Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 44

Qchʼiysam qamiwbʼil kyukʼil erman naʼmxtoq tul xitbʼil

Qchʼiysam qamiwbʼil kyukʼil erman naʼmxtoq tul xitbʼil

«Aju tamiw jun xjal kukx in ten tkʼujlalil tiʼj» (PROV. 17:17).

BʼITZ 101 Qo ajbʼen junx te Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

Qajbʼil tuʼn kyten tbʼanel qamiw toj nimxix yajbʼil. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 2). *

1, 2. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Pedro 4:7 ex 8, ¿tiʼtzun kʼonil qiʼj aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn?

AKUX in pon ambʼil tuʼn kybʼaj «mankbʼil tqʼijlalil», bʼalo qo okel weʼ twitz nim nya bʼaʼn (2 Tim. 3:1). Jun techel, tej otoqxi che bʼaj votarin xjal, tzaj nim qʼoj ex bʼiybʼel toj jun tnam te África. Toj ambʼil aju jakutoq tzaj nya bʼaʼn kyiʼj erman tuʼnju e ten mas te qaq xjaw toj lugar. ¿Tiʼ onin kyiʼj erman tej kyok weʼ twitz nya bʼaʼn lu? Ateʼ junjun e xiʼ klol kyibʼ toj kyja junjuntl erman jatumel mlaytoq tzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Tqʼama jun erman jlu: «Toj ambʼil aju, in tzalaje tuʼnju ateʼtoq wamiwe ex bʼaj qonin qibʼe qxolxe».

2 Aj t-xi tzyet «nimxix yajbʼil», qo tzalajel qa ateʼ tbʼanel qamiw kʼujlaʼn qoʼ kyuʼn (Apoc. 7:14). Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn tchʼiy qamiwbʼil kyukʼil erman toj ambʼil jaʼlo (kjawil uʼjit 1 Pedro 4:7, 8). Jaku tzʼel qiʼn nim xnaqʼtzbʼil tiʼjju bʼaj tiʼj Jeremías. E onin tamiw tiʼj tuʼn kukx tikʼx tuʼn tej chʼixtoq tkubʼ xiten tnam Jerusalén. * ¿Tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj?

QKANOʼMIL TECHEL KYAJ TQʼOʼN JEREMÍAS

3. a) ¿Tiquʼn jakutoq tzʼel tpan tibʼ Jeremías kyiʼj txqantl? b) ¿Tiʼ xi tqʼamaʼn Jeremías te Baruc ex tiʼ tzaj tuʼn jlu?

3 Toj 40 abʼqʼi moqa mas, anqʼin Jeremías kyxol nya bʼaʼn xjal, kyxol qe jlu e ten qe tvecin ex junjun toj tja, aqeju tzajni toj tnam Anatot jatumel ul itzʼj (Jer. 11:21; 12:6). Pero mintiʼ el tpan tibʼ kyiʼj txqantl. Axpe ikx, xi tqʼamaʼn aju kubʼ tnaʼn te aj tzʼibʼil Baruc ex e kyaj tzʼibʼin jlu toj Tyol Dios, ex kukx in jaw quʼjin toj ambʼil jaʼlo (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Tej tkubʼ ttzʼibʼin Baruc tkyaqilju bʼaj tiʼj Jeremías, oninlo kyiʼj tuʼn tchʼiy kyamiwbʼil kyxolx ex tuʼn tok kyqʼoʼn kyoklen (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. ¿Alkye toklen Jeremías xi tqʼoʼn Jehová ex tzeʼn onin jlu tiʼj tuʼn tchʼiy tamiwbʼil tukʼil Baruc?

4 Mintiʼ tzaj xobʼ Jeremías tej t-xi tqʼamaʼn kye aj Israel tiʼjju kbʼajeltoq tiʼj tnam Jerusalén (Jer. 25:3). Tej tonin Jehová juntl maj kyiʼj xjal tuʼn tajtz tiʼj kyanmi, xi tqʼamaʼn te Jeremías tuʼn tkubʼ ttzʼibʼin qe tqanil lu toj jun uʼj tolin tiʼj (Jer. 36:1-4). Aqʼunan Jeremías junx tukʼil Baruc tojlo nim xjaw tuʼntzun tbʼant aqʼuntl lu kyuʼn, aju xi toqxenin Dios kye. Jaku txi qqʼamaʼn qa toj ambʼil aju, e yolin kyiʼj tbʼanel tiʼchaq tuʼntzun tchʼiy qʼuqbʼil kykʼuʼj.

5. ¿Tiquʼn bʼiʼn quʼn qa ok Baruc te jun tbʼanel tamiw Jeremías?

5 Tej tpon ambʼil tuʼn t-xi qʼamet tqanil tkuʼx toj uʼj tolin tiʼj, xi toqxenin Jeremías oklenj lu te Baruc aju tamiw (Jer. 36:5, 6). Ten tipumal Baruc ex japun toklen maske jakutoq tzaj nya bʼaʼn tiʼj. Noqpe qo ximen tiʼj tzalajbʼil kubʼ tnaʼn Jeremías tej t-xiʼ tamiw twitz tpeʼn tja Dios ex jaw tuʼjin uʼj kywitz xjal (Jer. 36:8-10). Tej tok kybʼiʼn xjal nim kyoklen te Judá qa otoq jaw tuʼjin Baruc jun uʼj, xi kyqʼamaʼn te tuʼn tjaw tuʼjin kywitz (Jer. 36:14, 15). Yajxitl, xi kyqʼamaʼn te aj kawil Jehoiaquim aju tqanil otoq tqʼama Jeremías. Tuʼnju e ximen xjal lu tiʼj Baruc, xi kyqʼamaʼn jlu te: «Kyxiʼye ewal kyibʼe, aya tukʼix Jeremías, tuʼntzun mi aʼl jun bʼaʼn tbʼinte jatum ateʼye» (Jer. 36:16-19).

6. ¿Alkye tmod Jeremías ex Baruc ten tej kyel ikʼun?

6 Tej tok tbʼiʼn aj kawil Jehoiaquim aju tqanil kubʼ ttzʼibʼin Jeremías, tzaj nimxix tqʼoj ex kubʼ tpatin uʼj, ex xi tqʼamaʼn tuʼn tokx qʼoʼn profeta ex aj tzʼibʼil toj cárcel. Pero mintiʼ tzaj xobʼ Jeremías. Tzaj tiʼn juntl uʼj tolin tiʼj ex xi tqʼamaʼn juntl maj te Baruc qe tqanil otoq tzaj tqʼamaʼn Jehová te. Tuʼntzunju, ok ten Baruc tzʼibʼil «juntl maj tkyaqil yol tzʼibʼamaj twitz tnejel [uʼj], aju kubʼ tpatun Jehoiaquim aju rey te Judá» (Jer. 36:26-28, 32).

7. Tej kyaqʼunan Jeremías ex Baruc junx, ¿tzeʼn onin jlu kyiʼj?

7 Chʼixmi tkyaqil maj in chʼiy kyamiwbʼil kabʼe xjal aj kyex twitz jun nya bʼaʼn. Tuʼntzunju, tej tok ten Jeremías ex Baruc tzʼibʼil juntl maj qe tqanil kubʼ tpatin nya bʼaʼn aj kawil Jehoiaquim, jaku kubʼ qximen qa chʼiy kyamiwbʼil kyxolx. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj kabʼe xjal lu, aqeju kukx e ajbʼen te Dios?

QQʼAMANX AJU IN QNAʼN

8. ¿Tiquʼn kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn kyten axix tok qamiw, pero tiquʼn mintiʼ tuʼn qsikt?

8 Qa o tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj tuʼn jun xjal, tuʼn jlu kwestlo jaku tzʼela toj qwitz tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj txqantl (Prov. 18:19, 24). Ax ikx jaku kubʼ qximen qa mintiʼ ambʼil qiʼj nix qipumal tuʼn qten kyukʼil erman tuʼn tchʼiy qamiwbʼil kyukʼil. Noqtzun tuʼnj, miʼn qo sikt. Qa qaj tuʼn kyonin erman qiʼj aj kyul joybʼil, bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj toj ambʼil jaʼlo ex tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye aju in nikʼ qiʼj ex aju in kubʼ qnaʼn. Nim toklen jlu tuʼnju kʼonil qiʼj tuʼn kyten axix tok qamiw (1 Ped. 1:22).

9. a) ¿Alkye tten kubʼ tyekʼin Jesús qa ok qeʼ tkʼuʼj kyiʼj tamiw? b) Qa kukx ma qo yolin kyukʼil erman, ¿tzeʼn kʼonil jlu qiʼj tuʼn tchʼiy qamiwbʼil kyukʼil? Qʼamantza jun techel.

9 Kubʼ tyekʼin Jesús qa ok qeʼ tkʼuʼj kyiʼj tamiw tuʼnju yolin kyukʼil tuʼn tkyaqil tkʼuʼj (Juan 15:15). Jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj qa ma qo yolin kyukʼil txqantl tiʼjju in qo tzalaj tiʼj ex tiʼjju in tzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj. Ex tbʼanel tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ kyiʼj txqantl aj kyyolin qukʼil, bʼalo tuʼn jlu jaku tzʼel qnikʼ tiʼj qa ax qximbʼetz at ik tzeʼn kye ex aʼyex tiʼchaq qaj tuʼn tbʼant quʼn. Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj jun ermana Cindy tbʼi te 29 abʼqʼi. Ok tamiwin tibʼ tukʼil jun precursora Marie-Louise tbʼi, aju qʼiʼn 67 abʼqʼi tuʼn. Tkyaqil jueves in che ex pakbʼal junx ex in che yolin kyiʼj junxichaq tiʼchaq. Tqʼama Cindy jlu: «Ngane tuʼn nyoline kyiʼj junjun tiʼchaq nim kyoklen kyukʼil wamiwe, tuʼnju in nonin jlu wiʼje tuʼn kyokxix wojtzqiʼne ex tuʼn tel nnikʼe kyiʼj». Qa kukx in qo yolin kyukʼil erman, in chʼiy qamiwbʼil kyukʼil. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn qok ik tzeʼn te Cindy, ex qjyonx ambʼil tzeʼn tuʼn qyolin kyiʼj tbʼanel tiʼchaq kyukʼil junjuntl tuʼn tkyaqil qkʼuʼj (Prov. 27:9).

QO PAKBʼAN JUNX

Aʼyeju tbʼanel amiw in che pakbʼan junx. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 10).

10. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 27:17, ¿tiʼ tbʼanel jaku tzaj aj qpakbʼan junx kyukʼil erman?

10 Ik tzeʼn bʼaj tiʼj Jeremías ex Baruc, aj qpakbʼan junx kyukʼil erman ex aj tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj tbʼanel kymod, in nonin jlu qiʼj tuʼn tel qkanoʼn kyiʼj ex in chʼiy qamiwbʼil kyukʼil (kjawil uʼjit Proverbios 27:17). Jun techel, qa ma qo ex pakbʼal junx tukʼil jun erman ex in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj qa mintiʼ in xobʼ aj tyolin tiʼj qʼuqbʼil tkʼuʼj tiʼj Jehová ex kyiʼj ttziybʼil, jaku tzʼonin jlu qiʼj tuʼn tchʼiy qkʼujlabʼil tiʼj.

11, 12. Qʼamantza jun techel tiʼj tzeʼn o chʼiy mujbʼabʼil kyxol erman aj kyex pakbʼal junx.

11 Qo xnaqʼtzan kyiʼj kabʼe techel aju in tzaj kyyekʼin tzeʼn in chʼiy mujbʼabʼil kyxol erman qa ma che pakbʼan junx. Jun ermana Adeline tbʼi te 23 abʼqʼi, xi tqanin te Candice aju tamiw tuʼn kyxiʼ pakbʼal junx toj jun tembʼil mintiʼxix in pakbʼet. In tzaj tqʼamaʼn Adeline jlu: «Qajtoqe tuʼn tok tilil quʼne ex tuʼn qtzalaje mas tiʼj pakbʼabʼil. Qkabʼile qajtoqe onbʼil tuʼn kukx qajbʼene te Jehová». ¿Tzeʼn onin kyiʼj tej kypakbʼan junx? In tzaj ttzaqʼweʼn Adeline jlu: «Tej tkubʼaj junjun qʼij, in qo yolintoqe tiʼjju in kubʼ qnaʼne, tiʼj tzeʼn otoq tzʼonin qiʼje aju otoq qo yoline tiʼj kyukʼil xjal ex tiʼj tzeʼn otoq tzaj tyekʼin Jehová qbʼeye. Qkabʼile qgantoqe tuʼn qyoline kyiʼj tiʼchaq lu ex ok qojtzqiʼnxix qibʼe».

12 Kubʼ t-ximen ermana Laïla ex Marianne te tnam Francia tuʼn kyxiʼ pakbʼal jweʼ seman atz Bangui, aju ttxuylal tnam te República Centroafricana jatumel ateʼ nim xjal. In tzaj tnaʼn Laïla jlu: «Tzaj junjun nya bʼaʼn qxole tukʼil Marianne, pero tuʼnju o yoline toj tumel ex attoq axix tok qkʼujlabʼile, chʼiy qamiwbʼile. Ok nqʼoʼne toklen tej tok nkeʼyine qa in naqʼet tiʼj kyanqʼibʼil xjal, qa at tkʼujlabʼil kyiʼj ex qa tganxix tuʼn tpakbʼan». Nya il tiʼj tuʼn qxiʼ toj juntl tnam tuʼn tok qkeʼyin jlu. Aj qex pakbʼal tukʼil jun ermano moqa jun ermana jatumel in nok qchmon qibʼ, jaku tzʼokxix qojtzqiʼn ex jaku chʼiy qamiwbʼil tukʼil.

QQʼONK QWITZ TIʼJ TBʼANEL KYMOD ERMAN EX QNAJSAM QIL QXOLX

13. Aj qpakbʼan junx kyukʼil erman, ¿tiʼ jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj?

13 At maj, aj qpakbʼan junx kyukʼil erman, nya oʼkx in nok qkeʼyin tbʼanel kymod, sino ax ikx kypaltil. ¿Tiʼtzun jaku tzʼonin qiʼj aj tbʼaj jlu? Qo xnaqʼtzan juntl maj tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jeremías. ¿Tiʼ onin tiʼj tuʼn tok tqʼoʼn twitz tiʼjju tbʼanel in bʼant kyuʼn txqantl ex nya tiʼjju kypaltil?

14. ¿Tiʼ el tkanoʼn Jeremías tiʼj Jehová ex tzeʼn onin jlu tiʼj?

14 A Jeremías kubʼ tzʼibʼinte uʼj tok tbʼi tiʼj, axlo ikx a kubʼ tzʼibʼinte uʼj Primero ex Segundo de los Reyes. Jaku txi qqʼamaʼn qa onin oklenj lu tiʼj Jeremías tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa at nim qʼaqʼbʼil tkʼuʼj Jehová kyiʼj xjal. Jun techel, ok tbʼiʼn qa tej tajtz tiʼj tanmi aj kawil Acab tiʼj nya bʼaʼn tbʼinchbʼen, xi tqʼamaʼn Jehová te qa mlaytoq tzʼok tkeʼyin aj kykubʼ bʼyoʼn kykyaqil toj tja (1 Rey. 21:27-29). Ax ikx, tej tok tbʼiʼn qa kubʼ tbʼinchaʼn Manasés il twitz Jehová, mas il bʼant tuʼn ik tzeʼn te Acab, pero kubʼ tnajsaʼn Jehová til tej tajtz tiʼj tanmi (2 Rey. 21:16, 17; 2 Crón. 33:10-13). Jaku txi qqʼamaʼn qa e onin txʼolbʼabʼil lu tiʼj Jeremías tej tel tkanoʼn tpasens Jehová ex qʼaqʼbʼil tkʼuʼj tej tten kyukʼil tamiw (Sal. 103:8, 9).

15. ¿Tzeʼn el tkanoʼn Jeremías tpasens Jehová tej tel txalpaj Baruc?

15 Qo ximen tiʼjju bʼant tuʼn Jeremías tej tok tqʼoʼn Baruc twiʼ kyiʼj junjuntl tiʼchaq. Mintiʼ kubʼ t-ximen Jeremías qa ya mlaytoq tzʼajbʼen Baruc, sino onin tiʼj tukʼil kʼujlabʼil tej t-xi tqʼamaʼn tqanil tzaj tqʼoʼn Jehová te (Jer. 45:1-5). ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jlu?

Aʼyeju tbʼanel amiw in kubʼ kynajsaʼn kyil tuʼn tkyaqil kykʼuʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 16).

16. Ik tzeʼn in tzaj tyekʼin Proverbios 17:9, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn tuʼn tchʼiy qamiwbʼil kyukʼil erman?

16 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mintiʼ tuʼn qayon tuʼn kyok erman te tzʼaqli. Tuʼntzunju, qqʼonk tilil tuʼn tchʼiy qamiwbʼil kyukʼil. Qa ma tzʼel txalpaj jun qamiw, bʼalo il tiʼj tuʼn qyolin tukʼil ex tuʼn t-xi qqʼoʼn jun nabʼil in jatz toj Tyol Dios te tukʼil kʼujlabʼil (Sal. 141:5). Ex qa ma tzʼok tbʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qnajsaʼn til. Aj tbʼant jlu quʼn, bʼaʼn tuʼn tok tilil quʼn tuʼn miʼn ttzaj qnaʼn jlu aj tikʼ ambʼil (kjawil uʼjit Proverbios 17:9). Tuʼnju in qo anqʼin kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil, tbʼanel tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj tbʼanel kymod erman ex nya tiʼj kypaltil, iktzun tten kchʼiyil qamiwbʼil kyukʼil. Nim toklen tuʼn tbʼant jlu quʼn jaʼlo, porke qajbʼil tuʼn kyten tbʼanel qamiw toj nimxix yajbʼil.

BʼAʼN TUʼN TKUBʼ QYEKʼIN QKʼUJLABʼIL AXIX TOK

17. ¿Tiquʼn ojtzqiʼn quʼn qa ok Jeremías te jun axix tok amiw toj ambʼil tej ttzaj nya bʼaʼn?

17 Ok profeta Jeremías te jun axix tok amiw toj ambʼil nya bʼaʼn. Jun techel, qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn onin tiʼj Ébed-Mélec. In naqʼunantoq Ébed-Mélec toj tja aj kawil ex onin tiʼj Jeremías tuʼn tjatz toj jun jul attoq xoqʼil toj. Pero tej otoq klet Jeremías tuʼn, tzaj xobʼ tuʼnju kubʼ t-ximen qa jakutoq tzʼok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj kyuʼn xjal nim kyoklen. Tej tok tbʼiʼn Jeremías jlu, mintiʼ kubʼ t-ximen tuʼn t-xi tbʼinchaʼn tamiw tiʼj nya bʼaʼn lu tjunalx. Maske tokxtoq pres, onin tiʼj Ébed-Mélec tej t-xi tqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj tuʼn tqanil tzaj tqʼoʼn Jehová te (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

Aʼyeju tbʼanel amiw in bʼaj kyonin kyibʼ aj ttzaj nya bʼaʼn kyiʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 18).

18. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 17:17, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn aj tok weʼ jun erman twitz jun nya bʼaʼn?

18 Toj ambʼil jaʼlo in che ok weʼ erman twitz nimxix nya bʼaʼn. Jun techel, nim erman in tzaj nya bʼaʼn kyiʼj kyuʼn xitbʼil tuʼn twitz txʼotxʼ ex tuʼn kybʼinchbʼen xjal. Kyoj ambʼil aju, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qximen qa jaku kyaj jun erman qja. Atzun junjuntl bʼalo jaku che onin tukʼil pwaq. Pero aju jaku bʼant quʼn qkyaqilx, jaku txi qqanin te Jehová tuʼn tonin kyiʼj. Aj tok qbʼiʼn qa at jun erman in tzaj tbʼis, bʼalo mintiʼ ojtzqiʼn quʼn tiʼ jaku txi qqʼamaʼn te moqa tiʼ qmod kbʼel qyekʼin tukʼil, pero jaku qo onin tiʼj. Jun techel, jaku qo ten jun rat tukʼil, jaku tzʼok qbʼiʼn aj tyolin ex jaku txi qqʼamaʼn te alkye taqikʼ Tyol Dios o tzʼonin qiʼj (Is. 50:4). Pero aju mas nim toklen, aju qa ma qo ten kyukʼil qamiw aj kyok weʼ twitz nya bʼaʼn (kjawil uʼjit Proverbios 17:17).

19. Qa ateʼ qamiw toj ambʼil jaʼlo, ¿tzeʼn che onil qiʼj toj ambʼil tzul?

19 Bʼaʼn tuʼn tkubʼ qximen tuʼn tok qamiwen qibʼ kyukʼil erman ex tuʼn kukx tbʼaj qchʼiysaʼn toj ambʼil jaʼlo. ¿Tiquʼn? Tuʼnju kʼokel tilil kyuʼn aj qʼoj tuʼn tel qpan qibʼ aj ttzaj kyqʼamaʼn nya ax tok tqanil qiʼj. Kʼokel tilil kyuʼn tuʼn miʼn tbʼaj qonin qibʼ qxolx ex tuʼn miʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj erman, pero mlayx che kambʼan. Mlay naj kʼujlabʼil at qxol kyuʼn aj qʼoj. Noq tiʼxku kbʼantel kyuʼn, kukx ktel qamiwbʼil kyukʼil erman. Axpe ikx, nya oʼkx che tel qamiw lu qukʼil aj tul xitbʼil, sino che tel te jumajx.

BʼITZ 24 Qo jax twi witz etzan tuʼn Jehová

^ taqik' 5 Nim toklen tuʼn tten tbʼanel qamiwbʼil kyukʼil erman tuʼnju chʼix tul xitbʼil. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jeremías. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj qa ma che ten tbʼanel qamiw toj ambʼil jaʼlo, che onil qiʼj aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn.

^ taqik' 2 Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn uʼj te Jeremías tkyaqil qe tiʼchaq toj ttxolil ik tzeʼn bʼaj.

^ taqik' 57 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In tzaj tyekʼin tilbʼilal lu aju jaku bʼaj toj «nimxix yajbʼil». In xi kyewin kyibʼ jun kʼloj erman toj tja juntl erman tuʼn miʼn ttzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Tuʼnju ateʼ junx, in bʼaj kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj kyxolx toj ambʼil te nya bʼaʼn. In tzaj kyyekʼin oxe tilbʼilal lu junjun erman ok tilil kyuʼn tuʼn tchʼiy kyamiwbʼil kyxolx tej naʼmxtoq t-xi tzyet nimxix yajbʼil.