1-2. Ni kaineti ma 1 Betero 4:​7, 8, tera ae e na buokira ni kaaitarai kangaanga?

NGKAI ti a kaan roko n tokini “kabaneani boong,” ti kona ni kaaitara ma kangaanga aika kakaiaki. (2Tim. 3:1) N te katoto, imwin te rinerine n te aba teuana i Aberika maeao, e a korakora te kakeru ao te iowawa. I nanon onoua tabun te namwakaina, e a rangi n ruanikai maiuia taari ibukin te buaka i marenaia kaain te aba. Tera ae buokiia ni kaaitarai kangaanga akanne? Tabeman a kamanoia n aia auti tariia n te onimaki ake a maeka n te tabo ae rau riki. E taku te tari te mwaane temanna: “N te aeka n tai anne, I kukurei ngkana iai taari i rarikiu, bwa ti a kona n uaia n ikaungaunga.”

² Ngkana e roko “te rawawata ae korakora,” ti na boni kukurei ngkana iai raoraora aika raoiroi aika tangirira. (TeKao. 7:14) Ngaia are e kakawaki bwa ti na kakorakoraa reitakira ae kaan mangkai. (Wareka 1 Betero 4:​7, 8.) E kona n reke reireiara ae bati mairoun Ieremia. E buokaki irouia raoraona bwa e na aki mate imwain raoi kamaunaan Ierutarem. * Ti na kangaa ni katotonga Ieremia?

3. (a) Tao tera ae kona ni kaira Ieremia bwa e na kaokoroa i bon irouna? (b) Tera ae e kaotia Ieremia nakon ana tia koroboki ae Baruka, ao tera mwina?

³ E raka i aon 40 te ririki maanin Ieremia ni maeka i buakoia aomata aika aki kakaonimaki, n ikotaki ma kaain rarikina  ao tao ana koraki tabeman man ana kaawa ae Anatota. (Ier. 11:21; 12:6) Ma e aki kaokoroa i bon irouna. E kaotii ana namakin nakon ana tia koroboki ae kakaonimaki ni koaua ae Baruka, ao ti kona naba ni wareka taekan anne. (Ier. 8:21; 9:1; 20:​14-18; 45:1) Ti kona n iangoia bwa n ana tai Baruka ni korea ana rongorongo Ieremia, e a rikirake te reitaki ae kaan i marenaia ao te karinerine.​—Ier. 20:​1, 2; 26:​7-11.

4. Tera are e tuangaki Ieremia bwa e na karaoia iroun Iehova, ao e kangaa te mwioko aei ni kakorakoraa ana iraorao Ieremia ma Baruka?

⁴ I nanon ririki aika bati, e ninikoria Ieremia n anga te kauring nakoia tibun Iteraera ibukin te baere e na riki nakon Ierutarem. (Ier. 25:3) Ngke e kataia riki Iehova ni kaungaia aomata bwa a na rairi nanoia, e a tuanga Ieremia bwa e na korei Ana kauring n te nira ni boki. (Ier. 36:​1-4) A uaia ni karaoa te mwioko ae mairoun te Atua aei Ieremia ma Baruka tao i nanon namwakaina tabeua, ao akea te nanououa bwa a bae ni mamaroroakini baika kakorakoraa aia onimaki.

5. E kangaa n riki Baruka bwa te rao ni koaua nakon Ieremia?

⁵ Ngke e a roko te tai are e nang kaotaki iai kanoan te nira ni boki ao Ieremia e onimakina raoraona ae Baruka bwa e na kaongoia aomata te rongorongo aei. (Ier. 36:​5, 6) E ninikoria Baruka ni karaoa mwiokoana ae karuanikai aei. Iangoa kakatongan Ieremia ngke e rin Baruka ni katawanangin te tembora ao e karaoa are e tuangaki. (Ier. 36:​8-10) A ongo tokan Iuta taekan te baere e karaoia Baruka, ao a tuangnga bwa e na wareka nakoia te nira ni boki ni kabaibati! (Ier. 36:​14, 15) A baireia tooka bwa a na kaongoa te Uea ae Ieoiakim ana taeka Ieremia. Ngaia are a kaota akoan Baruka ao a taku: “Naako ao karabako, ngkoe ma Ieremia, ao tai kaotia nakon temanna bwa kam  mena ia.” (Ier. 36:​16-19) Bon te taeka n reirei ae tamaroa!

6. Tera aron Ieremia ma Baruka ngke a rinanon te kakaaitara?

⁶ E rangi n un te Uea ae Ieoiakim ngke e ongo taeka ake e korei Ieremia, ngaia are e a kabueka te nira ni boki ao e tua katikaia Ieremia ma Baruka. Ma e aki maaku Ieremia. E a manga anaa te nira ni boki teuana, e angani Baruka, ao e tutuangnga ana rongorongo Iehova, ao Baruka e korei “taeka ni kabane ake n te nira ni boki are e kabuekia n te ai Ieoiakim are Uean Iuta.”​—Ier. 36:​26-28, 32.

7. Tera ae bae n rikirake i marenan Ieremia ma Baruka ngke a uaia ni mwakuri?

⁷ N angiin te tai e reke te reitaki ae kaan i marenaia aomata aika uaia n nanomwaaka i aan te kataaki teuana. Ngaia are ti kona n iangoia bwa a a kinaia riki ao ni kaan aia iraorao Ieremia ma Baruka ngke a uaia ni mwakuria te nira ni boki are oneani mwin are e kabuekia te Uea ae buakaka ae Ieoiakim. Ti na kangaa ni kakabwaiaaki n aia katoto mwaane aika kakaonimaki aikai?

8. Tera ae kona n tukira mani karekeaia raoraora ni kaan, ao e aera bwa ti aki riai ni kabwarai nanora?

⁸ E kona ni kangaanga kaotan ara namakin nakoia tabeman ngkana iai ae e a tia ni kaunira mai mwaina. (TaeRab. 18:​19, 24) Ke ti kona n iangoia bwa e a aki tau ara tai ao ti a aki kona ni karikirakea ara iraorao ae kaan ma tabeman. Ma ti aki riai ni kabwarai nanora. Ngkana ti tangiriia tarira bwa a na boutokaira n taai ni kataaki, ti riai ni kakorakoraa ara iraorao ma ngaiia ngkai. Te anga teuana ibukini karaoan anne, boni kaotakin ara iango ao ara namakin nakoia. Anne bon te mwaneka ae kakawaki ae ti kona iai n riki bwa raao ni koaua.​—1Bet. 1:22.

9. (a) E kangaa Iesu ni kaotia bwa e onimakinia raoraona? (b) E na kangaa te maroro n akea te imamaakin ni kakorakoraa riki am iraorao ma tabemwaang? Taekina te katoto.

⁹ E kaotia Iesu bwa e onimakinia raoraona man arona ni mamaroro ma ngaiia n akea te imamaakin. (Ioa. 15:15) Ti kona ni kakairi irouna ngkana ti kakarakin nakoia raoraora baika ti kukurei iai, tabeaiangara, ao baika ti un iai. Kakauongo raoi ngkana e karaki temanna nakoim, ao ko kona n noria bwa ngaia titeboo ami iango, ami namakin, ao tiami. Iangoa ana katoto Cindy ae te tari te aine ae 20 tabun ana ririki. E karekea raoraona te bwaiania ae 60 tabun ana ririki ae arana Marie-Louise. A uaia n uarongorongo Cindy ao Marie-Louise ni katoa ingabongin te Kaabong, ao a mamaroroakini  baika kakaokoro n akea te imamaakin. E taku Cindy, “I kukurei ni mamaroroakini baika kakawaki ma taari ibukina bwa I buokaki iai ni kinaia riki ao n ota irouia.” E rikirake te iraorao man te uaia ni maroro n akea te imamaakin. N aron Cindy, ngkana ko biririmoa ni mamaroro ma tabemwaang, e na rikirake riki iai ami iraorao.​—TaeRab. 27:9.

10. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 27:​17, tera ae kona n reke ngkana ti uaia ni mwakuri ma raora n te onimaki?

¹⁰ N aron are riki iroun Ieremia ao Baruka, ngkana ti uaia ni mwakuri ma raora n te onimaki ao n nori aroaroia aika raraoi, a kona n reke reireiara mairouia ao ti a kaaniaki riki ma ngaiia. (Wareka Taeka N Rabakau 27:17.) N te katoto, tera am namakin ngkana ko uarongorongo ao ko nora tarim ae ninikoria n tei ibukin ana onimaki, ke e taekina ana koaua mai nanona ibukin Iehova ma ana kantaninga? Ko na bae ni kani kaaniaki riki ma ngaia.

11-12. Taekina te katoto bwa e kangaa te uaia n uarongorongo ma taari ni kona ni kakorakoraa riki ara iraorao.

¹¹ Iangoi katoto aika uoua aika kaotia bwa e kona ni kaan riki te reitaki n te uaia ni mwakuri n uarongorongo. N te taina ao te tari te aine ae Adeline ae 23 ana ririki, e tuanga raoraona ae Candice bwa a na uarongorongo n te aono ae aki bati ni kakawaraki. E taku Adeline: “Ti tangiria bwa ti na ingainga ao n unga riki n te mwakuri ni minita. Ti uaia n tangira riki kaungaakira n ara beku.” A kangaa ni kakabwaiaaki ngkai a uaia ni mwakuri? E taku Adeline: “Ni katoabong imwin ara mwakuri, ti maroroakin ara namakin, baike ti kaungaaki iai n ara maroro ma aomata, ao namakinan ana kairiri Iehova n ara mwakuri ni minita. Ti rangi ni kukurei n ara mamaroro aikai ao ti a kinaira riki iai.”

¹² A nako n uarongorongo i nanon nimaua te wiki taari aine mai Buranti aika akea buuia aika Laïla ao Marianne, n te kaawa ae Bangui ae kautun aonon Aberika teuana ae rangi ni bati kaaina. E ururing ni  kangai Laïla: “I kaaitara ma kangaanga ma Marianne, ma ibukin te mamaroro n akea te imamaakin ao te tangira ni koaua, e a rikirake ni kaan reitakira. Ngke I tataraa aroni Marianne ni kaangaraoa arona ma baika boou, tangiraia kaain te aba irouna, ao ingaingana n te mwakuri ni minita, I a karinea riki iai.” Tiaki nanona bwa ko na mwaing nakon te aba ae ko ianena iai ibukini karekeani kakabwaia aikai. N taai ake ko mwakuri iai n am aono ma raom n te onimaki, e a reke am tai ni kinaa riki ao ni kakorakoraa riki am iraorao ma ngaia.

13. Tera te kangaanga ae ti kona ni kaitaraa ngkana ti uaia ni mwakuri ma tarira?

¹³ N tabetai ngkana ti uaia ni mwakuri ma tarira, ti a aki tii nori raoiroia ma ti a nori naba kabwakaia. Tera ae kona ni buokira ni kaitaraa anne? Iangoa riki ana katoto Ieremia. Tera ae e buokia n tataraa raoiroia tabemwaang, ao n tarariaoi kabwakaia?

14. Tera are e reiakinna Ieremia ibukin Iehova, ao e kangaa ni buokaki iai?

¹⁴ E korea te boki are ingoanaki n arana Ieremia ao e bae ni korei naba bokin te Baibara aika 1 ao 2 Uea. Ngke e korei booki akanne, e bae n nora aron ana nanoanga Iehova nakoia aomata aika aki kororaoi. N te katoto, e ataia ae ngke e raira nanona te Uea ae Aaba man ana mwakuri aika bubuaka, e a taekinna Iehova bwa e na aki nori kamateaia ana utu ni kabane n ana tai ni maiu. (1Uea 21:​27-29) N aron naba anne, e ataia Ieremia bwa e rangi ni kauna riki Iehova Manate ni kabotauaki ma Aaba. Ma e ngae n anne ao Iehova e kabwaraa ana bure Manate ibukina bwa e raira nanona. (2Uea 21:​16, 17; 2Rong. 33:​10-13) E bae ni buokaki Ieremia n rongorongo aikai bwa e na kakairi n ana taotaonakinnano te Atua ao ana nanoanga, n arona nakoia raoraona ni kaan.​—TaiAre. 103:​8, 9.

15. E kangaa Ieremia ni kakairi n ana taotaonakinnano Iehova ngke e a katikakinako ana iango Baruka?

¹⁵ Iangoa aron Ieremia nakoni Baruka ngke e a katikakinako ana iango mani mwiokoana i nanon tabeua te tai. E aki waekoa ni kabwaraa nanona iroun raoraona aei, ma e buoka Baruka man arona n aki wimakiki n taekina ana rongorongo te Atua nakoina, ma e karaoia ma te akoi. (Ier. 45:​1-5) Baikara reireiara man te rongorongo aei?

16. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 17:​9, tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni kateimatoa ara iraorao ma tarira?

¹⁶ Ni koauana, a aki kororaoi tarira n te onimaki. Ngaia are ngkana e a reke ara iraorao ma ngaiia, ti riai ni kakorakoraira ni kateimatoa. Ngkana a karaoa ae kairua, ti kona n aki wimakiki n angania te taeka ni kairiri man Ana Taeka te Atua, ma ti na karaoia ma te akoi. (TaiAre. 141:5) Ao ngkana a kaunira, ti riai ni kabwarai aia bure. Ngkana ti kabwarai aia bure, ti riai n rarawa ni manga taekina unra anne imwina riki. (Wareka Taeka N Rabakau 17:9.) Ai kakawakira n taai aika karuanikai aikai tataraan riki raoiroia tarira ao tiaki kabwakaia! Karaoan anne e na kakorakoraa riki reitakira ma ngaiia, ao ti na boni kainnanoia raoraora ni kaan n tain te rawawata ae korakora.

17. E kangaa ni kaotia raoi Ieremia bwa bon te rao ni koaua n tain te rawawata?

¹⁷ E kaotia raoi te burabeti ae Ieremia bwa bon te rao ni koaua ngaia n tain te rawawata. N te katoto, imwini kamaiuana iroun Ebetamereka man te mwarua ae bokaboka ae kuri ni mate iai, e a maakuia tooka Ebetamereka  bwa a na bae ni kaikoakia. Ngke e a ataa aei Ieremia, e aki teimatoa ni kainabwabu ao ni kantaningaia bwa e na bon iangoa arona i bon irouna raoraona aei. E ngae ngke e karabuutinaki Ieremia ma e karaoa ae konaa n arona n taekina nakon raoraona aei ana berita ae karaunano Iehova.​—Ier. 38:​7-13; 39:​15-18.

18. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 17:​17, tera ae ti riai ni karaoia ngkana e rinanon te rawawata tarira temanna?

¹⁸ Ni boong aikai, a kaaitara ma kataaki aika kakaokoro taari. N te katoto, a bati aika rotakibuaka ni kabuanibwai aika karina ke aika reke mairouia aomata. Ngkana e riki anne, tabeman mai buakora a kona ni butimwaeiia taari aikai nakoni mwengaia. Ake tabeman a kona ni buokiia n te mwane. Ma ngaira ni kabane ti kona ni bubutiia Iehova bwa e na buokiia tarira aikai. Ngkana ti ongo taekan te tari ae bwara nanona, ti kona n aki ataia bwa tera ae ti na karaoia ke n taekinna. Ma e rangi ni bati te bae ti kona ni karaoia. N te katoto, ti kona ni karekea ara tai ma ngaia. Ti kona ni kakauongo ma te mwamwannano ngkana e taetae. Ao ti kona ni kaota nakoina te kibu ae kabebetenano ae ti tatangiria. (Ita. 50:4) Ma ae kakawaki riki bon tatauraoim ni buokiia raoraom n te tai are a kainnanoiko iai.​—Wareka Taeka N Rabakau 17:17.

19. E na kangaa kakorakoraan te iraorao ae kaan ngkai ni buokira nakon taai aika a na roko?

¹⁹ Ti riai ni motinnanoia bwa ti na kakorakoraa mangkai ara iraorao ae kaan ma tarira ao ni kateimatoa. Bukin tera? Ibukina bwa a na kataia ni karaureira taani kairiribai nakoira, rinanon rongorongo aika kewe. A na kataia ni kairira bwa ti na kaaitaraira i marenara. Ma e na boni matebuaka aia kakorakora. A na bon aki kona n urua te tangira ae ti kabaeaki iai. Akea te bwai teuana ae kona n uruana ara iraorao i marenara. Ni koauana, ara iraorao aikai a na bon aki tii teimatoa ni karokoa tokin te waaki ae ngkai, ma a na teimatoa n aki totoki!