Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 34

Okɛ Miishɛɛ Asɔmɔ Kɛ́ Nɔ Ni Otsuɔ Lɛ Tsake Po

Okɛ Miishɛɛ Asɔmɔ Kɛ́ Nɔ Ni Otsuɔ Lɛ Tsake Po

“Nyɔŋmɔ jeee mɔ ni ejaaa ni ehiɛ baakpa nyɛnitsumɔ lɛ kɛ suɔmɔ ni nyɛjie lɛ kpo yɛ egbɛ́i lɛ hewɔ lɛ nɔ.”​—HEB. 6:10.

LALA 38 Ebaahã Ohe Awa

NƆ NI ABAASUSU HE *

1-3. Mɛɛ yiŋtoi ahewɔ nyɛmimɛi komɛi shiɔ be fɛɛ sɔɔmɔ krɛdɛɛ nitsumɔ lɛ mli?

NYƐMI nuu ko ni atsɛɔ lɛ Robert lɛ kɛ eŋa Mary Jo kɛ afii 21 sɔmɔ kɛ miishɛɛ akɛ maŋsɛɛ sɔɔlɔi. Kɛkɛ ni ehe bahia ni amɛshi be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli ni amɛyakwɛ amɛfɔlɔi, ejaakɛ amɛgbɔlɔ ni amɛbɛ hewalɛ. Robert wie akɛ: “No mli lɛ, wɔyɛ he miishɛɛ akɛ wɔbaakwɛ amɛ. Shi loloolo lɛ, edɔ wɔ waa akɛ wɔbaashi he ni wɔsɔmɔɔ yɛ lɛ, ejaakɛ wɔbasumɔ jɛmɛ bii lɛ waa.”

2 Be ni nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ William lɛ kɛ eŋa Terrie ná amɛle akɛ amɛgbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ eŋmɛŋ amɛ gbɛ ni amɛku amɛsɛɛ kɛya he ni amɛsɔmɔɔ yɛ lɛ, amɛfó. Amɛnya sɔɔmɔ ni no mli lɛ amɛsɔmɔɔ yɛ maŋ kroko nɔ lɛ he waa, shi amɛna akɛ ehiŋ amɛ nakai feemɔ dɔŋŋ.

3 Nyɛmi nuu kroko hu ni atsɛɔ lɛ Aleksey lɛ wie akɛ: “No mli lɛ, wɔle akɛ nɔyeli lɛ miitao amɛŋa nitsumɔhe nine lɛ, he ni misɔmɔɔ yɛ lɛ. Shi be ni amɛŋa ni eba lɛ akɛ wɔbaashi Betel lɛ, egba wɔnaa waa.”

4. Mɛɛ sanebimɔi wɔbaahã hetoo yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

4 Atsake nitsumɔ ni Betelbii kɛ be fɛɛ sɔɔlɔi krokomɛi akpei abɔ tsuɔ lɛ hu. * Nyɛmimɛi anɔkwafoi nɛɛ náaa lɛ mlɛo kwraa akɛ amɛbaashi nitsumɔ ni kã amɛtsui nɔ waa ni amɛtsuɔ lɛ. Mɛni baanyɛ aye abua amɛ ni amɛya nɔ amɛkɛ miishɛɛ asɔmɔ Yehowa? Mɛni obaanyɛ ofee kɛye obua amɛ? Sanebimɔi nɛɛ ahetoo baanyɛ aye abua wɔ fɛɛ kɛ́ wɔshihilɛ tsake.

NƆ NI BAAYE ABUA BO KƐ́ OSHI BE FƐƐ SƆƆMƆ LƐ MLI

Mɛni hewɔ be fɛɛ sɔɔlɔi náaa lɛ mlɛo kwraa kɛ́ eba lɛ akɛ amɛbaashi he ni amɛsɔmɔɔ yɛ lɛ? (Kwɛmɔ kuku 5) *

5. Kɛ́ wɔshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli, loo atsake nitsumɔ ni wɔtsuɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ ebaanyɛ esa wɔhe?

5 Kɛ́ wɔmiisɔmɔ yɛ Betel jio, wɔmiisɔmɔ yɛ he kroko jio, ekã shi faŋŋ akɛ wɔsumɔɔ mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ asane waa diɛŋtsɛ, ni ekolɛ wɔtsui emɔ he ni wɔsɔmɔɔ yɛ lɛ po. No hewɔ lɛ, kɛ́ yɛ yiŋtoo ko hewɔ lɛ, wɔshi kɛtee he kroko loo kɛtee shĩa po lɛ, edɔɔ wɔ waa. Wɔhiɛ tseɔ nyɛmimɛi lɛ, ni wɔjwɛŋɔ amɛhe waa, titri lɛ, kɛ́ wɔshi yɛ yiwaa hewɔ. (Mat. 10:23; 2 Kor. 11:28, 29) Agbɛnɛ hu, bei pii lɛ, esoro bɔ ni mɛi ni yɔɔ he ni wɔtee lɛ hiɔ shi amɛhãa lɛ kwraa yɛ bɔ ni mɛi ni yɔɔ he ni wɔshi lɛ hiɔ shi amɛhãa lɛ he, ni enɛ baanyɛ afee naagba kɛhã wɔ. Mary Jo wu Robert wie akɛ: “Be ni wɔku wɔsɛɛ kɛtee shĩa lɛ, wɔna akɛ wɔhiɛ ekpa bɔ ni wɔmaŋ lɛ mli bii lɛ hiɔ shi amɛhãa kɛ bɔ ni amɛshiɛɔ amɛhãa yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔmaŋ wiemɔ lɛ mli lɛ po nɔ. Efee tamɔ nɔ ni jeee jɛmɛ bii ji wɔ.” Nyɛmimɛi ni eshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ ateŋ mɛi komɛi hu náa shika he naagbai. Enɛ baanyɛ ahã amɛhao, amɛnijiaŋ aje wui, ni amɛnu he akɛ amɛfee shwɛm. No hewɔ lɛ, kɛ́ amrɔ nɛɛ obɛ be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli dɔŋŋ loo atsake onitsumɔ lɛ, mɛni baanyɛ aye abua bo?

Ehe miihia ni wɔhã wekukpaa ni yɔɔ wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ mli awa ni wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ enɔ (Kwɛmɔ kuku 6-7) *

6. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee koni wekukpaa ni yɔɔ wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ mli akagbɔjɔ?

6 Kaahã wekukpaa ni yɔɔ okɛ Yehowa teŋ lɛ mli gbɔjɔ. (Yak. 4:8) Te obaafee tɛŋŋ ofee nakai? Esa akɛ osɔle ni ohe oye akɛ, Yehowa, “Sɔlemɔ Toibolɔ” lɛ baabo bo toi. (Lala 65:2) Lala 62:8 lɛ woɔ wɔ hewalɛ ni ‘wɔfɔse wɔtsuiiaŋ wɔshwie ehiɛ.’ Yehowa baanyɛ “efee babaoo kɛteke nɔ, ni esaa eteke nɔ babaoo kwraa fe nibii ni wɔbiɔ loo ebaa wɔyiŋ lɛ.” (Efe. 3:20) Yehowa baahã osɔlemɔi lɛ ahetoo ni etsu onaagbai lɛ ahe nii ehã bo, ni ekolɛ ebaatsɔ gbɛ ko ni okpaaa gbɛ kwraa lɛ nɔ efee nakai.

7. (a) Mɛni baahã wekukpaa kpakpa aya nɔ ahi wɔ kɛ Yehowa teŋ? (b) Yɛ nɔ ni aŋma yɛ Hebribii 6:10-12 lɛ naa lɛ, kɛ́ wɔtee nɔ wɔye Yehowa anɔkwa ni wɔsɔmɔ lɛ lɛ, mɛni baaba?

7 Kɛ́ okane Biblia lɛ daa ni ojwɛŋ nɔ lɛ, ebaahã wekukpaa kpakpa aya nɔ ahi okɛ Yehowa teŋ. Nyɛmi nuu ko ni be ko ni eho lɛ eji maŋsɛɛ sɔɔlɔ lɛ wie akɛ: “Nyɛyaa nɔ nyɛfea weku jamɔ ni nyɛsaa nyɛhe kɛhã asafoŋ kpeei tamɔ bɔ ni nyɛfeɔ be ni nyɛsɔmɔɔ lɛ nɔŋŋ.” Agbɛnɛ hu, okɛ osafo hee lɛ afee ekome kɛshiɛ sane kpakpa lɛ kɛ ekãa bɔ ni oshihilɛ baaŋmɛ bo gbɛ. Kɛ́ otee nɔ oye Yehowa anɔkwa ni osɔmɔ lɛ lɛ, ehiɛ kpaŋ onɔ kɔkɔɔkɔ, eyɛ mli akɛ onyɛɛɛ otsu babaoo tamɔ bɔ ni ofeɔ be ko ni eho lɛ.​—Kanemɔ Hebribii 6:10-12.

8. Mɛɛ gbɛ nɔ wiemɔi ni yɔɔ 1 Yohane 2:15-17 lɛ baanyɛ aye abua bo ni okahã heloonaa nibii he ojwɛŋmɔ?

8 Kaahã heloonaa nibii he ojwɛŋmɔ. Ŋmɛnɛ lɛ, mɛi pii ni yɔɔ je lɛ mli lɛ yeɔ amɛtsui yɛ heloonaa nibii ahe. Shi kaaye otsui tuutu yɛ heloonaa nibii ahe ni no hã okpa Yehowa sɔɔmɔ. (Mat. 13:22) Ekolɛ owekumɛi, onanemɛi, loo mɛi krokomɛi ni jeee Yehowa tsuji lɛ baakɛɛ bo akɛ, ja oná shika pii dani ohe baajɔ bo yɛ shihilɛ mli. Shi kaabo saji ni tamɔ nakai lɛ toi. (Kanemɔ 1 Yohane 2:15-17.) Yehowa ewo shi akɛ, ebaadro bo nɔ fɛɛ nɔ ni he hiaa bo lɛ “yɛ be ni sa mli.” No hewɔ lɛ, okɛ ohiɛ afɔ̃ enɔ. Ebaakwɛ ni onine ashɛ nibii fɛɛ ni baahã ohemɔkɛyeli lɛ mli awa ni okaye otsui tuutu lɛ anɔ, ni ebaahã bo nibii ni he hiaa bo yɛ heloŋ gbɛfaŋ lɛ hu.​—Heb. 4:16; 13:5, 6.

9. Yɛ ŋaa ni awo yɛ Abɛi 22:3, 7 lɛ naa lɛ, mɛni hewɔ ehe miihia ni wɔkwɛ jogbaŋŋ koni wɔkafa shika kɛkɛ lɛ? Ni mɛni baaye abua wɔ ni wɔkpɛ yiŋ kpakpai?

9 Kaafili nii kɛkɛ, ni kaafa shika hu kɛkɛ. (Kanemɔ Abɛi 22:3, 7.) Bei pii lɛ, kɛ́ mɔ ko miifã kɛmiijɛ he kome kɛmiiya he kroko lɛ, efiteɔ shika pii, ni ewaaa akɛ ebaamɔ nyɔmɔ. Bɔ ni afee ni okamɔ nyɔmɔ babaoo lɛ, tswaa ofai shi akɛ ofiliŋ nii kɛkɛ, ni ofaŋ shika hu kɛkɛ. Kɛ́ wɔkɛ naagba ko miikpe ni ehã wɔhao, tamɔ ekolɛ wɔmiikwɛ wɔwekunyo ko ni bɛ hewalɛ lɛ, ewaaa akɛ wɔbaafa shika, kɛkɛ lɛ sɛɛ mli lɛ, wɔna akɛ kulɛ ehe ehiaaa ni wɔfaa po. No hewɔ lɛ, kɛ́ oyaje shihilɛ ko ni tamɔ nakai lɛ mli lɛ, ‘sɔlemɔ ni okɛ hiɛdɔɔ akpa Yehowa fai’ ni eye ebua bo ni okpɛ yiŋ kpakpai. Yehowa baahã osɔlemɔ lɛ hetoo. Ebaadro bo Nyɔŋmɔ toiŋjɔlɛ lɛ, ni no ‘baabu otsui kɛ ojwɛŋmɔ he,’ ni tsɔɔ akɛ, ebaahã ojwɛŋmɔŋ akã bo shi ni onyɛ osusu saji ahe jogbaŋŋ dani okpɛ oyiŋ.​—Fip. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7.

10. Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔná nanemɛi hei?

10 Okɛ nanemɛi kpakpai abɔ. Gbaa onanemɛi, titri lɛ mɛi ni etsɔ oshihilɛ lɛ mli pɛŋ lɛ, bɔ ni onuɔ he ohãa kɛ naagbai ni okɛkpeɔ. Kɛ́ ofee nakai lɛ, ebaanyɛ ehã onu he tamɔ nɔ ni awo jatsu ko yɛ onɔ. (Jaj. 4:9, 10) Mɛi ni okɛbɔ naanyo yɛ he ni tsutsu ko lɛ osɔmɔɔ yɛ lɛ baakã he afee onanemɛi. Shi amrɔ nɛɛ ni oba asafo hee mli lɛ, ehe miihia ni oná nanemɛi hei. Kaimɔ akɛ, ja ofee ohe mɔ ko ni anyɛɔ abɛŋkɛɔ lɛ ni akɛ lɛ gbaa sane dani mɛi baasumɔ ni amɛkɛ bo abɔ naanyo. No hewɔ lɛ, te obaafee lɛ tɛŋŋ? Gbaa mɛi krokomɛi niiashikpamɔi kpakpai ni oná yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli lɛ, koni amɛna bɔ ni Yehowa sɔɔmɔ lɛ ehã oná miishɛɛ. Kɛ́ asafoŋbii lɛ ateŋ mɛi komɛi enaaa nɔ hewɔ ni onyaa be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ he nakai po lɛ, mɛi krokomɛi baasumɔ ni amɛle be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ he saji babaoo, ni amɛbaatsɔmɔ onanemɛi. Kɛ̃lɛ, kwɛmɔ jogbaŋŋ ni ekaba lɛ akɛ be fɛɛ be lɛ, oowie sɔɔmɔ hegbɛi ni oná loo nibii ni onyɛ otsu yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli lɛ ahe, ni asaŋ, kaawie oshihilɛ ni etsake lɛ he nyanyaanya.

11. Mɛni obaanyɛ ofee koni miishɛɛ ahi ogbalashihilɛ lɛ mli?

11 Kɛ́ ohefatalɔ lɛ náaa gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa, ni no hewɔ ehe bahia ni nyɛshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ, kaashwa lɛ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ bo onáaa gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa lɛ, kaanu he akɛ ogba ohefatalɔ lɛ naa. Kaimɔ akɛ, nyɛtsɔ “heloo kome,” ni nyɛwo Yehowa shi akɛ nyɛbaasumɔ nyɛhe yɛ shihilɛ fɛɛ shihilɛ mli. (Mat. 19:5, 6) Kɛ́ ekolɛ hɔ ni yaba ni nyɛshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ, hã obi lɛ ana akɛ ehe miihia bo kwraa fe be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ. Hã ele akɛ obuɔ lɛ akɛ eji “jweremɔnɔ” ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ. (Lala 127:3-5) Yɛ nakai beiaŋ nɔŋŋ lɛ, gbaa obi lɛ niiashikpamɔi ni woɔ mɔ hewalɛ ni oná yɛ be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ. Kɛ́ ofee nakai lɛ, no baawo lɛ hewalɛ ni esɔmɔ Yehowa kɛ miishɛɛ ewala gbii fɛɛ tamɔ bɔ ni ofee lɛ.

NƆ NI MƐI KROKOMƐI BAANYƐ AFEE KƐYE AMƐBUA

12. (a) Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua be fɛɛ sɔɔlɔi koni amɛya nɔ amɛsɔmɔ? (b) Kɛ́ mɔ ko shi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua lɛ?

12 Nyɛmimɛi pii feɔ nɔ ni amɛbaanyɛ, akɛ aŋkroaŋkroi, kɛ akɛ asafo, kɛyeɔ amɛbuaa mɛi ni yɔɔ be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ koni amɛya nɔ amɛsɔmɔ, ni amɛsa yijiemɔ waa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛwoɔ be fɛɛ sɔɔlɔi lɛ hewalɛ ni amɛya nɔ amɛsɔmɔ, amɛyeɔ amɛbuaa amɛ kɛ shika loo heloonaa nibii krokomɛi, loo amɛyeɔ amɛbuaa amɛ kɛ amɛwekumɛi ni amɛshi yɛ sɛɛ lɛ akwɛmɔ. (Gal. 6:2) Kɛ́ be fɛɛ sɔɔlɔ ko baje osafo lɛ mli lɛ, kaaná jwɛŋmɔ lɛ akɛ, etsuuu esɔɔmɔ lɛ he nii jogbaŋŋ aloo eyafee nɔ ko, ni no hewɔ ahã eba lɛ. * Moŋ lɛ, ye obua lɛ. Heremɔ lɛ atuu, ni ojie eyi yɛ nitsumɔ ni etsu lɛ hewɔ, kɛ́ ekolɛ hela loo gbɔlɛ hãaa enyɛ etsu babaoo tamɔ be ko ni eho lɛ po. Okɛ lɛ agba sane koni ole lɛ jogbaŋŋ. Feemɔ nɔ ni obaanyɛ koni oná nilee, hesai, kɛ niiashikpamɔi pii ni eyɔɔ lɛ he sɛɛ.

13. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua mɛi ni eshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli loo atsake amɛnitsumɔ lɛ?

13 Shishijee lɛ, ekolɛ ehe baahia ni oye obua amɛ koni amɛná he ko amɛwɔ, kɛ nitsumɔ amɛtsu, ni otsɔɔ amɛ he ni afoɔ tsɔne yɛ. Agbɛnɛ hu, ekolɛ ehe baahia ni ohã amɛle nibii komɛi tamɔ toowoo kɛ inshuɔransi he saji. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ni okɛ ohe awo amɛshihilɛ mli koni ona nɔ ni obaanyɛ ofee kɛye obua amɛ. Ekolɛ amɛ loo amɛwekunyo ko bɛ hewalɛ, amɛhefatalɔ loo mɔ ko ni amɛsumɔɔ waa lɛ eje mli, * loo amɛhiɛ tseɔ nyɛmimɛi ni amɛshi yɛ he ni tsutsu ko lɛ amɛsɔmɔɔ yɛ lɛ waa. Nibii nɛɛ fɛɛ baanyɛ ahã amɛhao loo amɛye awerɛho, ekolɛ kɛ́ eshwɛ amɛ kome too, ni ebaahe be dani amɛbaana nibii anaa. Kɛ̃lɛ, esaaa akɛ ohãa amɛnuɔ he akɛ amɛnii efee mɔbɔ.

14. Mɛɛ gbɛ nɔ nyɛmimɛi lɛ ye amɛbua nyɛmi yoo ko be ni eyaje amɛsafo lɛ mli?

14 Kɛ́ okɛ nyɛmimɛi ni eshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli loo atsake amɛnitsumɔ lɛ fee ekome kɛtsu nii yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli, ni amɛna bɔ ni osɔmɔɔ Yehowa kɛ ekãa lɛ, ebaanyɛ eye ebua amɛ waa. Nyɛmi yoo ko ni kɛ afii pii sɔmɔ yɛ maŋsɛɛ lɛ wie akɛ: “Yɛ he ni no mli lɛ misɔmɔɔ yɛ lɛ, mifeɔ Biblia mli nikasemɔi daa gbi.” Shi ekɛfata he akɛ: “Be ni miba biɛ lɛ, kɛ́ mitee shiɛmɔ lɛ, mináaa hegbɛ makane ŋmalɛ loo majie vidio po matsɔɔ mɔ ko. Shi kɛ́ nyɛmimɛi lɛ yaafee sɛɛkuukɛsaramɔi kɛ Biblia mli nikasemɔi lɛ, amɛhãa mifataa amɛhe. Be ni mina ekãa ni nyɛmimɛi lɛ yɔɔ, kɛ Biblia mli nikasemɔi ni amɛfeɔ lɛ, ehã mina akɛ mi hu manyɛ maná Biblia mli nikaselɔi. Mikase bɔ ni afeɔ akɛ mɛi ni yɔɔ shikpɔŋkuku hee nɛɛ mli lɛ jeɔ sanegbaa shishi. Nibii nɛɛ fɛɛ hã miná miishɛɛ ekoŋŋ.”

YAA NƆ OFEE NƆ NI OBAANYƐ!

Kwɛmɔ bɔ ni obaafee otsu babaoo yɛ he ni otee lɛ (Kwɛmɔ kuku 15-16) *

15. Kɛ́ oshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli loo atsake nitsumɔ ni otsuɔ lɛ, mɛni esa akɛ ofee?

15 Kɛ́ oshi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli loo atsake nitsumɔ ni otsuɔ lɛ, yaa nɔ osɔmɔ Yehowa. Kaanu he akɛ tsakemɔ lɛ tsɔɔ akɛ obɔɔɔ mɔdɛŋ, loo ohe bɛ sɛɛnamɔ. Okɛ ohiɛ afɔ̃ shi koni ona nibii ni Yehowa feɔ ehãa bo lɛ, ni oya nɔ oshiɛ. Kasemɔ blema Kristofoi anɔkwafoi lɛ. Be ni amɛgbɛ amɛshwã lɛ, ‘amɛkpa shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ ni amɛjaje wiemɔ lɛ he sane kpakpa lɛ amɛtsɔɔ.’ (Bɔf. 8:1, 4) Kɛ́ bo hu otee nɔ oshiɛ ekɔɔɔ he eko he ni oyaje lɛ, ebaanyɛ ewo yibii kpakpai. Nyɛmimɛi gbɛgbalɔi komɛi ni ashwie amɛ kɛje maŋ nɔ he ni amɛyɔɔ lɛ ná enɛ mli niiashikpamɔ. Amɛtee maŋ kroko ni bɛŋkɛ jɛmɛ ni shiɛlɔi ni wieɔ amɛwiemɔ lɛ ahe miihia waa yɛ lɛ, ni amɛyashiɛ. Yɛ nyɔji fioo pɛ mli lɛ, ato kui hei ashishi yɛ nakai maŋ lɛ nɔ, ni kui nɛɛ shwere waa.

16. Mɛni baaye abua bo ni oná miishɛɛ yɛ he ni osɔmɔɔ yɛ amrɔ nɛɛ?

16 Biblia lɛ kɛɔ akɛ, ‘miishɛɛ ni Yehowa hãa anáa lɛ ji wɔhewalɛ.’ (Neh. 8:10, shn.) Be fɛɛ be lɛ, esa akɛ wɔkai akɛ, wekukpaa kpakpa ni yɔɔ wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ ji nɔ titri ni hãa wɔná miishɛɛ, jeee nitsumɔ ni wɔtsuɔ lɛ, ekɔɔɔ he eko bɔ ni wɔsumɔɔ nitsumɔ lɛ wɔhãa. No hewɔ lɛ, yaa nɔ ofee nibii ni baahã okɛ Yehowa teŋ wekukpaa lɛ mli awa, ni ohã etsɔɔ bo nii, etsɔɔ bo gbɛ, ni eye ebua bo. Kaimɔ akɛ, bɔ ni ojɛ otsui fɛɛ mli oye obua mɛi ni yɔɔ he ni tsutsu ko lɛ osɔmɔɔ yɛ lɛ hewɔ oná jɛmɛ he miishɛɛ waa lɛ. Feemɔ nakai nɔŋŋ yɛ he ni oyaje lɛ, ni Yehowa baaye abua bo ni oná jɛmɛ hu he miishɛɛ.​—Jaj. 7:10.

17. Mɛni esa akɛ wɔhã ehi wɔjwɛŋmɔ mli be fɛɛ be yɛ nitsumɔ ni wɔtsuɔ amrɔ nɛɛ he?

17 Esaaa akɛ wɔhiɛ kpaa nɔ akɛ, nitsumɔ ni wɔtsuɔ amrɔ nɛɛ baaba naagbee, shi wɔbaaya nɔ wɔsɔmɔ Yehowa kɛya naanɔ. Ekolɛ jeee nitsumɔ ni wɔtsuɔ amrɔ nɛɛ nɔŋŋ wɔbaatsu yɛ jeŋ hee lɛ mli. Aleksey, ni wɔtsĩ etã kɛtsɔ hiɛ lɛ, nuɔ he akɛ, tsakemɔi ni eba yɛ egbɛfaŋ amrɔ nɛɛ miisaa lɛ kɛmiihã jeŋ hee lɛ. Ewie akɛ: “Mile akɛ Yehowa yɛ, ni mile hu akɛ jeŋ hee lɛ baaba. Shi amrɔ nɛɛ, minaa Yehowa tamɔ nɔ ni edamɔ mihiɛ, ni jeŋ hee lɛ hu, minaa lɛ tamɔ wɔ́ nɔŋŋ ebaaba.” (Bɔf. 2:25) Ekɔɔɔ he eko nɔ ni wɔtsuɔ amrɔ nɛɛ lɛ, nyɛhãa wɔyaa nɔ wɔfea nibii ni baahã wɔ kɛ Yehowa teŋ wekukpaa lɛ mli awa. Yehowa shiŋ wɔ kɔkɔɔkɔ, moŋ lɛ, ebaaye ebua wɔ ni wɔkɛ miishɛɛ asɔmɔ lɛ kɛ wɔnyɛmɔ fɛɛ, ekɔɔɔ he eko he ni wɔsɔmɔɔ lɛ yɛ.​—Yes. 41:13.

LALA 90 Nyɛwowoa Nyɛhe Hewalɛ

^ kk. 5 Bei komɛi lɛ, be fɛɛ sɔɔlɔi krɛdɛi komɛi ashihilɛ eŋmɛɛɛ amɛ gbɛ ni amɛhi be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli. Yɛ mɛi krokomɛi hu agbɛfaŋ lɛ, atsakeɔ nitsumɔ ni amɛtsuɔ lɛ. Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaasusu naagbai ni nyɛmimɛi nɛɛ kɛkpeɔ lɛ ekomɛi ahe, ni wɔkwɛ bɔ ni amɛbaafee amɛtsu naagbai nɛɛ ahe nii. Agbɛnɛ hu, wɔbaakwɛ nɔ ni mɛi krokomɛi baanyɛ afee kɛwo amɛ hewalɛ ni amɛye amɛbua amɛ, kɛ shishitoo mlai ni baanyɛ aye abua wɔ fɛɛ kɛ́ wɔshihilɛ tsake.

^ kk. 4 Nyɛmimɛi hii pii hu yɛ ni afii abɔ ni amɛye lɛ hewɔ lɛ, amɛtu sɔ̃i ni tsiitsii ni amɛtsuɔ he nii lɛ ekomɛi amɛwo nyɛmimɛi hii ni darako tamɔ amɛ lɛ adɛŋ. Kwɛmɔ sane ni yitso ji, “Kristofoi Ni Edara Yɛ Afii Amli​—Yehowa Hiɛ Sɔɔ Anɔkwa Ni Nyɛyeɔ Lɛ Lɛ,” ni je kpo yɛ September 2018 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ, kɛ sane ni yitso ji, “Yaa Nɔ Osɔmɔ Yehowa Kɛ Miishɛɛ Kɛ́ Oshihilɛ Tsake Po,” ni je kpo yɛ October 2018 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ.

^ kk. 12 Kɛ́ be fɛɛ sɔɔlɔ ko shi asafo ko mli lɛ, esa akɛ asafoŋ onukpai lɛ aŋma ehe yijiemɔ wolo, ni ji wolo ni atsɔɔ nɔ akɛ shiɛlɔi akaadi majeɔ lɛ, ni amɛkɛmaje asafo ni etee lɛ oya nɔŋŋ, koni mɔ lɛ anyɛ aya nɔ asɔmɔ akɛ gbɛgbalɔ, asafoŋ onukpa, loo asafoŋ sɔɔlɔ.

^ kk. 13 Kwɛmɔ 2018 Awake! No. 3 lɛ mli saji ni yitsei ji, “The Agony of Grief,” (Gbele Yɛ Dɔlɛ Waa); “What to Expect,” (Bɔ Ni Nibii Baaya Lɛ Ahã); “Coping With Grief—What You Can Do Today,” (Bɔ Ni Obaafee Odamɔ Dɔlɛ Lɛ Naa—Nɔ Ni Obaanyɛ Ofee Bianɛ); kɛ “The Best Help for Those Who Grieve,” (Nɔ Ni Fe Fɛɛ Ni Baanyɛ Aye Abua Mɛi Ni Yeɔ Awerɛho Lɛ).

^ kk. 57 MFONIRI LƐ HE SANE: Gbalashihilɛ mli bii komɛi ashihilɛ eŋmɛɛɛ amɛ gbɛ ni amɛya nɔ amɛsɔmɔ akɛ maŋsɛɛ sɔɔlɔi dɔŋŋ, ni amɛkɛ asafo ni amɛsɔmɔɔ yɛ mli lɛ miiye shɛɛ kɛ amɛhiŋmɛiiaŋ yaafonui.

^ kk. 59 MFONIRI LƐ HE SANE: Gbalashihilɛ mli bii nɛɛ eku amɛsɛɛ kɛba amɛmaŋ, ni amɛkɛ hiɛdɔɔ miisɔle kɛmiikpa Yehowa fai ni eye ebua amɛ ni amɛnyɛ amɛtsu naagbai ni amɛkɛkpeɔ lɛ ahe nii.

^ kk. 61 MFONIRI LƐ HE SANE: Yehowa yelikɛbuamɔ naa lɛ, gbalashihilɛ mli bii nɛɛ ebɔi sɔɔmɔ ekoŋŋ akɛ be fɛɛ sɔɔlɔi. Amɛkɛ wiemɔ ni amɛkase be ni amɛsɔmɔɔ akɛ maŋsɛɛ sɔɔlɔi lɛ miitsu nii kɛmiiye gbɔi ni yɔɔ amɛsafo hee lɛ shikpɔŋkuku lɛ mli lɛ odase.