1-2. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Pítà 4:7, 8, éé ní ea é nveè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà kèbá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ?

ÈÉ LÁÁ kpeesĩ́ ló kà tàvàlà dìtõ̀ò kátogóí boo béè kọọ̀ è di mm̀ ‘gbò dee e tṍó e gé tà.’ (2 Tím. 3:1) Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e ba ni tẹ́lẹ̀ kpá lọ̀l mm̀ ene kà dó ea di deè dọ̀ọ̀mà tẽ́ nàànì ea di Africa, kà agẹbá bé beè beá. Pá vígà náa beè láá kyãa mm̀ táàa ló boo béè kọọ̀ béí beè zoogá kiẽ́e e bà dì. Éé ní ea beè nvèè bá nè va kọ bàá láá ĩ̀ìmà kèbá nakà tàvàlà dìtõ̀òá ẽ́? Sìgà ọ̀và beè teelá kil beè pá vígà e béá náa beè iná kiẽ́e e bà dì. Ene kà vígà págbálà beè kọọ̀: “Tṍó ea meà naa vó, nyíém beè ẹẹ kọọ̀ ba beè gbóó dú pá nà kóò. È ólò gbóó láá siè kpóó ló ene.”

² Tṍó e ‘pọ̀b kpo tã̀àgã̀’ é daamà togó, nyíéi é ẹ́ẹ be è íe gbò kóò e bà vulèi. (Kùùà 7:14) Boo béè vó, à palàge dú bíi kátogóí kọ é ié gbò kóò e bà vulèi. (Bugi 1 Pítà 4:7, 8.) Èé láá nó gã́bug nu lọl ló nú ea beè naaá ló Jèrèmáíà, e pá a kóò beè nvèè bá nèe kọ á láá fùl zelí bá kyọ̀àsĩ́ ea beè dọ boo Jàrúsalẹ̀m. * Mósĩ́ deè ní eé láá nó Jèrèmáíà ẹ?

3. (a) Éé ní ea gáẹ̀ beè láá naa kọọ̀ Jèrèmáíà á kpòòlà lóó lọl ló gbò nen ẽ́? (b) Éé ní e Jèrèmáíà beè kọ́ nè Bérọ̀k ea dú a neǹ émì kpáẹ́, vaá éé beè sìlà aa m-mé?

³ Kọ̀láá bé ea kil kẽ naa, Jèrèmáíà beè tú 40 gbáá dììma zẹ̀ẹ̀ gbò e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, bií nágé ló sìgà pá  a dúa ló nè pá ba boǹ Ánatọ̀t. (Jèr. 11:21; 12:6) Sõò, naa beè kpòòlà lóó lọl ló gbò nen. Kàsĩ́, a beè kọ́ nú ea tọ́aẹ́ ló nè a neǹ émì kpá ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea bée kọlà Bérọ̀k, vaá bà emí nágé gbẹẹ́ kẽ sẹ̀ẹ̀ beele. (Jèr. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Èé láá dòòmà dẽe ló bé e Bérọ̀k nè Jèrèmáíà beè palàge vùlà vaá fã̀ dẽè ene naa, boo tṍó ea géè émí gbò nú ea beè naaá ló Jèrèmáíà.—Jèr. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Éé ní e Jìhóvà beè kọ Jèrèmáíà á naa ẽ́, vaá mósĩ́ deè ní e tómá beè agẹlẹ ló gbaa ló ea beè di zẹ̀ẹ̀ Bérọ̀k nè ẹ̀ẹ̀ ẹ?

⁴ Mm̀ gã́bug gbáá, Jèrèmáíà beè ãane pá Ízràẹl ea kil ló nú ea é gé naaá ló Jèrúsalẹ̀m e pọ̀ náa beè siíe (Jèr. 25:3). Mm̀ a pììgà ge nvèè bá nè gbòà kọ bàá nyaaá, Jìhóvà beè kọọ̀ Jèrèmáíà á emí gbò a ãane dẽè úl kpá. (Jèr. 36:1-4) Boo tṍó e Jèrèmáíà nè Bérọ̀k géè tú nú ea é láá dú gã́bug ẽ́ siimá tóm e Bàrì beè nè va á, ba loa sọ́l beè láá iè ge agẹlẹ ló ba zìgà.

5. Éé ní ea náa vaá è nyimá kọọ̀ Bérọ̀k beè dú kà lé kóò Jèrèmáíà ẹ?

⁵ Tṍó e ba ni émí kpáá lọ̀l, Jèrèmáíà beè dẹlẹ nyíé boo a kóò Bérọ̀k vaá kọ á bugi nú ea di m nè gbòa. (Jèr. 36:5, 6) Bérọ̀k beè tú agẹló siimá tóm ea beè túa dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ lóí imá kùbmà. É kọ òó láá dòòmà dẽe ló bé e nyíè Jèrèmáíà beè láá ẹẹ naa tṍó e Bérọ̀k aà kil boo beè tọọ̀ káíá vaá naa gbõ̀ònà nú e ba beè kọ á naa? (Jèr. 36:8-10) Gbò nvín méné beè dã́ nú e Bérọ̀k náa, vaá bà gbóó tú bá kpóó siimáe kọ á bugi dàlà mon boo neè va! (Jèr. 36:14, 15) Gbò nvín ménéá beè àà gé kọ́ nè Méné Jèhóíakìm gbò bel e Jèrèmáíà kọ́. Ba beè ié sàn nyíe ló Bérọ̀k vaá kọọ̀: “Olo nè Jèrèmáíà, àà gé gũaí kiẽ́e e tọ́ọ̀ nen náa é moníi.” (Jèr. 36:16-19) Aẹ̀ bèè kà lé ã̀àne!

6. Éé ní e Jèrèmáíà nè Bérọ̀k beè naa tṍó e bà náa uú vá boo é?

 ⁶ Tṍó e Méné Jèhóíakìm dã́ gbò bel e Jèrèmáíà beè emíí, nyíée beè palàge bììlà naa ní ea tẹ́lẹ̀ sã́ ló kpáá vaá lẹ̀ẹ̀là kọ bàá sii Jèrèmáìà nè Bérọ̀k domá. Sõò, pọ̀ náa beè sii Jèrèmáíà. A beè tú dõòna kà úl kpá nè Bérọ̀k, vaá boo tṍó e Jèrèmáíà gé kọ́ gbò moǹ bel Jìhóvà nè Bérọ̀ka, à géè emí “dénè moǹ bel ea beè di mm̀ ní e Méné Jèhóíakìm beè tẹlẹ dáà sã́á.—Jèr. 36:26-28, 32.

7. Éé beè láá naaá tṍó e Jèrèmáíà nè Bérọ̀k beè gbá siá tómé?

⁷ Gbaa ló ea di zẹ̀ẹ̀ gbò e bà ĩima kèbá tẽ̀ènè íb tã̀àgã̀ ólò agaló. Boo béè vó, èé láá kọọ̀ Jèrèmáìà nè Bérọ̀k beè kpáá palàge tõo bã ló ene boo tṍó e bà géè emí ãa kpá gè nyáámá ló ní e Méné Jèhóíakìm beè tẹlẹ dáà sã́á. Mósĩ́ deè ní e nu dòòmà bá pálàa gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí é láá dọ̀ bélè nè beele é?

8. Éé ní ea é láá naa kọ é gá ié gbò lé kóò e, vaá éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é kilsĩ́ gè agẹlẹ ló bẹẹ bã̀à kóò e?

⁸ Àé láá tàvàlàí ló gè kọ́ bẹẹ tọa ló nè dõòna gbò be à gá náa vaá nen beè síi pọ́lọ́ tṍó ea kil nvéeá. (Pró. 18:19, 24) Àbèè kọ àé láá tõoí ló belí kọ née íè tṍó nè kói ge naa kọọ̀ bẹẹ gbaa ló á agaló. Kọ̀láá bé ea dì naa, á gá tõoí ló belí kọọ̀ níí náa é válí. Be è gbĩ́ kọọ̀ pá vígà á sièi kpóó ló tṍó tã̀àgã̀, èé íè ge nó gè agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló kátogóí, tení dú ló gè kọ́ bẹẹ bùlà nè bẹẹ tọa ló nè va.—1 Pít. 1:22.

9. (a) Éé ní e Jíízọ̀s beè naa ea zógè kọọ̀ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo pá a kóò e? (b) Mósĩ́ deè ní e gè kọ́ o bùlà nè o tọa ló nè dõòna gbò é agẹlẹ ló bọọ gbaa lóé? Nè ene kà nu dòòmà bá.

⁹ Jíízọ̀s beè zogè kọ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo pá a kóò tení dú ló gè ló bel lọa bùlà nè va, vaá náa beè gṍ va tọ́ọ̀ nu ló. (Jọ́ọ̀n 15:15) Èé láá nóe tení dú ló gè kó gbò nú ea náa kọ nyíéi á ẹẹ, nú ea tọ́aí ló, nè nù ea biiléi nyíe nè dõòna gbò. Palàge pãane tṍ tṍó e nen gé kọ́ a tã̀àgã̀ nèni, mè òé mon kọọ̀ ò íèì tẽ̀ènè íb bùlà, tọa ló nè nu eo sẹẹ̀ai sĩ́. Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà vígà pábia ea bée kọlà Cindy, ea ni tóólá bàà òb nè sìgà gbáá. A beè bã̀à kóò ene kà vígà pábia ea dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a ea bée kọ̀là Marie-Louise, ea ni tóóló ọ̀ọ̀lẹ̀ òb nè sìgà gbáá. Cindy nè Marie-Louise ólò gbá kọ́ kpẹ̀a boo lọ̀ọ̀le deè Thursday, vaá bà ólò tú táàa ló bùlà loomá sọ́l boo kele-kele íb togó bel. Cindy beè kọọ̀: “À ólò kpèḿ ló  gè zọ̀ dõòna gbò loá sọ́l boo bel ea palàge dú bíi, boo béè kọ à ólò nvèè bá nèm kọ ḿ dã́tẽ́ ló dõòna gbò.” Tṍó eo túù táàa ló kọọmá o bùlà nè bé e nu tọ́a ní ló naa nè dõòna gbò vaá ò pãane tṍ tṍó e baala gé kọ́ ńbaala nè ni, àé náa kọ bọọ gbaa ló á agaló. Dì belí Cindy, be ò tú láb tọ gè daamà togó gè zọ̀ dõòna gbò loá sọ́l, bọọ gbaa ló é agaló.—Próv. 27:9.

10. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 27:17, mókà lé nu ní ea é láá sìlà aa mm̀ ge zọ̀ pá vígà naaá nu ẽ́?

¹⁰ Dì belí bé ea beè naaá ló Jèrèmáíà nè Bérọ̀k naaá, tṍó e zọọ̀ pá vígà naaá nu, èé mon gbò lé kpãa ea dì vá m, èé nó nu lọ̀l vá ló vaá tõo bã̀ vá ló. (Bugi Próvẹẹ̀b 27:17.) Dì belí nu dòòmà bá, àé tõó ní ló naa vàẹ tṍó eo gé kọ́i kpẹ̀a vaá nen ea dì ní ló à tú agẹló kọọmá nú e ẹlẹ ziga ló, àbèè ge tú táàa ló kọọmá nú ea kil ló Jìhóvà nè gbò a tóm̀ bùlà ẹ? Be à sẹlẹ, àé náa kọ ó kpáá palàge vùlèe.

11-12. Nè ene kà nu dòòmà bá ea kil ló bé e gè zọ̀ dõòna gbò kọ́ kpẹ̀a é láá agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló naa.

¹¹ Nee bàà kà nu dòòmà bá ea kil ló nú ea beè naaá ló gbò nen ea zógè kọọ̀ ge zọ̀ dõòna gbò kọ́ kpẹ̀a ólò naa kọ é láá vùlè vaí. Ene kà vígà pábia ea kọlà Adeline, ea ni tóólá 23-gbáá, beè kọ́ nè dõòna kà vígà pábia ea bée kọlà, Candice, kọ á zọẹ̀ẹ kọ́ kpẹ̀a kiẽ́e e bà náa ólò bọ̀ọ̀gẹ̀ kọ́ kpẹ̀a. A beè kọọ̀: “E beè gbĩ́ gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a vaá kpáá palàge dé kpéè ló. Pálàa bẹ̀ì beè ié bíi ló sìà kpóó ló kọbé è láá palàge sí tóm nè Jìhóvà.” Mosĩ́ deè ní e ba beè ié bélè lọl ló gè gbá siá tómé? Adeline beè kọọ̀: “Kọ̀láá tṍó e sẹẹ̀a buù dee, è ólò loá sọ́l boo bé e nu tọ́aí ló naa, bel e dã́à ea síèi kpóó ló, nè bé e Jìhóvà gé túlèi naa mm̀ bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. È ólò gbá dé kpéè ló loa sọ́lí vaá kpáá palàge tõo bã ló ene.”

¹² Bàà kà vígà pábia e ba bée kọlà Laïla nè Marianne, e bà dú France, e bà gáà ia dóm, beè tú vòò sè kọọmá kpẹ̀a gbẹá  Bangui, ea dú pọ̀b bon e gbò nen ólò bọọ́ m ea di Central African Republic. Laïla beè kọọ̀: “Nu beè tavala ló Marianne nè m̀m̀, sõò tení dú ló kà lé loa sọ́l nè vulà, bẹẹ gbaa ló beè kpáá agaló. Boo tṍó em monì bé e Marianne beè láá tõó kèbá tàvàlà dìtõ̀ò naa, bé ea beè vùlè gbò e bà di kĩé naa, nè bẹ̀à sã́ bùlà ea beè íe nyòòmà sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, a beè kpáá palàge leemám.” Níí áá tṍó e kil dõòna kà dó ní eé láá dé kpéè ló bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀aẹ́ nì. Ge zọ̀ dõòna nen kọ́ kpẹ̀a gbẹá kiẽ́e eo ólò kọi kpẹ̀a é láá nè ni nèà deè ge nyimá va ló leevè vaá siè kpóó ló bọọ bã̀àa kóò.

13. Sìgà tṍó, éé ní ea ólò láá naaá tṍó e zọọ̀ dõòna gbò kọ́ kpẹ̀a ẹ́?

¹³ Sìgà tṍó e zọọ̀ pá bẹẹ kóò kọ́ kpẹ̀a, née ólò mòn áá ba lé kpãa, sõò è ólò mòn nàgé ba gbò lọ̀. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè zọ̀ va naaá nu kọ̀láá bé e bà íe lọ̀ naa ẽ́? Kpáá bugi togó boo nú ea beè naaá ló Jèrèmáíà. Éé ní ea beè nvèè bá nèe kọ á mòn gbò lé kpãa ea di mm̀ dõòna gbò vaá lọ̀l dẽesĩ́ ba gbò lọ̀ ẹ?

14. Éé ní e Jèrèmáíà beè nò ea kil ló Jìhóvà ẹ, vaá níí beè nvèè bá nèe naa vàẹ?

¹⁴ Be à sẹlẹ Jèrèmáíà ní ea beè emí kpá ea bée kólá lóí é, nè 1 nè 2 kà kpá Kíǹg ẽ. Tómá beè iè ge naa kọ á nyimá bé e Jìhóvà íe sàn nyíe kilma ló gbò nen e bà náa gbõoma naa. Dì belí nu dòòmà bá, a beè nyimá kọọ̀ tṍó e Méné Éhàb ógá ló a pọ́lọ́, Jìhóvà beè naa kọ á gá di dùm vaá mòn tṍó e zivèkà pá a tọ é íé kyọ̀àsĩ́. (1 Kíǹ. 21:27-29) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, Jèrèmáíà beè nyimá kọọ̀ Mànásà beè sí gã́bug pọ́lọ́ uú boo Jìhóvà èlmà pọ́lọ́ e Éhàb beè sì. Sõò Jìhóvà beè ia ló nèe boo béè kọ à ọ́gá. (2 Kíǹ. 21:16, 17; 2 Kró. 33:10-13) Gbò nòòtẽ́á beè iè ge nvèè bá nè Jèrèmáíà kọ á nó bé e Bàrì íe ĩ̀ìmà nè sàn nyíe naa tṍó ea gé zọ pá a kọ́ọ̀ naaá nu.—Ps. 103:8, 9.

15. Tṍó e nu beè mááná bùlà Bérọ̀k lọl boo a sìtóm, mósĩ́ deè ní e Jèrèmáíà beè nó bé e Jìhóvà íe ĩ̀ìmà naa ẽ́?

¹⁵ Zẹ́ẹ́ bugi togó boo bá e Jèrèmáíà beè sẹ̀ẹ̀mà Bérọ̀k tṍó nu beè maaná a bùlà lọl boo a sìtóm. Tãa vó e Jèrèmáíà valẹ̀ bá bugi togó kọọ̀ Bérọ̀k náa é nyááá, a beè nvèè bá nèe tení dú ló gè tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló kọọmá nú ea dú bùlà Bàrì nèe. (Jèr. 45:1-5) Éé ní e beele é láá nó lọl ló nakà nòòtẽ́á ẽ́?

16. Dì belí bé ea dọa bàlà kẽ naá mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 17:9, éé ní ea dú bíi kọ é naa kọbé è agẹlẹ ló bẹẹ gbaa lóé?

¹⁶ Mm̀ kà kà, néé èbmà dẽe kọọ̀ pá bẹẹ vígà é gbõoma. Boo béè vó, kọ̀láá tṍó e bãaà kóò nen, à dú bíi kọ é pììga boo gè agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló. Be pá bẹẹ vígà íe lọ̀, èé láá tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló nèèmà va dùùlà bá deè tṍ dẹ̀ẹ̀a boo Kpá Káí. (Ps. 141:5) Vaá be bà síi pọ́lọ́, à dú bíi kọ é ia ló nè va. Kọ̀láá tṍó e ni ia ló nè va, èé íè ge òòà aaló gè kpáá ló bel boo pọ́lọ́á. (Bugi Próvẹẹ̀b 17:9.) Mm̀ gbò dee e tṍó é gé tàí, à palàge dú bíi kọ é ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò lé kpãa e pá bẹẹ vígà íe èlmà ba gbò lọ̀! Ge naa vó é agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló, à dú bíi kọ é naa vó boo béè kọ è íè bíi ló agẹ gbaa ló tṍó e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ é dú.

17. Mósĩ́ deè ní e Jèrèmáíà beè zogè kọ à dúè kà lé kóò mm̀ tṍó tã̀àgã̀ ẽ?

¹⁷ Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Jèrèmáíà beè zogè kọ à dúè kà kà lé kóò mm̀ tṍó tã̀àgã̀. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Ẹ̀bẹ́dmẹlẹ̀k ea ólò  sí tóm tọọ̀ ménéá beè dùùlà Jèrèmáíà lọl mm̀ bànà múú e gbá beè di ḿmá m-má lọ̀l, pọ̀ beè sii Ẹ̀bẹ́dmẹlẹ̀k kọ gbò nvín ménéá é fẹ́ẹ̀ ẹ. Tṍó e Jèrèmáíà dã́ naa vó, náa beè dã́ pĩi vaá kọọ̀ a kóòí é láá ĩ̀ìmà kèbá tã̀àgã̀á. Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè sii Jèrèmáíà nvee kpọ́góló, a beè pììga inmá kiẽ́e ea kpóó sim tùlà mm̀ ge kọ́ gbò zìgànù Jìhóvà nè Ẹ̀bẹ́dmẹlẹ̀k ea beè nvèèe nyíè gbàà.—Jèr. 38:7-13; 39:15-18.

18. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 17:17, éé ní ea bọ́ló kọ é naa tṍó e bẹẹ kóò gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ?

¹⁸ Deè nieí, pá bẹẹ vígà gé téní bá kele-kele íb tã̀àgã̀. Dì belí nu dòòmà bá, bùló kyọ̀àsĩ́ nu àbèè ní ea aa bá gbò nen a nááá ló kà tõ̀ò ọ̀và. Tṍó e níá nááá, sìgà bẹ̀ì é láá tú lé bá tuumá va nvee bẹẹ tọ. Dõòna gbò é láá tu nágé kpègè nvèèmà bá. Sõò dénè bẹ̀ì é láá bàn kọ Jìhóvà á nvèè bá nè pá bẹẹ vígà. Àé láá dú kọọ̀ néé láá nyimá lèlà nu gè naa àbèè bel ge lò tṍó e monì ene kà vígà ea di bá tàvàlà dìtõ̀ò. Sõò dénè bẹ̀ì é láá nvèè bá. Dì belí nu dòòmà bá, èé láá noo tṍó gè sì gé kãá ẽ. Èé láá dĩine ló vaá pãanée tṍ ló tṍó ea gé ló bel nèi. Vaá èé láá kọ́ gbò dọ̀ kpá Káí ea ólò palàge leemái vaá sièi kpóó ló nèe. (Àìz. 50:4) Nú ea palàge dú bíi dú kọọ̀ èé dìvá ló tṍó e bà íéi bíi ló.—Bugi Próvẹẹ̀b 17:17.

19. Mósĩ́ deè ní e gè agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló kátogóí é nveè bá nèi dì deèsĩ́ ẽ́?

¹⁹ Èé íè ge beeláfùl ge naa kọọ̀ bẹẹ gbaa ló kilma ló pá vígà á agaló kátogóí. Ló éé? Boo béè kọọ̀ pá bẹẹ gbò ọ́b é piìga boo gè poói tení dú ló gè kpọ́i kyáá bel ló. Bàé piìga boo gè túi togó sá ló ene. Sõò náa é nááá. Bà náa é láá òòmai lọl ló gè vùlè ene. Bà náa é láá naa tọ́ọ̀ kà nú ea é kyọgàlà bẹẹ gbaa ló. Kàsĩ́, bẹẹ gbaa lóí é di dọ̀ọ̀mà dè-dè!