Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 40

Wa o Tuandaŋ o Mɛɛlula “Palɛi Mɛɛlɛi” Hei Niŋ

Wa o Tuandaŋ o Mɛɛlula “Palɛi Mɛɛlɛi” Hei Niŋ

“La hiou lachi a waa o laalaŋndo choo nyɛ kɛndɛ yi. Nduyɛ, la hiou lachi a dialluŋ kalaŋ nɔɔ o laalaŋ nyaa niŋ. La hiou lachi lɔɔ lɔɔ a wallo tosaa o kala kala, le Masanɔɔ Mɛlɛka.”​—1 KƆLIŊ. 15:​58.

CHONDII 58 Wanaa Yeema Pioŋɔɔ Wa Nuuviaa

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yɛɛ mala yɛ naa le sinaa kɛsɛ maa o “palɛi mɛɛlɛi” niŋ naŋ cho ni?

BAA mɛɛ wɔsi 1914 hiou ŋ veluŋ ni? Te lende i cho ni, mɛɛ ŋ dimi maa a de niŋ yoomu numndo tau o “palɛi mɛɛlɛi” chieeŋndo hoo niŋ. (2 Timo. 3:​1) Naa kpou tuei niŋ a mɛɛ sɔɔŋ Chiisu ndoo dimi maa ŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo o teleŋ naa hoo niŋndo cho yɔŋnɔŋndo yɛ okɔɔ. Sɔɔŋ muŋ ŋpum cho muŋ ni, chɔulaŋ, yiaŋ, lɛŋnde nyiiyaaleŋ, naala taŋ waŋnda laŋ, dɛnɛ wɔɔŋndo a nyɛpalaa nda cho wanaa Chɛhowaa tusioo choo wo. (Maa. 24:​3, 7-9, 12; Luku 21:​10-12) Ŋ cho vɛlɛ hau chɔɔ waŋnda kaala Pɔɔl ndoo soo okɔɔ laŋ tosaa. (Tofa kɔfoo hoo “ Mɛɛ Kaa Waŋnda Chieeya Cho Hau Yɛ.”) Lelaŋ, naŋ cho Chɛhowa piɛiyo wa sina niŋ hau kɛsɛ maa ŋ cho niŋ o mɛɛlula “palɛi mɛɛlɛi” hei niŋ.

2. Nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ sina mulilaŋ?

2 Ŋ dimi niŋ hau maa o mɛɛlula “palɛi mɛɛlɛi” naŋ cho niŋ ni. Kanifuule, teleŋndo pila hiou niŋ ni chɔŋ a wɔsi 1914, wɔsi palɛi mɛɛlɛi kanduŋ ndo. Mɛɛ mɛɛlula chieeŋndo hoo la cho niŋ naa kpɛɛluŋ yɛ, o bɛnda bɔɔ miŋ sina mulilaŋ le nyunalaŋ ndaŋ: Sɔɔŋ kuɛɛ nɔ yɛ le yɔŋnɔŋndo te “palɛi mɛɛlɛi” hiŋ pɛ le chuwɔɔ? Yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ naa miŋ wa pɔɔ tosaa haaa mi sɔɔŋ muŋ kandu yɔŋnɔŋndo?

YƐƐ YƆŊNUŊ YƐ NIŊ TE “PALƐI MƐƐLƐI” HIŊ PƐ LE CHUWƆƆ?

3. A mɛɛ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:​1-3 dimi yɛ, yɛɛ masaa chieeŋnda cho yɛ hunɔɔ dimi?

3 Nuawɔ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:​1-3. Mi Pɔɔl suaa a ‘paale Masanɔɔ Mɛlɛkaleŋ’ okɔɔ. A mɛɛ bolle Baabuileŋ ndeŋ le chɔm yɛ, paaleŋ ndeŋ le cho kandɔŋ a teleŋ nda cho “Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo” delɔɔ choo wo, mi le mɛɛlu a chɔu Amakɛdɔŋndo. “Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo” cho yɛ piɛiyii lachoowɛi cho o chieeŋndo choo kpou ve ni. (Sɔɔŋ. 16:​14, 16; 17:​5) Tuupa mi ‘paaleleŋ’ le kanduŋ, masaa chieeŋnda cho wa dimioo aa: “Kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu”! Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi masaa chieeŋnda dimi diomnda waa naa te a kuɛ pɛ bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ le mi diompilɔɔ wa nda tɛɛŋ o lɛŋii ndɛi niŋ. * Kɛ ‘kɔl nyulu’ Baabuiyo cho hoo dimioo maa a dimi niŋndo wa niŋ bɔɔ teŋgeŋ. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Kanifuule, te a dimi lende pɛ, wanaa bɔɔbɔɔ cho laalaŋ maa lekɛndɛi masaa chieeŋnda sɔla batiuwaa le hunɔɔ a kɔl nyuloo o chieeŋndo choo. Kɛ o kpeekpei niŋ, “kpundɛ bɛndoo del niŋ nda choo o le pilɛ niŋ kpe” te “nyɛ palaa” bɛndoo kanduŋ pɛ.—Maa. 24:​21.

O yɔŋ bɛɛ mi masaa chieeŋnda dimi aa, “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu” kɔndɔfili bii num te, kanifuule a nɔla ma tiu hei ba le (Tofa pɛlta 3-6) *

4. (a) Yɛɛ naŋ sina yɛ wɔ a dimi masaa chieeŋnda dimi niŋ maa “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu” wo okɔɔ le? (b) Kɛ yɛɛ naŋ sina yɛ niŋ a ndi okɔɔ?

4 Ŋ sina niŋ sɔɔŋ ŋtiŋ a dimi masaa chieeŋnda dimi niŋ maa “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu” wo okɔɔ. Kɛ ŋ bɔɔbɔɔ cho ŋ sina wɔ le. Ŋ sina wɔ nyɛ nyindu nda niŋ le dimioo lende wo le. Nduyɛ mɛɛ nda dimi ndi niŋ yɛ bɛɛ ŋ sina wɔ le. Ŋ sina wɔ vɛlɛ te o pɔmpɔmbɔ ɔɔ o lepilɛ niŋ kpe le nda cho ndi dimi le. Mɛɛ mɛɛ i yɔŋnuŋ, nyɛ naŋ sina kinɛiyo cho ni maa: Wana o wana nɔla niŋ naa hui le laalaŋndo maa masaa chieeŋnda nɔla ma hiŋ a kɔl nyuloo le. Nyɛ nda cho koŋ hunɔɔ dimi wo Baabuiyo dimi ni maa naŋ chal miŋ chum. Nduyɛ te a dimi dɔɔ lende pɛ, ŋ sina dɔɔ sakpo maa ‘paale Masanɔɔ Mɛlɛkaleŋ’ le fuuluu!

5. Vɛɛ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:​4-6 mala yɛ naa le bɛɛndiaŋndo le ‘paale Masanɔɔ Mɛlɛkaleŋ’?

5 Nuawɔ Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:​4-6. Mi Pɔɔl chɔm naa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa le bɛɛndiaŋndo le ‘paale Masanɔɔ Mɛlɛkaleŋ’ ndo. Mbo dimi maa “ŋ wanuŋ maa waŋnda a piliaa a chonuŋ o luaaŋ nda le.” Kɛ maa “ŋ nɔ mi ŋ wa lahɔl, nduyɛ mi ŋ wa nyɛ kɛndɛ yekeŋ.” Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a waa yuŋyeŋ te o hiŋ pɛ a sɔɔŋ lemasaŋ okɔɔ. Nduyɛ, fɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ wou sondoo o muŋ niŋ te. Te ŋ wou pɛ sondoo o sɔɔŋ lemasa chieeŋndo hoo niŋ, mɛɛ “le chieeŋndo” hoo naŋ cho ni. (Chɔŋ 15:​19) Ŋ sina maa Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi le nɔla ni mi le hiŋ a kɔl nyuloo o chieeŋndo hoo choo.

6. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ mala acheleŋnda le ma tosa, nduyɛ le yɛɛ?

6 O faŋaŋndɔ o wa naa lahɔl kɔɔli, ŋ nɔ vɛlɛ miŋ tindi wanaa cho o luaŋ nda. Hei mala nda le sinaa a sɔɔŋ Baabuiyo dimi muŋ le hunɔɔ yɔŋnɔŋndo woŋ okɔɔ. Ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa te ŋ mala nda ma sina Chɛhowa le haaa mi nyɛpalaa bɛndoo kanduŋ, mɛɛ i hiau niŋ lɔɔ le ma sina ndu. Le hei kpeekpei wali naa dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho hau suɛi choŋ choŋ bɛndu ni! *

WA O TUANDAŊ O YOOŊGU KƐNDƆƆ DIMIOO NIŊ

Te ŋ wa pɛ waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo, ŋ nɔ miŋ mala nda le sinaa maa Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi le tiuba le hunɔɔ a kɔl nyuloo vɛlɛ a hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye ni (Tofa pɛlta 7-9)

7. Yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ naa miŋ tosa suŋ suŋ?

7 Teleŋ biŋgi koni lo niŋ ni le mi “paale” Chɛhowaleŋ le hiŋ. Lelaŋ, o yeema naa miŋ wa a tuandaŋ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ. Ŋ nɔ miŋ tosa a sabu maa ŋ cho lɔɔlɔɔ “wallo tosaa o kala kala, le Masanɔɔ Mɛlɛka.” (1 Kɔliŋ. 15:​58) Mi Chiisu ndoo chɔm wali naŋ nɔ le tosaa wo. Mɛɛ o soo haaa a sɔɔŋ muŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo o palɛi mɛɛlɛi niŋndo okɔɔ, mbo dimi vɛlɛ aa: “Nduyɛ, mɛɛ mi yooŋgu kɛndɛ Mɛlɛkaa o wa fɛlɛŋ o dimiaŋ ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Maki 13:​4, 8, 10; Maa. 24:​14) Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ: Teleŋ o teleŋ ŋ kuɛ pɛ o wali pollo niŋ, mɛɛ tooloo ŋ cho koŋ ni le mi nyɛ Baabuiyo dimi hoo wo peeluŋ!

8. Vɛɛ kpɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ leMasaa cho yɛ hau hiouwɔɔ lachi?

8 Vɛɛ kpɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho yɛ hau hiouwɔɔ lachi? Iwɔsi o iwɔsi, yooŋgu kɛndɔɔ hoo cho hiouwɔɔ lachi a waŋnda komallo. Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ a mɛɛ wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa handuŋ niŋ lechoo o palɛi mɛɛlɛi hei niŋ yɛ. A wɔsi 1914, o lɛŋnde 43 niŋ koni wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa wa ni, nduyɛ a wa 5,155. Kɛ hau, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa cho niŋ 8,500,000 o lɛŋnde 240 niŋ! Kɛ hei chɔm naa maa wali naa cho niŋ letuu le. Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a waŋnda dimullo maa Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi le cho hunɔɔ bahawɛila waŋchieeya chii ni.—Sam 145:​11-13.

9. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiou lachi a yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimioo?

9 Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo haaa mi Chɛhowa pila dimul naa aa, la pɛŋgi niŋ. Kɛ vɛɛ kpɛ teleŋndo lo yɛ wɔ le mi waŋnda sina Chɛhowa a Chiisu Kiliti? (Chɔŋ 17:​3) Ŋ sina mɛɛ kpɛ o lo yɛ le. I naŋ sina kinɛiye cho ni maa, haaa mi nyɛpalaa bɛndoo kanduŋ, “wanaa Mɛlɛka hɛli le ma sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo wa” nɔla wɔ ma yaŋ nilaŋ o yooŋgu kɛndɔɔ nduyɛ ma piɛi Chɛhowa te a yeema pɛ. (Walta. 13:​48) Vɛɛ naŋ mala yɛ waŋnda haa tuupa mii hiou lɔɔ?

10. Mala yɛɛ Chɛhowa cho yɛ naa kioo le waŋnda tonyaa pɛɛkoo?

10 Chɛhowa cho kɔɔna ndɔɔ soliŋndo kpeku le naa kioo nyɛm naŋ hauba woŋ le waŋnda tonyaa pɛɛkoo. Le taamaseliiyo, ma pɛɛku naa mɛɛ wana dimi yooŋgu kɛndɔɔ yɛ o bɔŋaŋ naŋ bii o lɔɔ tɛɛŋndo. O bɔŋaŋndo hoo, ma chɔm naa mɛɛ wana dimi yooŋgu kɛndɔɔ o kɔla taselaŋ yɛ, a mɛɛ wana tosa miiŋgu makɔɔ yɛ. Ma chɔm naa vɛlɛ mɛɛ wana tosa pɛɛku Baabuiyo yɛ. Kɔɔna Chɛhowaa toosial naa vɛlɛ yaula cho o Kɔfu Nyɛm Waliŋ Naŋ Pɛɛku Waŋnda Woŋ niŋ ni. Yaulaŋ ndaŋ la mala naa le . . .

  • baltaŋ kandɔɔ,

  • waŋnda yeemɛi kpeeŋiaa,

  • waŋnda malaa ma hiou lachi a yeemɛi nɔɔ le pɛɛkoo,

  • waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo, a le

  • wanaa nɔ yeemɛi ya yɔɔ o tɛɛŋgii nɛi a o Toŋgola naala leMasalaŋ.

Ŋ nɔ ko miŋ chua yaulaŋ ndaŋ o toŋgo leMasaa miŋ kɔ kɛsiŋ ndaŋ o ba o la naalo chiɛiniŋ te. Kɛ ŋ nɔ miŋ soliŋ ndaŋ kpeku. * Le taamaseliiyo, te o yɔŋ pɛ ma chii suukaŋndo a wana chɔm yeemɛiyo, a mel ndu yau pɔmbɔɔ, Bandu Mɛŋgɛlaa ɔɔ “Tiondoo!” Koŋ tosa mbo koma wa diomndaŋ veeloo haaa ma miiŋgu vɛlɛ o ndu lo lɔɔ cheleŋ. Naa pilɛŋ pilɛŋ nda kpou nɔ miŋ dɔu sɛmbɔɔ le yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimioo ipaŋgu o ipaŋgu.

11. Le yɛɛ nda toosiaa yɛ buŋgaŋ le Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo?

11 Yiyaŋndɔ vɛlɛ a nɛi cheleŋ Chɛhowa cho soliŋndo kpeku le waŋnda malaa ma pɛɛku tonyaa wo. Nɛiyo hoo cho fonda cho o jw.org® ma veelu ndu aa Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo wo ni. (Kɔ BIBLE TEACHINGS > ONLINE LESSONS.) Le yɛɛ nda toosiaa yɛ buŋgaŋ pɛɛkaŋ muŋ o Intanɛtiiyo choo? Ipaŋgu o ipaŋgu, waŋnda waalaŋ o waalaŋ niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ kua o Intanɛtiiyo choo le Baabuiyo pɛɛkoo ni. Buŋgaŋ pɛɛkaŋ Baabui cho muŋ o tɛɛŋgii nɛi choo woŋ nɔla miŋ mala waŋnda le tonya cho o Diom Mɛlɛkaa niŋndo saalɔŋndo. Nduyɛ, naapum mi wanaa ŋ dimul yooŋgu kɛndɔɔ wa apum kikisiaa le Baabuiyo pɛɛkoo a num. Te i wa lende pɛ, mɛɛ chɔm nda buŋgɛi cho hei o tɛɛŋgii nɛi choo ve. A mala nda ndi nuuviaa o suɛi maŋgalɛi nda yeema ve niŋ. *

12. Sɔɔŋ kuɛɛ waŋndo nɔla yɛ mbo sina o fonda cho le Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo wo?

12 Sɔɔŋ lebolloŋ muŋ cho o fonda naa cho le Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo wo ni: “Baabuiyo a Wana Poonyiaa Ndu Wo,” “Wanaa Baabuiyo Soo a Nda Okɔɔ Tau Wa” a “Tiindaŋ Baabuiyo Ke Naa Wo.” O sɔɔŋ lebolloŋ muŋ bɛŋgu, waŋndo nɔla mbo sina . . .

  • Mɛɛ Baabuiyo mala wana yɛ

  • Wana Chɛhowa cho wo, Chiisu, a maalikɛiya

  • Le sabu Mɛlɛka toosiaa waŋchieeya wo a

  • Le sabu nyɛpalaa a dɛnɛ wɔɔŋndo cho hau wo

Buŋgaŋ muŋ mala vɛlɛ waŋndo mbo sina mɛɛ Chɛhowa cho . . .

  • nyɛpalaa a piɔmndo faŋa yɛ,

  • waŋvilɛiya miŋgi yoomu yɛ, a mɛɛ o cho

  • masɛi waŋchieeyaa nɔ hei kafalaŋ nde faŋa mbo miŋgi Masale ndɔleŋ yɛ.

13. Baa fonda cho le Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo wo siŋga kɛɛsiaa cho le waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo wo? Tɛɛsiaawɔ.

13 Fonda cho hoo o tɛɛŋgii nɛi le Baabuiyo Pɛɛkoo o Intanɛtiiyo Choo wo siŋga kɛɛsiaa cho le waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo wo le. Wali Chiisu ke naa wo cho waŋnda siiŋgoo buɛiyaa nduaa ni. Ŋ nɔ tiindaŋndo maa wanaa nɔ yeemɛiya cho buŋgaŋ muŋ chɔ, ma pɛɛku muŋ a ba nda, nduyɛ ma yeema niko le chɔɔloo sinaa. Naapum a bɔɔbɔɔ cho chɛlɔɔ le Baabuiyo pɛɛkoo te a chii muŋ yaasiaa pɛ. Le nda sɔɔŋ tosallo tɛtɛlɛ, te waŋndo chii pɛ buŋgɛi kɛ kɛ pɛɛku, mi buŋgɛi dimul ndu maa o nyuna Seiyaa Chɛhowa opilɛ le mbo wa ndu Baabuiyo pɛɛkoo te o yeema pɛ. Chieeŋndo balɔɔ silɔ, wanaa nyuna o tɛɛŋgii nɛi choo lepaa o lepaa le pɛɛku Baabuiyo wa hiou waŋnda 230! Kɛɛsiaa tosaŋ hoo le waŋnda malaa ma pɛɛku wɔ fɛŋ a banda wo cho bɔɔ kɛɛsiaa sɔvɛ!

HIOU LACHI A KINDIŊNDO LE WAŊNDA SIIŊGUU WO BUƐIYAA CHIISUAA

14. A mɛɛ Chiisu dimi o Maatiu 28:​19, 20 niŋ yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kindiŋ kpoke le tosaa, nduyɛ le yɛɛ?

14 Nuawɔ Maatiu 28:​19, 20. Te ŋ wa pɛ waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo, ŋ nɔ miŋ kindiŋ kpoke le miŋ “siiŋguu nda buɛiyaa” Chiisuaa nduyɛ, miŋ “pɛɛku nda ma tosa nyɛ o nyɛ” o dimul naa le tosaa. Ŋ nɔ miŋ mala waŋnda ma sina le sabu i cho suɛi sɔvɛ ma kɛɛsiaa suŋ suŋ le Chɛhowa piɛiyo a wallo tosaa le Masale ndɔleŋ ndo. Le ma tosa hei, mɛɛ mi pɛɛku naŋ cho nda wo pilaŋ nda kɔllo, nduyɛ ma siiŋguu tonyaa nyɛ nda. A tosa hei te a dɔu pɛ nyɛ nda cho pɛɛkoo wo o wali niŋ, ma yɔŋgu yoomula ndalaŋ o Chɛhowa lo okoŋ ma sɔla yiŋɔɔ. Mɛɛ ma tosa muŋ kpou malaŋ nda sɔla pioŋɔɔ o paale Chɛhowaleŋ choo.—1 Pitɛ 3:​21.

15. Teleŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tɛɛmbuu lɛ le, nduyɛ, le yɛɛ?

15 A mɛɛ naŋ dimi suŋ yɛ, teleŋ lo le mi chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo sɔla tambeiyo cho lɛ o bɔɔ kposoŋ te. Lelaŋ, pɛ pɛ bɛɛ ŋ nɔ lɛ miŋ tɛɛmbuu teleŋ naa le hiouwɔɔ lachi a pɛɛkoo wanaa nɔ pɛŋ o lahɔl maa a piɛi niŋ Chɛhowa wa le. (1 Kɔliŋ. 9:​26) Wali naa cho choŋ choŋ! Wanaa nɔ wɔ le yooŋgu kɛndɛ leMasa hoo tueiyɔɔ tuupa mii hiou lɔɔ wa cho wɔ tau.

FAFAŊ NYƐ O NYƐ CHIƐƐLIAŊ A PIƐIYII LACHOOWƐI

16. A mɛɛ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 18:​2, 4, 5, 8 dimi yɛ, yɛɛ naa kpou nɔ yɛ miŋ tosa? (Tofa vɛlɛ tɛɛsiaa amatou.)

16 Nuawɔ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 18:​2, 4, 5, 8Bolle Baabuileŋ le chɔm naa vɛlɛ nyɛ Chɛhowa yeema wanaa nduaa ma tosa wo. Nyɛ o nyɛ chiɛɛliaŋ pɛ a Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo, Kilisiɔŋnɔ tonya kɛ kɛ nɔ mbo sɔɔŋguu ikɛi nyɛɛbuii nii bɛɛ le. Naapum wana ŋ cho Baabuiyo pɛɛkoo suŋ suŋndo ndoo nɔ kaŋnde o kua leŋ tuupa ma kandu ndu pɛɛkoo. Naapum o wa kɔlaŋ lɔɔlɔɔ o kaŋnde leŋ, ɔɔ mi ndoo yɔŋgu chuuŋgiaala ŋkanila ndaa veelu laŋ. Tuupa mi wana naŋ cho Baabuiyo pɛɛkoo wo simnuŋ wana dimiaa yooŋgu kɛndɛ yiŋndɔ le wo, o nɔ fɛŋ mbo soli balaŋ po o piɛile lachoowaleŋ niŋ. O nɔ mbo poonyial kaŋnde ndɔleŋ yauwo maa o cho lɛ nda choo le ɔɔ mbo kelu kɔlaŋ o leŋ niŋ. Nduyɛ, o cho ko pɛŋ kaŋndeŋ te. Kɔɔna o kɔɔna chiɛɛliaŋ vɛlɛ pɛ a piɛile lachoowaleŋ, mɛɛ ndu bɛɛ o nɔ mbo wou laba leniŋ te. *

17. Wali suu kuɛɛ Kilisiɔŋnɔ tonyaa nɔ yɛ mbo chɛl kposoŋ te, nduyɛ le yɛɛ?

17 Kilisiɔŋnɔ tonyaa nɔ mbo tosa a sabu maa wali o tosa le o diaa sɔlaa wo chiɛɛliaŋ nyɛɛbuii nii bɛɛ a Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo le. (2 Kɔliŋ. 6:​14-17) Le taamaseliiyo, a nɔ ma ke ndu wallo o kaŋndeŋ mbo bii le. Te o yɔŋ yɛ pɛ aa waŋndo o ba bɛŋgu o cho wallo ni, mɛɛ o nɔ mbo yiŋnuŋ pɔŋgeŋ le wallo tosaa o fondaŋ nda soliŋ kpeku le piɛile lachoowaleŋ ndo le. Kɛ te o wa yɛ pɛ aa ndupila cho wali ndɔɔ bolleŋ ni, mɛɛ pesiŋ bɛɛ o nɔ mbo chɛl le wallo tosaa le Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo ɔɔ nyɛ o nyɛ chiɛɛliaŋ a ndu le. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa lamamɔɔ a hei le? Kanifuule, kɔɔnala piɛiyii lachoowɛi nɔɔla Mɛlɛka o hɔl a dɛnɛ wɔɔŋ nda cho hau tosaa wo. Nduyɛ, ŋ yeema miŋ suinuŋ nɔɔ ndaa ɔɔ miŋ toolu dɛnɛ wɔɔŋ ndaa le.—Aisaya 52:​11. *

18. Vɛɛ puaapilɛnɔ pilɛ tollɛ sawala mandaala Baabuiyo kɔɔli o wali ndɔɔ niŋ?

18 O wɔsila hiou laŋ niŋ, mi po pilɛ nda chua le taŋgultaŋ ndo dimul bɛndu kunda pilɛ le mbo kɔ tosal ndu wali lekaapindɛi pɔmbɔ o kaŋnde nda ke ndu le taŋgullo leŋ. O puaapilɛnɔɔ hoo lo chiee kaŋnde leŋ le wa ni nduyɛ, le ndupila o wa wallo ni. Poo hoo ndoo sina maa puaapilɛnɔɔ hoo ndoo chɛl le wali tosa o lekaaŋ te. Kɛ mbo dimul ndu le mɛɛ ndoo hauba kalaŋ le wana wallo yɛ. Kɛ a bahawɛi ndɔ koŋ kpou, mi puaapilɛnɔɔ hoo tual sawala mandaala Baabuiyo kɔɔli okoŋ mbo kɛɛ wali koŋ. Lɔɔ opilɔɔ, mi yau lakona nda soli o fondaŋ koŋ ndo chɔm fotuei kaapindɛinɔ o sɔla niko le wali koŋ tosaa wo. Kaapindɛinɔɔ hoo wa yɔm siŋgafilaa handɔɔ o kaŋndeŋ ndeŋ ma chua ndu fotueiyo. Te puaapilɛnɔ naa hoo ndoo siŋga pɛ kɔl ndɔɔ mi ndoo chɛl wali koŋ, naapum fotuei ndɔɔ wa wa o yau lakona koŋ niŋ ni. Yiyaŋndɔ a mɛɛ ndoo sɔla niŋ tɔɔ wɔɔŋndo o kundaa niŋ yɛ! Nduyɛ, yiyaŋndɔ vɛlɛ a mɛɛ kɔllo ndoo tambu niŋ Chɛhowa yɛ.

YƐƐ NAŊ PƐƐKU YƐ O BUŊGƐI HEI NIŊ?

19-20. (a) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o buŋgɛi hei niŋ? (b) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ wɔ le pɛɛkoo?

19 A mɛɛ Baabuiyo dimi yɛ, nyɛ nɔ suŋ le yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo choo wo cho dimi masaa chieeŋnda dimi niŋ aa, “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu” wo ni. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ Chɛhowa mɛi naa o manyum niŋ a hei okɔɔ le yɛ. Diom ndɔɔ mala naa le sinaa maa masaa chieeŋnda nɔla ma hiŋ a kɔl nyulu fafɛɛŋndo le. Kɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa pɔɔ tosaa haaa mi teleŋ koŋ fuuluu nduyɛ mi kpundɛ bɛndu koŋ del o lepilɛ niŋ kpe? Chɛhowa yeema naa miŋ wa a tuandaŋ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ leMasaa niŋ, nduyɛ miŋ kindiŋ le waŋnda malaa ma simnuŋ buɛiyaa Chiisuaa. Kɛ o cho ko keŋ te. O yeema naa vɛlɛ miŋ fafaŋ nyɛ o nyɛ chiɛɛliaŋ a piɛile lachoowaleŋ. Nyɛ yeemaŋ o hei niŋndo o tiŋ cho balaŋ solioo o piɛile lachoowaleŋ niŋ ni, a walta chiɛɛliaŋ a leŋ ndaŋ kiɔɔ tosaa.

20 Sɔɔŋ cheleŋ cho tau ŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo a mɛɛlula “palɛi mɛɛlɛi” heiyo. Kɛ sɔɔŋ cheleŋ cho vɛlɛ ŋ Chɛhowa yeema naa miŋ tosa woŋ. Sɔɔŋ kuɛɛ cho yɛ muŋ, nduyɛ, vɛɛ naŋ bɛɛndiaŋ yɛ suŋ suŋ le sɔɔŋ cho muŋ hunɔɔ yɔŋnɔŋ o chilaŋ niŋndoŋ? Buŋgɛi cho lachi ve cho naa hei tɛɛsial wakpa.

CHONDII 71 Kuubaa Chɔuwa Naŋ Cho le Chɛhowa Ni!

^ pɛl. 5 Ŋ cho lehɔl o nɛi le teleŋ masaa chieeŋnda dimi niŋ aa “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu” wo. O bendu lɛ tiŋ te mi hei yɔŋnuŋ. Nduyɛ te keŋ yɔŋnuŋ dɔɔ pɛ, mɛɛ paale nyɛpalaa bɛndoo le sɛ. Kɛ yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ naa miŋ tosa chɔŋ a hau haaa mi teleŋ koŋ o fuuluu? Buŋgɛi hei cho naa nyunaa hoo mulul.

^ pɛl. 3 Le taamaseliiyo, kɔɔnaa hoo “United Nations” dimi o tɛɛŋgii nduɛi choo maa “o nɔla mbo hiŋ a kɔl nyuloo lɛŋnde tɛɛŋ nduyɛ mbo tosa mi waŋnda waŋnuŋ hɛnɛkɛ.”

^ pɛl. 10 Le sinaa mɛɛ wana soliŋ yaula cho o Kɔfu Nyɛm Waliŋ Naŋ Pɛɛku Waŋnda Woŋ niŋndaŋ kpeku yɛ, tofa buŋgɛi hei, “Waŋnda Tonyaa Pɛɛkoo” o Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ Saa 2018.

^ pɛl. 11 O Iŋkilisiiye a o Pɔtukiisiiye niŋ koni buŋgaŋ muŋ cho wɔ suŋ suŋ ni. Ŋ cho wa o sɔɔŋ maŋgalaŋ cheleŋ niŋ o chilaŋ niŋ.

^ pɛl. 16 Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ wou laba o kɔɔnala feleŋguaa chiɛɛliaŋ a piɛiyii lachoowɛi laŋ niŋ te. Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ kuɛ o fondaŋ nda piɛiyii lachoowɛi toosiaa le pisultaŋ ndo le. Kɔɔnala feleŋguaa naŋ nɔ miŋ fafaŋ ndaŋ lapum la cho laŋ ni: YMCA (Young Men’s Christian Association) a YWCA (Young Women’s Christian Association) Mi che bɛɛ mi wanaa cho kɔɔnalaŋ ndaŋ lachi wa dimi maa sɔɔŋ ndaŋ cho a lepiɛi okɔɔ le, kɛ keŋ kpeekpei cho kpeleŋ ndaa ni.

^ pɛl. 17 Te a yeema pɛ ma sina nyɛ Baabuiyo dimi a walta chiɛɛliaŋ a piɛiyii lachoowɛi laŋ okɔɔ nyɛkɛndɛ walaŋ, tofa buŋgɛi hei, “Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda” o Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ, Nyaakuɛiyo 15, 1999.

^ pɛl. 83 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Kɔndɔfillo bii wanaa kuɛ kafioo kolɔɔ wa mɛɛ nda che yooŋgu fula o tɛlivisiɔŋndo choo wo maa, “kɔl nyuloo cho niŋ o tiuwaa ba o ba fee. Mbɔ wana yɔnuŋ niŋ isiooŋ fuu.” Pɔnɔɔ a lanɔ cho Seiyaa Chɛhowaa wa bɛɛ fula wali pollo ma kei naa kolaa kafiaa haa le pɛŋgioo. Kɛ kɔndɔfili bii nda a yooŋgoo hoo le.