1-2. Me ren 1 Petrus 4:7, 8, met epwe álisikich le likiitú atun fansoun weires?

ATUN sia feffetál ngeni lemuchúlóón “ekewe ränin lesopolan,” sia tongeni kúna watteen weires. (2 Tim. 3:1) Áwewe chék, mwirin eú úttút lón eú fénú notoun Afrika, chón ena fénú ra kinikinfesen, iwe a fis fiufengen lefiler. Lap seni wonu maram, a mmen efeiengaw ngeni pwiich kewe lón ena fénú ar repwe sái are feilfetál pokiten án aramas fiufengen ekis meinisin. Met a elikiitúúr fán ena esin weires? Ekkóch ra sú ngeni imwen pwiich kewe iir mi nóm lón ekkewe leeni mi núkúnúkéch. Emén pwiich Chón Kraist a erá: “Fán ena esin weires, ua pwapwa pún ua nóm ren chiechiei kewe. Aua tongeni apéchékkúlafengenikem.”

² Lupwen epwe fis “ewe riaföü mi lapalap,” sipwe pwapwa ika epwe wor chiechiach mi tongekich. (Pwär. 7:14) Ina minne, a mmen lamot ach sipwe apéchékkúla ach riri ngeni chiechiach kewe iei. (Álleani 1 Petrus 4:7, 8.) Sia tongeni káé seni pwóróusen Jeremaia. Chiechian kewe ra álisi le kúna manaw atun fansoun mwen talóón Jerusalem. * Ifa usun sipwe áppirú Jeremaia?

3. (a) Met a tongeni efisi án Jeremaia mochen atowauaaló seni aramas? (b) Met Jeremaia a pwáraawu ngeni néún we seketeri Paruk, me met mwirilóón?

³ Ren úkúkún 40 som ier, Jeremaia a nónnóm lein chókkewe rese tuppwél, kapachelong chón órun kewe me neman pwal  ekkóch aramasan kewe lón pwúkún sópwun we lón Anatot. (Jer. 11:21; 12:6) Iwe nge, Jeremaia ese atowauaaló seni aramas. Ren enletin, a pwáraawu meefian ngeni néún we seketeri mi tuppwél itan Paruk, me sia pwal silei meefian seni met mi fen makketiw. (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) A lapalapoló án Paruk me Jeremaia tong me súfélfengen atun Paruk a makkeei pwóróusen manawen Jeremaia meinisin.​—Jer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Met Jiowa a ereni Jeremaia an epwe féri, me ifa usun ena angang a apéchékkúla án Jeremaia me Paruk ririin chiechi?

⁴ Ren fite ier, Jeremaia a éúréúra ekkewe chón Israel ren met epwele fis ngeni Jerusalem. (Jer. 25:3) Lón án Jiowa achocho le pwal éúréúra aramas ar repwe aier, a ereni Jeremaia an epwe makkeei an kewe kapasen éúréúr lón eú scroll are taropwe mi nnum. (Jer. 36:1-4) Sia tongeni anchangei án Jeremaia me Paruk pwóppwóróusfengen mi apéchékkúla ar lúkú atun ra kan angangfengen lón ena angang me ren Kot, neman ren fitu maram.

5. Pwata sia silei pwe Paruk, emén chiechien Jeremaia mi múrinné?

⁵ Lupwen a wes makken ena taropwe, Jeremaia a lúkúlúkú Paruk chienan we an epwe esilei ngeni aramas usun ewe pwóróus. (Jer. 36:5, 6) Fán pwora, Paruk a apwénúetá wisan we mi tongeni atolonga i lón feiengaw. Ka tongeni anchangei pwapwaan Jeremaia lupwen Paruk a ló lón ewe imwenfel me féri met Jeremaia a ékkúnéú ngeni an epwe féri? (Jer. 36:8-10) Ekkewe néúwisin Juta ra rongorong minne Paruk a féri, me ra ereni Paruk an epwe álleani ngeniir masouen ewe taropwe mi nnum fán léúwommóng! (Jer. 36:14, 15) Ekkewe néúwis ra filatá ar repwe ereni King Jehoiakim met Jeremaia a apasa. Nge fán tong, ra ereni Paruk: “Oupwe feila o op, ämi me Jeremaia, nge ousap asile ngeni eman ia oua op ie.” (Jer. 36:16-19) A mmen éch ena pesepes!

6. Met Jeremaia me Paruk ra féri lupwen aramas ra ú ngeniir?

 ⁶ King Jehoiakim a fókkun song lupwen a rong minne Jeremaia a makkeei, iwe a keni ena taropwe mi nnum me allúkú ar repwe aresini Jeremaia me Paruk. Iwe nge, Jeremaia ese niwokkus. A pwal angei eú taropwe mi nnum, a ngeni Paruk me a anéúnéwú fós wóón met epwe makkeetiw usun alon Jiowa kewe. Iwe Paruk a makkeei “ekewe kapas meinisin mi fen mak lon ewe toropwe Jehoiakim ewe kingen Juta a kenala.”​—Jer. 36:26-28, 32.

7. Eli met a fis atun Jeremaia me Paruk ra angangfengen?

⁷ Fán chómmóng, lupwen aramas ra kan likiitúfengen fán eú sóssót are weires, a péchékkúleló ar ririin chiechi. Ina minne, sia tongeni anchangei pwe lupwen Jeremaia me Paruk ra angangfengen le féri siwilin ewe taropwe mi nnum King Jehoiakim a keni, a poputá le lapóló ar echenifengenniir me sissilefengeniir, iwe ra chiechiéchfengen. Ifa usun án ekkena rúúemén mwán mi tuppwél leenien áppirú a tongeni álisikich?

8. Met epwe tongeni eppetikich seni ach sipwe fókkun chiechiéch ngeni ekkewe ekkóch, me pwata a lamot ach sisap fangetá?

⁸ Neman a weires ngenikich ach sipwe uwawu meefiach ngeni ekkewe ekkóch pokiten emén a fen ekinása letipach me lóóm. (SalF. 18:19, 24) Are sia tongeni meefi pwe ese wor ach fansoun me péchékkúl le chiechiéch ngeni ekkewe ekkóch. Iwe nge, sisap fangetá. Ika sia mochen pwe pwiich kewe repwe álisikich lupwen sia nóm fán weires, mi lamot sipwe apéchékkúlaló ach riri ngeni chiechiach kana iei. Ren ach sipwe féri ena, a fókkun lamot ach sipwe pwáraawu meefiach me ekiekich ngeniir.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Ifa usun Jesus a pwári pwe a lúkúlúkú chiechian kewe? (b) Ifa usun óm pwáppwáraawu meefiom me ekiekum a tongeni álisuk le chiechiéch ngeni ekkewe ekkóch? Apwóróusa eú pwóróus.

⁹ Jesus a pwári an lúkúlúkú chiechian kewe ren an pwóppwóróus ngeniir fán wenechar nge ese pwal túkúm seniir och. (Joh. 15:15) Sia tongeni áppirú i ren ach apwóróusa ngeni chiechiach kewe met a efisi ach pwapwa, ach aúrek me letipechou. Aúselingéch atun emén a fós ngonuk, iwe kopwe tongeni kúna pwe a chék léllé ámi ekiek me memmeef, me minne oua mochen achocho ngeni lón manawemi. Nengeni pwóróusen Cindy, emén Chón Kraist fépwúl 20 som ierin. A chiechi ngeni emén pioneer itan Marie-Louise 60 som ierin. Cindy me Marie-Louise ra kan mwin le afalafal iteiten lesossorun Arúánú, me ra pwóppwóróusfengen usun sókkopaten mettóch. Iei alon  Cindy: “Ua pwapwa le fós ngeni chiechiei kewe usun ekkewe pwóróus mi lamot pokiten a álisiei le sileéchúúr me wewefichiitiir.” Ewe ririin chiechi lefilen aramas a péchékkúleló lupwen ra pwárfengeni ar ekiek me memmeef. Iwe, usun chék Cindy, ika ka akkomw pwáraawu meefiom me ekiekum, me suuki ewe alen pwóróusfengen lefilemi me ekkewe ekkóch, iwe epwe pwal péchékkúleló óm ririéch ngeni chiechiom kewe.​—SalF. 27:9, NW.

10. Me ren Än Salomon Fos 27:17, met a tongeni fis lupwen sia angangfengen me chienach chón lúkú?

¹⁰ Lupwen sia angangfengen me chienach kewe chón lúkú me pwisin kúna napanaper kewe mi múrinné, sia káé seniir me epwe péchékkúleló ach chiechi ngeniir. Ina met a fis ngeni Jeremaia me Paruk. (Álleani Än Salomon Fos 27:17.) Áwewe chék, met meefiom atun ka fiti chienom lón ewe angangen afalafal nge ka kúna an pwora le ánneta minne a lúkú ngeni emén chón imw, me an fós ngeni seni enletin letipan usun Jiowa me minne a tipeni? Ese mwáál epwe lapóló óm pacheéch ngeni chienom na.

11-12. Apwóróusa eú pwóróus mi áiti ngenikich ifa usun ach fiti ewe angangen afalafal fengen me pwiich kewe a tongeni apéchékkúla ach ririin chiechi.

¹¹ Sipwe ppii ekkeei ruu pwóróus mi pwári pwe án aramas angangfengen lón ewe angangen afalafal a tongeni apéchékkúlaló ewe tong lefiler. Emén Chón Kraist fépwúl itan Adeline 23 ierin, a tingorei emén chiechian itan Candice an epwe fiti le ló afalafal lón eú leeni ese chómmóng chón afalafal ie. A erá: “Aua mochen alapaaló ám tinikken le afalafal, me pwapwaiti ewe angang. Aua mochen aupwe péchékkúleló lón ám angang ngeni Jiowa pwe aupwe tongeni sópweló le chék faffang ngeni úkúkún ám tufich.” Ifa usun ra feiéch seni ar angangfengen? Iei alon Adeline, “Wesin ám afalafal iteiten rán, aua pwóróusfengen usun meefiem, me ifa usun ám pwóróusfengen me ekkewe chón imw a apéchékkúlakem, me ifa usun aua kúna án Jiowa emmweni ám angangen afalafal. Aua pwapwaiti ekkena sókkun  pwóróusfengen mi alóllóól, me a lapóló ám sissilefengenikem.”

¹² Laïla me Marianne, rúúemén Chón Kraist fefin mi lipich seni France ra ló afalafal úkúkún nimu wiik lón eú telinimw itan Bangui, iolapen ewe fénú Central African Republic. Laïla a apasa: “A fis ngenikem me Marianne weires, nge kilisou pwe ám chiechi a péchékkúleló pokiten ám enletin tongefengenikem me pwóppwóróusfengen. A lapóló ai súféliti Marianne lupwen ua kúna an tipemecheres, an tongei chón ewe fénú, me an tinikken lón ewe angangen afalafal.” Ese pwal lamot óm kopwe mwékút ngeni pwal eú fénú pwe kopwe kúna ekkena esin feiéch. Nge iteiten ámi mwin le afalafal me emén pwiich, a suuk ngonuk óm kopwe sileéchú eménna me apéchékkúlaló ámi chiechiéchfengen.

13. Fán ekkóch met a kan fis lupwen sia kan angangfengen me chiechiach kewe?

¹³ Fán ekkóch lupwen sia kan angangfengen me chiechiach kewe lón ewe angangen afalafal, sise chék kúna napanaper kewe mi múrinné nge pwal ar kewe apwangapwang. Met a tongeni álisikich le chék chichchiechi ngeniir inaamwo ika ra kan mwámmwáálliló? Sipwe nengenisefáli pwóróusen Jeremaia. Met a álisi le kúna án ekkewe aramas napanap mi múrinné, nge tunaló chék minne ra kan mwáálliló wóón?

14. Met Jeremaia a káé seni Jiowa me ifa usun ena mettóch a álisi?

¹⁴ Jeremaia a makkeei ewe puken Jeremaia, me ese mwáál a pwal makkeei ekkewe puken 1 King me 2 King. Ena wis a fókkun álisi an epwe kúna úkúkún án Jiowa úméúméch ngeni aramas rese unuséch. Áwewe chék, Jeremaia a silei pwe lupwen King Ahap a aier seni an kewe féffér mi ngaw, Jiowa a féri pwe esap kúna ninniilóón unusen an famili lemanawan. (1 King 21:27-29) Pwal ina chék usun, Jeremaia a silei pwe Manasa a fókkun féfféringaw lap seni Ahap me a asonga Jiowa. Nge inaamwo ika a ina usun, nge Jiowa a omusaaló tipisin Manasa lupwen a aier. (2 King 21:16, 17; 2 Kron. 33:10-13) Ekkena pwóróus ra álisi Jeremaia le áppirú án Kot mosonottam me úméúméch lón féfférún ngeni chiechian kewe.​—Kölf. 103:8, 9.

15. Ifa usun Jeremaia a áppirú án Jiowa mosonottam lupwen Paruk a eáni ekiek ese pwúng?

¹⁵ Nengeni met Jeremaia a féri atun Paruk a eáni ekiek ese pwúng ren ekis fansoun usun wisan we. Jeremaia ese likitaló Paruk me mwittir ekieki pwe a fen unusen rikiló. Nge a fen álisi i ren an ereni án Jiowa kapasen éúréúr ngeni mi tuwenewen nge mi fiti kirekiréch. (Jer. 45:1-5) Met sia tongeni káé seni ena pwóróus?

16. Met a lamot sipwe féri pwe epwe péppéchékkúl ach chiechiéchfengen me ren Än Salomon Fos 17:9?

¹⁶ Ren enletin, sise tongeni ekieki pwe pwiich kewe ra unuséch. Ina minne, lupwen sia chiechiéch ngeni emén, mi lamot sipwe angang weires le túmúnú an epwe péppéchékkúl ach chiechiéchfengen. Ika chiechiach kewe ra mwáálliló, neman mi lamot ach sipwe tuwenewen le peseer seni án Kot we Kapas nge epwe fiti kirekiréch. (Kölf. 141:5) Me ika ra ámeteki letipach, mi lamot sipwe omusaaló tipisiir. Lupwen sia fen omusereló, sipwe túmúnú ach sisap pwal eppiietásefál met ewe ra mwáál wóón ren ach ereniir are ereni pwal ekkewe ekkóch. (Álleani Än Salomon Fos 17:9.) Lón ekkeei ránin lesópwólóón, a ifa me watteen lamoten ach sipwe nefótófót wóón án pwiich kewe napanap mi múrinné lap seni apwangapwanger kewe! Ach féri ena epwe apéchékkúla ach chiechiéchfengen, me atun ewe riáfféú mi lapalap, epwe lamot ngenikich chiechiach kewe.

17. Ifa usun Jeremaia a pwáraatá pwe i emén chiechi mi enlet lón fansoun weires?

¹⁷ Féfférún soufós Jeremaia, a pwári pwe i emén chiechi mi enlet lón fansoun weires. Áwewe chék, mwirin án Epet-melek ewe meilapen chón túmúnú imwen ewe king, seláni Jeremaia seni ewe chénúttu mi ur ren pwakak, Epet-melek a niwokkus ika ekkewe néúwis repwe efeiengawa. Lupwen Jeremaia a silei usun, ese chék fanafaneló, me áneánei pwe amwo chiechian na epwe tongeni likiitú fan. Inaamwo ika Jeremaia a kalapus, nge a féri úkúkún an tufich le apéchékkúla Epet-melek ren an ereni minne Jiowa a pwon ngeni mi oururu letipan.​—Jer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Met sipwe féri lupwen emén chiechiach a nóm fán weires me ren Än Salomon Fos 17:17?

¹⁸ Lón ei fansoun, pwiich kewe ra kúna sókkopaten sóssót. Áwewe chék, chómmóng ra kúna riáfféú seni feiengaw watte, ren choweán chechchechin fénú, taifun are maun. Lupwen a fis ena, ekkóch me leich neman sia tongeni eleenia chienach kana lón imwach kewe. Ekkóch ra tongeni álillis ren pekin moni. Nge kich meinisin sia tongeni tingor án Jiowa epwe álisiir. Ika sia silei pwe emén pwiich a letipechou, neman sise silei met sipwe apasa ngeni are met sipwe féri. Nge kich meinisin sia tongeni álillis. Áwewe chék, sia tongeni awora fansoun ren ach sipwe chiechi ngeni. Sia tongeni aúselingéch ngeni fán kirekiréch. Sia pwal tongeni áiti ngeni eú wokisin sia fókkun sani mi oururukich. (Ais. 50:4) Ach nónnóm ren chiechiach kewe lón ar fansoun osupwang me mmólnetá le álisiir, ina met a lamot lap seni meinisin.​—Álleani Än Salomon Fos 17:17.

19. Ifa usun ach apéchékkúla ach chiechiéchfengen me pwiich kewe iei epwe álisikich lón mwachkkan?

¹⁹ Sipwe tipeppós le apéchékkúla me túmúnú an epwe chék péppéchékkúl ach chiechiéchfengen me pwiich kewe iei. Pwata? Pokiten chón oputach kewe repwe sótun etipefesenikich ren pwóróus mi chofona. Repwe etipetipakich ach sisap lúkúlúkú pwiich kewe are álisiir. Nge resap fókkun tongeni sópwéch. Resap tongeni atai ewe ririin tong lefilach me pwiich kewe. Ese wor met a tongeni atai ach chiechiéchfengen. Ren enletin, ach chiechiéchfengen esap chék nóm tori sópwólóón ei ótót nge epwe nómoffóch tori feilfeiló chék!