1-2. (a) Nĩkĩ tũtaĩle kũseng’a ũthaithi witũ wakũnwa maluvuku? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

MWAKANĨ wa 2018, atavany’a ma ũvoo mũseo mbee wa 223,000 manekalaa kũndũ ũthaithi witũ ũkũnĩtwe maluvuku kana ũkasiĩĩwa. Ũndũ ũsu ndũtũseng’asya. O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, Aklĩsto ma w’o nĩmesĩ no nginya mathĩnw’e. (2 Tim. 3:12) O na twĩthĩwe twĩkalaa va, silikalĩ no ikũne maluvuku kũmũthaitha Ngai witũ wĩ wendo, Yeova, tũtataĩĩe.

² Silikalĩ ya nthĩ ĩla wĩkalaa ĩkakũna maluvuku kũmũthaitha Yeova, nũtonya kwĩkũlya makũlyo ta aa: ‘Kw’o kũthĩnw’a kwonanasya Ngai nũekie kũtwenda? Kw’o kũkũnwa maluvuku no kũtume tũeka kũmũthaitha Yeova? Nĩnaĩle kũthamĩĩa nthĩ ĩngĩ ndonya kũmũthaitha Ngai nĩ na ũthasyo?’ Twĩneenea makũlyo asu ĩsomonĩ yĩĩ. O na nĩtũũneenea kĩla tũtonya kwĩka nĩ kana tũendeee kũmũthaitha Yeova wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku, na nĩtũũneenea itei ila twaĩle kwĩsiĩĩanĩa nasyo.

3. Ĩandĩko ya 2 Akolintho 11:23-27 yonanĩtye mũtũmwa Vaulo akwatiwe nĩ mathĩna meva o na kau aĩ mũĩkĩĩku, na ngewa yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?

³ Silikalĩ ĩkakũna ũthaithi witũ maluvuku, nĩvatonyeka tũkeyusũĩĩsya kana Ngai nũekie kũtũathima. Ĩndĩ lilikana kana kũthĩnw’a kũyonanasya kana Yeova nũtũthatĩe. Kwasũanĩa ngelekany’o ya mũtũmwa Vaulo. Vate nzika, Ngai nĩwamwĩtĩkĩlĩte. Nĩwamũnengie ndaĩa nene ya kũandĩka  valũa 14 syĩ nthĩnĩ wa Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto, na aĩ mũtũmwa kwa andũ ma mbaĩ ingĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwathĩniw’e mũno. (Soma 2 Akolintho 11:23-27.) Ngewa ya mũtũmwa Vaulo yĩtũmanyĩsya kana Yeova nĩwĩtĩkĩlasya athũkũmi make aĩkĩĩku mathĩnw’e.

4. Nĩkĩ tũmenetwe nĩ nthĩ?

⁴ Yesũ nĩwaeleisye nĩkĩ tũtaĩle kũseng’a twoona tũithĩnw’a. Aisye kana tũkamenwa nũndũ tũi ma nthĩ. (Yoa. 15:18, 19) Kũthĩnw’a kũyonanasya kana Yeova nũekete kũtũathima. Vandũ va ũu, kwonanasya kana tũendeee kwĩka kĩla kyaĩle!

5. Avĩnganĩsya no mamine ũthaithi wa Yeova? Elesya.

⁵ Avĩnganĩsya mayĩsa kũmina vyũ ũthaithi wa Ngai Mwene Vinya W’onthe, Yeova. Aingĩ nĩmatatĩte ĩndĩ makasindwa. Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie ĩvinda ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Ĩvinda yĩu silikalĩ mbingĩ nĩsyathĩnisye mũno andũ ma Ngai. Wĩa wa Ngũsĩ sya Yeova nĩwakũniwe maluvuku nĩ kyama kya Nazi kĩla kyasumbĩkĩte Germany, na ũkakũnwa maluvuku nĩ silikalĩ sya Australia, Canada, na nthĩ ingĩ. Ĩndĩ maũndũ maendie ata? Mwaka wa 1939 yĩla kaũ ũsu wambĩĩe, kwaĩ na atavany’a 72,475 nthĩ yonthe. Ĩndĩ livoti syonanasya kana ĩtina wa kaũ ũsu kũthela mwaka wa 1945, kwaĩ na atavany’a 156,299 nũndũ Yeova nĩwaathimĩte andũ make. Ũtalo wa atavany’a wongelekile mbee wa kũndũ kwĩlĩ!

6. Nĩ maũndũ meva maseo matonya kwĩkĩka twavĩngwa? Nengane ngelekany’o.

⁶ Kũvĩngwa no kũtwĩkĩe vinya tũmũthũkũme Yeova mũnango vandũ va kwĩthĩwa na wia mwingĩ. Kwa ngelekany’o, ve mwana-a-asa ũmwe na mũka maĩ na kana kanini mekalaa nthĩ silikalĩ ĩkũnĩte ũthaithi witũ maluvuku. Vandũ va kũkĩa na maiolanga ũthũkũmi woo, matwie kwambĩĩa ũvainia wa kĩla ĩvinda. Mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwatiie wĩa waĩvawa nesa nĩ kana ongelange ũthũkũmi wake. Nake mwana-a-asa ũsu aisye kana kũkũnwa maluvuku kwatumie andũ aingĩ menda kũmanya mũnango ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. Na nũndũ wa ũu, ambĩĩaa kwĩmanyĩsya na andũ Mbivilia kwa nzĩa yĩ laisi. Ve ũseo ũngĩ maluvuku asu maetie. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi nthĩ ĩsu aisye kana andũ aingĩ ala maekete kũmũthũkũma Yeova nĩmambĩĩe ĩngĩ kũthi maũmbanonĩ na mambĩĩa kũtavany’a.

7. (a) Ĩandĩko ya Alivai 26:36, 37 yĩtũmanyĩsya kyaũ? (b) Wĩa witũ wakũnwa maluvuku ũkeeka ata?

 ⁷ Yĩla amaitha maitũ makũna ũthaithi witũ maluvuku, methĩawa mekwatĩtye kana nĩtũũtelema na tũieka kũmũthaitha Yeova. O na no manyaĩĩkye maũvoo ma ũvũngũ ĩũlũ witũ, makatũma asikalĩ moke kũvekesa nyũmba sitũ, makatũtwaa kotinĩ na lasima, kana makova amwe maitũ. Methĩawa mekwatĩtye nĩtũũtelema atĩ nũndũ nĩmovie amwe maitũ. Tũketĩkĩla kũlikwa nĩ wia nũndũ wa maũndũ ala maendeesye, nĩ laisi mũno tũkethĩa tũyĩkũna maluvuku o ithyĩ ene. Tũyĩtĩkĩla kũtutya ala andũ mawetetwe nthĩnĩ wa Alivai 26:36, 37. (Soma.) Tũyaĩle kwĩtĩkĩla kũkĩlw’a vinya nĩ wia mũvaka tũolange ũthũkũmi witũ kana tũeke vyũ kũmũthũkũma Yeova. Nĩtũmwĩkwatasya Yeova vyũ na tũyĩtĩkĩlaa kĩndũ o na kĩmwe kĩtũtelemye. (Sav. 27:1) Nĩtũmũvoyaa Yeova atũtongoesye. Nũndũ nũtũtetheeasya, nĩtwĩsĩ kana vai silikalĩ ĩtonya kũtuma tũeka kũmũthaitha twĩ aĩkĩĩku o na ethĩwa yĩ vinya ata.—Aevl. 13:6.

8-9. (a) Nĩ ũtwi wĩva ene mĩsyĩ kana Aklĩsto ala angĩ maĩle kwĩka? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mũndũ eke ũtwi mũseo?

⁸ Ethĩwa silikalĩ ya nthĩ yenyu nĩyakũna maluvuku ũthaithi witũ, no wĩkũlye kana nĩwaĩle kũthamĩĩa nthĩ ĩngĩ, vala ũtonya kũmũthũkũma Yeova wĩ na ũthasyo. Ũsu nĩ ũtwi mũndũ waĩle kwĩyĩkĩa. Kwa ngelekany’o, andũ amwe nĩmonaa ve vata wa kwamba kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa kĩla Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa meekie mathĩnw’a. Yĩla amaitha mamũkimangie Sitivini na mavia nginya akw’a, amanyĩw’a ala maĩ Yelusaleme nĩmathamĩĩie Yutia na Samalia, o na angĩ mathi isionĩ sya vaasa syĩ Voenike, Kuvolo, na Andiokia. (Mt. 10:23; Meko 8:1; 11:19) Ĩndĩ angĩ namo no malilikane kana yĩla Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa mathĩniw’e ĩngĩ, mũtũmwa Vaulo ndaathamĩĩa kĩsio kĩngĩ ĩndĩ ekalile o kũu kwaĩ ũvĩnganĩsya. Alikilye thayũ wake mũisyonĩ kwa kũendeea kũtavany’a ũvoo mũseo na kwĩkĩa vinya ana-a-asa ala mekalaa ndũanĩ ila kwaĩ na ũvĩnganĩsya mwingĩ vyũ.—Meko 14:19-23.

⁹ Ngelekany’o isu syĩtũmanyĩsya kyaũ? Mwene mũsyĩ nĩwe waĩle kũmanya nĩmeũthama kana maithama. Atanamba kwĩka ũtwi, nĩwaĩle kũvoya na aisũanĩa andũ make nesa, vamwe na moseo na mothũku ala mũsyĩ wake ũtonya kwona mathama. Kwoou no twasye ũndũnĩ ũũ kana kĩla Mũklĩsto “akakua mũio wake mwene.” (Aka. 6:5) Tũyaĩle kũsilĩla angĩ nũndũ wa ũtwi woo.

10. Ovisi wa ũvonge vamwe na atumĩa makatũtongoeasya ata?

¹⁰ Ũtonya kũendeea kũmũthaitha Yeova ata wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku? Ovisi wa ũvonge ũkatavya atumĩa ma kĩkundi kyaku myolooto na maũndũ ma vata ĩũlũ wa ũndũ mũtonya kũkwata lĩu wa kĩ-veva, ũndũ mũtonya kũmbana kwondũ wa ũthaithi, na ũndũ mwaĩle kũtavany’a ũvoo mũseo. Ethĩwa ovisi wa ũvonge ndũtonya kũneena na atumĩa, no maũtetheesye wĩ na ala angĩ kĩkundinĩ mũendeee kũmũthaitha Yeova. Atumĩa makatwonasya kĩla twaĩle kwĩka maatĩĩe ũtao ũla wĩ Mbivilianĩ na mavukunĩ maitũ ma Kĩklĩsto.—Mt. 28:19, 20; Meko 5:29; Aevl. 10:24, 25.

11. Nĩkĩ waĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana ũkakwataa lĩu wa kĩ-veva, na ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũsũvĩe lĩu ũsu?

¹¹ Yeova nĩwathĩte athũkũmi make kana makaĩthaw’a nesa kĩ-veva. (Isa. 65:13, 14;  Luka 12:42-44) Kwoou no wĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana ũseũvyo wake ũkeeka kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũũtetheesye kũendeea kwĩkala wĩ mũĩkĩĩku. Ĩndĩ waĩle kwĩka ata? Ĩvinda yĩla twakũnwa maluvuku, mantha vandũ vaseo ũvithe Mbivilia yaku na mavuku angĩ ala ũtonya kwĩthĩwa wĩ namo. Nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩ metho ndũkaie syĩndũ isu sya vata vandũ itonya kwoneka na mĩtũkĩ, syĩthĩwe nĩ mavuku matumbĩthye kana wĩthĩwe wĩkĩĩte syĩndũnĩ ta simũ. Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩka kĩla ũtonya nĩ kana aendeee kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu.

12. Atumĩa matonya kũvangĩthya maũmbano ata ũkethĩa tũkoombanaa tũteũmanyĩka nĩ amaitha maitũ?

¹² Nao nata kũmbana vamwe kĩla kyumwa kwondũ wa ũthaithi? Atumĩa makavangĩthasya ũndũ ũkaendaa maũmbanonĩ ũteũmanyĩka nĩ amaitha maitũ. Nĩvatonyeka makavanga mũkomanae mwĩ tũkundi tũnini, na no mekale maivĩndũanga vala mwaĩle kũkomana na saa sya maũmbano. No ũtetheesye kũsũvĩa ana-a-asa maku kwa kũneena na wasya mũnini ũendete na umĩte maũmbanonĩ. Nĩvatonyeka tũkethĩwa twaĩle kwĩkĩa ngũa ta tũtaendete maũmbanonĩ nĩ kana andũ maikambĩĩe kwĩkũlya makũlyo.

13. Ngewa ya ana-a-asa ma nthĩ ĩla tene yeetawa Soviet Union yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹³ Nao nata wĩa wa kũtavany’a? Maũndũ maitonya kũvw’anana kĩla vandũ. Ĩndĩ nĩtũmwendete Yeova na nĩtũtanĩaa kũtavya angĩ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wake. Kwoou tũikaĩwa nĩ ũndũ wa kwĩka nĩ kana tũtavany’e. (Luka 8:1; Meko 4:29) Mũsomi wa maũndũ ma tene wĩtawa Emily B. Baran nĩwawetie ĩũlũ wa wĩa wa kũtavany’a wa Ngũsĩ sya Yeova ila syatwĩe nthĩ ĩla tene yeetawa Soviet Union. Aisye: “Yĩla silikalĩ yatavisye etĩkĩli kana mayaĩle kũtavany’a ĩũlũ wa mũĩkĩĩo woo, Ngũsĩ syambĩĩaa ũneenany’a na atũi, ala angĩ wĩanĩ, na anyanya moo. Yĩla kũtavany’a kwatumie Ngũsĩ itwawa kambinĩ sya kũthũkũmĩthya andũ wĩa mũmũ, syatavasya ala angĩ moovetwe ĩmwe.” O na kau ana-a-asa maitũ nthĩ ĩsu nĩmakũnĩtwe maluvuku, mayaaeka kũtavany’a. Wĩa wa kũtavany’a ũkesa kũkũnwa maluvuku nthĩ ĩla wĩkalaa, twĩkwĩkĩa vinya wĩatĩĩa ngelekany’o ya ana-a-asa asu!

14. Savuli 39:1 ĩtonya kũtũtetheesya tũikakwatw’e nĩ kĩtei kĩva?

¹⁴ Ĩthĩwa wĩ metho na kĩla ũũweta. Yĩla wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku nĩtwaĩle kũmanya kana ve “ĩvinda ya kũvindya.” (Mũta. 3:7) No nginya twĩsũvĩe tũikawete kĩndũ kyaĩle kwĩthĩwa kĩ kĩmbithĩ, ta masyĩtwa ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, vala tũkũmbanĩa, ũndũ tũtwaĩĩasya wĩa witũ wa kũtavany’a, na ũndũ tũkwataa lĩu wa kĩ-veva. Tũyaĩle kũtavya silikalĩ ũvoo ũsu, kana kũtavya anyanya maitũ na andũ  ma mũsyĩ o na ethĩwa metũkũlya mate na ũthũku, methĩwe mekalaa nthĩ yitũ kana nthĩ ĩngĩ. Tũkaelya kũkwatw’a nĩ kĩtei kĩu, tũtuma ana-a-asa maitũ malika mũisyonĩ.—Soma Savuli 39:1.

15. Satani akatataa kwĩka ata, na twaĩle kwĩka ata twĩsũvĩane na kĩtei kĩu?

¹⁵ Ndũketĩkĩlye tũmaũndũ tũnini tũtume tũaanĩka. Satani nĩwĩsĩ kana vai nyũmba ĩũngama yĩ mbaanĩku. (Mko. 3:24, 25) Kĩla ĩvinda akatataa kũtũaany’a. Akeekaa ũu ekwatĩtye kana vandũ va kũmũkita, twĩambĩĩa kũkita ana-a-asa maitũ.

16. Mwĩĩtu-a-asa Gertrud Poetzinger atũtiĩe ngelekany’o yĩva nzeo?

¹⁶ O na Aklĩsto aimu kĩ-veva nĩmaĩle kwĩsiĩĩa maikakwatw’e nĩ kĩtei kĩu. Kwasũanĩa ngelekany’o ya eĩtu-a-asa elĩ maĩ etĩkĩw’a mauta. Ũmwe nĩ Gertrud Poetzinger na ũla ũngĩ nĩ Elfriede Löhr. Moovetwe vamwe na eĩtu-a-asa angĩ kambinĩ ya kũthĩnĩsya andũ ya Nazi. Gertrud nĩwambĩĩie kũmwĩw’ĩa Elfriede kĩwĩu nũndũ aumĩasya eĩtu-a-asa asu angĩ maĩ kambinĩ maũvoo ma kũmekĩa vinya mũno. Ĩtina Gertrud nĩweewie nthoni nũndũ wa ũndũ ũsu na amwĩkaĩla Yeova amũtetheesye. Aandĩkie ũũ: “Yĩla angĩ me na ũtonyi mwingangĩ kwĩ ithyĩ kana me na ianda mbingĩ kwĩ ila twĩ nasyo, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩtĩkĩlana na kĩu.” Eekie ata nĩ kana aeke kwĩthĩwa na kĩwĩu? Gertrud nĩwasũanĩie nguma nzeo ila Elfriede waĩ nasyo na ũndũ andũ meew’aa me eanĩe me nake. Nũndũ wa ũu, nĩwambĩĩie kũmwona ta mũnyanyae. Elĩ nĩmaumie kambinĩ ĩsu ya kũthĩnĩsya andũ me aima, na maendeea kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku nginya mũthya. Tweekĩa kĩthito tũmine mathĩna ala me katĩ witũ na ana-a-asa maitũ, vai kĩndũ kĩkatuma tũaanĩka.—Ako. 3:13, 14.

17. Nĩkĩ tũtaĩle kwĩthĩwa na mĩtavyo?

¹⁷ Ndũkethĩwe na mĩtavyo. Twaatĩĩa ũtao ũla tũũnengwa nĩ ana-a-asa aĩkĩĩku na me na ianda, tũkeevathana na mathĩna maingĩ. (1 Vet. 5:5) Kwa ngelekany’o, nthĩ ĩmwe vala wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku, ana-a-asa ala me na ianda nĩmavangĩthisye ũndũ atavany’a matonya kũtavany’a me maũndũnĩ moo, na mamatavya maikanengane mavuku yĩla meũtavany’a. Ĩvinda yĩmwe mwana-a-asa ũmwe vainia e vamwe na angĩ nĩmatwie kũtavany’a me maũndũnĩ moo. Ĩndĩ mwana-a-asa ũsu oonie tawe wĩsĩ mũno, na nũndũ wa ũu athi anengete andũ mavuku. Kwaendie ata? Ĩvinda ĩnini ĩtina wa kũtavany’a, we na amwe waĩ namo nĩmakũlilw’e makũlyo nĩ asikalĩ. Veonekana athũkũmi amwe ma silikalĩ nĩmamaatĩĩte, na makathi mosanĩtye mavuku ala manenganĩtwe. Kĩu kĩtũmanyĩsya kyaũ? Nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao ũla twanengwa o na ethĩwa twĩona ta ithyĩ twĩsĩ  nesanga. Mavinda onthe Yeova nũtũathimaa twaatĩĩa kĩla tũũtavw’a nĩ ana-a-asa ala ũmanyuvĩte matongoesye katĩ waitũ.—Aevl. 13:7, 17.

18. Nĩkĩ twaĩle kwĩsiĩĩa tũikekĩĩe angĩ mĩao ĩtamatethya?

¹⁸ Ndwaĩle kwĩkĩĩa angĩ mĩao ĩtamatethya. Atumĩa mekĩĩa andũ mĩao ĩtamatethya matumaa maũndũ meta. Mwana-a-asa wĩtawa Juraj Kaminský nũlilikanaa kĩla kyeekĩkie ĩvinda yĩla wĩa witũ wakũnĩtwe maluvuku nthĩ ĩla tene yeetawa Czechoslovakia. Aisye: “Ĩtina wa ana-a-asa ala maĩ na ianda na atumĩa aingĩ kũkwatwa, ana-a-asa amwe matongoetye ikundinĩ na mĩthyũlũlũkonĩ nĩmambĩĩie kwĩkĩĩa atavany’a mĩao ya tũmaũndũ tũla maĩle kwĩka na tũla mataĩle kwĩka.” Yeova ndatũnengete kĩanda kya kwĩkĩa ana-a-asa motwi. Mũndũ ũkwĩkĩĩa andũ angĩ mĩao ĩtamatethya ndethĩawa aimasũvĩa. Vandũ va ũu, ethĩawa aisumbĩka mũĩkĩĩo woo.—2 Ako. 1:24.

19. Kwosana na ĩandĩko ya 2 Mavinda 32:7, 8, nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na ũkũmbaũ o na Satani eeka ata?

¹⁹ Mũmaitha witũ mũnene, Satani ũla nĩwe Ndevili, ndakaeka kũthĩny’a athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova. (1 Vet. 5:8; Ũvu. 2:10) Satani na andũ make makatataa kũkũna maluvuku kũmũthaitha Yeova. Ĩndĩ tũi na kĩtumi kya kwĩthĩwa na wia mwingĩ nginya tũeke kũmũthũkũma Yeova! (Kũt. 7:21) Yeova e ngalĩ yitũ, na eendeea kũtũkwata mbau o na wĩa witũ wakũnwa maluvuku.—Soma 2 Mavinda 32:7, 8.

20. Ũtw’ĩte kwĩka ata?

²⁰ Ekai tũtw’e vyũ kwĩka ta ana-a-asa maitũ ma ĩvinda ya atũmwa, ala matavisye atongoi ma ĩvinda yoo ũũ: “Ethĩwa nĩ ũndũ waĩlĩte methonĩ ma Ngai kũmwĩthukĩĩsya inyw’ĩ vandũ va kũmwĩthukĩĩsya Ngai, tw’ai inyw’ĩ ene. Ĩndĩ ithyĩ, tũitonya kũeka kũneena ĩũlũ wa maũndũ ala twonete na kwĩw’a.”—Meko 4:19, 20.