Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 28

Hiou Lachi a Chɛhowa Piɛiyo o Yɔŋ Bɛɛ mi Masaa Waa Kɛɛlu Naa

Hiou Lachi a Chɛhowa Piɛiyo o Yɔŋ Bɛɛ mi Masaa Waa Kɛɛlu Naa

“Nyɛ yɔnuŋ mi ŋ cha, nduyɛ, mi ŋ tuɛi yo, ŋ nɔla mi ŋ pɛŋgi suɛi a ndu okɔɔ le.”—WALTA. 4:​19, 20.

CHONDII 122 Sim Yi, Nɔ Dialuŋ Kalaŋ!

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-2. (a) Le yɛɛ kɔndɔfili nɔ mbo bii naa le te masaa waa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

O WƆSI 2018 niŋ, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa hiouwɔɔ 223,000 wa o lɛŋii nda kɛɛlu wali naa kpou ɔɔ o tiŋ ndo niŋ ni. Hei cho suɛi kɔndɔfili bii naa le. A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ yɛ, Kilisiɔŋaa tonyaa nɔ ma wa nyɛpalaa kɔl. (2 Timo. 3:​12) Ba o ba naŋ wa, lepum ŋ ve kɔl te mi masaa waa kɛɛlu naa Mɛlɛka naa kaalaa Chɛhowa piɛiyo.

2 Te masaa waa kɛɛlu num pɛ Chɛhowa piɛiyo o lɛŋnde numndeŋ niŋ, naapum ma nyunaŋ aa, ‘Baa nyɛpalaa nda tusi naa choo wo chɔm ni maa Mɛlɛka tambu kɔl a naa? Baa ŋ nɔ pa miŋ mal Chɛhowa piɛiyo? Baa I kɔŋnuŋ o lɛŋnde cheleŋ niŋ naa ya nɔla mi piɛi Mɛlɛka hɛnɛkɛ wa?’ Ŋ cho nyunalaŋ ndaŋ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ naŋ hiau lachi a Chɛhowa piɛiyo yɛ, a nyɛ naŋ nɔ miŋ fafaŋndo te o yɔŋ pɛ mi masaa waa kɛɛlu naa.

BAA NYƐPALAA NDA TUSI NAA CHOO WO CHƆM NI MAA MƐLƐKA TAMBU KƆL A NAA?

3. A mɛɛ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 11:​23-27 dimi yɛ, nyɛpalaa kuɛɛ ndoo komallɛ Pɔɔl, nduyɛ, yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o nyɛ yɔŋnuŋ ndu wo niŋ?

3 Te masaa waa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo, miŋ yiyaŋ maa Mɛlɛka niŋ lɛ kɔl a naa le. Kɛ loonuŋ maa, nyɛpalaa nda tusi naa choo wo chɔm naa maa Chɛhowa tambu kɔl a naa le. Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ a Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo. Mɛlɛka ndoo naŋ kɔl a ndu tau. Mbo sɔla dikeŋnaŋndo le yaulaŋ 14 o yaula maKilikiilaŋ niŋ poonyiaa. Nduyɛ, mi Chiisu viam ndu le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o wanaa ve ŋChuu le wa lo. Kɛ a koŋ kpou, mi nyɛpalaa kala kalaa komal ndu. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 11:​23-27.) Ŋ pɛɛku o nyɛ yɔŋnuŋ Pɔɔllo niŋ maa, mi Chɛhowa chɛl le mi nyɛpalaa komal buɛiyaa nduaa laalaŋnda.

4. Le yɛɛ waŋnda tul lɛ naa leyɛ?

4 Mi Chiisu tɛɛsiaa sabu naŋ nɔ miŋ wa nyɛpalaa kɔllo. Mbo dimi maa a cho naa yɛleŋ tul kanifuule, ŋ cho le chieeŋndo hoo le. (Chɔŋ 15:​18, 19) Pesiŋ bɛɛ nyɛpalaa nda tusi naa choo wo chɔm naa maa Chɛhowa tambu kɔl a naa le. Kɛ o chɔm maa nyɛ cho o kɛndɔɔ wo naŋ cho tosaa ni.

BAA Ŋ NƆ MIŊ MAL CHƐHOWA PIƐIYO LE MƐƐ MASAA WAA KƐƐLU NAA YƐ?

5. Baa waŋchieeyaa taaniŋnda nɔla pa ma kinda piɛile Chɛhowaleŋ? Tɛɛsiaawɔ.

5 Mɛlɛka kpou kpou wo Chɛhowa cho ni. Lelaŋ, waŋchieeyaa taaniŋnda nɔla ma kinda piɛile ndɔleŋ te. A bɔɔbɔɔ kindiŋ niŋ kɛ ma dema. Tofawɔ nyɛ yɔŋnuŋ a teleŋ Chɔu Chieeŋ Diiŋ Ndɔɔ wo. O teleŋ koŋ niŋ, mi masaa o lɛŋii bɔɔbɔɔ niŋ tusi wanaa Mɛlɛkaa nyɛpalaa kala kalaa choo. Ma kɛɛlu wali Seiyaa Chɛhowaa o ve ko o lɛŋnde Chamani leŋ niŋ te, kɛ o Ɔsiteeliaa, Kanada a o lɛŋii cheleŋnde niŋ bɛɛ. Kɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mɛɛ chɔuwo kanduŋ a wɔsi 1939, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa 72,475 wa chieeŋndo balɔɔ silɔ ni. Kɛ mi konaa chɔm maa a mala Chɛhowaa, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa 156,299 wa niŋ ni mɛɛ chɔuwo chuu a wɔsi 1945. Mi wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa chɔɔlu handɔŋ lechoo tau!

6. Sɔɔŋ kɛndɛŋ kuɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te a tusi naa pɛ nyɛpalaa choo? Chɔmndo taamaseliiyo.

6 Mi nyɛpalaa chɔɔlu naa yoomuaŋ luei le hiouwɔɔ lachi a Chɛhowa piɛiyo ŋ ve a isiooŋ te. Le taamaseliiyo, pɔnɔɔ a lanɔ pilɛ nɔ poombɔ pɔmbɔɔ wo wa o lɛŋnde masaa waa kɛɛlu wali naa leŋ niŋ. Kɛ siooŋii bii nda ma chalnuŋ te. Ma kandu pɛŋ kɔɔfale lɔɔlɔɔleŋ tosaa. Mi laa ndɔ mal wali ndaa paawa ndu tau wo le kɔɔfaleŋ tosaa. Mi pɔnɔɔ dimi maa, mi kɛɛlu nda kɛɛlu nda koŋ ndo tosa mi wanaa bɔɔbɔɔ yeema le sinaa tau a Seiyaa Chɛhowaa okɔɔ. Fulamakɔɔlioo wa ni, i wa tɛtɛlɛ le mbo kandu pɛɛkula Baabuilaŋ a waŋnda. Mi kɛɛlu koŋ chuu vɛlɛ wanaa cheleŋ fulamakɔɔli kɛndɔɔ. Mi bɛndu kunda pilɛ o lɛŋnde leŋ niŋ dimi maa, mi wanaa bɔɔbɔɔ ndaa mal Chɛhowa piɛiyo wa kandu vɛlɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ a o wali pollo niŋ.

7. (a) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o Lɛvitikɔɔ 26:​36, 37 niŋ? (b) Yɛɛ ŋ cho yɛ tosa te masaa waa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo?

7 Te yaamɔɔwaa naa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo, ma yiyaŋ maa siooŋnde cho naa biyɔɔ, okoŋ miŋ chalnuŋ. O faŋaŋ ndɔ o naa kɛɛloo Chɛhowa piɛiyo kɔɔli, ma pɛŋgɛla choolaŋ a naa okɔɔ. Ma vem vɛlɛ polisiiya le ma kɔ mɛɛndiaŋ chiɛila naalaŋ. Nduyɛ, ma kuɛ a naa o lemasa a kaka, ɔɔ ma dɔu pɛŋ apum o chiɛi manyumndo niŋ. Ma yiyaŋ maa, siooŋnde cho naa biyɔɔ le mɛɛ nda dɔu puaapiliaa naa a tiŋ o chiɛi manyumndo niŋ yɛ. Kɛ te ŋ chɛl pɛ mi sɔɔŋ nda tosa muŋ ndoŋ luei naa sioonde, keŋ tosa miŋ vi ŋdial ɔɔ miŋ mal Chɛhowa piɛiyo. Pesiŋ bɛɛ ŋ yeema miŋ wa maa wanaa Lɛvitikɔɔ 26:​36, 37 soo a nda okɔɔ wa le. (Nuawɔ.) Ŋ chɛl mi siooŋnde dii naa dialloŋ ɔɔ mii kɛɛlu naa Chɛhowa piɛiyo le. Ŋ nɔ tiindaŋ kala kalaa o Chɛhowa niŋ, nduyɛ pesiŋ bɛɛ siooŋii cho naa le. (Aisaya 28:​16) Miŋ nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le nɛi chɔmaa. Nduyɛ ŋ sina maa a mala ndɔɔ, mɛɛ mɛɛ masale waŋchieeya nɔ kpaayaa, a nɔla ma kuuna naa Mɛlɛka naa piɛiyo o laalaŋndo choo le.—Hibu. 13:​6.

BAA I KƆŊNUŊ O LƐŊNDE CHELEŊ NIŊ?

8-9. (a) Kɛɛsiaa kuɛɛ Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ nɔ yɛ mbo tosa le ndupila ɔɔ le yuŋgu ndɔɔ? (b) Yɛɛ mala yɛ waŋndo mbo tosa kɛɛsiaa a taasi?

8 Te masaa waa kɛɛlu pɛ wali naa o lɛŋnde ŋ cho niŋndeŋ, naapum ma yiyaŋ te o bɛnda ma kuɛ o lɛŋnde cheleŋ niŋ naa ŋ nɔla ma piɛi Chɛhowa hɛnɛkɛ wa. Wana pila nɔ ni ma tosa kɛɛsiaa koŋ. Naapum, mi apum yiyaŋ a nyɛ Kilisiɔŋnda tosa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋndo mɛɛ nda tusi nda nyɛpalaa choo. Mɛɛ yaamɔɔwa lo Stiiviŋ vii viiyo haaa mbo wu, mi Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ faŋaŋ Chulusɛlɛm ma kuaŋnuŋ Chudiaa, Sameeliaa nduyɛ mi apum kua pɛŋ o lɛŋnde Foniisiaaleŋ niŋ, Saipulɔɔ, a Aŋtiɔɔ. (Maa. 10:​23; Walta. 8:​1; 11:​19) Kɛ mi apum yiyaŋ a taamasi Pɔɔllo okɔɔ. Mɛɛ nda tusi Kilisiɔŋnda nyɛpalaa cheleŋ choo o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, mi Pɔɔl kɛɛsiaa le mbo lo o fondaŋ nda kɛɛlu wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ wo. Nduyɛ, mbo luei yoomu ndɔɔ o kpundɔɔ niŋ le yooŋgu kɛndɔɔ pɛŋgɛlaa vɛlɛ a puaapiliaa wa o chieeŋ nyɛpalaŋ muŋ niŋnda yoomuaŋ lueiyo.—Walta. 14:​19-23.

9 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o konalaŋ ndaŋ niŋ? Bolle yuŋgu kɛ kɛ nɔ mbo tosa kɛɛsiaa a bandɔ, te o nɔ pɛ mbo kuɛ a yuŋgu ndɔɔ o lɛŋnde cheleŋ niŋ. Tuupa mbo tosa kɛɛsiaa, o nɔ mbo piɛi, nduyɛ mbo yiyaŋ nyɛkɛndɛi a bahawɛila yuŋgu ndɔɔ okɔɔ. O nɔ mbo yiyaŋ a simultaŋ ɔɔ tɔnɔla yuŋgu ndɔɔ sɔla niŋndaŋ, te a kuɛ pɛ o lɛŋnde cheleŋ niŋ. O hei niŋ, Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ nɔ mbo “muli nyunaa o Mɛlɛka lo” le kɛɛsiaa ndɔɔ. (Kalee. 6:​5) Ŋ nɔ miŋ kilul acheleŋnda yamɛi le kɛɛsiaa nda tosa wo le.

VƐƐ NAŊ HIAU YƐ LACHI A CHƐHOWA PIƐIYO TE MASAA WAA KƐƐLU NAA PƐ?

10. Nɛi chɔmaa kuɛɛ lɛuve a bɛnduaa kundaa yɔŋgu yɛ te masaa waa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo?

10 Vɛɛ ŋ hiau yɛ lachi a Chɛhowa piɛiyo te masaa waa kɛɛlu naa pɛ? Mi lɛuve yɔŋgu bɛnduaa kundaa nɛi chɔmaa vɛlɛ a kɛɛsiaalaŋ a mɛɛ naŋ sɔla nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ yɛ. Ma chɔm nda vɛlɛ mɛɛ naŋ nɔ miŋ bii bɔŋaŋndaŋ yɛ, nduyɛ a mɛɛ naŋ nɔ miŋ dimi yooŋgu kɛndɔɔ yɛ. Te lɛuve nɔla suukaŋndo a bɛnduaa kundaa le, mɛɛ bɛnduaa kundaa cho num a wanaa cheleŋ o kundaa niŋ mala mi la hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo. A cho nya nɛi chɔmaa fula o Baabuiyo niŋ a o yaula naalaŋ niŋndo ke.—Maa. 28:​19, 20; Walta. 5:​29; Hibu. 10:​24, 25.

11. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma nɔ tiindaŋndo maa a cho hiouwɔɔ lachi a nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ sɔlaa, nduyɛ, yɛɛ num bɛɛ nɔ yɛ ma tosa le muŋ mandaa?

11 Chɛhowa mɛi lediom maa, o cho wa buɛiyaa nduaa nyɛm mala nda le pɛɛkoo a ndu okɔɔ woŋ kioo. (Aisaya 65:​13, 14; Luku 12:​42-44) Lelaŋ, nɔ tiindaŋndo maa kɔɔna ndɔɔ cho tosa a sabu ma sɔla nyɛm mala num ma hiou lachi a ndu piɛiyo o laalaŋndo choo wo. Kɛ yɛɛ num bɛɛ nɔ yɛ ma tosa? Te o yɔŋ pɛ mi masaa waa kɛɛlu naa Chɛhowa piɛiyo o fonda naŋ cho wo, nuuviaa fondaŋ kɛndɛ kɛndɔɔ le Baabui numndo vɛlɛ a yaula kɔɔnaa cho toosiaa laŋ vioŋɔɔ. A boondii keŋ, mɛi nyɛm sɔvɛ waa lende o fondaŋ waŋnda nɔla ma che muŋ ndo le. Te o yɔŋ pɛ ma nɔ yaula naalaŋ o nyɛ num mapuuloo choo, mɛɛ ndu bɛɛ a nɔ ma veŋ ndu kpiŋ. Naa pilɛŋ pilɛŋnda kpou nɔ miŋ nuuviaa nɛila mala naa le loo o kala poŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo.

A mala Chɛhowaa, ŋ nɔla miŋ bii bɔŋaŋndaŋ siooŋii ve naa le (Tofa pɛl 12) *

12. Vɛɛ bɛnduaa kundaa kɛɛsiaa yɛ bɔŋaŋndaŋ waŋnda sina a laŋ okɔɔ le?

12 Kɛ vɛɛ naŋ cho yɛ wa bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ? Bɛnduaa kundaa cho kɛɛsiaa tosa mi bɔŋaŋndaŋ la wa biinɔŋndo waŋnda sina a laŋ okɔɔ le. Naapum a cho nɛi chɔmaa yɔŋgu le bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ o kundala pɔmbɔlaŋ niŋ, nduyɛ a cho wa teleŋndo a fondaa siŋgaa daandi daandi. Te a wa pɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋndo ɔɔ te la mal pɛ, soo toolo toolo yɔŋi ŋ luei puaapiliaa numnda o kpundɔɔ niŋ. A nɔ ma doviŋ mi waŋnda sina maa o bɔŋaŋndo le ŋ cho kɔlaŋ te.

O yɔŋ bɛɛ mi masaa waa kɛɛlu wali naa, ŋ mel yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le (Tofa pɛl 13) *

13. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ puaapiliaa wa o Lɔɔsiaa niŋ a lɛŋii balu ndu ve o ba teleŋ tase nda kɛɛlu wali naa loŋ ndo?

13 Le wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ ndu ndu, kɛɛsiaa pilɛ nɔla mbo tosaŋ te kanifuule, fondaŋ kɛ kɛ nɔ niŋ simullo o ndɔɔ. Kɛ ŋ kaala Chɛhowa nduyɛ ŋ nɔ yeemɛi le acheleŋnda dimullo a Masale ndɔleŋ okɔɔ. Le hei, miŋ nuuviaa nɛilaŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. (Luku 8:​1; Walta. 4:​29) Mi wana poonyiaa ŋsɔɔ pilɛ Ɛmili B. Balaŋ suaa a teleŋ tase nda kɛɛlu Seiyaa Chɛhowaa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o Lɔɔsiaa niŋ a lɛŋii balu ndu ve okɔɔ. Mbo dimi aa, “Mɛɛ masaa waa dimul Seiyaa Chɛhowaa maa a nɔ ma dimi yooŋgu kɛndɔɔ le, ma kandu suukaŋndo a wanaa nda tosa wallo wa, wanaa nda chiɛɛliaŋnda vɛlɛ a chaaŋaa ndaa. Nduyɛ te ndaa wou nda pɛ o chiɛila manyumndaŋ niŋ le hei, a dimul vɛlɛ wanaa nda komal loŋ nda yooŋgu kɛndɔɔ.” Mi che bɛɛ mi masaa waa kɛɛlu wali naa, kɛ mi puaapiliaa naa o lɛŋii keŋ niŋ hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Te o yɔŋ pɛ mi masaa waa kɛɛlu wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ naŋ cho wa, maa i wa num o kɔl le hiouwɔɔ lachi a ndu dimioo maa nda!

SƆƆŊ NAŊ NƆ MIŊ FAFAŊNDOŊ

Ŋ nɔ miŋ sina teleŋ naŋ nɔ miŋ meiyo (Tofa pɛl 14) *

14. Sila yɛɛ Sam 39:​1 ke yɛ naa?

14 Mandaŋ a mɛɛ ŋ suaa yɛ. Te masaa waa kɛɛlu wali naa pɛ, ŋ nɔ miŋ sina teleŋ naŋ nɔ miŋ “mɛiyo.” (Ikili. 3:​7) O cho sɔɔŋ kpou le naŋ nɔ miŋ soo a muŋ okɔɔ le. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ chɔm diola puaapiliaa a ndepiliaa naa, fondaŋ naŋ bii bɔŋaŋndo wo, a mɛɛ naŋ tosa wali pollo yɛ le. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ chɔm mɛɛ naŋ sɔla nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ yɛ le. Pesiŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ dimul masaa waa sɔɔŋ waa naa le. Nduyɛ, ŋ nɔ vɛlɛ miŋ dimul chaaŋaa naa naŋ chii baltaŋ nda ɔɔ wanayaŋ naŋ o lɛŋnde naaleŋ ɔɔ lɛŋnde cheleŋ niŋ te. Te ŋ dimul nda pɛ sɔɔŋ muŋ, mɛɛ ŋ cho puaapiliaa naa luei o kpundɔɔ niŋ.—Nuawɔ Sam 39:​1.

15. Yɛɛ Setana cho yɛ kindiŋndo le naa lueiyo tɛɛŋ, nduyɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?

15 Chɛl mi sɔɔŋ taaniŋndoŋ piɔu naa tɛɛŋ te. Setana sina maa chiɛi o chiɛi piɔuviaŋ pɛ tɛɛŋ, chiɛi koŋ o sim te. (Maki 3:​24, 25) Lelaŋ, teleŋ o teleŋ o cho kindiŋndo le piɔuviaŋndo lueiyo naa tɛɛŋ. O nɔ tiindaŋndo maa te o soliŋ pɛ nɛiyo hoo kpeku, ŋ cho kandɔɔ naapila chɔulabaa okoŋ, ŋ chɔulaba lɛ ndu le.

16. Taamaselii kɛndɛ kuɛɛ Yema Katuludi Poɛtsiŋga kɛsi yɛ?

16 Kilisiɔŋaa nɔ bɛɛ taasi Mɛlɛkaa wa nɔ ma mandaŋ yɔŋi nda del o yaŋɔɔleŋ ndeŋ niŋ. Tofawɔ taamasi ndepiliaa pɔyaŋnda a ŋiɔɔŋ, Katuludi Poɛtsiŋga nda Ɛlfilɛdi Lua. Mi kunda lemasa ndaa veelu aa Naasi wo duau nda o dɔɔŋgɔ ndaa kota waŋnda wo niŋ a ndepiliaa cheleŋ. Mɛɛ Ɛlfilɛdi wa sɔɔŋ kɔl dɛɛniaŋ yɔŋgoo o ndepiliaa cheleŋnda lo o dɔɔŋgɔ koŋ niŋ, mi Katuludi kandu ndu paŋalaa. Okoŋ kɔɔli, mi siɔmbulaŋ la bii Katuludi nduyɛ mbo piɛi Chɛhowa le mbo mal ndu haki. Mbo poonyiaa aa, “Ŋ nɔ miŋ paŋala acheleŋnda le mɛɛ nda nɔ kalaŋndaŋ ɔɔ taasioo ma hiau naa yɛ le.” Yɛɛ mala yɛ ndu mbo soliŋ kaa paŋalɛiyo o kɔl? Mbo handu kɔllo o suliŋnda kɛndɛla Ɛlfilɛdi ndoo nɔ laŋ choo vɛlɛ a mɛɛ o wa wana i chaŋyaŋ yɛ. Mɛɛ o tosa hei, mi chaŋyɛi kɛndɛi miiŋgu vɛlɛ nda tɛɛŋ. Nda ŋiɔɔŋ kpou ma mɛɛlu nda soli o dɔɔŋgɔ koŋ niŋ, nduyɛ ma lo Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo haaa ma chii wali Chɛhowaa o lɛŋndeŋ choo. Te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le bahawɛila luɛi naa tɛɛŋ naa puaapiliaa naalaŋ solioo, mɛɛ nyɛ o nyɛ nɔla mbo piɔu naa le.—Kolo. 3:​13, 14.

17. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ lɔɔlɔɔ miŋ tol nɛi chɔmaa nda ke naa wo kɔɔli?

17 Lɔɔlɔɔ tol nɛi chɔmaa nda ke numndo kɔɔli. Te ŋ tol pɛ nɛi chɔmaa puaapiliaa naŋ tiindaŋ nduyɛ ma wa chilaŋ chuaa wa kɔɔli, ŋ cho bahawɛilaŋ fafaŋ. (1 Pitɛ 5:​5) Le taamaseliiyo, o lɛŋnde pilɛ nda kɛɛlu wali naa leŋ niŋ, mi puaapiliaa cho chilaŋ chuaa wa dimul wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa maa a nɔ ma ke waŋnda yaulaŋ o wali pollo niŋ te. Kɛ mi puaapilɛnɔ pilɛ o wa kɔɔfanɔɔ wo, kɛɛ le nɛi chɔmaa koŋ tolɔɔ kɔɔli. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mɛɛ nda chii yooŋgu kɛndɔɔ dimi o baltaŋ niŋ, o viu bɛɛ le mi polisiiya bii nda. Polisiiya wa nda tolɔɔ kɔɔli, nduyɛ ma bii yaula nda ke waŋnda laŋ. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o nyɛ yɔŋnuŋ hoo wo niŋ? Ŋ nɔ miŋ tol nɛi chɔmaa nda ke naa wo kɔɔli o yɔŋ bɛɛ miŋ yiyaŋ maa o bɛnda le. Chɛhowa wa lɔɔlɔɔ a kɔl kɛndɛ, te ŋ tol pɛ nɛi chɔmaa puaapiliaa o yulu iso le chilaŋ chuaa wa kɔɔli.—Hibu 13:​7, 17.

18. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ fafaŋ sawalaŋ kɛsioo a ba naa?

18 Kɛsi sawalaŋ a ba num te. Te bɛnduaa kundaa kɛsi pɛ sawalaŋ a ba nda, koŋ tosa mi sɔɔŋ chɔɔlu kalu puaapiliaa choo. Mi Ŋgɔɔ Yuli Kamiŋski chɔm nyɛ ndoo yɔŋnuŋ teleŋ nda kɛɛlu wali naa o lɛŋnde ndaa veelu paandu aa Chɛkosilovakiaa leŋ niŋndo. Mbo dimi aa, “Mɛɛ nda bii bɛnduaa kundaa bɔɔbɔɔ, mi puaapiliaa koma lo chilaŋ chuaa wa apum kandu sawalaŋ kɛsioo a ba nda. Ma kandu puaapiliaa dimullo nyɛ nda nɔ ma tosa wo a o nda nɔ ma tosa le wo.” Chɛhowa ke wana o wana dioo le kɛɛsiaa tosaa le acheleŋnda le. Te waŋndo kɛsi pɛ sawalaŋ a ba ndɔ taama taama a teleŋ nda kɛɛlu hoo wali naa wo, mɛɛ o cho mala le o wa koŋ puaapiliaa nduaa le. Kɛ siiŋguu wo o wa koŋ ndupila masaa le laalaŋ ndaa ni.—2 Kɔliŋ. 1:​24.

FƐŊ BƐƐ MAL CHƐHOWA PIƐIYO LE

19. Mi che bɛɛ Setana cho naa kɔɔli, tiindaŋ yɛɛ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 32:​7, 8 ke yɛ naa?

19 Yaamɔɔnɔ naa bɛndoo cho Setana Masa Nyinaa Wɔɔŋnda ni. O cho kindiŋndo lɔɔlɔɔ le buɛiyaa Chɛhowaa nyɛpalaa tusioo choo. (1 Pitɛ 5:​8; Sɔɔŋ. 2:​10) Setana a wanaa cho ndu kɔɔli wa cho wa hiouwɔɔ lachi a kindiŋndo le naa kɛɛloo Chɛhowa piɛiyo. Kɛ o yɔŋ bɛɛ ma luei naa siooŋnde, pesiŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ mal Chɛhowa piɛiyo le! (Ditɔnɔ. 7:​21) Chɛhowa cho a naa latulu nduyɛ o cho hiouwɔɔ lachi a naa tooloo o yɔŋ bɛɛ ma kɛɛlu wali naa.—Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 32:​7, 8.

20. Yɛɛ num kɛɛsiaŋ yɛ o kɔl le tosaa?

20 Maa ŋ nɔŋnuŋ yiyaŋ pilɔɔ maa Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ. Mɛɛ masaa waa kɛɛlu wali ndaa, ma dimul nda aa, “Ɔɔ nyɛ wa o kɛndɛ Mɛlɛka o hɔl lo? Hɛnaŋ nyaa tosaa, baa hɛnaŋ Mɛlɛkaa tosaa? Nya pila la kiolu yamɛi. Kani fondole, nyɛ yɔnuŋ mi ŋ cha, nduyɛ, mi ŋ tuɛi yo, ŋ nɔla mi ŋ pɛŋgi suɛi a ndu okɔɔ le.”—Walta. 4:​19, 20.

CHONDII 73 Ke Naa Kɔl Sikpaa

^ pɛl. 5 Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te masaa waa kɛɛlu naa pɛ Chɛhowa piɛiyo? Buŋgɛi hei cho naa chɔm nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo, vɛlɛ a nyɛ naŋ nɔ miŋ fafaŋndo le halikpeŋ miŋ hiou lachi a Mɛlɛka naa piɛiyo.

^ pɛl. 59 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Fotueilaŋ kpou la cho chɔmndo Seiyaa Chɛhowaa cho o lɛŋii nda kɛɛlu wali naa o tiŋ ndo niŋ. Puaapiliaa cho bɔŋaŋndo biyɔɔ o lumui puaapilɛnɔɔ kɛsi wolɔɔlaŋ ndo niŋ.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔɔ cho hoo o ba miallo choo ni. O cho baltaŋ dɔwɔɔ a chuaa, nduyɛ mbo wa nɛilaŋ nuuviaa le mbo soo o ndu lo a Chɛhowa okɔɔ.

^ pɛl. 63 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Polisiiya bii puaapilɛnɔɔ ma wa ndu nyuuniaa a kunda ndɔɔ okɔɔ. Kɛ o dimul nda nyɛ o nyɛ le.