1-2. (a) E aera bwa ti aki riai ni kubanako ngkana e a katabuakaki ara taromauri? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

N 2018, e raka i aon 223,000 taan tataekina te rongorongo ae raoiroi aika maeka n aaba ake e katabuakaki iai ara mwakuri ke e tutukaki n aanga tabeua. Ti aki kubanako n aei. N aron ae ti reiakinna n te kaongora are mai mwaina, a kantaningaia Kristian ni koaua bwa a na bwainikirinaki. (2Tim. 3:12) N aki ongea te tabo ae ti maeka iai, ma e kona te tautaeka ni karina ni katabuaka taromaurian Atuara ae Iehova ae tatangira.

² Ngkana e baireia te tautaeka are ko mena i aana bwa e na katabuaka taromaurian Iehova, tao ko kona ni kangai: ‘Te koaua bwa e a bua akoara iroun te Atua ngkana ti bwainikirinaki? E na toki taromaurian Iehova ngkana e a katabuakaki te mwakuri? I riai ni mwaing nakon te aba ae I inaomata iai n taromauria te Atua?’ Ti na maroroakin titiraki akanne n te kaongora aei. Ti na nora naba arora ae ti kona iai n teimatoa n taromauria Iehova ngkana e a katabuakaki ara mwakuri, ao baika ti aki riai ni karaoi.

3. Ni kaineti ma 2 I-Korinto 11:​23-27, tera te bwainikirinaki are e rinanona te abotoro Bauro, ao tera reireiara man ana katoto?

³ Ngkana e a katabuaka ara taromauri te tautaeka, ti kona n iangoia bwa e a aki kakabwaiaira te Atua. Ma uringnga are tiaki nanona bwa e a aki kukurei Iehova iroura ngkana ti bwainikirinaki. Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E bon akoaki iroun te Atua. E kakabwaiaaki bwa e korei reeta aika 14 n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti, ao  bon te abotoro ngaia ibukia aomata aika tiaki I-Iutaia. E ngae n anne, e bon aitara naba ma te bwainikirinaki ae korakora. (Wareka 2 I-Korinto 11:​23-27.) E reke reireiara man rongorongoni Bauro bwa Iehova e aki totokoi bwainikirinaia ana toro aika kakaonimaki.

4. E aera ngkai ti riribaaki irouia kaain te aonnaba?

⁴ E kaotia Iesu bwa e aera ngkai ti riai ni kantaningaa te kakaaitara. E taekinna bwa ti na ribaaki ibukina bwa ti aki arona aroia kaain te aonnaba. (Ioa. 15:​18, 19) Ngkana ti bwainikirinaki, tiaki nanona bwa e a aki kakabwaiaira Iehova. Ma e kaotaki iai bwa ti kakaraoa ae raoiroi!

5. A kona aomata aika taani kakaaitara ni katoka taromaurian Iehova? Kabwarabwaraa.

⁵ A aki kona aomata aika taani kakaaitara ni katoka taromaurian te Atua ae Iehova ae moan te mwaaka. A bati ake a a tia ni kataia ni karaoa anne, ma a bon aki tokanikai. Iangoa te baere riki n te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba. N te tai anne, a kakorakoraia ni bwainikirinia ana aomata te Atua taian tautaeka n aaba aika bati. E aki tii katabuakaki aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova irouia kaain te bwaatei ae te Nazi i Tiaman, ma bon te tautaeka naba n Aotiteria, Kanata, ao aaba riki tabeua. Ma nora te bwai ae riki. N 1939 ngke e moanaki te buaka, iai taan uarongorongo aika 72,475 ni kabutaa te aonnaba. E kaotaki n taian ribooti bwa n tokin te buaka n 1945 ao man ana kakabwaia Iehova, ai 156,299 mwaitiia taan uarongorongo. E raka i aon uoua te tai okiokini mwaitiia!

6. Baikara uaa aika raraoi aika kona n reke man te kakaaitara? Taekina te katoto.

⁶ N oneani mwin ae ti na maaka te kakaaitara, ti kaungaaki iai bwa ti na kabatiaa riki ara beku ibukin Iehova. N te katoto, a maeka te taanga teuana ae iai natiia ae uarereke n te aba ae katabuakaki iai ara taromauri iroun te tautaeka. N oneani mwin are a na maaku, a a moana aia beku bwa bwaiania aika katoatai. Ibukin anne, e a kitana ana mwakuri ae bubura boona iai neiere te aine. E taku teuare te mwaane bwa ngkai e a katabuakaki te mwakuri, a a rangi ni bati aika titiraki ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova. Ibukin anne, e noria bwa e a bebete riki karekeaia ana reirei n te Baibara. Ma iai riki te bwai ae raoiroi ae reke mani katabuakan te  mwakuri. E taekinna te unimwaane temanna n te aba anne, bwa a bati ake a a tia ni katoka aia beku ibukin Iehova, ake a a manga iririi bobotaki ngkai ao ni manga uarongorongo.

7. (a) Tera reireiara man Nakoaia Ibonga 26:​36, 37? (b) Tera ae ko na karaoia ngkana e a katabuakaki ara mwakuri?

⁷ Ngkana a katabuaka ara mwakuri taani kairiribai, a kantaningaira bwa ti na maaku ao ni katoka ara beku ibukin Iehova. Irarikini katabuakan ara mwakuri, a kona ni kabutiinako rongorongora aika kewe, a kanakoia bureitiman bwa a na tuoi ara auti, a katikira nako matan te kaboowi, ke ni karabuutinia tabeman i buakora. A kantaningaira bwa ti na maaku ngkana a kona ni karabuutinia tabeman i buakora. Ma ngkana ti kariaia bwa ti na maaku ibukini baike a karaoi, ai aron ae ti a manga boni katabuaka ara taromauri i bon iroura. Ti aki kani katotongia naake a taekinaki n Nakoaia Ibonga 26:​36, 37. (Warekia.) Ti na bon aki kariaia te maaku bwa e na kamemeerea ke ni katoka ara beku ibukin Iehova. Ti onimakina raoi Iehova ao ti aki buannano. (Ita. 28:16) Ti tataromwaaka n ukera ana kairiri Iehova. Ti ataia ae ngkana e boutokaira, e bon aki kona naba te tautaeka n aomata ae te kabanea ni mwaaka n tukira mani kakaonimakira n taromauria Atuara.​—Ebera 13:6.

8-9. (a) Tera te motinnano ae a riai ni karaoia atun utu nako ke Kristian n tatabemania nako? (b) Tera ae kona ni buoka te aomata ni karaoa ana motinnano ae tamaroa?

⁸ Ngkana e a katabuakaki te taromauri n te aba are ko mena iai, ko bae n iangoia bwa ko riai ni mwaing nakon te aba ae ko inaomata iai ni beku iroun Iehova. Anne bon am motinnano ao akea ae e kona ni karaoia ibukim. A noria tabeman bwa e ibuobuoki rinanoan te baere a karaoia Kristian n te moan tienture ngke a bwainikirinaki. Imwini karebanaan Tetebano n uaa matena irouia taani kairiribai, a a uamaenako taan rimwin Iesu ake i Ierutarem nakon aonon Iutaia ao Tamaria, ao a rokoroko naba i Boinike, i Kubero, ao i Antioka. (Mat. 10:23; Mwa. 8:1; 11:19) Ma ake tabeman a noria bwa imwin te bwainikirinaki are rotiia Kristian ake n te moan tienture, e baireia te abotoro Bauro bwa e na aki kitani taabo ake e totokoaki iai te uarongorongo. Ma e karuanikaia maiuna ibukin tataekinan te rongorongo ae raoiroi ao kakorakoraaia taari ni kaawa ake e korakora iai te bwainikirinaki.​—Mwa. 14:​19-23.

⁹ Tera reireiara man rongorongo aikai? A riai mataniwin utu n tatabemania nako ni karaoi aia motinnano ibukin te mwaing. Imwaini bairean anne, e riai n tataroakinna ao n iangoa raoi aroia ana utu, ao baika raraoi ao aika aki raraoi ake a kona n riki ngkana a mwaing. A riai Kristian n “uotii oin uotaia” n tatabemania nako, n te itera aei. (IKar. 6:5) Ti aki riai ni kabuakakaia n aia motinnano.

10. Tera te kaetieti ae e na anga te aobiti n tararua ao unimwaane?

¹⁰ Ko na kangaa n teimatoa n taromauria Iehova ngkana e a katabuakaki ara mwakuri? E na anga kaetieti ao kairiri aika manena te aobiti n tararua nakoia unimwaane n te ekaretia, ni kaineti ma aron rereken te amwarake n taamnei, te bobotaki n taromauri, ao tataekinan te rongorongo ae raoiroi. Ngkana e aki kona te aobiti n tararua n reitaki ma unimwaane, a na buokiko unimwaane ma kaain te ekaretia ni kabane bwa kam na teimatoa n taromauria Iehova. A na anga te kaetieti ae boraoi ma te kairiri are n  te Baibara ao n ara boki ni Kristian.​—Mat. 28:​19, 20; Mwa. 5:29; Ebera 10:​24, 25.

11. E aera bwa ko kona ni kakoauaa ae e na bon rereke te amwarake n taamnei, ao tera ae ko kona ni karaoia ibukini kamanoan amwarake n taamnei akanne?

¹¹ E berita Iehova bwa a na bon teimatoa ana toro ni kanuaaki n te amwarake n taamnei. (Ita. 65:​13, 14; Ruka 12:​42-44) Ngaia are ko kona ni kakoauaa bwa e na boni kabanea ana konaa ana botaki Iehova n anganiko te bae ko kainnanoia ibukini kateimatoaan am onimaki. Ma tera ae ko kona ni karaoia? Ngkana e a katabuakaki te mwakuri, karekea te tabo ae ko na karabaa iai am Baibara ao amwarake n taamnei riki tabeua. Taratara raoi bwa ko na aki katikui amwarake n taamnei ake a boreetiaki ke ake a mena ni baika uouotaki n aron te tareboon, n te tabo ae a kai kuneaki iai. Ti riai ngaira n tatabemanira nako ni karaoi mwaneka aika kakawaki ibukini kateimatoaan ara onimaki.

12. A na kangaa unimwaane ni bairei bobotaki n te aro ae aki otara?

¹² Ao tera aron te taromauri ni katoa wiki? Ane a na bairea unimwaane te anga ae ko kona iai ni kaakaei bobotaki n te aro ae aki otara. A kona ni baireia bwa tii tabeman aika a na bobotaki, ao a na bae naba ni bibita te tai ao te tabo n taromauri. Ko kona ni buoka kamanoaia taari man arom n aki bati ni kakarongoa ngkana ko roko n te taromauri ke ngkana ko a kitanna. Tao ko riai naba n oneiko ni kunnikai aika tiaki onea n taromauri bwa kam aonga n aki ataaki.

13. Tera reireiara mairouia taari ake n te Soviet Union ngkoa?

¹³ Ni kaineti ma te uarongorongo, a kona ni kakaokoro baika riki n te tabo teuana ma teuana. Ma ti tangira Iehova ao ti kan tataekina ana Tautaeka n Uea nakoia aomata, ngaia are e na bon reke ara anga n uarongorongo. (Ruka 8:1; Mwa. 4:29) E taku te tia korea rongorongon rimoa ae Emily B. Baran ni kaineti ma aia uarongorongo Ana Tia Kakoaua Iehova n te Soviet Union ngkoa: “Ngke a tuangaki taani Kakoaua iroun te tautaeka bwa a aikoa kona n uarongorongo, a a mamaroro ma kaain rarikia, raoia ni mwakuri, ao raoraoia. Ngke a a kabureaki ibukin aroia aei, a a manga uarongorongo nakoia raoia ni bure.” E ngae ngke e katabuakaki aia mwakuri taari n te Soviet Union ngkoa, ma a bon aki katoka aia uarongorongo. Ngkana arona bwa e a katabuakaki te mwakuri n te tabo are ko mena iai, ko bia kamatoaa naba nanom n aroia taari aikai!

14. Tera ae ti kauringaki bwa ti na aki karaoia n Taian Areru 39:1?

¹⁴ Tarataraa raoi te bwai ae ko taekinna. Ngkana e a katabuakaki te mwakuri, ti riai n ataa ara “tai ni kainabwabu.” (TeMin. 3:7) Ti aki riai n taekini baika riai ni karabaaki  n aron araia taari, ara tabo ni bobotaki, aron ara uarongorongo, ao aron rereken amwarake n taamnei. Ti na aki kaotii rongorongo aikai nakoia kaain te tautaeka ke nakoia raoraora ao ara koraki n te aba are ti mena iai, ke n aaba riki tabeua. Ngkana ti karaoa aei, ti kona ni karuanikaia maiuia taari.​—Wareka Taian Areru 39:1.

15. Tera ae e na kataia ni karaoia Tatan nakoira, ma tera ae ti riai ni karaoia?

¹⁵ Tai kariaia kangaanga aika uarereke bwa a na karaureira. E ataia Tatan ae e na aki teimatoa te utu ngkana a unraa kaaina. (Mareko 3:​24, 25) E na bon teimatoa Tatan ni karekea te iraraure i marenara. N te aro anne, e kantaningaira bwa ti na manga boni buaka i marenara ao ti a aki buakanna.

16. Tera ana katoto ae raoiroi Sister Gertrud Poetzinger?

¹⁶ A riai naba n taratara raoi Kristian aika ikawai n te onimaki ni kaineti ma te itera aei. Iangoi aia katoto taari aine aika kabiraki, aika Gertrud Poetzinger ao Elfriede Löhr. A uaia ni kabureaki naakai ma taari aine riki tabeman n ana tabo ni kaikain te Nazi. E a moanna ni bakantang Gertrud iroun Elfriede ngke e anganga te kaungaunga nakoia taari aine ake tabeman n te tabo anne. Imwina riki, e namakina te maamaa Gertrud ao e bubutiia Iehova buokana. E korea aei: “Ti riai n reireinira ni butimwaea te koaua ae bon iai aika konabwai riki nakoira ao a bati riki mwiokoaia.” E kangaa n tokanikai Gertrud i aon te bakantang? E iaiangoi riki aroaron Elfriede aika raraoi ao anuana ae te momoaaomata. N te aro aei, e a manga nakoraoi reitakina ma Elfriede. A teimatoa maiuia aine aikai ni karokoa kainaomataaia ao a kakaonimaki ni beku iroun Iehova ni karokoa tokini maiuia i aon te aba. Ngkana ti kakorakoraira n tokanikai i aon ara kangaanga i marenara ma tarira, ti na bon aki karekea te iraraure.​—IKoro. 3:​13, 14.

17. E aera bwa ti aki riai ni kan rarabakau?

¹⁷ Tai kan rarabakau. Ngkana ti mutiakina te kaetieti are ti karekea mairouia taari mwaane aika mwiokoaki, ti na bon totokoi kangaanga. (1Bet. 5:5) N te katoto, n te aba teuana ae katabuakaki iai ara mwakuri, a anga te kaetieti taari mwaane aika mwiokoaki bwa a na aki tibwainako booki taan uarongorongo. Ma e iangoia te tari te mwaane ae te bwaiania bwa e ataibwai riki ao e a tibwainako booki. Tera mwina? E aki maan imwin ana uarongorongo n te tai ae aki baireaki ma taari tabeman, ao a a titirakinaki irouia bureitiman. A bon ririmwiaki irouia kaain te tautaeka ao a anai booki ake a tibwatibwai. Tera reireiara n aei? Ti riai n ongeaba n te kaetieti e ngae naba ngkana ti taku bwa ti ataibwai riki. E na bon teimatoa  Iehova ni kakabwaiaira ngkana ti ongeaba irouia taari mwaane ake e mwiokoiia bwa taani kairiri i buakora.​—Ebera 13:​7, 17.

18. E aera bwa ti aki riai ni katei tuua aika bati aika akea riaia?

¹⁸ Tai katei tuua aika bati aika akea riaia. Ngkana a katei tuua aika bati unimwaane, a na boni karawawataia taari. E uringa te baere riki i Czechoslovakia ngkoa Brother Juraj Kaminský ngke e katabuakaki te mwakuri, ao e taku: “Ngke a a katikaki unimwaane aika bati ao taari mwaane ake a mwiokoaki, tabeman taani kariri n te ekaretia ao n aono tabeua a a katei tuua ibukin aroaroia taan uarongorongo ao a karinani baike a riai ni karaoi ao ake a aki.” E aki anganira Iehova te inaomata ni karaoi tuua ibukia taari. Te aomata ae katei tuua aika bati aika akea riaia e aki kamanoia taari, ma e a kataia n ueana aia onimaki.​—2Kor. 1:24.

19. Ni kaineti ma 2 Rongorongo 32:​7, 8, e aera bwa ti kona n ninikoria n aki ongei ana kakorakora Tatan?

¹⁹ E na bon teimatoa te tia kairiribai nakoira ae Tatan te Riaboro, ni kataia ni bwainikirinia ana toro Iehova aika kakaonimaki. (1Bet. 5:8; TeKao. 2:10) A na boni kataia Tatan ma ana koraki ni katabuaka taromaurian Iehova. E ngae ngke ti maaku ma ti na bon aki katoka ara beku ibukin Iehova! (TuaKau. 7:21) E tei n ara itera Iehova, ao e na bon teimatoa ni buokira e ngae naba ngkana e a katabuakaki ara mwakuri.​—Wareka 2 Rongorongo 32:​7, 8.

20. Tera ae ko motinnanoia bwa ko na karaoia?

²⁰ Ti bia kamatoaa nanora n aroia taari ake n te moan tienture, ake a tuangia taan tautaeka ake n aia bong ni kangai: “Ngkana e eti i matan te Atua bwa ti na ongo riki iroumi nakon te Atua, ao motikia i bon iroumi. Ma ti aki kona ngaira ni katoka tataekinani baike ti nori ma n ongo.”​—Mwa. 4:​19, 20.