1-2. (a) Ekuma ke tufwete sivikila ko avo ayadi basimini e salu kieto? (b) Adieyi tubadika mu longi diadi?

MUNA mvu wa salu 2018, tezo kia 223.000 ma ateleki bazingilanga mu nsi zina vo e salu kieto kiasimwa yovo kiasiwa nkaku. Ediadi ke diasivi ko kwa yeto. Nze una twalongokele muna longi diaviokele, Akristu akieleka bazeye wo vo bangikwa bebangikwa. (2 Tim. 3:12) Kiakala nkia fulu tuzingilanga, ayadi balenda baka e nzengo za kinsalukisa yo kutusima vo twayambula sadila Yave wa Nzambi eto anzodi.

² Avo ayadi a nsi ozingilanga basimini e salu kia Mbangi za Yave, olenda kukiyuvula: ‘Nga o lubangamu lusonganga vo Nzambi utuvilakene? Nga o lubangamu lukakidila emvimba e salu kia Yave? Nga mfwete yaluka ku nsi yankaka kuna ndenda sadila Yave kondwa kwa nkaku?’ E longi diadi divana e mvutu za yuvu yayi. Tuvovela mpe una tulenda kwamanena sadila Yave avo e salu kieto kisiminu kumosi ye ntambu tufwete venga.

3. Landila e sono kia 2 Korinto 11:23-27, nkia mpil’a lubangamu kawanana lwau Paulu wa ntumwa? Adieyi tulongokele muna mbandu andi?

³ Avo ayadi basimini e salu kieto, tulenda yindula vo Nzambi utuvilakene. Kansi, sungamena vo lubangamu ke lusonganga ko vo Yave ke kutuyangalelanga diaka ko. Kasikil’owu, yindula e mbandu a Paulu wa ntumwa. Ke tuna ye lukatikisu ko vo Nzambi watoma kunyangalelanga. Wakala ye lau dia soneka nkanda 14 mia Sono ya Kingerekia ya Kikristu yo solwa kimana  kakala se ntumwa kwa esi zula. Kana una vo i wau, Paulu wasiwa kitantu yo bangikwa. (Tanga 2 Korinto 11:23-27.) E mbandu a Paulu itulongele vo Yave olenda yambula vo selo yandi yakwikizi babangikwa.

4. Ekuma tubangikilwanga kwa nza?

⁴ Yesu wayika e kuma tubangikilwanga. Wavova vo tusinga bangikwa wau vo ke tu a nza ko. (Yoa. 15:18, 19) O lubangamu ke sinsu kisonganga ko vo ke tuna ye nsambu za Yave ko. Kansi, lusonganga vo oma mansongi tuvanganga.

5. Nga o wantu balenda sima emvimba e nsambil’a Yave? Yika e nona.

⁵ O wantu ke bena ye wisa ko kia sima emvimba e nsambil’a Yave wa Nzambi a Mpungu-ngolo. Ayingi bateza wo kala, kansi ke balenda ko. Tala dina diavangama muna kolo kia Vit’anzole ya Nz’amvimba. Muna ntangwa yayina, ayadi a nsi zayingi babangika o nkangu a Nzambi. E salu kia Mbangi za Yave ke kiasimwa kaka ko kwa luyalu lwa Nazi kuna Alemanha, kansi kiasimwa mpe kwa ayadi a Austrália, Canadá ye nsi zankaka. Kana una vo i wau, tala dina diavangama. Vava e vita yayantika muna mvu wa 1939, tezo kia 72.475 ma ateleki bakala mu nz’amvimba. Vava e vita yafokoka muna mvu wa 1945, e nsangu zasonga vo vakala ye 156.299 ma ateleki. Muna lusadisu lwa Yave, o lutangu lwa ateleki lwawokela kikilu.

6. Vana fulu kia kutumwesa wonga, adieyi dilenda vangama vava tubangikwanga? Yika e nona.

⁶ Vana fulu kia kutumwesa wonga, o lubangamu lulenda kutukasakesa mu sadila Yave yo vema kwawonso. Badika e nona kia akazi mosi bakala yo mwan’akete wa yakala. Akazi awaya bazingilanga mu nsi yasimanga e salu kieto. Vana fulu kia mona wonga, akazi awaya bayantika sala se aviti a nzil’a ngonde ke ngonde. O nkento wayambula e salu kiafutanga nzimbu zayingi kimana kasala se mviti a nzila. O yakala wavova vo vava ayadi basima e salu kieto, wantu ayingi bakala ye tima dia zaya e Mbangi za Yave. Muna kuma kiaki, diasazu diakala mu yantika longoka Nkand’a Nzambi yo wantu. Vena ye diambu diankaka diambote diavangama mu kuma kia lubangamu. Nkuluntu mosi wa mwisi nsi yayina wavova vo ayingi mun’awana bayambula sadila Yave bavutuka lungana muna tukutakanu yo vaika muna salu kia umbangi.

7. (a) Adieyi tulenda longoka muna sono kia Fuka 26:36, 37? (b) Adieyi ozolele kwamanana vanga avo ayadi basimini e salu kieto?

 ⁷ Vava atantu eto besimanga e salu kieto, bezolanga vo twakala yo wonga wa sadila Yave. Vana ntandu a sima e salu kieto, atantu balenda mwanganesa nsangu zaluvunu mu kuma kieto, fila masoladi kimana basanza e nzo zeto, kutunata kuna mbazi a nkanu yovo sia akaka muna yeto mu pelezo. Edi beyindulanga vo avo basidi akaka mu yeto muna pelezo, balenda kutumwesa o wonga. Avo tuyambwidi vo wonga wayala e ntima mieto, tulenda kulula vema kweto yovo yambula nkutu sadila Yave. Ke tuzolele ko vo twakala nze awana beyikwanga muna Fuka 26:36, 37. (Tanga.) Ke tufwete yambula ko vo wonga watufila mu yambula e salu yeto ya mwanda. Tufwete bundanga e vuvu kieto kiawonso muna Yave yo lembi mona wonga. (Yes. 28:16) Tufwete lombanga luludiku lwa Yave muna sambu. Tuzeye wo vo muna lusadisu lwandi, ke vena luyalu ko lulenda kutukakidila mu sadila Nzambi eto ye kwikizi kiawonso.—Ayib. 13:6.

8-9. (a) Nkia nzengo konso Nkristu yovo konso se kafwete baka? (b) Adieyi dilenda sadisa o muntu mu baka nzengo zambote?

⁸ Avo ayadi a nsi ozingilanga basimini e salu kieto, olenda yantika kukiyuvula kana vo ofwete yaluka ku nsi yankaka ina olenda sadila Yave kondwa kwa nkaku. Konso muntu mu yeto kafwete baka nzengo za dina kevanga. Akaka bemonanga vo dia lusadisu mu badika dina Akristu a tandu kiantete bavanga vava babangikwanga. Vava atantu bavonda Setefano muna matadi, alongoki ana bakala kuna Yerusaleme batinina kuna Yuda ye Samaria ye mbanza zankaka zakala kwandá nze Fenisia, Kupero ye Antiokia. (Mat. 10:23; Mav. 8:1; 11:19) Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga mpe vo vava Akristu a tandu kiantete babangikwa diaka, Paulu wa ntumwa wabaka e nzengo za kwamanana muna zunga kina kiasimanga e salu kia samuna e nsangu zambote. Paulu wasia e zingu kiandi mu vonza mu kuma kia samuna e nsangu zambote yo kumika ampangi bazingilanga muna mbanza zina zasianga Akristu e kitantu.—Mav. 14:19-23.

⁹ Adieyi tulenda longoka muna tusansu twatu? Konso se kafwete baka e nzengo mu diambu ditadidi yaluka yovo ve. Vitila kabaka e nzengo, kafwete samba yo toma yindula e nsatu za esi nzo andi kumosi ye nluta ye mfwilu dilenda kubatwasila avo bayalukidi. Muna diambu dia mpila yayi, konso Nkristu kafwete ‘nata e diandi zitu.’ (Ngal. 6:5) Ke tufwete fundisa akaka ko mu kuma kia nzengo babakidi muna diambu diadi.

10. Avo e salu kieto kisiminu, nkia luludiku lulenda tuka kuna vula yovo kwa akuluntu?

¹⁰ Aweyi olenda kwamanena sadila Yave avo e salu kieto kisiminu? Avo ediadi divangamene, ampangi kuna vula bevana luludiku kwa akuluntu lusonga una tulenda tambulwila madia ma mwanda, una tulenda kutakena ye una tulenda sadila e salu kia umbangi. Avo ampangi kuna vula ke balendele mokena ye akuluntu ko, akuluntu bekusadisa kumosi ye mpangi zawonso za nkutakani mu kwamanana sadila Yave. Akuluntu bevana luludiku lutuka muna Nkand’a Nzambi ye muna nkanda mieto.—Mat. 28:19, 20; Mav. 5:29; Ayib. 10:24, 25.

11. Ekuma olenda kadila ye ziku vo okwamanana tambula madia ma kimwanda? Adieyi olenda vanga muna tanina Bibila kiaku ye nkanda miankaka?

¹¹ Yave wasia nsilu vo e selo yandi bekwamanana  tambula madia ma kimwanda. (Yes. 65:13, 14; Luka 12:42-44) Muna kuma kiaki, kala ye vuvu vo e nkubik’a Yave ivanga mawonso muna kuvana ina ovuidi o mfunu muna kumika lukwikilu lwaku. Kansi, adieyi olenda vanga? Avo e salu kieto kisiminu, vava e fulu kiambote kina olenda swekela e Bibila kiaku ye konso nkanda una miau. Uyikenga walembi sia nkanda miami vana fulu milenda solokela mu sazu, kiakala nkanda mianietekwa yovo mina okulumunanga muna telefone yovo tablet. Konso muntu mu yeto kafwete vanga diambu muna kwamanana kumika lukwikilu lwandi.

12. Nkia nkubika za tukutakanu balenda vanga akuluntu muna lembi tunta e sungididi kia wantu?

¹² Adieyi tuvova mu kuma kia tukutakanu tweto? Akuluntu bevanga e nkubika kimana wakwamanana lungana muna tukutakanu lembi tunta e sungididi kia wantu. Akuluntu balenda sikidisa vo twayantika lunganena mu buka yakete. Balenda mpe soba e ola ye fulu kia lukutakanu avo divuilu o mfunu. Muna tanina e mpangi zaku, diambote wavovelanga mu ndinga yakuluka kuna lubantiku yovo kuna mfoko a lukutakanu. Diambote mpe mu venga e mvuatu milenda tunta e sungididi kia wantu.

13. Adieyi tulenda longoka mu kuma kia mpangi zeto kuna União Soviética?

¹³ Muna diambu ditadidi e salu kia samuna e nsangu zambote, o mambu malenda swaswana landila e fulu tuzingilanga. Kansi wau vo tuzolanga Yave, tuyangalelanga samuna oma ma Kintinu kwa wantu ankaka. Muna kuma kiaki, tuvava e mpila tulenda sila umbangi. (Luka 8:1; Mav. 4:29) Muna kuma kia salu kia Mbangi za Yave kuna União Soviética, nsoneki mosi una ye nkumbu Emily Baran wavova vo: “Vava ayadi basima e salu kia Mbangi za Yave, vana vau bayantika vovela oma ma lukwikilu lwau kwa mfinangani zau, kwa akwau a salu ye akundi au. Vava basiwa mu pelezo mu kuma kia diambu diadi, bayantika sila umbangi kwa wantu ankaka bakala muna pelezo.” Kana una vo e salu kiau kiasimwa, ampangi kuna União Soviética ke bayambula sila umbangi ko. Avo e salu kia samuna e nsangu zambote kisiminu muna nsi ozingilanga, olenda tanginina ampangi awaya.

14. Mun’owu wa sono kia Nkunga 39:1, nkia diambu tufwete venga?

¹⁴ Keba e mvovo miaku. Avo e salu kieto kisiminu, tufwete zayanga e “ntangw’a butama.” (Kim. 3:7) Tufwete lundanga e mbumba muna lembi zayisa e nkumbu za mpangi zeto, fulu kia lukutakanu, fulu tulunganenanga mu vaika muna salu kia umbangi ye mpila tutambulwilanga madia ma kimwanda. Ke tufwete zayisa mambu mama ko kwa mfumu za luyalu yovo kwa akundi eto, yitu yeto ana bezingilanga muna nsi eto yovo mu nsi zankaka. Avo  tubwidi mu ntambu wau, tulenda sia mpangi zeto mu vonza.—Tanga Nkunga 39:1.

15. Adieyi Satana kevavanga? Aweyi tulenda vengela ntambu wau?

¹⁵ Kuyambula ko vo mambu makete matuvambanesa. Satana ozeye wo vo avo e nzo ivambanene ke ilendi sikila ko. (Maku 3:24, 25) Satana ovanganga mawonso muna kutuvambanesa. Muna kuma kiaki, ovavanga vo twanuanisa muntu yo nkw’andi vana fulu kia nuana yandi.

16. Adieyi tulenda longoka muna mbandu a mpangi Gertrud Poetzinger?

¹⁶ Kana nkutu Akristu azikuka bafwete kebanga mu lembi bwa mu ntambu wau. Badika e nona kia mpangi zole z’akento akuswa, Gertrud Poetzinger yo Elfriede Löhr. Basiwa kumosi muna pelezo ye mpangi zankaka z’akento kuna fulu yasadilwanga e salu yangolo kuna Alemanha. Mpangi Gertrud wamona kimpala vava mpangi Elfriede kakasakesanga mpangi zankaka z’akento bakala yau muna pelezo. Kuna kwalanda, mpangi Gertrud wamona e nsoni yo lomba lusadisu kwa Yave muna sunda e fu kia kimpala. Wasoneka vo: “Tufwete sungamenanga vo akaka balenda kutusunda muna ngangu yovo tambula kiyekwa kiampwena lutila eki tuna kiau.” Adieyi diasadisa mpangi Gertrud mu sunda e fu kia kimpala? Wayantika sia e sungididi muna fu yambote ya mpangi Elfriede yo luzolo kakala lwau lwa vanga yikundi yambote. Muna kuma kiaki, o mpangi Gertrud wavutulwisa e ngwizani yo mpangi Elfriede. Yau awole bavuluka muna pelezo yo kwamanana sadila Yave ye kwikizi kiawonso yavana e zingu kiau kiafokoka ova ntoto. Adieyi tulenda longoka muna mbandu au? Muna lembi kotesa kitantu, tufwete vanganga e ngolo za singika konso diambu tubakanene ye mpangi zeto.—Kol. 3:13, 14.

17. Ekuma tufwete landila tuludiku tuvewanga muna nkubik’a Yave?

¹⁷ Venga e fu kia lulendo. Avo tulende tuludiku tutambulanga kw’ampangi ana bevitanga o ntu, tuvenga mambu mayingi malenda kutusia mu vonza. (1 Pet. 5:5) Kasikil’owu, mu nsi mosi ina vo e salu kieto kiasimwa, ampangi ana bevitanga o ntu bavana luludiku kwa ateleki mu lembi kaya e nkanda muna salu kia umbangi. Kansi, mpangi mosi una vo mviti a nzila kazola landa luludiku lwalu ko. Wakwamanana kaya e nkanda. Nkia diambu diabwa? Ke vavioka kolo ko, yandi ye mpangi zankaka vava bafokola sila umbangi, babakama kwa mapolisia. Nanga mapolisia balandanga ampangi yo kutumuna e nkanda mina bakayanga kwa wantu. Adieyi tulenda longoka muna diambu diadi? Diamfunu twalandanga  luludiku tuvewanga kana nkutu vo ke lutuyangidikidi ko. Yave okwamanana kutusambula avo tulemvokele ampangi ana kasola mu vita o ntu.—Ayib. 13:7, 17.

18. Ekuma tufwete vengela e fu kia sikidisa nsiku miakondw’o mfunu?

¹⁸ Venga o sikidisa nsiku miakondw’o mfunu. Avo akuluntu basikidisi nsiku miayingi, dilenda kala diampasi kwa ampangi mu lemvokela mio. Mpangi Juraj Kaminský, osungamenanga dina diavangama ekolo e salu kieto kiasimwa kuna Tchecoslováquia. Wavova vo: “Vava ampangi ana bavitanga o ntu basiwa mu pelezo, akaka mun’akuluntu ye akengi a zunga bayantika soka e nsiku mu kuma kia dina ateleki bafwete vanga ye dina ke bafwete vanga ko.” Yave katuvana wisa ko kia bakila akaka e nzengo. Ndiona una ye fu kia sikidisa nsiku miakondw’o mfunu ke taninanga mpangi zandi ko, kansi ovavanga kituka se mfumu a lukwikilu lwa mpangi zandi.—2 Kor. 1:24.

19. Landila e sono kia 2 Tusansu 32:7, 8, ekuma ke tufwete kadila ye wonga wa Satana ko?

¹⁹ O ntantu eto Satana wa Nkadi ampemba ke vuenanga bangika selo yakwikizi ya Yave ko. (1 Pet. 5:8; Lus. 2:10) Satana ye awana bekunyikamanga bevavanga sima e nsambil’eto. Kansi, ke tufwete mona wonga ko ngatu yambula sadila Yave. (Nsi. 7:21) Wau vo Yave una yeto, okwamanana kutusadisa kana nkutu vo e salu kieto kisiminu.—Tanga 2 Tusansu 32:7, 8.

20. Azeyi i nzengo zaku?

²⁰ Tufwete baka e nzengo nze zina Akristu a tandu kiantete babaka vava bavova kwa ayadi vo: “Avo diansongi vana ndose a Nzambi edi dia kunuwila ke mu Nzambi ko, nubak’e nzengo yeno kibeni. Kansi oyeto, ke tulendi yambula vova mana twamona yo wá ko.”—Mav. 4:19, 20.