1, 2. (1) ¿Jamüsü nnojotka ponuin waaʼin süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

SOʼUJEE settienpüroʼu 2017 sünainmüin akoosütoʼu 2018, alanaʼaleeshiʼiya suulia 223.000 na wawalayuu kepiakana suluʼu mma eere süpülajünüin naʼyataain nümüin Jeʼwaa. Nnojotsü ponuin waaʼin tia süka watüjaain saaʼu müliainjatüin waaʼin atumawaa maʼaka wekirajaainnapain sünain ekirajaaya 27 (2 Tim. 3:12). Jaʼitashii jalain kepiain waya, eesü süpüla napülajüin woulia waʼyataain nümüin Jeʼwaa na sülaülakana mma.

² Eesüjaʼa müle tü wasakireʼerakat suluʼu waaʼin sutuma süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa: «¿Nnojoishiche talatüin Jeʼwaa wamaa süpülajünaka waʼyataain nümüin? ¿Ooʼuleʼenneenache waya suulia aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa? ¿Shiache anaka aluʼu takolojoole suluʼumüin wanee mma naata eere nnojoluin süpülajünüin taʼyataain nümüin Jeʼwaa?». Sünain ekirajaayakat tüü wasouteerü eʼipajee tia pütchikat. Wekirajaweerü anain tü waaʼinrajatkat süpüla ayatüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa jaʼitasü süpülajünüin woulia otta kasain nnojoluinjatüin waaʼinrüin.

3. (1) ¿Kasa müliaka atuma naaʼin Pablo saashin 2 Corinto 11:23-27? (2) ¿Kasa wayaawataka aaʼu sükajee tü alatakat nümüin Pablo?

³ Süpülajünüle waʼyataain nümüin Jeʼwaa, eesüjaʼa jülüjale waaʼin nnojolin talatüin Jeʼwaa wamaa. Nnojotpejeʼe müin tia mayaa. Jülüjataa waaʼin nukuwaʼipa chi aluwataaushikai Pablo, talatüshi Jeʼwaa nümaa. Ashajüshi nia 14 karaloʼuta namüin na anoujashiikana, eesü tia karaloʼutakat suluʼu tü Ashajuushikat süka griego jee müshia nia, aküjashi pütchi namüin na wayuu nnojoliikana  judíoin. Müliapejeʼe naaʼin atumawaa (paashajeʼera 2 Corinto 11:23-27). Sükajee tü alatakat nümüin Pablo, wayaawata aaʼu nuuʼulaain Jeʼwaa napüleeruaanüin aaʼin na anoujashiikana.

4. ¿Jamüshii kanainka waya naaʼin na manoujainsaliikana?

⁴ Nüküjain Jesuu jamüin müliainjatka waaʼin atumawaa. Naashin niakai, kanainshii waya naaʼin na manoujainsaliikana süka nnojoluin wanaawain waaʼin namaa (Juan 15:18, 19). Süpüleeruaanüle waaʼin, nnojotsü süsirüin nnojoluin talatüin Jeʼwaa wamaa. Apüleeruaanüsü waaʼin süka anain tü kasa waaʼinrakat.

5. (1) ¿Nountuinche na wayuukana nooʼuleʼerüin waya suulia aʼwaajaa Jeʼwaa? (2) ¿Kasa alataka soʼunnaa tü atkawaa kanüliakat Segunda Guerra Mundial?

⁵ Isasü nachiki na wayuukana nooʼuleʼerüin waya suulia aʼwaajaa chi Maleiwa pülashikai maʼin. Watta naalii na nüʼünüükana Maleiwa ooʼuleʼereeka waya suulia aʼwaajaa nia, amülapejeʼe neʼe naaʼinrüin tia. Jülüjataa waaʼin tü alatakat soʼunnaa tü atkawaa kanüliakat Segunda Guerra Mundial. Watta naalii sülaüla mma müliaka atuma naaʼin na anoujashiikana nünain Jeʼwaa. Nnojoishii nayain neʼe aaʼinrüin tia na chejeʼewaliikana Alemania, na kanüliapuʼukana nazi, naaʼinrüinya tia na aluwataashiikana saaʼu Australia, Canadá otta waneirua aluwataalii saaʼu mma. Eepejeʼe wanee kasa anasü maʼin alataka nutuma Jeʼwaa. Awainmalaashii na anoujashiikana. Mayaapejeʼe eejanain paala 72.475 Aküjalii pütchi soʼu 1939 wanaa sümaa suʼttüin tü atkawaakat. Sujutaapa tia atkawaakat soʼu 1945 eejana 156.299 Aküjalii pütchi.

6. (1) ¿Kasa eeka süpüla kooʼomüin watuma soʼu müliain waaʼin atumawaa? (2) Püküja süchiki tü naaʼinrakat wanee wawala sümaa nuʼwayuuse.

⁶ Eeshii nnojoliire waya mmoluin seema müliain waaʼin atumawaa, kooʼomüinpejeʼe waʼyataain nümüin Jeʼwaa soʼu süpülajünüin woulia. Jülüjataa waaʼin tü naaʼinrakat wanee wawala sümaa nuʼwayuuse, joʼuuchon chi nachonkai soʼu tia, kepiashii naya suluʼu wanee mma eere süpülajünüin naʼyataain nümüin Jeʼwaa. Nnojoishii naya ooʼulaain suulia anoujaa sutuma neimmolojunüin, pürekutsootshi rekulaat chi wawalakai otta tü nuʼwayuusekat suuʼulaain wanee aʼyatawaa eere sükanajüin wainma nneerü süpüla pürekutsooluinjatüin shia. Naashin chi wawalakai wainma wayuu atüjaweeka saaʼu jamüin süpülajünaka naʼyataain na Aküjaliikana pütchi. Müsüjeseʼe mapüleein namüin na wawalayuukana nekirajüin wayuu sünain tü Wiwüliakat. Eesü kasa anasü sünainjee süpülajünüin anoujaa noulia.  Naashin wanee laülaashi kepiakai suluʼu tia mmakat, wainma anoujashii akayalaakana paala nuulia Jeʼwaa, aleʼejüshii naya nachikuaʼa sünain tü outkajawaakat otta sünain aküjaa pütchi.

7. (1) ¿Kasa watüjaka sünainjee Levítico 26:36, 37? (2) ¿Kaseerü paaʼinraka süpülajünüle puulia aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa?

⁷ Neimmolojeein waya na mojulaashiikana süpüla wooʼulaain suulia waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Eeshii naküjale alawaa wachiki, eeshii naluwataale pulusiia sünain asaijaa wepia, namaale waya laülaapialuʼumüin jee püreesale natuma waneinnua wawalayuu. Napüreesajirüin naya wawalayuukana shiiʼiree shiyoʼujaainjatüin waaʼin. Meena wakaalinjakai naaʼin na mojulaashiikana waapüle waaʼin sünain mmoluu. Nnojotpejeʼe shiain waaʼinreein tü naaʼinrakat na wayuu aküjünakana achiki suluʼu Levítico 26:36, 37 (paashajeʼera). Nnojoleena waya ashokulajaain jee ooʼulaain suulia aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa sünainjee weimmolojunüin. Nia weʼitaaka anain waaʼin Jeʼwaa otta nnojotsü waapüin waaʼin sünain mmoluu (Is. 28:16). Nia wachuntaka amüin Jeʼwaa süpüla nuʼunirüin wakuwaʼipa. Watüjaa aaʼu nükaalinjeenain waya süpüla waʼyataain waneepia nümüin jaʼitasü süpülajünüin tia woulia natuma na sülaülakana mma (Heb. 13:6).

8, 9. (1) ¿Kasa naneeküinjatka na wayuu laülaakana saaʼu napüshi? (2) ¿Kasa akaalinjeenaka waya süpüla anain süneekia tü kasa waaʼinrajatkat?

⁸ Eeshiijaʼa wasakireʼerüle suluʼu waaʼin shiale anain wakolojoole suluʼumüin wanee mma naata sünainjee süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Wayainjana aneekaka tia süka waaʼin wamüiwaʼa. Eeshii wawalayuu aneekakana nakolojooin sükajee nekirajaain sünain tü naaʼinrakat na anoujashii namaiwajanakana. Jamüsüjaʼa süchikijee nuʼutunuin aaʼin Esteban, akolojooshii na anoujashii chajanakana Jerusalén chamüin Judea otta Samaria, eeshii na oʼunakana chamüin Fenicia, Chipre otta Antioquía (Mat. 10:23; Aluw. 8:1; 11:19). Eepejeʼe waneinnua wawalayuu nnojoliikana akolojooin sükajee nekirajaain sünain tü naaʼinrakat chi aluwataaushikai Pablo, makatüshi nia eejachire müliain nia atumawaa saaʼujee nunoujain. Naaʼinrüin tia sükajee ayateein nia sünain aküjaa pütchi otta nütütüleʼereein naaʼin na anoujashii kepiakana suluʼu tia mmakat (Aluw. 14:19-23).

⁹ ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Na wayuu laülaakana saaʼu napüshi, nayainjana aneekaka nakolojooinjanale jee makatüinjanale naya suluʼu tü mma apülajünakalü aluʼu naʼyataain nümüin Jeʼwaa. Oʼuraajüinjanapejeʼe naya palajana otta nayaawatüinjatü saaʼu shiale anain tia sümüin napüshi jee kaseerüin mojuin aluʼu tia namüin. Natüjaainjatü aaʼu na anoujashiikana nnojoluinjatüin noʼotuin naaʼu na waneinnua tü kasa choʼujaakat sümüin napüshi (Gal. 6:5). Makalaka nnojoluin anain mojule wanüiki nachiki na akolojookana.

10. (1) ¿Kasa süküjeetka Weteet wamüin? (2) ¿Kasa naküjeetka na laülaashiikana wamüin?

¹⁰ ¿Kasache waaʼinrajatka süpüla ayatüin waʼwaajüin Jeʼwaa soʼunnaa süpülajünüin woulia? Süküjeerü Weteet namüin na laülaashiikana tü naaʼinrajatkat süpüla süntajatüin wamüin tü choʼujaakat sümüin wanoula, jamüinjatüin sukuwaʼipa tü outkajawaakat otta tü aküjaakat pütchi. ¿Jama kapüleere sümüin Weteet süküjain namüin na laülaashiikana tü naaʼinrajatkat? Ekirajaweena naya sünain tü Wiwüliakat otta sünain tü karaloʼuta ayuʼluushikat sünainjee süpüla naküjain wamüin tü waaʼinrajatkat (Mat. 28:19, 20; Aluw. 5:29; Heb. 10:24, 25).

11. (1) ¿Jamüshii wanoujainjanaka sünain naapeerüin wamüin Jeʼwaa tü icheinjatkalü atuma wanoula? (2) ¿Kasa waaʼinrüinjatka süka tü kasa anainjatkalü atuma wanoula?

¹¹ Nüküjain Jeʼwaa nnojoluinjatüin kasain  choʼujaain namüin na anoujashiikana süpüla anain nanoula (Is. 65:13, 14; Luc. 12:42-44, TNM). Makalaka wanoujeein sünain naapeerüin wamüin Jeʼwaa sükajee nupueulose tü icheinjatkalü atuma wanoula. Eepejeʼe tü kasa waaʼinrajatkat. Süpülajünapa waʼyataain nümüin Jeʼwaa, wachajaainjatü eeinjatüle wounjuluin tü Wiwüliakat otta waneirua kasa süpülajatka anain wanoula, jaʼitasü suluʼuin shia karaloʼuta jee shiale suluʼu tableta otta serulaat. Anainjatü suunjulia watuma suulia süntünüin anain. Wachajaainjatü sukuwaʼipa süpüla ayatüin ichein wanoula soʼunnaa süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa.

12. ¿Kaseerü naaʼinraka na laülaashiikana süpüla noutkajaain na anoujashiikana?

¹² ¿Ayateenache waya outkajaain? Aa, nakumajeerü akuwaʼipa tia na laülaashiikana süpüla nnojoluin weʼnnüin sünain outkajawaa. Eeshiijaʼa naküjeenale wamüin paliʼirawalinjanain waya sünain outkajawaa otta naatawalinjatüin tü piichi woutkajaainjatkalü aluʼu jee naatawalinjatüin tü oora woutkajaainjatkalü oʼu. ¿Kasache waaʼinrajatka süpüla nnojoluin sütüjaanüin aaʼu woutkajaain? Nnojotsü emetuluinjatüin wanüiki wantapa jee woʼunapa. Eesüjaʼa nnojoleerüle waʼatüin wanain wanee washeʼin eekai süpülajatüin outkajawaa.

13. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü naaʼinrakat na wawalayuu chajanakana suluʼu tü mma Unión Soviética münapuʼukat?

¹³ ¿Ayateenache waya aküjain pütchi? Aa, wachajaweerü akuwaʼipa tia süka alin wapüla Jeʼwaa otta aashajaweeshii waya süchiki nukuwaʼipa sünain aluwatawaa (Luc. 8:1; Aluw. 4:29). Naatawaijeetpejeʼe sukuwaʼipa tü aküjaakat pütchi sainküin tü mmakat. Eesü wanee wayuu ashajüt süchiki kasa alatüirü, Emily Baran sünülia. Anuu tü süshajakat süchiki tü naaʼinrakat na Aküjalii pütchi chajanakana suluʼu tü mma Unión Soviética münapuʼukat: «Wanaa sümaa süpülajünüin noulia na anoujashiikana naashajaainjanain süchiki tü nanoujakalü anain, aashajaashii na Aküjaliikana pütchi süchiki tü nanoujakalü anain namaa na kepiakana naʼütpünaa, na naʼyataajiraakana amaa otta namaa na naʼaleewainyuukana. Wanaa sümaa püreesain naya atumawaa nekirajüin na wane püreesashiikana süpüla nanoujiraain wanaa namaa». Ayatüshii aküjain pütchi naya wawalayuukana mayaapejeʼe süpülajünüin noulia. Shia waaʼinrajatka tia müleka süpülajünüle woulia waküjain pütchi eere kepiain waya.

14. ¿Kasa nnojoleetka waaʼinrüin müleka jaa wamüle sümüin tü sümakat Salmo 39:1?

¹⁴ Nnojo waküjain namüin na waneinnua süchiki tü waaʼinrakat. Soʼu süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa, koʼutuinjana waya müleka wasakinnüle süchiirua tü waaʼinrakat (Ecl. 3:7). Wounjulajüinjatü süchiki jalain woutkajaain, kasain waaʼinrüin süpüla waküjain pütchi, jalejeekualüin wapüla tü wekirajaakalü anain otta kasaichin nanülia na wawalayuukana. Nnojotsü waküjainjatüin tia namüin na pulusiiakana, namüin waʼaleewainyuu jee namüin wapüshi  jaʼitashii kepiain naya suluʼu wanee mma naatajatü. Waküjale süchiki tia, eeshii süpüla jamüin atumawaa na wawalayuukana (paashajeʼera Salmo 39:1).

15. (1) ¿Kasa waaʼinreeka nutuma Satanaa? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin mojujiraain waya?

¹⁵ Nnojo mojujiraain waya sünainjee kasa eekai eein neʼe. Nütüjaa aaʼu Satanaa mojuin nakuwaʼipa na wayuukana müleka mojujiraale naya (Mar. 3:24, 25). Makalaka mojujiraweein waya nutuma. Nnojotsü shiain keeʼireein naaʼin watkaainjanain nümaa, atkaajiraweeshii waya nutuma.

16. ¿Kasa saaʼinraka tü wawalakat Gertrud Poetzinger?

¹⁶ Jaʼitakajeʼe na anoujashii laülaakana aaʼin sünain anoujaa, eejüinjatü naaʼin suulia mojujiraain naya namaa na waneinnua. Jülüjataa waaʼin jamüin sukuwaʼipa tü wawalakat Gertrud Poetzinger sümaa tü wawalakat Elfriede Löhr. Naya wawalayuukana, aneekünüshii naya süpüla chainjanain iipünaa. Püreesashii naya sümaa waneirua wawalayuu natuma na kanüliapuʼukana nazi. Achunjasü tü wawalakat Gertrud saaʼujee sütüjain maʼin süpüleerua sütütüleʼerüin naaʼin na waneinnua tü wawalakat Elfriede. Mapa japüika tü wawalakat Gertrud saaʼujee müin sukuwaʼipa jee suchuntaka kaalinwaa nümüin Jeʼwaa. Anuu sünüiki: «Nnojotsü mojushiinjatüin wamüin eere wanee wawala atüjaleeka maʼin woulia jee aapünaka amüin wanee aʼyatawaa». ¿Kasa saaʼinraka süpüla nnojoluin süchunjain? Shia jülüjaka saaʼin tü anakat sünain sukuwaʼipa tü wawalakat Elfriede. Anajiraaka naya nachikuaʼa. Ojuʼitüshii naya mapa suulia püreesaa jee ayatüshii naya aʼyataain nümüin Jeʼwaa noʼunaleepa iipünaamüin. Wanoutule sukuwaʼipa wanee kasa mojujiraaka atuma waya namaa na wawalayuukana, paaʼinweena waya otta nnojoleena nimeejüin waya Satanaa (Col. 3:13, 14).

17. ¿Jamüshii jaa wamüinjanaka sümüin tü aluwataanakalü anain waya?

¹⁷ Jaa müinjana waya sümüin tü aluwataanakalü anain. Shiale waaʼinrüin tü namakat na wawalayuu laülaakana wapüleerua, nnojoleerü mojuin wakuwaʼipa (1 Ped. 5:5). Jülüjataa waaʼin tü alatakat suluʼu wanee mma eere süpülajünüin aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa. Aküjünüsü namüin na wawalayuukana nnojoliinjanain neitajüin karaloʼuta. Eekalaka wanee pürekutsoot nnojoikai jaa müin, atüjaleeshia maʼin nia naaʼinruʼu. ¿Kasache alataka suluʼujee tia? Soʼu wanee kaʼi süchikijee naküjain pütchi, sütaʼülüin nia tü pulusiiakat namaa waneinnua wawalayuu jee nasakiijünaka süchiki tia. Eʼrajüna aaʼuchii naya sutuma tü pulusiiakat otta akotchojünüsü tü karaloʼuta neitajakat. ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Jaa müinjana waya sümüin tü aluwataanakalü anain jaʼitashii atüjain maʼin waya waaʼinruʼu. Aneerü wakuwaʼipa nutuma Jeʼwaa müleka jaa wamüle namüin na wawalayuu oʼunirakana sukuwaʼipa waʼyataain (Heb. 13:7, 17).

18. ¿Jamüsü nnojoluinjatka wachuntuin namüin na wawalayuukana wanee kasa nnojotka choʼujaain?

 ¹⁸ Nnojo wachuntuin namüin na wawalayuukana wanee kasa nnojotka choʼujaain. Mülieerü naaʼin watuma waaʼinrüle tia. Anuu tü alatakat suluʼu tü mma kanüliapuʼukat Checoslovaquia naashin chi wawalakai Juraj Kaminský: «Wanaa sümaa nataʼünnüin na wawalayuu oʼunirakana sukuwaʼipa waʼyataain namaʼaleʼeya kojuyashii laülaashii, eeshii wawalayuu laülaashii achuntaka namüin na anoujashiikana wanee kasa nnojotka choʼujaain. Karaloʼutaluʼusü natuma tü naaʼinrajatkat otta tü nnojoluinjatkat naaʼinrüin». Nnojoishii niʼitaain waya Jeʼwaa süpüla waküjainjatüin namüin na waneinnua kasain naaʼinrajatüin jee nnojoluinjatüin naaʼinrüin. Nnojoishii aaʼinmajünüin na wawalayuukana nutuma wanee anoujashi eekai nuchuntuin wanee kasa nnojotka choʼujaain. Alaülaajaweeshi nia naaʼu naaʼinrüle tia (2 Cor. 1:24).

19. ¿Jamüsü nnojoluinjatka shiyoʼujaain waaʼin neema Satanaa saashin 2 Crónicas 32:7, 8?

¹⁹ Ayateenaʼaya müliain aaʼin nutuma Satanaa na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa (1 Ped. 5:8; Alat. Map. 2:10). Shia keeʼireeka naaʼin Satanaa namaa na nümaajanakana napülajüin woulia waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Nnojoliipejeʼe waya ayoʼujaainjanain aaʼin neema (Deut. 7:21). Nükaalinjain waya Jeʼwaa otta ayateeria naaʼinrüin tia jaʼitasü süpülajünüin waʼyataain nümüin (paashajeʼera 2 Crónicas 32:7, 8).

20. ¿Kasa nnojoluinjatka puuʼulaain oulia?

²⁰ Shia waaʼinra tü naaʼinrakat na anoujashii namaiwajanakana, anuu nanüiki namüin na aluwataashiikana: «Jüchajeʼera jaaʼin jiakanainnua sünain müleka anashiire nümüin Maleiwakai jiainjanain woonooin amaa anüikü suulia nünüikü niakai. Wayakana, nnojoliijaʼa süpüla wooʼulaainjanain suulia aashajawaa süchikü tü kasa weʼrakat otta tü waapakat süka wacheʼe» (Aluw. 4:19, 20).