pe tere ni cwiny Jehovah tye ka cwer i komwa. Me labolle, tam i kom lakwena Paulo. Labongo akalakala mo, en onongo tye ki cwak pa Lubanga.  En obedo ki mot me coyo waraga 14 me Ginacoya me leb Grik, dok obedo bene lakwena bot lurok. Kadi bed kit meno, en okato ki i aunauna magwar. (Kwan 2 Jo Korint 11:23-27.) Wapwonyo ki i gin mutimme i kom lakwena Paulo ni, Jehovah ye ni kadi wa luticce ma lugen gukat ki i aunauna magwar.

4. Pingo jo me lobo-ni gidagwa?

⁴ Yecu otito pingo omyero wabed kun wangeyo ni wabikato ki i aunauna. En owaco ni kibidagowa pien pe wabedo jo me lobo man. (Jon 15:18, 19) Aunauna pe obedo gin ma nyutu ni wape ki cwak pa Jehovah. Me ka meno, nyuto ni watye ka timo gin ma atir!

5. Tika dano adana twero jukowa ki woro Jehovah? Mi labol mogo.

⁵ Dano adana pe twero juko worowa bot won twer ducu Jehovah. Jo mapol gutemo ento pe gutwero. Tam kong i kom gin mutimme i kare me Lweny me Wi Lobo me Aryo. I kare meno, gamente me lobe mapol guketo aunauna magwar i kom jo pa Lubanga. Pati me Nazi ma i lobo Germany oketo kigeng i kom tic pa Lucaden pa Jehovah, dok gamente me lobo Australia, Canada, ki mukene bene gutimo kit meno. Ento, nen kong gin mutimme. I mwaka 1939 ma lweny pud ocakke acaka, onongo wel lutit kwena romo 72,475 i wi lobo ducu. I mwaka 1945 ma lweny ogik, wel lutit kwena onongo dong tye 156,299 pien Jehovah ogoyo laane i kom jone. Wel lutit kwena ododo macon tyen makato aryo kulu!

6. Me ka miniwa lworo, adwogi maber ango ma aunauna twero kelone? Mi labol.

⁶ Me ka miniwa lworo, aunauna twero tugo mitiwa me medo ticwa pi Jehovah. Me labolle, luot mo ma gitye ki latin matidi onongo gibedo i lobo mo ma gamente oketo kigeng i kom ticwa. Ma ka weko ticgi kwe woko pi lworo, luot man gucako tic macalo painia marii. Laminwa-ni bene oweko ticce ma culle dit tutwal-li me timo meno. Cware owacci kigeng man oweko dano gubedo ki miti me ngeyo Lucaden pa Jehovah. Macalo adwogine, gunongo ni cako kwano Baibul ki dano odoko yot. Kigeng man okelo adwogi maber i  kom jo mukene bene. Laelda mo ma i lobo meno owaco ni jo mapol ma onongo ticgi okwe woko gucako wire i cokke dok gucako tic pi Jehovah odoco.

7. (a) Gin ango ma wapwonyo ki i buk pa Lulevi 26:36, 37? (b) Ngo ma ibitimo ka kiketo kigeng i kom ticwa?

⁷ Ka lumonewa guketo kigeng i kom worowa, nongo gitye ki miti ni wabed lwor me tic pi Jehovah. Medo i kom keto kigeng i kom ticwa, giromo nyayo lok goba i komwa, cwalo abili me bino ka yenyo jami i paciwa, terowa i kot tektek, nyo bene tweyowa i buc. Nongo gitye ki gen ni lworo bimakowa matek pien ni guketo omegiwa mogo manok i buc. Ka waye ni lworo omakwa, ci watwero cako keto ‘kigeng’ i kom worowa kekenwa. Pe wamito ni wabed calo jo ma kiloko i komgi i buk pa Lulevi 26:36, 37. (Kwan.) Pe wabiye ni lworo owek wagik nyo wadwok piny ticwa pi Jehovah. Omyero wagen Jehovah ki cwinywa ducu dok pe wawek lworo omi wabange woko. (Ic. 28:16) Wayenyo tira ki bot Jehovah i lega. Wangeyo ni ki konye, kadi wa gamente matek loyo pe bijukowa ki woro Lubangawa.​—Ibru 13:6.

8-9. (a) Tam ango ma mitte ni lawi ot nyo ngat acel acel omoki? (b) Ngo ma twero konyo ngat moni me moko tam me ryeko?

⁸ Ka gamente me lobo ma ibedo iye ojuko worowa, itwero bedo ki tam me kobo i lobo mukene ka ma kiworo iye Jehovah agonya. Man obedo tam ma myero imok piri keni, pe tye ngat mo ma twero mokone piri. Jo mogo ginongo ni tye me kony ka gukwano gin ma Lukricitayo me cencwari me acel gutimo i kare ma gitye i aunauna. I kare ma kineko Citefano kun kicele ki got, jo muye Yecu ma i Jerucalem guket i kabedo mapatpat i Judaya ki Camaria, mukene gucito wa i Poiniki, Caiprac, ki dong Antiokia. (Mat. 10:23; Tic 8:1; 11:19) Ento, jo mukene dok giromo kwano gin ma lakwena Paulo otimo i kare ma aunauna mukene ocakke. En omoko tamme me medde ki bedo i kabedo ma jone gidag kwena maber. En oketo kwone ka mading wek etit kwena maber dok ejing cwiny omege ma gitye ka kato ki i aunauna i boma magi.​—Tic 14:19-23.

⁹ Ngo ma wapwonyo ki i lok magi? Lawi ot acel acel myero omok tamme pire kene i kom kobo i lobo mukene. Ma peya omoko tamme, mitte ni kong oleg matek ci otam i kom kwo pa jo me ode kacel ki adwogi mabeco ki maraco ma kobo man twero kelo i komgi. Ma lubbe ki lok man, Lakricitayo ‘acel acel myero oting yecce.’ (Gal. 6:5) Pe omyero wangol kop i kom jo mukene pi tam ma gumoko.

10. Tira ango ma jang gang kal ki luelda gibimiyowu?

¹⁰ Itwero medde ki woro Jehovah nining kadi bed kiketo kigeng i kom ticwa? Jang gang kal bimiyo tira bot luelda me kacokkewu kacel ki tam ma tiyo i kom kit me nongo cam me cwiny, kit me rwatte pi cokke, ki kit me tito kwena. Ka jang gang kal pe twero kubbe ki luelda, ci luelda bikonyi kacel ki jo ducu me kacokke wek wumedde ki woro Jehovah. Gibimiyowu tira ma jenge i kom Baibul ki bukkewa.​—Mat. 28:19, 20; Tic 5:29; Ibru 10:24, 25.

11. Pingo itwero bedo ki gen ni ibinongo cam me cwiny muromo kare ducu, dok ngo ma itwero timone me gwoko Baibul ma megi ki bukke mukene?

¹¹ Jehovah ocikke ni luticce gibinongo cam me cwiny muromo. (Ic. 65:13, 14;  Luka 12:42-44) Pi meno itwero bedo ki gen ni dulle bitimo gin mo keken me neno ni wunongo cam me cwiny ducu ma wumito wek wumedde ki bedo lugen. Gin ango ma itwero timone? Ka kiketo kigeng i kom ticwa, nong ka mo maber ma itwero kano iye Baibul ma megi ki bukke mukene ma itye kwede. Gwokke adada pe iwek bukkewa mo​—ma kigoyo agoya nyo ma i tabulet nyo cim​—ka ma kitwero nongone oyotoyot. Wan ducu ki acel acel omyero watim gin mo wek wabed matek i yo me cwiny.

12. Luelda gitwero keto yub ango wek cokke pe oywa tam pa dano i komwa?

¹² Gin ango ma bitimme i kom cokke ma wabedo kwede cabit ki cabit? Luelda gibiketo yub wek wubed ki cokke i yo ma pe ywayo tam pa dano i komwa. Gitwero waco ni wucokke i gurup matino tino, dok gitwero bedo ka loko cawa ki kabedo me cokke magi kare ki kare. Itwero gwoko ber bedo pa dano ducu ma gibino i cokke magi ka pe iloko ki dwan malongo i cawa ma ibino nyo ia ki i cokke. Twero bene mitte ni irukke i yo me luriyo ma pe weko dano niang ni watye ka rwatte pi cokke.

13. Gin ango ma watwero pwonyo ki bot utmegiwa ma yam gubedo i te loc me Soviet Union?

¹³ Ka odok i kom tic me tito kwena, kibitimone i yo mapatpat ma lubbe ki kabedo moni. Ento wamaro Jehovah dok wamaro tito lok i kom Kerre bot jo mukene, dong kadi ki ngo wabiyenyo yo me tito kwena. (Luka 8:1; Tic 4:29) I kare ma en tye ka lok i kom kigeng ma gamente oketo i kom tic pa Lucaden pa Jehovah i lobe ma yam gitye i te loc me Soviet Union, dako ma coyo lok me tekwaro ma nyinge Emily B. Baran owaco ni: “I kare ma gamente owaco ki Lucaden pa Jehovah ni pe omyero gutit kwena, gin gucako lok ki jiranigi, lutic luwotgi, ki luremgi. I kare ma kitweyogi i buc pi tim man, gumedde ki tito kwena bot lumabuc luwotgi.” Kadi bed kiketo kigeng i kom ticwa, omegiwa ma i lobe ma yam tye i te loc me Soviet Union pe gugiko tito kwena. Ka kiketo kigeng i kom ticwa i kabedowu, walego ni wulub lanen pa utmege magi!

14. Jabuli 39:1 twero konyowa me gwokke ki i owic mene?

¹⁴ Gwokke ki nywako ngec atata. Ka kijuko ticwa woko, omyero wange “kare me ling alinga, ki kare me lok.” (Latit. 3:7) Omyero wagwok mung mogo ma kwakowa calo nying omege ki lumege, kabedo me cokke, kit ma watiyo kwede ticwa me tito kwena, ki kit ma wanongo kwede cam me cwiny. Pe wabitito jami magi bot luloc me gamente; nyo bot luremwa nyo  wadiwa ma gibedo i lobowa nyo i lobe mukene. Ka watito ngec meno, ci nongo watye ka keto kwo pa omegiwa ka mading.​—Kwan Jabuli 39:1.

15. Gin ango ma Catan bitute me timone i komwa, dok watwero gwokke nining ki i owic man?

¹⁵ Pe omyero wawek jami matino tino opok kinwa. Catan ngeyo ni ka jo me ot moni apokapoka tye i kingi, ci ot meno pe cung matwal. (Mar. 3:24, 25) En bibedo ka tute me kelo apokapoka i kinwa. I yo ma kit meno, en nongo geno ni wabibedo ka lweny i kinwa me ka lweny i kome.

16. Lanen maber ango ma Lamego Gertrud Poetzinger owekiwa?

¹⁶ Kadi wa Lukricitayo ma guteggi i yo me cwiny myero gugwokke wek pe gupot i owic man. Nen kong labol pa lumegiwa aryo ma kiwirogi ki cwiny maleng, Gertrud Poetzinger ki Elfriede Löhr. Kitweyogi kacel ki lumege mukene i kam me aunauna pa Nazi. Nyeko ocako mako Gertrud i kare ma Elfriede obedo ka miyo pwony me cuko cwiny bot lumege mukene i kam. Lacen, lewic omako Gertrud ci en obako doge bot Jehovah pi kony. En ocoyo ni: “Omyero wapwonnye me ye ni jo mukene gitye ki diro nyo mot me tic mapol loyowa.” En oloyo cwiny me nyeko nining? Gertrud oketo cwinye i kom kit mabeco ma Elfriede tye kwede. I yo ma kit man, en oyubo wat i kingi. Gin aryo-ni ducu gubwot ki i kam me aunauna dok gutiyo pi Jehovah ki gen nio wa i tyeko kwogi i lobo kany. Ka watute matek me cobo niang manok ma tye i kinwa ki omegiwa, ci wabigwokke ki i owic me apokapoka.​—Kol. 3:13, 14.

17. Pingo omyero walub tira ma dul pa Jehovah miyo kare ducu?

¹⁷ Lub tira kare ducu. Ka walubo tira ma wanongo ki bot luelda, ci wabigwokke ki i pekki. (1 Pet. 5:5) Me labolle, i lobo mo acel ma kigengo iye ticwa, luelda gumiyo tira ki lutit kwena ni gumi caden ma pe guyubbe iye, ento ni pe omyero gupok gin akwana mo keken. Ento, omego mo ma obedo lapainia otamo ni en dok engeyo makato ci obedo ka poko bukke. Adwogine obedo ningo? I nge kare manok ma pud gutyeko tito kwena atyeka, abili omakogi me apenya. Ladit mo me gamente kara onongo obedo ka lubogi ci ocoko bukke ma gupoko. Ngo ma wapwonyo ki i gin mutimme-ni? Mitte ni walub tira kadi bed watamo ni wangeyo makato. Jehovah kare ducu goyo laane i komwa ka wanote kacel ki omege ma en ocimo me telo wiwa.​—Ibru 13:7, 17.

18. Pingo omyero wagwokke ki keto cik ma pe mitte?

 ¹⁸ Pe iket cik ma pe mitte. Ka luelda giketo cik ma pe mitte, ci giketo yec mapek i wi omege mukene. Omego Juraj Kaminský wiye po i kom gin mutimme i kare ma kiketo kigeng i kom ticwa i lobo Czechoslovakia: “I kare ma kimako pol pa luelda woko, omege mogo ma tic me doro kacokke ki adwol odong i wigi gucako keto cik pi lutit kwena, kun giryeyo gin ma myero lutit kwena otim nyo pe gutim.” Jehovah pe ominiwa twero me moko tam ma myero omegiwa gumok pigi kengi. Ngat mo ma keto cik ma pe mitte nongo pe tye ka gwoko ber bedo pa utmegine​—ento nongo mito bedo ki twero i kom niyegi.​—2 Kor. 1:24.

19. Buk me 2 Tekwaro 32:7, 8 miyowa tyen lok ango me bedo ki tekcwiny kadi bed Catan tute matek?

¹⁹ Lamonewa marac loyo, Catan Larac-ci, pe bigiko uno lutic pa Jehovah ma lugen. (1 Pet. 5:8; Yabo 2:10) Catan ki luticce gibitemme me keto kigeng i kom ticwa pi Jehovah. Kadi bed kit meno, pe tye tyen lok mo mumiyo omyero wawek lworo onyo komwa woko! (Nwo. 7:21) Jehovah tye tung botwa, dok en bimedde ki konyowa kadi bed kiketo kigeng i kom ticwa.​—Kwan 2 Tekwaro 32:7, 8.

20. In imoko tammi me timo ngo?

²⁰ Wamoku tamwa calo utmegiwa me cencwari me acel ma guwaco ki lutela me karegi ni: “Wun wungol ka ce nen ber i wang Lubanga me winyowu makato winyo Lubanga; pien wan pe watwero weko tito pi gin ma yam waneno ki ma wawinyo.”​—Tic 4:19, 20.