Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’ERIGHA 44

Kamathaya Amanywani Enduli Yitheyasa

Kamathaya Amanywani Enduli Yitheyasa

“Omwira akanza emighulhu yosi.”​—EMI. 17:17.

OLHWIMBO 101 Erikolha Omwa Bughuma

EBIKENDI KANIBWAKO *

Thukendi syayithagha abanywani abuwene omwa “bulighe bunene” (Lebaya enungu 2) *

1-2. Ngoku kiri omu 1 Petero 4:7, 8, ni kyahi ekikendi thuwathikya erighumira ebitsibu?

THUNEMUSEGHERA okw’ihwererera lye “biro by’enyuma-nyuma,” thwangana bana ebitsibu ebikalire. (2 Tim. 3:1) Ng’eky’erileberyako, obukome kutse obusombole bwabere bwahwamo omwa kihugho kighuma ekiri omwa Afirika, muhabya amalhwa manene omwa bandu. Habw’amezi mukagha, balikyethu ibakabya ibane omwa buba kundi eyo bali iyiri amalhwa. Ni kyahi ekya bawathikaya erighumira emibere eyikalire ng’eyo? Abandi mubasaghira omwa miyi y’abalikyethu ababya omo myanya eyithekene. Mughalha wethu mughuma mwabugha athi: “Omwa mibere ng’eyo, munasima eribya ingane n’abanywani. Muthwathoka erihimbangana.”

2 Eriendererya kutse obulighe bunene bukendibya bukatsuka, thukendi tsema thwamabya ithunawithe abanywani abuwene abathwanzire. (Erib. 7:14) Neryo buno bw’obuthuku bw’erikamathya obunywani n’abalikyethu. (Soma 1 Petero 4:7, 8.) Ni bingyi ebya thwang’ighira oku Yeremia. Banywani biwe mubalhamya engebe yiwe buthuku buke e Yerusalemu iyikisiya iyathoghothibwa. * Thwanga gherererya thuthi Yeremia?

IGHIRA OKWA KY’ERILEBERYAKO KYA YEREMIA

3. (a) Ni kyahi ekyangalekire Yeremia iniayisolholha? (b) Ni byahi ebya Yeremia abwira omuhandiki wiwe Baruku, kandi mumwalhwiririraki?

3 Habw’emyaka 40 kutse mingyi okw’aho, Yeremia abya omwa bandu abaghobya, imwamune n’abataka obundi n’abahughu biwe ab’omwa tawuni y’ewabu eye Anatoti. (Yer. 11:21; 12:6) Aliwe mwathayisolholha. Nibya mwakanirya Baruku, omuhandiki wiwe omuthaleghulha, okw’iyowa liwe, nethu thukaminya eriyowa eryo kundi mulyahandikwa. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Thukalhuaho ithwalhangira ngoku Baruku abere anemuhandika ebyosi ebyabya omwa ngebe ya Yeremia, abosi babiri mubakamathya olhwanzo n’erisikya ebya bawithirene.​—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Yehova mwabwira Yeremia athi akoleki, kandi omubiiri oyu mwakamathya athi obunywani bwa Yeremia na Baruku?

4 Habw’emyaka mingyi, omwa buthubaha, Yeremia mwabwira Abaisraeli ekikayahika okwa Yerusalemu. (Yer. 25:3) Yehova erianza erihira omwa bandu mw’omuhwa w’eriyisubamo, mwabwira Yeremia athi ahandike erikunga liwe omwa mukunzo. (Yer. 36:1-4) Yeremia na Baruku babere banemukolha haghuma omubiiri ogho Nyamuhanga abaha oyu, owangabya imwaghunza emyezi n’emyezi, ahathe erithika-thika mubabya ibanemukanirania ebikahimba erikirirya.

5. Thukaminya thuthi ngoku Baruku abya munywani mubuya wa Yeremia?

5 Endambi y’eribisulha ebiri omwa mukunzo yabere yahika, Yeremia mwayikethera munywani wiwe Baruku eribwira abandu b’omwatsi oyu. (Yer. 36:5, 6) Buthubaha Baruku mwakolha omubiiri owakalire oyo. Thalengekania Yeremia nga mwayowa athi Baruku akaghenda omwa kibugha ky’ehekalu n’erisomera abandu ebiri omwa mukunzo? (Yer. 36:8-10) Abanya-mwami be Yuda mubowa ekyo Baruku akolire, neryo mubamubwira bathi nabo abasomere ebiri mugho! (Yer. 36:14, 15) Abanya-mwami mubathwamu eribwira Omwami Yehoyakimu ebyo Yeremia abughire. Omw’itsomana, mubabwira Baruku bathi: “Wughende, wuyibise, iwe muna Yeremia. Simuleke omundu akaminya aho muli.” (Yer. 36:16-19) Eryo lyabya lihano libuya!

6. Yeremia na Baruku mubakolhaki bakahakanisibwa?

6 Omwami Yehoyakimu mwahithana kutsibu akowa ebinywe ebyo Yeremia ahandika neryo amahisya omukunzo n’erilhaghira athi Yeremia na Baruku bahambawe. Aliwe, Yeremia mwathakwa obuba. Mwimya owundi mukunzo, amahagho Baruku, Yeremia amabugha omwatsi wa Yehova na Baruku amahandika “ebinywe byosi by’ekitabu ekyo Yehoyakimu ahisaya omo muliro.”​—Yer. 36:26-28, 32.

7. Byangabya imubyabya bithi Yeremia na Baruku ibanemukolha haghuma?

7 Abandu abakalhaba haghuma omwa bitsibu bakanywana kutsibu. Neryo thwangana lhangira ngoku Yeremia na Baruku babere bakakolha haghuma erithasyahandika omukunzo ogho Mwami Yehoyakimu ahisaya, mubongera eriminyana ndeke n’erikamathya obunywani. Eky’erileberyako ky’abalhume babiri abathaleghulha aba kikathweghesayaki?

BWIRA ABANYWANI EBIRI OKWA MUTHIMA

8. Ni kyahi ekyanga thulemesya erikamathya amanywani, kandi busana naki isithwabikyako?

8 Kyangana thukalira eribwira abandi b’eriyowa lyethu omundu amabya imwathuhithania kera. (Emi. 18:19, 24) Kutse thwanganayowa nga sithuwithe endambi y’erikamathya amanywani. Aliwe, isithwalengekanaya thuthi sikyanga thokekana. Thwamabya thwanzire balikyethu erisyathuwathikya omwa bitsibu, thutholere ithwakamathya obunywani bwethu nabu lino. Enzira nguma y’erikoleramu ekyo ly’eribabwira amalengekania n’eriyowa lyethu.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Yesu mwakangania athi kw’ayikethere banywani biwe? (b) Erikanirania okuthe eribisirira lyanga kuwathikya lithi erikamathya amanywani? Iha eky’erileberyako.

9 Yesu mwakangania kw’ayikethere banywani biwe omw’ibakanirya ahathe eribisirira. (Yn. 15:15) Thwangana mugherererya omw’ibwira banywani bethu ebikathulethera etseme, ebikathulyambaya, n’ebikathuhithanaya. Hulikirira ndeke owundi akakukanirya. Iwangana lhangira imusosene kutsibu omwa bulengekania, eriyowa, n’ebilhubirirwa. Eky’erileberyako ni mwali wethu Cindy, oyuwithe myaka 29. Abirinywana omutemburi oyuwithe myaka 67 oyukahulhawamo Marie-Louise. Cindy na Marie-Louise bakathulira haghuma obuli Kyakani omwa ngyakya, kandi bakakanaya wazi oko myatsi mingyi muthina-muthina. Cindy akabugha athi, “Nganza ingakania n’abanywani oko myatsi y’omughaso kundi kikaleka inabaminya n’eribayitheghererya ndeke.” Obunywani bukakamatha hamabya erikanirania eryuwene. Nga Cindy, wamayihiramo esyongakamulho erikania n’abandi iwunatsangire kandi wazi, obunywani bwenyu ibukendiongera.​—Emi. 27:9.

MUKOLE HAGHUMA

Abanywani kundu bakakolha haghuma omw’ithulira (Lebaya enungu 10)

10. Ngoku kiri omu Emisyo 27:17, ni bibuya byahi ebyangalhua omw’ikolha haghuma na balikyethu?

10 Ngoku kyanabya oku Yeremia na Baruku, thukabya thukakolha haghuma n’abalikyethu n’eriyilhangirira emibere yabu eyuwene, thukabighirako n’eriyithunda okw’ibo. (Soma Emisyo 27:17.) Ng’eky’erileberyako, wukayowa wuthi iwune omw’ithulira neryo iwowa omunywani oyo muli nayu akalhwira buthubaha okwa by’ikirirye kutse akakania erilhua okwa muthima oku Yehova n’ebighendererwa biwe? Ahathe erithika-thika, iwukendyongera erimwanza.

11-12. Iha eky’erileberyako ekikakanganaya ngoku erithulira haghuma n’abandi kyangana wathikya erikamathya obunywani.

11 Thalebya eby’erileberyako bibiri ebikakanganaya ngoku erikolha haghuma omw’ithulira likongera olhwanzo. Mwali wethu w’emyaka 23 ya Adeline mwasaba omughuma w’okwa banywani biwe ya Candice, eriyathulira haghuma nayu omwa bulhambu obuthe thulirawa kutsibu. Akabugha: “Thwabya thwanzire erithulira n’omuhwa munene n’eritsemera kutsibu erithulira. Ithwe bosi muthwayithagha eriyihiramo esyongakamulho bunyakirimu.” Mubaghasirwa bathi omw’ikolha haghuma? Adeline akabugha athi: “Obuli kiro, buk’ira, ithukakanaya ngoku thulyayowa, ebiryathuhimba omwa bya thulyakanayako, kandi Yehova nga mwakasondolha athi omubiiri wethu. Muthwatsemera erikanirania libuya ng’eryo n’eryongera eriminyana ndeke.”

12 Bali bethu babiri abahuru erilhua e France ya Laïla na Marianne, mubayathulira habw’amayenga athano e Bangui, etawuni ngulhu eyihuha-huhene eye Central African Republic. Laïla ak’ibuka bino: “Ingye na Marianne muthwahambana omwa mibere, aliwe hakiri kundi habya erikanirania ndeke n’olhwanzo, obunywani bwethu mubwongera erighuma. Iningabya ingalhangira emibere ya Marianne ey’erighenda-ghendania n’emibere eyiriho, olhwanzo olho awithire abandu b’eyo, n’omuhwa wiwe omw’ithulira, mun’ongera erimusikya.” Sibugha indi wutholere iwatsuka erighenda omwa kindi kihugho imuwabana emighisa eyi. Obuli thulira omwa bulhambu obw’ewenyu iwune na mulikyenyu, mukathunga akaghisa k’eriminyangana ndeke n’erikamathya obunywani bwenyu.

TSOMANA EMIBERE MIBUYA, KANDI GHANYIRA

13. Ni kyahi ekikanabya thukakolha haghuma n’abanywani?

13 Hakanayira thukakolha haghuma n’abanywani bethu, ithwaminya emibere yabu mibuya n’obutseke bwabu. Ni kyahi ekyanga thuwathikya erisighalha ithune banywani? Kandi thasyalengekanaya okwa ky’erileberyako ekya Yeremia. Ni kyahi ekya muwathikya erilhangira omwa bandi mw’ebibuya n’erithendi lhanda okwa bisobyo byabu?

14. Ni kyahi ekya Yeremia igha oku Yehova, kandi eki mukyamuwathikya kithi?

14 Yeremia mwahandika n’ekitabu ekiri omwa lina liwe, kandi angabya imwahandika ebitabu bye Biblia ebikahulhawamo Abami b’erimbere n’abakabiri. Omubiiri oyo angabya imwaleka inialhangira ndeke ngoku Yehova akaghanyira abandu abathahikene. Ng’eky’erileberyako, mwaminya ngoku Omwami Ahabu abere atsira ebibi biwe, Yehova mwamubalya okw’ilhangira akabi kakahika okw’ab’enyumba yiwe. (1 Bam. 21:27-29) Kandi, Yeremia mwaminya ngoku Manase mwahithania kutsibu Yehova kwilhaba Ahabu. Nomwabine, Yehova mwaghanyira Manase kundi mwayisubamo. (2 Bam. 21:16, 17; 2 Emy. 33:10-13) Emyatsi ng’eyo yangabya imuyawathikya Yeremia erigherererya erighumisirizya n’erighanyira lya Yehova akakolangana n’abanywani biwe.​—Esy. 103:8, 9.

15. Yeremia mwagherererya athi erighumisirizya lya Yehova omughulhu Baruku alengemeribawa?

15 Thalebya ngoku Yeremia awathikaya Baruku omughulhu alengemeribawa habw’omughulhu muke omwa mubiiri wiwe. Omwakanya k’erileka Baruku n’eriyowa athi syanga thasyahinduka, Yeremia mwawathikya Baruku omw’imubwira omwatsi wa Nyamuhanga ow’olhukeri kandi owathe kw’eribisirira. (Yer. 45:1-5) Omwatsi oyu akathweghesayaki?

Abanywani kundu bakaghanyirana ndeke (Lebaya enungu 16)

16. Ngoku kiri omu Emisyo 17:9, thutholere ithwakolhaki eribya ithune banywani?

16 Omo kwenene, sithutholere erisondekania erihikana omwa balikyethu. Neryo kwesi, thwamabiribya banywani b’okwa ndungu, thutholere ithwalhangira thuthi obunywani obo bukalholha embere. Banywani bethu bamasobya, ithwangana yithagha eribahabulha omwa lhukeri, aliwe ahathe eribisirira, omw’ikolesya Ekinywe kya Nyamuhanga. (Esy. 141:5) Kandi bamathuhithania, thutholere ithwabaghanyira. Kandi thwamabiribaghanyira sithutholere thukabya thukabasubiramo kutse erisubiramo abandi. (Soma Emisyo 17:9.) Ni kikulhu omwa mighulhu eyikalire eno erihanda ameso okwa mibere mibuya y’abalikyethu butsira okwa butseke bwabu! Erikolha ekyo likakamathaya obunywani bwethu nabu, kandi okwa bulighe bunene thukendi syayithagha amanywani ayo.

KANGANAYA OLHWANZO OLHUTHYUSA

17. Yeremia mwabya athi munywani kundu omwa buthuku bw’obulighe?

17 Omuminyereri Yeremia mwakangania ku ni munywani w’okwenene omwa mighulhu y’obulighe. Ng’eky’erileberyako, omukoli w’omwa kikali ya Ebedi-meleki abere abirilhamya Yeremia okw’iholera omwa buhya obuli mw’olhondo, Ebedi-meleki mwasagha athi nayu abanya-mwami bangana mukolha nabi. Yeremia abere owa, mwathahuna, akalengekania athi Ebedi-meleki akendi lhangira eky’erikolha. Nomwakine indi Yeremia abya omwa muliki, mwakolha ngoku angathoka erighumya munywani wiwe Ebedi-meleki omw’imubwira omulhaghe wa Yehova owakahumulikanaya.​—Yer. 38:7-13; 39:15-18.

Abanywani kundu bakawathikaya balikyabo abali omwa buyithawa (Lebaya enungu 18)

18. Ngoku kiri omu Emisyo 17:17, thutholere ithwakolhaki munywani wethu amabya omwa bitsibu?

18 Munabwire balikyethu bakabana bitsibu muthina-muthina. Ng’eky’erileberyako, abangyi bangabana ebitsinduli kutse ebitsibu ebikalethawa n’abandu. Ekyo kyamabya, abandi omw’ithwe ithwanganabugha thuthi base ewethu. Abandi bangana thoka eriwathikya omwa by’esyosente. Aliwe ithwe bosi thwangana saba Yehova awathikaye balikyethu. Thwamalhangira mulikyethu iniahwere amani, ithwangana bulha eky’eribugha kutse eky’erikolha. Aliwe ithwe bosi thwangana wathikya omwa nzira nyingyi. Ng’eky’erileberyako, ithwanganasiba na munywani wethu oyo. Ithwangana muhulikirira ndeke akathukanirya. Kandi thwangana mubwira okw’isako erikathuhumulikanaya eryo thwanzire. (Isa. 50:4) Ekikulhu ly’eribyaho munywani wawu akakuyithagha.​—Soma Emisyo 17:17.

19. Erithunga amanywani awaghumire kikendi syathuwathikya kithi obuthuku bw’embere?

19 Thutholere ithwatsukisya n’erikamathya obunywani na balikyethu lino. Busana naki? Kundi esyonzighu syethu sikendi lengaho erithughabanisya omwa mabehi n’ebinyambwirwa. Bakendi lengesya erithughunzamo eriyiketherana. Aliwe sibendi thoka. Sibendi thoka erithulemesya erianza balikyethu. Sihali ekyo bakendi kolha erithwa amanywani wethu. Erithwalira haghuma, amanywani ayo akendi lholha embere erihika kera na kera!

OLHWIMBO 24 Mwase Okwa Kithwe kya Yehova

^ enu. 5 Enduli yinemuseghera hakuhi, ithwe bosi thukayithagha erikamathya obughuma bwethu n’abikirirya balikyethu. Omo mwatsi ono, thukendi lebya ebya thwang’ighira okwa byahika oku Yeremia. Kandi thukendi lhangira ngoku eribya n’abanywani munabwire kikendi thuwathikya omwa mighulhu eyikalire.

^ enu. 2 Ebiri omwa kitabu kya Yeremia sibihandikire erikwamana ngoku byaghenda bikasubungukana.

^ enu. 57 ERISOBORERA EBISASANI: Ekisasani eki kikakanganaya ekyangana syabya omwa buthuku bw’embere okwa “bulighe bunene.” Balikyethu bakabana obusaghiro omwa nyumba ya mulikyethu. Kundi ni banywani, bakathoka erisikania emithima. Balikyethu iban’abo babya ibabirikamathya obunywani obulighe bunene buthe bwatsuka.