Skip to content

Skip to table of contents

SUTUDI-ARTIKEL 44

Meke tuutuu mati fosi a kaba doo

Meke tuutuu mati fosi a kaba doo

„Wan tuutuu mati o lobi yu ala yuu.”​—ODO 17:17.

SINGI 101 Wi e wooko makandaa

SAN WI O LELI *

Wi o abi tuutuu mati fanowdu na a ten fu a „gaan banowtu” (Luku paragraaf 2) *

1-2. Enke fa 1 Peitilisi 4:7, 8 e soi, da san o yeepi u fu holidoo te sani nai go bun?

MOO wi e doo na a kaba pisi fu den „lasiti dei”, moo sani o miti u (2 Tim. 3:1). Luku san be miti den baala anga sisa fu u, aini wan kondee na Afiikan. Baka di den sitemu aini a kondee, neen sama bigin feti anga denseefi. Sigisi mun langa den baala anga sisa á be man go a pe den be wani, bika ogii be sa miti den. San yeepi den fu pasa a taanga ten ya? Son wan den foloisi go tan anga baala anga sisa di be e tan a peesi pe den á be e feti. Wan fu den baala taki: „A be bigi gi mi taki mi be abi mati di be e holibaka gi mi aini a taanga ten ya. U be e gi useefi ahala.”

2 Di a „gaan banowtu” o bigin, wi o abi mati fanowdu di lobi u (Openb. 7:14). Neen meke a nownow u mu meke moiti fu wi anga den baala anga sisa fu u toon bun mati. (Leisi 1 Peitilisi 4:7, 8.) A omen sani u sa leli fu a toli fu Yelemiya. Di Yelusalem be de fu poli, den mati fi en be yeepi en. * Fa u sa waka a Yelemiya baka?

FA U SA WAKA A YELEMIYA BAKA?

3. (a) San be sa tapu Yelemiya fu meke mati? (b) San Yelemiya be e taigi Baruk, a seketasi fi en? San a be a bakapisi?

3 A wan sani fu 40 yali langa Yelemiya tan aini sama di á be e dini Yehofa. Kande son wan fu den sama ya a be biitisama efuso famii fi en di be e tan a Anatot, a foto pe Yelemiya be e tan (Yel. 11:21; 12:6). Ma tokuso a sani ya á be tapu Yelemiya fu meke mati. A be e taigi Baruk, a seketasi fi en fa a be e fii. U sabi fa a be e fii tu, bika den sani ya sikiifi aini a Beibel (Yel. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Yelemiya be e taigi Baruk ala den sani di be e miti en, da Baruk be e sikiifi den sani ya. A wooko di den tu man ya be e wooko makandaa, meke den toon moo bun mati. Den be e lesipeki denseefi tu.​—Yel. 20:1, 2; 26:7-11.

4. San Yehofa be sende Yelemiya fu du? Fa a wooko ya be yeepi Yelemiya anga Baruk fu toon moo bun mati?

4 A omen yali langa Yelemiya wasikoi den Islayelisama taki Yelusalem be o poli (Yel. 25:3). Fu di Yehofa be wani yeepi a foluku fu kengi, meke a sende Yelemiya fu a sikiifi a bosikopu fi en a wan bukulolo (Yel. 36:1-4). A gei enke a omen mun a teke Yelemiya anga Baruk fu du a wooko di Gadu be gi den. Den be musu e gi denseefi taanga-sikin di den be e du a wooko ya.

5. Fa Baruk soi taki en a be wan tuutuu mati fu Yelemiya?

5 Di den kaba sikiifi a bukulolo, neen Yelemiya sende en mati Baruk fu go leisi a bosikopu gi a foluku (Yel. 36:5, 6). Baruk á be e feele, ma a du a wooko ya, winsi fa ogii be sa miti en. Ná pikin poolo Yelemiya be musu poolo, di Baruk go na a tempel neen a leisi a bosikopu gi a foluku (Yel. 36:8-10). Di den gaanman fu Yuda yee san Baruk du, den akisi en fu a leisi a bukulolo gi den (Yel. 36:14, 15). Neen den go taigi Kownu Yoyakim san Yelemiya taki. Den be e booko den ede anga Baruk neen meke den taigi en taki: „Yu anga Yelemiya mu go kibii. Sama á mu sabi pe u de” (Yel. 36:16-19). A wan bun sani den taigi en.

6. San Yelemiya anga Baruk du di sama be wani tapu den fu du a wooko di Yehofa be gi den?

6 Di Kownu Yoyakim yee den sani di Yelemiya sikiifi, en ati boon te, neen a boon a bukulolo. Baka dati a sende sama fu go kisi Yelemiya anga Baruk. Ma Yelemiya á be e feele. A gi Baruk wan taa bukulolo neen a taigi en san Yehofa taki. Baruk sikiifi ala san Yelemiya taigi en baka. Den sani ya „be sikiifi aini a fosi bukulolo di Kownu Yoyakim fu Yuda be boon aini faya”.​—Yel. 36:26-28, 32.

7. San be pasa di Yelemiya anga Baruk be e wooko makandaa?

7 Gaanse leisi te tu sama pasa aseefi tesi, den e toon moo bun mati. A wooko di Yelemiya anga Baruk be wooko makandaa fu sikiifi a bukulolo di Yoyakim be boon, be meke den tu man ya toon moo bun mati anga denseefi. Enke fa a toli fu Yelemiya anga Baruk e soi, da san o yeepi u fu meke mati anga taawan?

TAIGI DEN MATI FI I FA YU E DENKI ANGA FA YU E FII

8. San sa tapu u fu toon mati anga taawan? Saide u mu tan meke moiti fu toon mati anga u baala anga sisa?

8 A á makiliki fu taigi taawan fa wi e fii, moomoo efu wan sama be du wan hati sani anga u (Odo 18:19, 24). Kande wi e si enke u ná o abi a ten anga a kaakiti fu meke mati anga taawan. Ma wi á mu gi abaa. Efu u wani u baala anga sisa holibaka gi u te tesi e miti u, u mu toon mati anga den. Wan pelensipali fasi fa u sa du a sani ya, a fu fitoow den da u taigi den san wi e denki anga fa wi e fii.​—1 Peit. 1:22.

9. (a) Fa Yesesi soi taki a be e fitoow den mati fi en? (b) Saide u mu e taki kiin anga u baala anga sisa efu u wani toon den mati? Gi wan ondoofenitoli.

9 Yesesi soi taki a be e fitoow den mati fi en, bika a be e taigi den ala sani. A á be e kibii sani gi den (Yoh. 15:15). U sa waka neen baka te wi e taigi den mati fu u den sani di e meke u piisii, den booko-ede fu u, anga den sani di e meke wi e fii booko-saka. Aliki bun te wan sama e taki anga i. A sani ya o yeepi i fu si taki yu anga den e denki aseefi fasi fu son sani. Kande yu o si tu taki a denseefi sani u wani du aini a ten di e kon. Luku a toli fu wan sisa den e kai Cindy di abi 29 yali. Cindy meke mati anga wan sisa den e kai Marie-Louise di abi 67 yali. Ala fodewooko mamanten den e wooko makandaa aini a peleikiwooko. Den e taki anga denseefi fu ala sowtu sani. Cindy taki: „Mi lobi taki fu pelensipali sani anga den mati fu mi, bika a sani ya e yeepi mi fu sabi den moo bun. Ai yeepi mi tu fu fusutan fa den e fii.” Te yu e taigi i mati fa yu e fii, te yu e aliki den te den e taki fa den e fii, a sani ya e meke u toon moo bun mati. Efu wi e meke moiti fu taki kiin anga taawan leti enke Cindy, a sani ya o meke wi anga den toon bun mati.​—Odo 27:9.

WOOKO MAKANDAA AINI A PELEIKIWOOKO

Tuutuu mati e wooko makandaa aini a peleikiwooko (Luku paragraaf 10)

10. Enke fa Odo 27:17 e soi, da sowtu wini a abi te wi e wooko makandaa anga taa baala anga sisa aini a peleikiwooko?

10 Leti enke fa Yelemiya anga Baruk be toon mati di den be e wooko makandaa, a so wi anga den baala anga sisa fu wi o toon bun mati tu te wi e wooko makandaa anga den, bika wi o si den bun manii fu den. (Leisi Odo 27:17.) Pakisei a sani ya. Fa yu e fii te i yee fa i mati e soi wan sama aini a peleikiwooko kiin saide ai biibi son sani? Fa yu e fii te i yee fa ai taki fu den sani di a leli fu Yehofa anga den sani di a paamisi u? A sani ya e meke i moo lobi en, na so noh?

11-12. Fa a wooko di wi e wooko makandaa aini a peleikiwooko sa yeepi u fu toon moo bun mati anga u baala anga sisa? Gi wan ondoofenitoli.

11 Meke u luku tu ondoofenitoli di e soi taki a peleikiwooko e meke u moo lobi useefi. Adeline, wan sisa di abi 23 yali akisi en mati Candice, fu go peleiki makandaa anga en a wan peesi pe den nai peleiki ala yuu. Adeline taki: „U be wani du a peleiki anga moo faya. Ala u tu man be abi a sani ya fanowdu fu be man tan du ala san u man gi Yehofa.” Sowtu wini den fende di den wooko makandaa? Adeline taki: „Ala dei te u be komoto aini a peleikiwooko, u be e taki fu den sani di u miti aini a peleikiwooko. U be e taki tu fa Yehofa yeepi wi aini a peleikiwooko. A be e switi fu gi den toli ya. Den yeepi u fu kon sabi useefi moo bun.”

12 Laïla anga Marianne a tu sisa a Faansikondee. Den sisa ya á toow. Wan leisi den go peleiki 5 wiki langa a Bangui, wan doloki foto aini Centraal-Afiikan. Laïla taki: „A á be makiliki gi mi anga Marianne, ma u be lobi useefi, u be e taki kiin anga useefi tu. A sani ya meke u toon moo bun mati. Marianne a ná wan sama di e suku fini anga sani, neen meke gawgaw a teke gwenti anga a nyun peesi pe u be go. A be e peleiki fayafaya tu. Den manii fi en ya meke mi moo lobi en.” I ná abi fu go yeepi a wan taa kondee fu man fende den belesi ya. Ala yuu te yu e wooko anga wan baala efuso sisa aini a peleikiwooko, meke moiti fu leli sabi en moo bun. A so yu anga en o toon moo bun mati.

POTI PAKISEI A DEN BUN MANII FU DEN MATI FI I, NÁ HOLI DEN NA ATI

13. San e pasa son leisi te wi e wooko makandaa anga den mati fu u?

13 Te u gwenti wooko makandaa anga den mati fu u, da a ná den bun manii fu den wawan wi e si. Son leisi wi e si den fowtu di den e meke tu. San o yeepi u fu wi anga den á poli winsi fa den e meke fowtu? Luku a toli fu Yelemiya baka. San be yeepi en fu a á poti pakisei a den fowtu di den mati fi en be e meke?

14. Sowtu manii fu Yehofa Yelemiya be kon fusutan moo bun di a be e sikiifi wan pisi fu a Beibel? Fa a sani ya yeepi Yelemiya?

14 A Yelemiya sikiifi a Beibel buku di den e kai Yelemiya. A gei enke neen sikiifi den Beibel buku 1 Kownu anga 2 Kownu tu. A sani ya yeepi en fu fusutan taki Yehofa a wan Gadu di abi tyali-ati tuutuu. Wan fu den toli di e soi taki Yehofa abi tyali-ati, na a toli fu Kownu Akab. Di Kownu Akab be soi taki den sani di a be du be e hati en, tyali be kisi Yehofa gi en. Neen meke a á be meke a hii osufamii fi en dede na a pisiten di a be de a libi (1 Kow. 21:27-29). Yelemiya be sabi tu taki Manase be ogii moo Akab. Tokuso Yehofa be gi en paadon di a soi taki den sani di a be du be e hati en (2 Kow. 21:16, 17; 2 Kolon. 33:10-13). Den toli ya be musu yeepi Yelemiya fu pasensi anga den mati fi en, anga fu soi tyali-ati gi den, leti enke Yehofa.​—Ps. 103:8, 9.

15. Fa Yelemiya waka a Yehofa baka te i luku a fasi fa a soi taki a abi pasensi anga Baruk?

15 Pakisei fa Yelemiya yeepi Baruk, di Baruk be meke taa sani puu en pakisei na a wooko di a be e du gi Yehofa. Yelemiya á be si enke Baruk á be o poi kengi moo. Ma a taigi Baruk kiin san na a bosikopu di Yehofa sende gi en (Yel. 45:1-5). San a toli ya e leli u?

Tuutuu mati e gi denseefi paadon (Luku paragraaf 16)

16. Enke fa Odo 17:9 e soi, da san u mu du fu wi anga den mati fu wi á poli?

16 Ala wi e meke fowtu. Den baala anga sisa fu wi e meke fowtu tu. Neen meke te u meke mati anga wan sama, a muiti u mu meke fu wi anga en á poli. Efu den mati fu u meke wan fowtu, u mu taigi den kiin san den du, ma u mu soi switifasi ala yuu te wi e koboloiki a Beibel fu poti den a pasi (Ps. 141:5). Efu den du wan hati sani anga u, u mu gi den paadon. Te u gi den paadon kaba, wi á mu e taki a taki de anga den moo. Wi á mu e paati a taki tu. (Leisi Odo 17:9.) Aini a ten ya, a de taanga fanowdu fu poti pakisei a den bun sani di u baala anga sisa e du, peesi fu wi e poti pakisei a den fowtu di den e meke. Te wi e du a sani ya, wi anga den o toon moo bun mati. A nownow u mu meke moiti fu toon bun mati anga u baala anga sisa, bika wi o abi tuutuu mati fanowdu na a ten fu a gaan banowtu.

TAN SOI DEN MATI FI I TAKI I LOBI DEN

17. Fa Yelemiya be soi taki en a wan tuutuu mati te den mati fi en be abi yeepi fanowdu?

17 Polofeiti Yelemiya be e du sani tu di e soi taki en a wan tuutuu mati. Wan leisi Ebed-Meilek, wan heiheiman aini a osu fu kownu be puu Yelemiya a dede mofu. Bakaten Ebed-Meilek bigin feele taki den tiiman be o du ogii anga en. Di Yelemiya fusutan taki a so e pasa, a á fika en mati Ebed-Meilek. Winsi fa Yelemiya be de a sitaafu-osu, tokuso a du san a be poi fu toosutu en mati. A taigi Ebed-Meilek taki Yehofa be o meke a tan a libi te a be o poli a foto.​—Yel. 38:7-13; 39:15-18.

Tuutuu mati e yeepi den baala anga sisa te den de a nowtu (Luku paragraaf 18)

18. Enke fa Odo 17:17 e soi, da san u mu du te wan mati fu u de a nowtu?

18 Aini a ten ya, a omen sani e miti den baala anga sisa fu u. Son leisi a sani enke gaan daai winta efuso seke-doti e meke den lasi ala san den be abi. Son leisi feti e feti na a pisi pe den e tan. Te den sowtu sani ya pasa, son wan fu u sa teke den a wi osu. Taawan sa gi moni fu holibaka gi den. Ma wan sani di ala u sa du winsi pe u de, a fu begi Yehofa fu a yeepi den baala anga sisa fu u. Efi i sabi taki wan baala efuso sisa e fii booko-saka, kande i ná o sabi san fu du efuso taki fu yeepi en. Ma toku sani de di i sa du fu yeepi en. I sa go luku en, aliki anga pasensi te ai taki puu koko neen ati. I sa taigi en sowtu tekisi e gi i taanga-sikin tu (Yes. 50:4). A moo pelensipali sani a fu de ape te den mati fi yu abi yeepi fanowdu.​—Leisi Odo 17:17.

19. Fa a moiti di wi e meke nownow fu meke mati anga u baala anga sisa o yeepi wi aini a ten di e kon?

19 Aini a ten ya, a de taanga fanowdu fu meke mati anga den baala anga sisa fu u. U mu du ala san u poi tu fu wi anga den á poli. Saide a sani ya pelensipali? Bika den feyanti fu wi o paati lei fu poli wi anga u baala anga sisa. Den o puubei fu meke wi á fitoow useefi moo. Ma a fu soso den o meke a moiti de. Nawan sani di den o du o man paati wi anga u baala anga sisa, bika u lobi useefi. A ná aini a ten ya wawan wi anga u baala anga sisa o de mati, ma a fu teego wi o de mati.

SINGI 24 Kon na a mongo fu Yehofa

^ paragraaf 5 Moo a kaba e koosube, moo u mu meke moiti fu wi anga den baala anga sisa fu u toon bun mati. Aini a artikel ya, wi o luku san u sa leli fu Yelemiya. Wi o si tu sowtu wini wi o fende efu u meke moiti fu toon bun mati anga den baala anga sisa fu u, fosi tesi miti u.

^ paragraaf 2 Den toli di sikiifi aini a Beibel buku Yelemiya, á sikiifi baka makandaa enke fa den be pasa.

^ paragraaf 57 SAN WI E SI A DEN FOWTOW: A fowtow ya e soi san sa pasa na a ten fu a „gaan banowtu”. Wantu baala anga sisa e kibii aini wan pikin kambaa a wan tapu sodoo. Den e gi denseefi taanga-sikin fu den sa pasa a muliki ten de. Den taa dii fowtow e soi taki den baala anga sisa ya be meke mati anga denseefi fosi a gaan banowtu bigin.