PA RI Biblia kriqitaj kʼiʼalaj tzij kech e winaq che rukʼ ronojel kanimaʼ xkibʼij ri xkinaʼo che xaq «junam [ki]bʼanik qukʼ oj» (Sant. 5:17). Jun kʼutbʼal, ri apóstol Pablo xuqʼalajisaj ri xunaʼo chiʼ xubʼij: «Chiʼ are taq kwaj kinbʼan ri utz, are kuya ribʼ ri itzelal chnuwach. [...] ¡Toqʼobʼ nuwach, sibʼalaj kʼax ri in kʼo wi!» (Rom. 7:21-24). Qastzij riʼ che kqanaʼo che oj junam rukʼ areʼ. Are chiʼ kojchʼojin rukʼ ri e itzel taq qarayinik, ri xunaʼ ri Pablo kukubʼsaj qakʼuʼx.

Pablo xuqujeʼ xubʼij ri xunaʼ chrij ri tojbʼal mak che xuya Jesús. Pa Gálatas 2:20 xubʼij: «Ri uKʼojol ri Dios, ri xinuloqʼoqʼej xuqujeʼ xuya ri ukʼaslemal rumal wech». Rukʼ ri e tzij riʼ xukʼutu che qas kukojo che kloqʼoqʼex rumal ri Jesús. ¿La junam ri qachomanik rukʼ areʼ? Weneʼ jujun mul kubʼan kebʼ qakʼuʼx.

We tajin kqakoj qachuqʼabʼ rech kqanaʼ ta chik che kʼo ta qapatan rumal ri e mak xqabʼan ojer, weneʼ kubʼano che kʼax kqabʼan che ukʼamik ri loqʼoqʼebʼal xuqujeʼ ri kuybʼal mak re ri Jehová. Xuqujeʼ weneʼ kʼax kqabʼan che uchʼobʼik che ri tojbʼal mak are jun sipanik xubʼan chqe pa qajujunal. ¿La qas kraj ri Jesús che jewaʼ kqachomaj chrij ri tojbʼal? We jeriʼ, ¿jas kojtowik? Chqilaʼ ri kebʼ preguntas riʼ.

Jesús kraj che pa qajujunal kqakʼam ri sipanik re ri tojbʼal mak. ¿Jasche qetaʼm wariʼ? Chojchoman chrij ri kubʼij Lucas 23:39-43. Jun achi che xekebʼan chuwach ri cheʼ chuxukut ri Jesús xuchʼobʼo che qas kʼo umak. Rumal che sibʼalaj nim ri umak xubʼano xuriq wajun kʼajisabʼal wachaj riʼ. Sibʼalaj kubʼisoj ri kriqitaj wi, rumal laʼ rukʼ toqʼobʼ xubʼij che ri Jesús: «Chinanaʼtisaj bʼaʼ are taq chiʼ katpe na rukʼ ri awajawibʼal».

¿Jas xubʼij ri Jesús che? Chqachomaj che Jesús rukʼ toqʼobʼisal wachaj xkaʼy che ri achi. Pa neʼ kʼo pa nimalaj qʼoxomal, xukoj uchuqʼabʼ rech xtzeʼn rukʼ loqʼoqʼebʼal rukʼ ri achi xuqujeʼ xubʼij che: «Kinjikibʼaʼ ubʼixik chawech, xas kamik waʼ, ri at, at kʼo riʼ wukʼ pa ri Paraʼiso». Jesús xaq xiw ta xubʼij che ri achiʼ che ri uKʼojol ri Dios petinaq «rech kuyaʼ ri ukʼaslemal che kitorik kʼiʼalaj winaq» (Mat. 20:28, Ri Tyoxlaj wuj). Xaneʼ, xutoʼ rech kuchʼobʼo che areʼ xuqujeʼ kuriq utzilal. Rukʼ loqʼoqʼebʼal xubʼij che «at kʼo riʼ wukʼ» xuqujeʼ xuya ubʼixik jun utzilal che kuriq rumal ri tojbʼal mak: kkunik kkʼasiʼ pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew.

Wajun achiʼ riʼ xkun ta chik xupatanij ri Dios. Qastzij riʼ che ri Jesús kraj che ri achi kuchʼobʼo che xa jubʼiqʼ chi kraj che ri tojbʼal kux jun sipanik che. We ri Jesús xraj che ri achi riʼ qas kuchʼobʼ wariʼ, qastzij riʼ che kraj che ri cristiano che kupatanij ri Dios xuqujeʼ kuchʼobʼ wariʼ. Rumal laʼ, ¿jas kojtowik rech kqachʼobʼo che ri tojbʼal xuya ri Cristo qas kojutoʼ pa qajujunal pa neʼ qabʼanom kan itzelal ojer?

Pablo xuchʼobʼo che ri Jesús xkam rumal rech, rumal che xuya ri taqanik che, che kutzijoj ri utzij ri Dios. Xubʼij: «Kinmaltyoxin che ri Cristo Jesús ri Qajaw, ri xyoʼw nuchuqʼabʼ, rumal rech chi jik xinrilo, xinukoj kʼu che pataninel re. Nabʼe in xwetzʼbʼej uwach ri Dios, xinyoqʼo, xuqujeʼ xinbʼan kʼax chke ri e rech» (1 Tim. 1:12-14). Are chiʼ xyaʼ wajun chak riʼ che Pablo xuchʼobʼo che Jesús kel ukʼuʼx che, kuloqʼoqʼej xuqujeʼ kukubʼsaj ukʼuʼx chrij. Jesús xuqujeʼ uyaʼom wajun chak riʼ chqe che kqatzijoj ri uQʼatbʼal tzij (Mat. 28:19, 20). ¿La xaq junam kqanaʼ oj rukʼ ri xunaʼ Pablo?

Chqilaʼ ri xkʼulmataj rukʼ Albert, xtzalij lo pa ri utinamit ri Jehová are chiʼ qʼaxinaq chi treinta y cuatro junabʼ che esam bʼik. Kubʼij: «Ri numak mawi jubʼiqʼ kel pa nujolom. Are kʼu chiʼ kintzijoj ri utzij ri Dios, kinnaʼ che Jesús tajin kuya jun chak chwe, junam rukʼ ri Pablo. Wariʼ kuya kikotemal chwe xuqujeʼ kinutoʼ rech kux utz ri nuchomanik chbʼil wibʼ, ri nukʼaslemal xuqujeʼ chrij ri kpe na» (Sal. 51:3).

Allan sibʼalaj kchʼayanik xuqujeʼ xubʼan kʼi itzelal are chiʼ majaʼ kretaʼmaj ri qastzij. Areʼ kubʼij: «Kʼa kinchoman na chrij ri kʼax xinbʼano. Jujun taq mul kinbʼisonik. Are kʼu kinmaltyoxij che ri Jehová che uyaʼom chwe kintzijoj ri utzalaj taq tzij pa neʼ in ajmak. Ri kkibʼij ri winaq are chiʼ kkita ri utzalaj taq tzij kunaʼtasaj chwe che ri Jehová sibʼalaj utz xuqujeʼ kloqʼoqʼenik. Kinchomaj che areʼ kinukoj che kitoʼik winaq che ojer xkibʼan jastaq junam wukʼ in».

Utzijoxik ri utzalaj taq tzij kubʼano che kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik xuqujeʼ uchomaxik utz taq jastaq. Kukʼut chqawach che Jesús kel ukʼuʼx chqe, kojuloqʼoqʼej xuqujeʼ kukubʼsaj ukʼuʼx chqij.

Kʼa ksachisax na uwach ri uqʼatoj tzij ri Satanás, weneʼ kbʼison ri qanimaʼ rumal che xqabʼan itzel jastaq ojer kanoq. ¿Jas kojutoʼ chuwach ri bʼis riʼ?

Jean rajawaxik kukoj uchuqʼabʼ chuwach ri kʼax kunaʼ pa ranimaʼ rumal ri itzelal xubʼan ojer are chiʼ kʼa akʼal na. Are kʼu kubʼij: «Sibʼalaj utz kwilo che ‹kʼo na ri Dios chuwach ri qanimaʼ›» (1 Juan 3:19, 20). Oj xuqujeʼ kukubʼsaj qakʼuʼx retaʼmaxik che Jehová xuqujeʼ Jesús kkichʼobʼo che oj ajmak. Chnaʼtaj chqe che are ri kiloqʼoqʼebʼal xbʼanow chke che xkiya ri tojbʼal mak pa kiwiʼ ri e winaq che kkikʼex ri kikʼaslemal, chke ta e winaq che kʼo ta kimak (1 Tim. 1:15).

Qas kqachʼobʼ riʼ che ri tojbʼal mak are jun sipanik chqe pa qajujunal we kqabʼan kebʼ jastaq: uchomaxik ri xubʼan Jesús che kilik ri e winaq che e tzʼaqat taj xuqujeʼ kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri chak che uyaʼom chqe. Rukʼ wariʼ, kojkunik kqabʼij junam rukʼ Pablo: Jesús «xinuloqʼoqʼej xuqujeʼ xuya ri ukʼaslemal rumal wech».