1-2. Akpa Peter 4:7, 8 owụt ke nso idin̄wam nnyịn iyọ ke ini inyenede mfịna?

NTE “mme akpatre usen” emi ẹnen̄erede ẹkpere utịt, imekeme ndisobo ikpọ mfịna. (2 Tim. 3:1) Ke uwụtn̄kpọ, en̄wan ama okpon etieti ke idụt kiet ke Africa ke ẹma ẹkenam umekowo ẹma. Ke se ibede ọfiọn̄ itiokiet, nditọete ikekemeke ndisan̄a ifụre ifụre sia en̄wan ikedịghe ekpri ke ebiet emi mmọ ẹkedụn̄de. Nso ikan̄wam mmọ ẹyọ utọ n̄kpọ oro? Ndusụk mmọ ẹkefehe ẹkedu ke ufọk nditọete emi ẹkedụn̄de ke ikpehe emi mfịna mîkokponke. Brọda kiet ọkọdọhọ ete: “Ke utọ ini oro, esịt ama enem mi sia n̄kodu ye mme ufan mi. Ima ikeme ndisọn̄ọ kiet eken idem.”

² “Akwa ukụt” ama ọtọn̄ọ, esịt eyenem nnyịn ekpedi imenyene nti ufan emi ẹmade nnyịn. (Edi. 7:14) Ntre, oyom isọsọp inam n̄kpọ man inyene ata nti ufan idahaemi. (Kot 1 Peter 4:7, 8.) Imekeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto Jeremiah. Mbon emi ẹkedide nti ufan esie ẹma ẹn̄wam enye ọbọhọ se iketịbede esisịt ini mbemiso ẹkesobode Jerusalem. * Didie ke ikeme ndikpebe Jeremiah?

3. (a) Nso ikpakanam Jeremiah adian̄ade etie ikpọn̄? (b) Nso ke Jeremiah ọkọdọhọ Baruch emi ekedide ewetn̄wed esie? Nso ikedi ufọn?

³ Ke isua 40 ke nsụhọde n̄kaha, Jeremiah okodụn̄ ye mbon emi mîkọsọn̄ọke ida ye Jehovah, esịnede mme mbọhọidụn̄ esie ye ndusụk iman esie emi ẹketode Anathoth obio emana  esie. (Jer. 11:21; 12:6) Edi enye ikadian̄akede itie ikpọn̄. Enye ama etịn̄ nte etiede enye ke idem ọnọ Baruch emi ekedide ewetn̄wed esie, okonyụn̄ ọsọn̄ọde ada ye Jehovah. Nnyịn n̄ko imọfiọk nte eketiede enye ke idem sia ẹma ẹwet ẹnịm ẹnọ nnyịn. (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Imekere ke nte Baruch ekewetde kpukpru se ikọwọrọde Jeremiah, ke oro ama anam mmọ mbiba ẹnen̄ede ẹma ẹnyụn̄ ẹkpono kiet eken.—Jer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Nso ke Jehovah ọkọdọn̄ Jeremiah? Didie ke utom oro akanam Jeremiah ye Baruch ẹdọdiọn̄ ẹdiana kiet?

⁴ Jeremiah ama enyene uko odụri nditọ Israel utọn̄ ke ediwak isua aban̄a se idiwọrọde Jerusalem. (Jer. 25:3) Jehovah ama odomo ndisụk nnam ikọt esie ẹkabade esịt, ntre enye ama ọdọhọ Jeremiah ewet etop imọ ke ikpan̄wed. (Jer. 36:1-4) Jeremiah ye Baruch ẹma ẹnen̄ede ẹdiana kiet ẹnam utom emi Abasi ọkọnọde mmọ ẹnam do, ndien etie nte ama ada ediwak ọfiọn̄; imenen̄ede inịm ke mmọ ẹma ẹsineme mme n̄kpọ emi ẹkenamde mmọ ẹtetịm ẹbuọt idem ye Jehovah.

5. Didie ke Baruch okowụt ke imọ idi ata eti ufan Jeremiah?

⁵ Ke ini ama ekekem ndinam mme owo ẹfiọk se mmọ ẹkewetde ke ikpan̄wed oro, Jeremiah ama enịm ke Baruch ufan esie eyekeme ndidọhọ mme owo etop oro. (Jer. 36:5, 6) Baruch ama enyene uko anam utom oro kpa ye emi ekpekekemede ndida enye ibuot. Ndi emekeme ndikere nte esịt ekenemde Jeremiah ini Baruch akakade temple akanam se ẹkedọn̄de enye? (Jer. 36:8-10) Mbọn̄ Judah ẹma ẹkop se Baruch akanamde, ntre mmọ ẹma ẹdọhọ enye edikot ikpan̄wed oro ọnọ mmimọ! (Jer. 36:14, 15) Mbọn̄ oro ẹma ẹbiere ndidọhọ Edidem Jehoiakim se Jeremiah eketịn̄de. Sia mmọ ẹkekerede ẹban̄a Baruch, mmọ ẹma ẹdọhọ enye ẹte: “Ka kedịbe, afo ye Jeremiah,  mbak owo ndomokiet edifiọk ebiet emi mbufo ẹdude.” (Jer. 36:16-19) Ata eti item ekedi oro!

6. Nso ke Jeremiah ye Baruch ẹkenam ini ẹkekọbọde mmọ?

⁶ Esịt ama ayat Edidem Jehoiakim ini enye okokopde se Jeremiah ekewetde ke ikpan̄wed oro tutu enye ọfọp ikpan̄wed oro, onyụn̄ ọdọn̄ ẹkemụm Jeremiah ye Baruch. Edi idem ikenyekke Jeremiah. Enye ama ọnọ Baruch ikpan̄wed en̄wen, ndien nte enye etịn̄de se Jehovah ọkọdọhọde enye, Baruch ama ewet “kpukpru ikọ n̄wed . . . oro Jehoiakim edidem Judah ọkọfọpde ke ikan̄.”—Jer. 36:26-28, 32.

7. Etie nte nso iketịbe nte Jeremiah ye Baruch ẹkedianade kiet ẹnam utom?

⁷ Mbon emi ẹdianade kiet ẹyọ idomo ẹsiwak ndikabade ndi ata nti ufan. Ntre imekere ke nte Jeremiah ye Baruch ẹkedianade kiet ẹfiak ẹwet ikpan̄wed emi idiọk Edidem Jehoiakim ọkọfọpde, ke mmọ ẹma ẹtetịm ẹfiọk kiet eken ẹnyụn̄ ẹtetịm ẹkpere kiet eken. Didie ke ikeme ndikpebe iren iba emi ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah mi?

8. Nso ikeme ndikpan nnyịn ndikpere nditọete nnyịn idem, edi ntak emi nnyịn mîkpakpaha mba?

⁸ Ekpedi owo ama anam se ibiakde nnyịn, ekeme ndisọn̄ nnyịn ndisitịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ mbon en̄wen. (N̄ke 18:19, 24) Mîdịghe imekeme ndikere ke nnyịn inyeneke ini ye odudu ndikpere owo idem. Edi ikpanaha ikpa mba. Edieke iyomde nditọete nnyịn ẹn̄wam nnyịn ke ini inyenede mfịna, ana inam se idinamde nnyịn idi nti ufan mmọ idahaemi. Akpan usụn̄ kiet ndinam emi edi ndisidọhọ mmọ se ikerede ye nte etiede nnyịn ke idem.—1 Pet. 1:22.

9. (a) Didie ke Jesus okowụt ke ida mme mbet imọ nte ata mme ufan imọ? (b) Didie ke ndisitịn̄ se afo ekerede ye nte etiede fi ke idem nnọ mbon en̄wen ekeme ndinam mbufo ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁹ Jesus ndikesineme nneme in̄wan̄-in̄wan̄ ye mme mbet esie ama owụt ke enye akada mmọ nte ata mme ufan esie. (John 15:15) Imekeme ndikpebe enye isinyụn̄ idọhọ mme ufan nnyịn se inamde esịt enem nnyịn, se itịmerede nnyịn esịt, ye se iyatde nnyịn. Nen̄ede kpan̄ utọn̄ ke ini owo etịn̄de ikọ ọnọ fi, oro ekeme ndinam okụt ke ediwak se enye ekerede onyụn̄ aduakde ẹdi ukem ye okwo, ke enye onyụn̄ ada ediwak n̄kpọ nte afo adade. Da Sista Cindy emi edide isua 29 ke uwụtn̄kpọ. Enye akanam ufan ye Sista Marie-Louise emi edide isua 67, onyụn̄ edide asiakusụn̄. Mmọ mbiba ẹsisan̄a kiet ẹkwọrọ ikọ kpukpru Thursday usenubọk, ẹnyụn̄ ẹneme ẹban̄a nsio nsio n̄kpọ ifụre ifụre. Cindy ọdọhọ ete: “Esinem  mi ndineme ntotụn̄ọ nneme ye mme ufan mi sia oro esinam ntịm mfiọk mmọ.” Edieke afo esitịn̄de se afo ekerede ye nte etiede fi ke idem ọnọ mme ufan fo, onyụn̄ akpan̄de utọn̄ ini mmọ ẹtịn̄de eke mmọ, mbufo ẹyedi ata nti ufan. Ukem nte Cindy, edieke afo esimade nditịn̄ se afo ekerede ye nte etiede fi ke idem nnọ mbon en̄wen, mbufo ẹyenen̄ede ẹkpere kiet eken.—N̄ke 27:9.

10. Mme N̄ke 27:17 owụt ke nso ikeme nditịbe ke ini idianade ye nditọete nnyịn inam n̄kpọ?

¹⁰ Ukem nte ekedide ye Jeremiah ye Baruch, ke ini idianade ye nditọete nnyịn inam n̄kpọ inyụn̄ ikụtde nti edu mmọ, iyekpep n̄kpọ ito mmọ inyụn̄ idọdiọn̄ ikpere mmọ. (Kot Mme N̄ke 27:17.) Ke uwụtn̄kpọ, esitie fi didie ke idem ini asan̄ade ye eyenete ke an̄wautom onyụn̄ okopde enye etịn̄de se enye enịmde uko uko mîdịghe etịn̄de ke ofụri esịt aban̄a Jehovah ye mme uduak esie? Anaedi oro esinam fi etetịm ekpere enye.

11-12. Nọ uwụtn̄kpọ emi owụtde nte ndisan̄a kiet n̄kwọrọ ikọ ekemede ndinam itetịm idiana ye mme ufan nnyịn.

¹¹ Yak inọ uwụtn̄kpọ iba emi ẹwụtde nte ndisan̄a kiet n̄kwọrọ ikọ ekemede ndinam mme owo ẹdiana kiet. Sista Adeline emi edide isua 23 ama ọdọhọ ufan esie kiet emi ekerede Candice edi mmimọ ika ikọkwọrọ ikọ ke efakutom emi owo mîsisọpke ikwọrọ ikọ. Enye ọdọhọ ete: “Ikoyom se idinamde nnyịn isịn ifịk ikwọrọ ikọ ikan nte isikwọrọde, emi edinyụn̄ anamde ukwọrọikọ enen̄ede enem nnyịn. Nnyịn mbiba ikoyom se idin̄wamde nnyịn inam n̄kpọ Jehovah ke ofụri ukpọn̄.” Didie ke mmọ ndidiana kiet n̄kwọrọ ikọ akan̄wam mmọ? Adeline ọdọhọ ete: “Mbemiso idụkde idap kpukpru usen, ima isineme nte etiede nnyịn ke idem, se ikanamde nnyịn ima nneme emi ikenemede ye mme owo, ye nte ikokụtde nte Jehovah akadade nnyịn usụn̄ ke ukwọrọikọ. Ima isima ntotụn̄ọ nneme oro, inyụn̄ itetịm idiọn̄ọ kiet eken.”

¹² Sista Laïla ye Marianne ẹto France; mmọ mbiba idọhọ ebe. Mmọ ẹma ẹka ẹkekwọrọ ikọ  urua ition ke Bangui. Bangui edi ibuot obio Central African Republic, mme owo ẹnyụn̄ ẹwak do etieti. Laïla eti nte n̄kpọ eketiede ete: “Ikememke inọ mi ye Marianne sia ikenyene nsio nsio edu inyụn̄ ima n̄kpọ nsio nsio, edi ima itetịm idiana kiet ke ntak emi ikesinemede nneme in̄wan̄-in̄wan̄ ikonyụn̄ imade kiet eken ke ofụri esịt. Nte n̄kokụtde Marianne ekemede ndidi n̄kpọ ama okpụhọde, enye onyụn̄ okpụhọde etiene, nte enye akamade mbon obio oro, onyụn̄ esịnde ifịk ọkwọrọ ikọ ama anam mma enye n̄kan nte n̄kamade.” Idịghe tutu afo ọwọrọ aka idụt en̄wen ọkọkwọrọ ikọ mbemiso afo adia utọ ufọn emi. Ini ekededi emi asan̄ade ye eyenete ọkwọrọ ikọ ke efakutom mbufo, emenyene ifet nditịm mfiọk enye nnyụn̄ nnen̄ede ndi ata ufan esie.

13. Nso ikeme nditịbe ndusụk ini nte idianade ye mme ufan nnyịn inam n̄kpọ?

¹³ Ndusụk ini emi idianade ye mme ufan nnyịn inam n̄kpọ, imesikụt nti edu mmọ ye se mmọ mînamke ọfọn. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ika iso idiana ye mme ufan nnyịn kpa ye emi mmọ ẹnamde ndudue? Yak ifiak ise uwụtn̄kpọ Jeremiah. Nso ikan̄wam enye esise nti edu mbon en̄wen okûnyụn̄ ukọn̄ uyịre ke ndudue mmọ?

14. Nso ke Jeremiah ekekpep aban̄a Jehovah? Nso ke oro akan̄wam enye anam?

¹⁴ Jeremiah ekewet n̄wed emi ẹkotde ẹdian enye, onyụn̄ etie nte enye n̄ko ekewet Akpa ye Udiana Ndidem. Imenịm ke utom oro ama anam enye enen̄ede okụt nte Jehovah esituade mbon emi mîfọnke ima mbọm. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama edifiọk ke Jehovah ama efen ọnọ Edidem Ahab ke enye ama akakabade esịt, inyụn̄ isoboke ofụri ufọk esie ke eyouwem esie. (1 Ndi. 21:27-29) Jeremiah ama edifiọk n̄ko ke idiọkn̄kpọ emi Manasseh akanamde ayat Jehovah esịt ama akan se Ahab akanamde. Kpa ye oro, Jehovah ama efen ọnọ Manasseh sia enye ama akabade esịt. (2 Ndi. 21:16, 17; 2 Chron. 33:10-13) Anaedi mme mbụk oro ẹma ẹn̄wam Jeremiah esinyene ime onyụn̄ atua mme ufan esie mbọm nte Jehovah.—Ps. 103:8, 9.

15. Didie ke Jeremiah ekenyene ime nte Jehovah ini esịt Baruch mîkesịneke aba ke utom emi Abasi ọkọnọde enye anam?

¹⁵ Kere n̄ko nte Jeremiah akan̄wamde Baruch ke ekpri ini emi esịt Baruch mîkesịneke aba ke utom emi Abasi ọkọnọde enye anam. Utu ke ndisọsọp ndọhọ ke Baruch idikpụhọkede, Jeremiah ama ọdọhọ enye se Jehovah eketịn̄de ima ima, idịpke inua, man an̄wam enye. (Jer. 45:1-5) Nso ke emi ekeme ndikpep nnyịn?

16. Mme N̄ke 17:9 owụt ke nso ke inyene ndinam man ika iso idi ufan?

¹⁶ Imọfiọk ke ikpanaha idori enyịn ke nditọete nnyịn idinamke ndudue. Ntre ima itọn̄ọ ufan ye mme owo, ana isịn idem inam n̄kpọ man ika iso idi ufan. Mme ufan nnyịn ẹkpenam ndudue, ekeme ndiyom ida Ikọ Abasi inọ mmọ item ima ima, ikûdịp inua. (Ps. 141:5) Mmọ ẹkpenam se ibiakde nnyịn, ikpenyene ndifen nnọ mmọ. Ima ifen inọ mmọ, inaha ika iso itịn̄ se mmọ ẹkenamde yak abiak nnyịn, ekpededi nditịn̄ ye mmọ m̀mê ye mbon en̄wen. (Kot Mme N̄ke 17:9.) Ke ndiọkeyo emi ke enen̄ede oyom ise nti edu nditọete nnyịn utu ke mme n̄kpọ emi mmọ mînamke ọfọn! Ndinam emi ayanam itetịm idiana kiet sia iyoyom nti ufan ke ini akwa ukụt.

17. Didie ke Jeremiah okowụt ke idi ata eti ufan ke ini afanikọn̄?

¹⁷ Se prọfet Jeremiah akanamde ama owụt ke enye edi eti ufan emi esidade ye ufan  esie ke ini afanikọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ke Ebed-melech emi ekedide adaidaha ufọkubọn̄ ama akanyan̄a enye osio ke ntotụn̄ọ obube emi okpụk ọdọn̄ọde, idem ama enyek Ebed-melech ke mbọn̄ ẹkeme ndinam imọ n̄kpọ. Ini Jeremiah okopde emi, enye ikodopke-dop itie idọhọ ke ufan imọ oyoyom usụn̄ ọyọ ke idemesie. Kpa ye emi Jeremiah okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama anam se enye ekemede man ọsọn̄ọ Ebed-melech idem, oro edi, ọdọhọ enye se Jehovah ọn̄wọn̄ọde.—Jer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Mme N̄ke 17:17 owụt ke nso ke ikpanam ini ufan nnyịn enyenede mfịna?

¹⁸ Nditọete nnyịn ẹsobo nsio nsio afanikọn̄ idahaemi. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak mmọ ẹsobo oto-obot afanikọn̄ ye mme afanikọn̄ emi mme owo ẹnamde ẹsịm mmọ. N̄kpọ ntre ama etịbe, ndusụk nnyịn imekeme ndidọhọ mme ufan nnyịn emi ẹdidụn̄ ke ufọk nnyịn. Ndusụk nnyịn imekeme ndida okụk nnyịn n̄n̄wam mmọ. Edi kpukpru nnyịn imekeme ndidọhọ Jehovah an̄wam mmọ. Edieke ikopde ke esịt etịmede eyenete nnyịn, ekeme ndisọn̄ nnyịn ndidiọn̄ọ se ikpetịn̄de m̀mê se ikpanamde. Edi kpukpru nnyịn imekeme ndin̄wam. Ke uwụtn̄kpọ, imekeme ndiyom ini ndu ye ufan nnyịn oro. Imekeme ndinen̄ede n̄kpan̄ utọn̄ ke ini enye etịn̄de ikọ. Imonyụn̄ ikeme ndidọhọ enye itie Bible emi esidọn̄de nnyịn esịt akan. (Isa. 50:4) Se idide akpan n̄kpọ ikan edi afo ndikam ndu ini ufan fo oyomde fi.—Kot Mme N̄ke 17:17.

19. Didie ke ndinyene nti ufan idahaemi edin̄wam nnyịn ke ini iso?

¹⁹ Ana ibiere ndinen̄ede n̄kpere nditọete nnyịn nnyụn̄ nnam n̄kpọ man ika iso idi nti ufan. Ntak-a? Sia mme asua nnyịn ẹyedomo ndida nsu nnam nnyịn ikûdiana kiet. Mmọ ẹyedomo ndinam in̄wana ke otu idem nnyịn. Edi mmọ idikwe unen. Mmọ idikemeke ndinam nnyịn itre ndima nditọete nnyịn. Idụhe se mmọ ẹdinamde yak itre ndidi ufan. Iyedi ufan tutu ibe utịt ererimbot emi inyụn̄ ika iso idi ufan ke nsinsi nsinsi!