1-2. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Pita 4:7, 8, eme o ti fiobọhọ kẹ omai evaọ etoke ebẹbẹ?

NỌ “EDẸ urere na” e be kẹle ekuhọ na, ebẹbẹ ilogbo e sai te omai. (2 Tim. 3:1) Wọhọ oriruo, nọ a ru ivotu no evaọ orẹwho Africa jọ, ohọre u te du lahwe. Inievo na a jẹ sai no uwou hu evaọ etoke nọ o vrẹ emerae ezeza soso fiki ohọre na. Eme o fiobọhọ kẹ ai thihakọ ẹbẹbẹ na? Inievo jọ a dhẹ kpohọ iwou ibe Ileleikristi rai nọ e be rria eria nọ ohọre na o jọ ga tere he. Oniọvo-ọmọzae jọ ọ ta nọ: “Evaọ oware nọ o via na, eva e were omẹ nọ ibe Ileleikristi mẹ a jọ kugbe omẹ. Ma jẹ tuduhọ ohwohwo awọ.”

² Nọ “uye ulogbo na” u te muhọ no, eva e te were omai inọ ma wo uvi egbẹnyusu nọ i you omai ziezi. (Evia. 7:14) Fikiere, o roja gaga inọ ma re si kẹle inievo mai enẹna vi epaọ anwẹdẹ kpobi. (Se 1 Pita 4:7, 8.) Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu mi Jerimaya. Omoke jọ taure a tẹ te raha Jerusalẹm, egbẹnyusu Jerimaya ae a fiobọhọ kẹe nọ ọ rọ zọ. * Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jerimaya?

3. (a) Eme ọ hae te lẹliẹ Jerimaya siomano ahwo riẹriẹriẹ? (b) Eme Jerimaya ọ ta kẹ Barọk, okere-obe riẹ, kọ eme o no rie ze?

³ Evaọ etoke ikpe udhuvẹ hayo vi ere, Jerimaya ọ jẹ rria kugbe ahwo nọ a kie no egagọ Jihova no, ejọ rai yọ imoni riẹ gbe ahwo ẹwho riẹ nọ a gbe no Anatọt ze. (Jeri. 11:21; 12:6) O make jọ ere na, o siomano ahwo riẹriẹriẹ hẹ. Ọ jẹ hae ta eva kẹ Barọk, okere-obe riẹ, yọ ma sae ta nọ ọ ta eva kẹ omai re keme ma rẹ jọ Ebaibol se eme nana. (Jeri. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Dai roro epanọ usu aimava na o wariẹ kpekpe te okenọ Jerimaya o je gbiku eware  nọ e via kẹe yọ Barọk o bi kere fihotọ.​—Jeri. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Eme Jihova ọ ta kẹ Jerimaya nọ o ru, kọ ẹvẹ iruo nana e rọ lẹliẹ usu Jerimaya avọ Barọk kpekpe ziezi?

⁴ Evaọ ikpe buobu, Jerimaya ọ gbaudu vẹvẹ ahwo Izrẹl unu kpahe oware nọ o te via kẹ Jerusalẹm. (Jeri. 25:3) Oke ofa nọ Jihova ọ rọ daoma fiobọhọ kẹ ahwo na re a sai kurẹriẹ, ọ ta kẹ Jerimaya nọ o kere unuovẹvẹ riẹ na fihọ uko-obe. (Jeri. 36:1-4) Nọ Jerimaya avọ Barọk a kuomagbe je ru iruo nana nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai, onọ o rẹ sae jọnọ o rehọ e rai emerae buobu na, ababọ avro a jẹ hae ta ẹme kugbe, yọ onana o bọ ẹrọwọ rai ga.

5. Ẹvẹ Barọk o ro dhesẹ nọ ọyomariẹ emamọ ogbẹnyusu kẹ Jerimaya?

⁵ Nọ oke nọ a re ro whowho eme nọ e rrọ uko-obe na via u te, Jerimaya o fievahọ Barọk ogbẹnyusu riẹ inọ o ti whowho ovuẹ na. (Jeri. 36:5, 6) Barọk o ru onana ududu, dede nọ o rẹ sae wha ọwọsuọ ze. Dai roro epanọ eva e were Jerimaya te nọ Barọk o kpobọ etẹmpol na nyai ru oware nọ ọ vuẹ riẹ nọ o ru na. (Jeri. 36:8-10) Nọ ikpahwo-esuo Juda a yo oware nọ Barọk o ru, a tẹ ta kẹe nọ ọ nyaze ti se eme nọ e rrọ uko-obe na kẹ ae. (Jeri. 36:14, 15) Ikpahwo-esuo na a tẹ jiroro nọ a rẹ vuẹ Jehoyakim ovie na ẹme nọ Jerimaya ọ ta. A riẹ ru gaga nọ a rọ ta kẹ Barọk nọ: “Wha nyai dhere, te owhẹ te Jerimaya, yọ wha ru re ohwo ọvo ọ riẹ oria nọ wha rrọ họ.” (Jeri. 36:16-19) Emamọ ohrẹ a kẹ rai na!

6. Eme Jerimaya avọ Barọk a ru nọ a jẹ wọso ae?

⁶ Nọ Jehoyakim ovie na o yo eware nọ Jerimaya o kere, eva e dha riẹ te epanọ ọ rọ mahe uko-obe na no je vi ahwo nyai mu Jerimaya avọ Barọk. Ghele na, ozọ u mu Jerimaya ha. Ọ rehọ uko-obe ofa kẹ Barọk, kẹsena nọ Jerimaya ọ be ta  ẹme nọ Jihova ọ ta kẹe na yọ Barọk o bi kere “eme kpobi nọ e jọ uko-obe nọ Jehoyakim ovie Juda ọ mahe evaọ erae na.”​—Jeri. 36:26-28, 32.

7. Ẹvẹ usu Jerimaya avọ Barọk o jọ fikinọ a ru iruo kugbe?

⁷ Ahwo nọ a jọ kugbe evaọ etoke ebẹbẹ a rẹ kpekpe vi epaọ anwẹdẹ. Fikiere u muẹro nọ, oke nọ Jerimaya avọ Barọk a jẹ daoma ru epanọ a rẹ rọ wariẹ kere eme uko-obe nọ Jehoyakim ovie na ọ mahe no na, onana u ru nọ usu Jerimaya avọ Barọk o rọ kpekpe ziezi. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ezae ivẹ nana nọ i wo ẹrọwọ na?

8. Eme ọ rẹ sae whaha omai egbẹnyusu ekpekpe nọ ma re wo, kọ fikieme o rọ gwọlọ nọ ma gbẹ daoma?

⁸ O sae jọ bẹbẹ kẹ omai re ma ta eva kẹ amọfa otẹrọnọ ohwo jọ nọ ma ta eva kẹ evaọ okenọ u kpemu o ru oware nọ o kẹ omai uye. (Itẹ 18:19, 24) Hayo ma sai roro nọ ma wo oke nọ ma re ro mu egbẹnyusu ekpekpe he. Rekọ, ma du roro ho inọ ma sai ru ei hi. Ma tẹ gwọlọ nọ inievo mai a fiobọhọ kẹ omai evaọ oke obẹbẹ, o gwọlọ nọ ma re fievahọ ae enẹna jẹ hae ta eva kẹ ae. Oyena yọ obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro wo egbẹnyusu ekpekpe.​—1 Pita 1:22.

9. (a) Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o fievahọ egbẹnyusu riẹ? (b) Ẹvẹ usu ra avọ egbẹnyusu ra o rẹ jọ otẹrọnọ wha be hae ta eva kẹ ohwohwo? Kẹ oriruo jọ.

⁹ Jesu ọ jẹ hae ta eva kẹ egbẹnyusu riẹ, ọ rọ enẹ dhesẹ nọ o fievahọ ae. (Jọn 15:15) Ma tẹ be hae vuẹ egbẹnyusu mai eware nọ i ru eva were omai, awaọruọ mai, gbe eware nọ e be kẹ omai uye, yọ ma be rọ aro kele Jesu. Nọ ohwo ọ tẹ be ta ẹme kẹ owhẹ, gaviezọ kẹe ziezi, ẹsejọhọ whọ te ruẹ nọ whai imava wha wo ọkpọ iroro evona gbe utee ovona. Roro kpahe oriruo Cindy, oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ikpe udhegbọ. O mu ogbẹnyusu kugbe Marie-Louise, oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ọkobaro nọ ọ kpako vrẹ ikpe udhosa no. Cindy avọ Marie-Louise a jẹ hai kpohọ usi uwoma kugbe evaọ ohiohiẹ Edene-Oka kpobi, yọ a jẹ hae ta eva kẹ ohwohwo kpahe eware sa-sa nọ e be via evaọ uzuazọ rai. Cindy ọ ta nọ, “Eva nọ mẹ avọ egbẹnyusu mẹ ma rẹ ta kẹ ohwohwo na o rẹ were omẹ keme onana u re fiobọhọ kẹ omẹ riẹ ae ziezi.” Egbẹnyusu e rẹ kpekpe ziezi nọ a tẹ be ta eva kẹ ohwohwo. Otẹrọnọ whẹ avọ egbẹnyusu ra wha be hai horie eva kẹ ohwohwo wọhọ Cindy, usu rai o te kpekpe ziezi.​—Itẹ 27:9.

10. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 27:17, eme ọ rẹ sae via nọ whẹ avọ oniọvo jọ wha tẹ rrọ usi uwoma?

¹⁰ Wọhọ epanọ o jọ kẹ Jerimaya avọ Barọk na, ma te bi ru iruo kugbe ibe Ileleikristi mai jẹ be ruẹ emamọ iruemu rai, ma re wuhrẹ mi ai je si kẹle ae ziezi. (Se Itẹ 27:17.) Wọhọ oriruo, ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma nọ whẹ avọ oniọvo jọ wha tẹ rrọ usi uwoma, oniọvo na ọ tẹ be ta eware nọ ọ rọwo kpahe Jihova avọ ẹjiroro riẹ ududu? Ababọ avro, who ti you rie vi epaọ anwẹdẹ.

11-12. Kẹ oriruo jọ nọ u dhesẹ nọ usi uwoma ota u re ru usu imava kpekpe ziezi.

¹¹ Joma ta kpahe iriruo ivẹ jọ nọ i dhesẹ nọ, imava a tẹ rrọ usi uwoma, usu rai o rẹ ginẹ kpekpe ziezi. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Adeline nọ ọ rrọ ikpe udhegbesa ọ ta kẹ ogbẹnyusu riẹ jọ nọ a re se Candice inọ jọ o kuomagbei re a kpohọ usi uwoma ota evaọ ẹkwotọ nọ a rẹ jọ ta usi uwoma tere he. Adeline ọ ta nọ: “Ma gwọlọ nọ ma rẹ ta usi uwoma na avọ ajọwha vi epaọ anwẹdẹ je wo evawere ziezi evaọ iruo na. Mai imava ma gwọlọ uduotahawọ nọ o rẹ kẹ omai ẹgba evaọ egagọ Ọghẹnẹ.” Erere vẹ o te rai fikinọ a kpohọ usi uwoma ota kugbe? Adeline ọ ta nọ: “Kẹdẹ kẹdẹ nọ ma te no usi uwoma kpozi, ma rẹ ta kpahe epanọ usi uwoma na o jọ, eware nọ e kẹ omai evawere, gbe eware nọ i ru omai riẹ nọ Jihova ọ ginẹ rrọ kugbe omai. Ẹme-ọtakugbe na ọ jẹ hae were omai gaga, usu mai o tẹ te kpekpe ziezi.”

¹² Laïla avọ Marianne, inievo-emetẹ ivẹ nọ e re rọo ho nọ e rrọ obọ France, a kpohọ usi uwoma ota eka isoi evaọ obọ Bangui, okpẹwho-esuo Central African Republic, oria nọ u re zurie. Laïla o gbiku oware nọ o via, inọ: “Mẹ avọ Marianne ma nyaku ebẹbẹ jọ, rekọ fikinọ ma jẹ ta ẹme kugbe ziezi je wo uvi uyoyou kẹ ohwohwo, usu mai o wariẹ kpekpe ziezi. Nọ me muẹrohọ epanọ oria na o reria Marianne oma vẹrẹ te, oghẹrẹ nọ o you ahwo na te, gbe ajọwha riẹ evaọ  usi uwoma ota, me te wo adhẹẹ kẹe vi epaọ anwẹdẹ.” U du gwọlọ nọ whọ rẹ kwa kpohọ orẹwho ofa re irere nana i te ti te owhẹ hẹ. Oke kpobi nọ who lele oniọvo jọ kpohọ usi uwoma evaọ ukoko ra, who wo uvẹ nọ whọ rẹ rọ riẹ oniọvo yena ziezi je wo usu okpekpe kugbei.

13. Ẹbẹbẹ vẹ ma rẹ sai wo nọ ma te bi ru eware kugbe egbẹnyusu mai?

¹³ Ẹsejọ nọ ma te bi ru eware kugbe egbẹnyusu mai, orọnikọ emamọ iruemu rai ọvo ma re muẹrohọ họ, rekọ te ethobọ rai. Eme o re fiobọhọ kẹ omai si kẹle ae ghelọ ethobọ rai? Joma wariẹ ta kpahe oriruo Jerimaya. Eme o fiobọhọ kẹe tẹrovi abọ owoma amọfa jẹ kpairoro vrẹ ethobọ rai?

14. Eme Jerimaya o wuhrẹ kpahe Jihova, kọ ẹvẹ onana u ro fiobọhọ kẹe?

¹⁴ Jerimaya họ ọnọ o kere obe Ebaibol nọ a rọ odẹ riẹ se, yọ u muẹro nọ ọye o kere Obe Ọsosuọ Ivie gbe Obe avọ Ivẹ Ivie. Ababọ avro, iruo yena i ru rie ruẹ epanọ Jihova o wo ohrọ-oriọ te rọkẹ ahwo-akpọ nọ a gba ha. Wọhọ oriruo, ọ riẹ nọ okenọ Ehab ovie na o kurẹriẹ no imuomu riẹ, Jihova ọ rọvrẹ riẹ. Oyejabọ nọ uviuwou riẹ soso u gbe ro whu muotọ họ evaọ oke uzuazọ riẹ. (1 Iv. 21:27-29) Jerimaya ọ riẹ re inọ eware iyoma nọ Manasẹ o ro ru Jihova eva dha i tube bu vi erọ Ehab. Ghele na, Jihova ọ rọvrẹ Manasẹ fikinọ o kurẹriẹ. (2 Iv. 21:16, 17; 2 Irv. 33:10-13) Iriruo nana i fiobọhọ kẹ Jerimaya rọ aro kele Ọghẹnẹ dhesẹ odiri gbe ohrọ-oriọ evaọ oghẹrẹ nọ o ro yerikugbe egbẹnyusu riẹ.​—Ol. 103:8, 9. 

15. Ẹvẹ Jerimaya ọ rọ rehọ aro kele Jihova dhesẹ odiri okenọ eware efa e jẹ rehọ iroro Barọk?

¹⁵ Roro kpahe oware nọ Jerimaya o ru evaọ okenọ Barọk ọ dina gbolaro kẹ iruo riẹ fiki eware efa nọ e jẹ rehọ iroro riẹ. Jerimaya o kiukeku ogbẹnyusu riẹ hẹ, ukpoye o fiobọhọ kẹ Barọk nọ ọ vuẹe ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe. (Jeri. 45:1-5) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iku nana ze?

16. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 17:9, eme ma re ru re usu mai avọ inievo mai o ruẹse tọ?

¹⁶ Uzẹme riẹ họ, ma sai rẹro nọ inievo mai a ti ru eware gbagba ẹsikpobi hi. Fikiere, nọ ma te mu ogbẹnyusu no, ma rẹ daoma ziezi re usu mai na o tọ. Nọ ogbẹnyusu mai o te ru oware nọ o thọ, ma rẹ sae rọ edhere owowolẹ kẹe ohrẹ nọ u no Ebaibol ze. (Ol. 141:5) A te ru oware nọ o kẹ omai uye, u fo nọ ma rẹ rọvrẹ rai. Nọ ma tẹ rọvrẹ rai no, ma re gbe vi ẹme na no otọ ze vievie he evaọ obaro. (Se Itẹ 17:9.) Evaọ oke obẹbẹ nana, o roja gaga re ma tẹrovi iruemu iwoma inievo mai viukpọ ethobọ rai. Ma te bi ru ere, usu mai o te kpekpe ziezi, yọ oghẹrẹ usu utiona u ti fiobọhọ kẹ omai gaga evaọ etoke uye ulogbo na.

17. Ẹvẹ Jerimaya o ro dhesẹ nọ ọyomariẹ yọ uvi ogbẹnyusu evaọ oke obẹbẹ?

¹⁷ Oware nọ Jerimaya ọruẹaro na o ru evaọ oke okpẹtu u dhesẹ nọ emamọ ogbẹnyusu ọ jọ. Wọhọ oriruo, okenọ a gbolo Jerimaya fihọ ọgọdọ-ame nọ ọloho ọ vọ, Ibẹd-mẹlẹk nọ o je ru iruo evaọ uwou ovie na ọye o si rie ze re ọ seba ewhu. Kẹsena ozọ u te je mu Ibẹd-mẹlẹk inọ ikpahwo esuo orẹwho na a ti kpe ọyomariẹ no. Nọ Jerimaya o yo onana, o fibo ho, bi roro nọ ogbẹnyusu riẹ na ọvo  ọ te gwọlọ edhere nọ ọ rẹ rọ dhẹ vabọ. Dede nọ Jerimaya ọ jọ uwou-odi, o ru oware kpobi nọ ọ rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ Ibẹd-mẹlẹk, ọ vuẹ riẹ eyaa nọ Jihova ọ ya kẹe nọ e rẹ sae kẹe omosasọ.​—Jeri. 38:7-13; 39:15-18.

18. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 17:17, eme ma re ru nọ ogbẹnyusu mai o te wo ẹbẹbẹ?

¹⁸ Inievo mai a be rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ sa-sa nẹnẹ. Wọhọ oriruo, okpẹtu nọ ahwo-akpọ a rọ obọ so gbe enọ a rọ obọ so ho e be raha eware ku inievo mai buobu. Nọ eware itieye e tẹ via, inievo jọ a sai fi ibe Ileleikristi rai họ uwou. Efa a sae rọ ugho fiobọhọ. Rekọ mai kpobi ma sae lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ inievo mai. Ma te yo nọ oniọvo jọ o wo ẹbẹbẹ, ẹsejọhọ ma te nwane riẹ ẹme nọ ma rẹ ta kẹe hayo oware nọ ma re ru rọ bọe ga ha. Rekọ u wo eware jọ nọ mai kpobi ma sai ro fiobọhọ. Wọhọ oriruo, ma sae raha omoke jọ kugbei. Ma sae gaviezọ kẹe ziezi nọ ọ tẹ be ta eware nọ e be kẹe uye. Ma sai je se oria Ebaibol jọ nọ o rẹ kẹ omai uduotahawọ gaga kẹe. (Aiz. 50:4) Oware nọ o mai wuzou họ, thakpinọ ma nyasiọ egbẹnyusu mai ba ha evaọ okenọ a rọ gwọlọ obufihọ.​—Se Itẹ 17:17.

19. Ẹvẹ usu okpekpe nọ ma re wo kugbe inievo mai enẹna o sai ro fiobọhọ kẹ omai evaọ obaro?

¹⁹ Enẹna họ oke nọ ma rẹ rọ gbaemu nọ ma re wo usu okpekpe kugbe ibe Ileleikristi mai. Fikieme? Keme ewegrẹ mai a te daoma ta erue kẹ omai re a ruẹse hẹriẹ usu nọ ma wo kugbe inievo mai. A te gwọlọ ru omai mukpahe ohwohwo. Rekọ onana o te jọ oke oraha kufiẹ gheghe. A te sae hẹriẹ usu nọ ma wo kugbe ibe Ileleikristi mai hi. Oware ovuovo nọ a ti ru nọ o te lẹliẹ omai siọ inievo mai ba eyou o rrọ họ. Evaọ uzẹme, usu mai avọ inievo mai o te tọ, orọnikọ rite urere uyero-akpọ nana ọvo ho rekọ o te jọ bẹdẹ bẹdẹ!