1-2. (a) Pirang’o wacopo zungo ngo ka gavmenti ukwero tic mwa? (b) Wabineno lembang’o i thiwiwec maeni?

I ORO 2018, jurwei lembanyong’a ma kadhu 223 000 gibino nikwo i ng’om ma jukwero i ie tic mwa. I kindgi, jumoko bino i kabedo ma jukwero i ie tije ceke, jumange lundo gibino i kabedo ma jukwero i ie thenge moko kende. Re eno tie ngo iwa lembe mi zungo. Calu ma waneno i thiwiwec m’ukadhu, Jukristu mandha ging’eyo nia jubinyayu ragedo i kumgi. (2 Tim. 3:12) Pieno, wang’ei nia kaka moko ci ma wabekwo i ie, rek kumeni judongo pa gavmenti copo kwero nia kud watim thier ni Yehova Mungu mwa ma jamer.

² Ka judongo pa gavmenti mi ng’om m’ibekwo i ie ukwero thier ma wabetimo ni Yehova, eno copo ketho saa moko ipenjiri kumae: ‘Nyo ragedo maeni ubenyutho nia Mungu kunowa? Nyo ubekwayu wajig nitimo ni Yehova? Nyo ubekwayu adok i ng’om ma jukwero ngo i ie tic mwa pi nitimo ni Mungu?’ I thiwiwec maeni, wabidwoko wang’ penji maeno. Wabineno bende lembe moko m’ukwayu watim ku m’ukwayu ngo watim kara wamedara nitimo ni Mungu i saa ma jukwero tic mwa.

3. Nimakere ku 2 Jukorinto 11:23-27, jakwenda Paulo unwang’ere ku ragedo ma nenedi? Lembe ma Paulo unwang’ere ko ubemio iwa ponji ma kani?

³ Ka gavmenti ukwero nia kud watim thier ni Yehova, wacopo wondara ku paru ma nia Mungu uwenjowa. Ento ng’ei nia ragedo nyutho ngo nia Mungu uwenjowa. Ku lapor, Mungu ubino karacelo ku jakwenda Paulo. Egam ekiewo baruwa 14 ma nwang’ere i Lembagora mi Jugiriki mi Jukristu, man ebino bende  jakwenda mi thekdhanumange. Re asu enwang’ere ku ragedo ma kwiny. (Som 2 Jukorinto 11:23-27.) Lembe ma jakwenda Paulo unwang’ere ko ubeponjowa nia Yehova becero ngo ragedo m’ubino i kum jurutic pare ma gibegwoko bedoleng’ migi ire.

4. Pirang’o ng’om udaguwa?

⁴ Yesu ugam ukoro thelembe m’uketho jubed junyayu ragedo i kumwa. Eyero nia jubidaguwa pilembe wa mi ng’om ungo. (Yoh. 15:18, 19) Pieno, ka jubenyayu ragedo i kumwa, eca nyutho ngo nia Yehova uwenjowa. Ento eno nyutho nia wabetimo lembe m’atira!

5. Nyo dhanu copo jigo thier ma jubetimo ni Yehova? Kekor.

⁵ Dhanu ma dhanu e copo jigo ngo magwei thier ma wabetimo ni Yehova Mungu ma jategokpo. Ju ma dupa gipimo, re lembene voyogi. Wakenen lembe m’ugam utimere i saa mi lwiny mir ario mi ng’om zoo. I ng’om ma pol, judongo pa gavmenti unyayu ragedo i ayi ma rac mandha i kum dhanu pa Mungu. Ku lapor, Junazi ukwero tic mi Jumulembe pa Yehova i Allemagne; jukwero tije bende i Australie, i Canada man i ng’om mange de. Re kenen lembe m’ulund utimere. Kinde ma lwiny ucaku i oro 1939, jurwei lembanyong’a ubino 72 475 i ng’om zoo. Re rapor ma tung’ tung’ unyutho nia i oro 1945 kinde ma lwiny ubethum, ku kony pa Yehova wend jurwei udoko 156 299 i ng’om zoo. Wend jurwei umedere ma kadhu wang’ ario!

6. Ragedo copo bedo kud adwogi ma kani ma cuu? Kemii lapor.

⁶ Ragedo copo cwaluwa nitimo ni Yehova nisagu, kakare ninyayu lworo i iwa. Ku lapor, umego moko giku dhaku pare ma gitie ku nyathin acel, gibekwo i ng’om ma jukwero tic mwa i ie. Kakare niweko lworo ucergi nitimo lee ni Yehova, gicaku tic pa jayab yo ma nja. Dhaku uweko cil tic m’ubino mio ire sente ma lee pi nicaku tic pa jayab yo. Won ot pare uyero nia tic mwa ma jukwero uketho dhanu ma pol ucaku penjo penji ma tung’ tung’ iwi Jumulembe pa Yehova. Eno uketho ninwang’u ponji mi Biblia udoko yot mandha. Tic mwa ma jukwero ubino kud adwogi mange bende ma ber. Jadit cokiri moko mi ng’om ma rom eno uwacu nia dhanu ma dupa ma nwang’u giweko nitimo ni Yehova gicaku cidho i coko man gicaku rweyo lembanyong’a.

7. (a) Lembe mi Julawi 26:36, 37, ubeponjowa ku lembang’o? (b) Ukwayu watim ang’o kinde ma gavmenti ukwero tic mwa?

 ⁷ Saa ma judegi mwa gikwero tic mwa, gigeno nia lworo binyai i iwa man wabiweko nitimo ni Yehova. M’uweko tic mwa ma gikwero, gicopo mewo lembe mi ndra ku nyingwa, gicopo oro jurucik ubin ukei i udi mwa, giterowa i wang’ kesi kunoke gicopo bolo jukindwa moko i kol. Giparu nia calu ma gibolo umego ku nyimego mwa moko i odkol, ndiri bimakuwa. Ka wacaku lworogi man kumwa ucaku miel pilembe nia gicopo nyayu peko i kumwa, eno copo jwigo amora mwa, kunoke romo ketho wajigo nitimo ni Yehova. Wamito ngo nyanok de nidoko calu kit dhanu ma jukoro pigi i Lembe mi Julawi 26:36, 37. (Som.) Wacikara ngo niweko lworo uketh wajwig amora mwa i tic pa Yehova kunoke uketh wajig tije ajiga zoo. Ento ukwayu waketh genogen mwa zoo iwi Yehova man kud wawek kumwa miel nyanok de. (Zab. 27:1) Wakwai Yehova unyuth iwa gin ma wacikara nitimo. Pieno, ku kony pa Mungu, kadok jabim ma tie ku tego rukani de copo cerowa ngo nitimo thier ni Mungu mwa.​—Ebr. 13:6.

8-9. (a)  Jakristuman ucikere nitimo ng’iong’ic ma kani pire gire kunoke pi juruot pare? (b) Ang’o ma copo konyo ng’atini nitimo ng’iong’ic ma cuu?

⁸ Saa ma gavmenti mi ng’om m’ibekwo i ie ukwero dini mwa, icopo penjiri nia nyo kwayu idok i ng’om ma jukwero ngo tic mwa i ie kara itim ni Yehova m’itie agonya. Eno tie ng’iong’ic ma ng’atini ucikere nitimo en gire. I wang’ timo ng’iong’icne, jumoko gicopo neno nia gikenyam i lembe ma Jukristu mi rundi ma kwong’a gitimo kinde ma jubino nyayu ragedo i kumgi. I ng’ei ma judegi unego Stefano, julub giringo kud i Yerusalem man gilal nge nge i Yahudi, i Samaria, man i adhura ma bor calu ve i Foiniki, i Kupro, man i Antiokia. (Mat. 10:23; Tic. 8:1; 11:19) Ento jumoko copo maru nia gikenyam i lembe ma jakwenda Paulo ugam utimo kinde ma judok junyayu ragedo kendo i kum Jukristu. Paulo ung’io nibedo kaka ma jubino nyayu ragedo i kumgi i ie pi tic mi lembanyong’a, kadok nwang’u eno ubino ire kud ariti de. Etimo ng’iong’ic maeno pilembe emito emedere nirweyo lembanyong’a man niteng’o yioyic mir umego ku nyimego ma gibekwo i adhura maeno ma jubino nyayu ragedo i kumgi i ie.​—Tic. 14:19-23.

⁹ Lembe maeno ubemio iwa ponji ma kani? Won otman ucikere ning’io en gire ka nyo gicopo dok i ng’om mange kunoke ngo. Re i wang’ nitimo ng’iong’icne, ukwayu ekerwo man epar cuu pi yeny mi juruot pare, pi bero kunoke pir ariti ma gibinwang’u ka gidok i ng’om mange. Pi lembe maeno, Jakristuman “biyeyo ter pare gire.” (Gal. 6:5) Ento wacikara ngo nipoko lembe iwi jumange pi ng’iong’ic ma gitimo.

10. Biro mi filial man judong cokiri gibimio telowic ma kani?

¹⁰ Wabimedara nitimo ni Yehova nenedi i saa ma gavmenti ukwero tic mwa? Saa maeno, biro mi filial bimio iwa telowic nikadhu kud i bang’ judong cokiri iwi kite ma wacopo nwang’u ko cam mi tipo, kite ma waromo cokara ko, man kite ma wacopo rweyo ko lembanyong’a. Kan ebicopere ngo nia biro mi filial uwec ku judong cokiri, judong cokiri gin gigi gibikonyi kara in ku jumange de wumeduru nitimo ni Yehova. Gibimio iwu telowic nimakere ku lembe ma nwang’ere i Biblia man i girasoma mwa.​—Mat. 28:19, 20; Tic. 5:29; Ebr. 10:24, 25.

11. Pirang’o cwinywa ucikere nibedo tek nia wabikoso ngo cam mi tipo? Icopo timo ang’o pi nikanu Biblia peri man girasoma mange?

 ¹¹ Yehova ung’olo nia ebimedere nimio cam mi tipo ni dhanu pare kara gibed ku yioyic ma tek. (Isa. 65:13, 14; Lk. 12:42-44) Pieno, bed ma cwinyi tek nia dilo pare bimedere nimio iri gin moko ci ma copo konyi kara igwok bedoleng’ peri ni Yehova. Ento ukwayu in bende itim lembe moko. Saa ma ma jukwero tic mwa i ng’om m’ikwo i ie, nwang’ kaka ma cuu m’icopo kanu ie Biblia peri man girasoma mange. Dok ebed itio ku girasoma mi karatasi kunoke mir elektronik, kud ikethgi kaka ma jucopo nwang’ugi i ie yot yot. Wan ceke wacikara nitimo kero kara wabed ku yioyic ma tek.

12. Judong cokiri gibitimo ang’o kara gipang coko i ayi ma telo ngo nen?

¹² Ka dong’ pi coko mwa ma kubang’ yenga ke? Judong cokiri gibipangu coko i ayi ma judegi mwa gibinyang’ ungo nyanok de. Saa moko gicopo kwayu nia wucokuru i ungu ma nok, man copere gibiloko saa mi coko man kaka ma jubitime i ie. In de icopo timo lembe moko pi nigwoko umego ku nyimego peri; ku lapor kinde m’ibebino i coko man kinde m’ibeai ku kaka ma wutimo cokone i ie, kwayu iwec nyayo yo. Bende saa moko bikwayere nia ikend i ayi ma copo telo ngo nen mi dhanu.

13. Lapor mir umego ku nyimego mwa mi Union Soviétique ma con ubemio iwa ponji ma kani?

¹³ Tic mi lembanyong’a lundo bibetimere nimakere ku kabedoman. Ento calu ma wamaru Yehova man wamaru niweco ku dhanu mange iwi Ker pa Mungu, m’umbe jiji, wabinwang’u ayi moko kokoro mi rweyo ni dhanu. (Lk. 8:1; Tic. 4:29) Jakorkpawa moko ma nyinge Emily Baran ukoro pi kite ma Jumulembe pa Yehova gibed girweyo ko i Union Soviétique ma con, eyero kumae: “Kinde ma judongo pa gavmenti uyero ni Jumulembe pa Yehova nia kud girwei ni jumange, Jumulembe gicaku weco ku judhugola migi, jurutic wagi, man jurimbgi. Kinde ma juterogi i otkol pi lembe maeno, Jumulembe gicaku rweyo ni jumange ma gibino kugi i kol.” Kadok i saa ma jukwero tic mwa, umego ku nyimego mi Union Soviétique ma con giweko ngo nirweyo lembanyong’a. Ka jukwero tic mwa i kabedo m’ibekwo i ie, nyo in de ibimaku yub ma rom ku migi eno?

14. Zaburi 39:1 ubemio iwa cimowang’ ma kani?

¹⁴ Kud iwec iwi lembe ceke. Kinde ma jukwero tic mwa, wacikara ning’eyo saa m’ukwayu wabed i ie “ling’.” (Ekl. 3:7) Lembe moko nuti m’ukwayu ngo wawec i wigi, calu ve ninyutho nying’ umego ku nyimego, ninyutho kaka ma watimo i ie coko, kite ma wabed warweyo ko, man ayi ma wabed wanwang’u ko cam mi tipo. Wacikara ngo ninyutho lembe maeno ni judongo pa gavmenti, ni jurimbwa ma gitimo tic pa gavmenti kunoke ni wedi mwa ma wabekwo  kugi kadi ma gibekwo i ng’om mange. Ka wanyutho lembe maeno, wabiketho kwo mir umego mwa i ariti.​—Som Zaburi 39:1.

15. Sitani bitimo kero nitimo ang’o, ento wan wacikara nitimo ang’o?

¹⁵ Kud iwek lembe ma haki migi mbe upok kindwa. Sitani ung’eyo nia ot m’upokere copo cungo ngo. (Mk. 3:24, 25) Ebitimo kero i ayi moko ci pi ninyayu pokiri i kindwa. Pilembe eng’eyo nia kan etimo kumeno, wabicaku thubara i kindwa kakare nikiedo i dhoge.

16. Nyamego Gertrud Poetzinger uweko iwa lapor ma kani ma ber?

¹⁶ Kadok Jukristu ma giteng’ini de gicikiri nibedo ku wang’gi kara kud gipodh i awic maeno. Wakenen lapor pa nyamego Gertrud Poetzinger giku Elfriede Löhr ma gibino nyimego ma juwiro ku tipo. Jugam jutwiogi karacelo ku nyimego mange i kambi mi masendi mi Junazi. Kinde ma nyamego Elfriede umio ponji m’utielo cwiny nyimego mange ma gibino kugi i kambi, kumira ulund umondo i nyamego Gertrud. Enre i ng’eye, lewic udok umaku Gertrud man ekwayu Yehova ukonye. Ekiewo kumae: “Ukwayu waponj niyio nia jumange giromo bedo ku copo m’usagu mwa, kunoke giromo nwang’u rwom m’ukadhu mwa.” Dong’ Gertrud utimo ang’o pi nikabu kumira cen kud i ie? Egam eketho wie zoo i kum kite ma beco pa nyamego Elfriede, man i kum ayi m’ebekwo ko ma ber ku jumange. Eno uketho winjiri m’i kindgi kud Elfriede udok kakare. I ng’eye, jugonyogi kud i kambi mi masendi man gimediri nitimo ni Yehova nitundo i ajiki mi kwo migi iwi ng’om. Tek wabetimo kero niyiko lembe m’uwok i kindwa kud umego ku nyimego mwa, wabiweko ngo gin moko acel de upok kindwa.​—Kol. 3:13, 14.

17. Pirang’o wacikara nilubo telowic ceke ma dilo pa Yehova ubemio?

¹⁷ Lub telowic ceke. Tekene wabelubo telowic m’uai i bang’ umego ma wageno man ma gitie ku rwom, wabiurara i kum awic dupa. (1 Pet. 5:5) Ku lapor, i ng’om moko ma jukwero tic mwa i ie, umego ma gitie ku rwom gimio telowic ni umego ku nyimego nia kud gimii girasoma ni dhanu i lembanyong’a. Ento umego moko ma jayab yo uparu nia en re m’eng’eyo lembe nisagu, pieno elubo ngo telowic ma jumio, man kinde ma gibino rweyo i saa ma jupangu ngo, epoko girasoma ni dhanu. Lembe maeno ubino ku matoke ma kani? Saa ma nok kende i ng’eye, kinde ma gidaru rweyo lembanyong’a, bapolisi uwok ung’ologi. Ve nia jurucik ukadhu ku ba ng’eigi man gimayu girasoma m’umego maeno gimio ni dhanu. Lembuno ubemio iwa ponji ma kani? Wacikara nilubo telowic ma jubemio iwa kadok waparu nia wan re ma wang’eyo lembe nisagu de. Yehova bimedere nipoko mugisa i wiwa tekene wabetimo kero  nilubo telowic m’umego m’eketho utel wiwa gibemio.​—Ebr. 13:7, 17.

18. Pirang’o ukwayu ngo wabed waketh cik mwa giwa ni jumange?

¹⁸ Kud iketh cik peri giri. Ka judong cokiri gibeketho cik migi gigi ni umego ku nyimego, eno bidwoko lembe bidoko tek. Umego Juraj Kaminský ubepoi i kum lembe m’utimere saa ma jukwero tic mwa i ng’om ma con jubed julwong’o Tchécoslovaquie, eyero kumae: “Kinde ma jutwio judong cokiri ma pol, umego ma gidong’ nitelo wi cokiri man wi twodiri gicaku ketho cik migi gigi ni jurwei lembanyong’a, ginyutho igi gin ma gicikiri nitimo ku ma gicikiri ngo nitimo.” Yehova umio ngo iwa twero mi ketho cik ni umego ku nyimego mwa. Ka ng’atini ubeketho cik pare gire ni umego ku nyimego, nwang’u ebedieng’ ungo i kum bedomoth migi, man ebemito ebim wi yioyic migi.​—2 Kor. 1:24.

19. Nimakere ku 2 Lemkei 32:7, 8, pirang’o cwinywa ucikere nibedo tek kadok Sitani ubeii i dhogwa saa ceke de?

¹⁹ Sitani Wonabali ma tie jakwor mwa ma dit, biweko ngo ninyayu ragedo i kum dhanu ceke ma gibetimo ni Yehova. (1 Pet. 5:8; Nyu. 2:10) Sitani ku dhanu ma gibetimo ire gibiii nicero thier ma wabetimo ni Yehova. Ento wabijigo ngo nyanok de nitimo ni Yehova kadok saa ma wanwang’u nia lworo umondo i iwa de! (Poi. 7:21) Ng’ei nia Yehova ni kudwa, man ebimedere nikonyowa kadok saa ma jukwero tic mwa.​—Som 2 Lemkei 32:7, 8.

20. Imaku yub mi timo ang’o?

²⁰ Dong’ wan ceke wabed ku nen ma rom ku mir umego mwa mi rundi ma kwong’a, ma giyero ni judongo pa gavmenti mi rundi migi kumae: “Tek en e atira i wang’ Mungu ya wawinj i beng’wu ma sagu ma ba Mungu, wupok wun: kum wacopo weko yero pi gin ma waneno ku ma wawinjo de ngo.”​—Tic. 4:19, 20.