1-2. Kuliya na 1 Petulu 4:7, 8, vika vi ka tu kuasa ku pinda na visoti omo ku kotoka ci keza?

OMO TUYA na ku suena ku ‘matangua a ku kotokela’, visoti navio vi ya na ku livuezelela cikuma-kuma. (2 Tim. 3:1) Ca ku muenako, mu cimo cifuti ca mu Afrika, va lingile lihangulo lia Muangana ua cifuti. Vunoni mu nima yaco, cifuti cose ca kovelele mu mbuanja. Evi via kokelele visoti via vingi kuli vamuanetu va mu cifuti caco. Vati va pindile na visoti viaco? Vamo va tininine ku vindzivo via vamuanetu vakuavo va kele ku vihela kua kele cimo ciyulo. Umo muanetu ngueni: “Mu visoti viaco, nja lemene ku kala na vavusamba. Muomu tua hasele ku likaniamesa umo na mukuavo.”

² Omo ‘lamba ya kama’ i ka putuka, ku kala na vavusamba va cili va mu lutsilielo ci ka tu kuasa cikuma. (Ku-So. 7:14) Kaha mu ku linga ku kotoka cili mu hiehi-hiehi, ku kaniamesa vusamba vuetu na vamuanetu ci tondeka mu vuasi-vuasi. (Tandenu 1 Petulu 4:7, 8.) Vati honi tu hasa ku lingamo? Tu hasa ku lilongesa via vingi kuli Kapolofeto Yelemiya, muomu ku kala na vavusamba ca mu kuasele ku ovoka ku ku nonga ca Yelusalema. * Ngeci mukemuo tu talenu vi tu hasa ku lilongesa kuli ikeye.

3. (a) Vika vie ku lingisile Yelemiya ku sondoloka ku vakuavo? (b) Vika Yelemiya ua lekele Mbaluke, kaha vika viezilemo?

³ Mu miaka 40 ni ku tuvakana oho, Yelemiya ua yoyelele ha kati ka vantu va sile Yehova na ku pangela vanjambi veka, vamo va puile vantu va lihatele neni, vakuavo va puile vavusoko vueni  va ku mbonge ya semukilile ku Anatote. (Yele. 11:21; 12:6) Vunoni Yelemiya ka sondolokele ku vakuavo. Ua lekeleko visoti vieni kuli mukua ku soneka ueni Mbaluke kaha na ku tu lekako netu. (Yele. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Citava tu handeke nguetu omo Mbaluke ua sonekele muzimbu ua Yelemiya, va likuatele vusamba vua kama na kuli singimika umo na mukuavo.​—Yele. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Yehova ua tumine Yelemiya ku linga vika, kaha vati cipanga caco ca kaniamesele vusamba vua Yelemiya na Mbaluke?

⁴ Mu miaka ya yingi, Yelemiya na ku simpa cose ua lunguile vaIsaleli ngecize Yelusalema i ka nonga. (Yele. 25:3) Linga Yehova a kuase vantu ku aluluka, ua lekele Yelemiya a soneke lizengununo lia vilungula viose via kele na ku va hana mu ku hita ca miaka. (Yele. 36:1-4) Cipanga caco ca ambatele vingonde via vingi. Omo Yelemiya na Mbaluke va kele na ku pangela hamo mu ku puisamo eci cipanga ca ku soneka, mua vusunga va likaniamesele umo na mukuavo mu ku simutuila cavo.

5. Vati Mbaluke ua muesele ngecize ua puile kavusamba ua cili kuli Yelemiya?

⁵ Mu va manusuile ku soneka lizengununo, Yelemiya ua kulahelele mu vukuasi vua kavusamba keni Mbaluke, linga Mbaluke a ka ambulule ikeye muzimbu uaco. (Yele. 36:5, 6) Kaha na ku simpa cose Mbaluke ua puisilemo cize cipanga ca vusonde. A ci singaniekenu ndzolela ya vuile Yelemiya mu ku mona Mbaluke a ya ku tembele a ka ambulule muzimbu u va mu tumine. Mua vusunga Yelemiya ua vuile ndzolela ya kama! (Yele. 36:8-10) Omo vamiata va Yunda va vuile nguavo Mbaluke na ka tanda mukanda ku tembele, va mu sikile eze, linga navo a ku va tandele mukanda uaco. (Yele. 36:14, 15) Kaha vaze vamiata va likuminyine ku ka lekako Muangana Yehoyakime via muzimbu ua Yelemiya. Ngeci va vuilile Mbaluke ngozi na ku mu leka nguavo: “Hamoye, vanda, ove na Yelemiya;  kaha muntu kati a tantekeye muze mu mu li.” (Yele. 36:16-19) Eci ca puile cimamuna ca cili!

6. Vati Yelemiya na Mbaluke va lingile omo va putukile ku va luisa?

⁶ Muangana Yehoyakime ua tenukile cikuma-kuma mua vuile mezi a Yelemiya, ngeci ua tsimikile lizengununo liaco na ku tuma vantu va ka kuate Yelemiya na Mbaluke. Vunoni Yelemiya ka vuile liova. Ua nonele lizengununo lieka lia mupulungua na ku lihana kuli Mbaluke, kaha ua hitulukile naua mu muzimbu ua Yehova, ngeci Mbaluke ua sonekele lueka naua “mezi ose a mukanda uze ua tsimikile Yehoyakime muangana ua Yunda mu tuhia.”​—Yele. 36:26-28, 32.

7. Vika citava via solokele kuli Yelemiya na Mbaluke omo va pangelele hamo?

⁷ Vantu nga va hita mu ceseko hamo lika ve ku pua vavusamba. Ngeci mukemuo, omo Yelemiya na Mbaluke va pangelele hamo lika mu ku soneka lueka lizengununo lia tsimikile Muangana Yehoyakime, citava navo va litantekeyele vuino umo na mukuavo na ku likuata vusamba vua kama. Vika tu lilongesa ku lungano lua ava vamala vavali va lutsilielo?

8. Vika vi hasa ku tu vindika ku likuata vusamba na vantu, vunoni omo lia vika ka tua pandele ku hilukila mu nima?

⁸ Nga ku nima kua kele umo ua tu vavalesele ku mutima, ci hasa ku tu puila ca cikalu ku likuata vusamba na vantu ni ku lekako vakuetu vili mu mutima uetu. (Visi. 18:19, 24) Ni halumo tu hasa ku limona nguetu ka tuesi na ntsimbu ni ndzili ya ku likuata vusamba na vakuetu. Vunoni ka tua pandele ku hilukila mu nima. Muomu nga tu tonda vamuanetu va ka tu kuase mu ntsimbu ya vieseko, tua pande ku lilongesa ku va kulahela mu ntsimbu ino na ku va lekako vili mu mitima yetu. Eci, ca pua cinanga ca seho mu ku likuata vusamba vua cili.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Vati Yesu ua muesele ngecize ua kulahelele vavusamba vueni? (b) Vati ku simutuila via mu mutima na vakuenu ci hasa ku mi kuasa ku kaniamesa vusamba vuenu? Hanenu cimueso.

⁹ Yesu ua muesele ngecize ua kulahelele vavusamba veni mu ku va lekako viose via kele mu mutima ueni. (Yoa. 15:15) Netu tu hasa ku tambuluisa lungano lueni, mu ku lekako vavusamba vuetu via ndzolela yetu, ku lisosomua cetu, na visoti vietu. Nga mu pua na ku halakana vuino ku muntu ali na ku handeka nenu, mu ka mona ngecize cingi ca visoti vieni, visinganieka vieni na vutumbe vueni, via litombola na vienu. Halakanenu lungano lua umo ndumbuetu ua miaka 29 lizina lieni Cindy. Ndumbuetu Cindy ua likuatele vusamba na umo ndumbuetu ua miaka 67 ua pua pioneiro, lizina lieni  Marie-Louise. Cindy na Marie-Louise ve ku tuhuka hamo mu lihia simano ku simano Lia mu Ciuana, kaha ve ku simutuila viuma via vingi via ku liseza-seza. Ndumbuetu Cindy ngueni: “Nja lema ku simutuila na vakuetu vimpande via mu mutima, muomu eci ce ku nji kuasa ku va tantekeya vuino na ku vevuisisa.” Vusamba vue ku kola nga vantu va simutuila ca ku hona ku lisuekela viuma. Ngeci mua ndumbuetu Cindy, nga nenu mu lihakela kapandi ka ku lekako vavusamba vili mu mutima uenu, vusamba vuenu navo vu ka kola.​—Visi. 27:9.

10. Kuliya na Visimo 27:17, nga tu pangela hamo na vamuanetu vika vi kezamo?

¹⁰ Ngeci mua Yelemiya na Mbaluke, nga tu pangela hamo na vamuanetu tu ka mona vifua viavo via cili kaha tu kevua cizango ca ku likata navo na ku lilongesa ku lungano luavo. (Tandenu Visimo 27:17.) Ca ku muenako, vati mue ku livua nga muli mu lihia kaha mu ivua kavusamba kenu a hakuila vusunga na ku simpa cose ni a handeka na mutima uose via Yehova na vutumbe vueni? Cilemo cenu kuli ikeye ci ka kola, ni vati?

11-12. Vati ku ambulula ci hasa ku tu kuasa ku kaniamesa vusamba vuetu na vamuanetu? Hanenu vimueso.

¹¹ Tu hilulenu vimona vivali via muesa vati ku pangela hamo ce ku lingisa vantu ku likata. Ndumbuetu Adeline, ua miaka 23, ua vundilile umo kavusamba keni, Candice va ye mu ku ambuluila ku cihela ka ve ku ambuluila cikuma. Ndumbuetu Adeline ngueni: “tu vose tua tondele ku vueza ku ntuima na ku ndzolela yetu mu ku ambulula. Tua tondekele vimo vi tu kaniamesa linga tu vuezelele vipanga vietu kuli Yehova.” Vati ku pangela hamo ca va kuasele? Adeline ngueni: “Ku ntsongo ya nkala litangua, tua kele na ku simutuila vika via tu ile ku mutima mu tua kele na ku simutuila na vantu na vati tua muene ku tuamenena ca Yehova mu lihia. Ku simutuila caco, ca tu ile cikuma ku mitima nange na mukuetu Candice kaha tua litantekeyele honi vuino.”

¹² Ndumbuetu Laïla na Marianne va ku França va pua vazike, kaha va ile ku mbonge ya Bangui, cikota ca República Centro Africana.  Ndumbuetu Laïla ngueni: “Nange na ndumbuetu Marianne tua hitile mu visoti, vunoni ku simutuila vuino na ku limuesa cilemo ca vusunga, ca kolesele vusamba vuetu. Mu nja muene cifua ce ku asiuisilamo muono ueni mu ku litombuesa ku viuma via viha, na cilemo ca kele naco ku vantu va mu Bangui, kaha na ntuima yeni mu lihia, kasingimiko kange kuli ikeye ka livuezelele cikuma.” Vunoni eci ka ca lombolokele ngecize nenu mua pande ku nungulukila ku cihela ceka linga mu uane evi vivezikiso houe. Muomu nkala ntsimbu i mu ambulula na umo muanoko, ya pua vukovelelo vua cili vua ku mu tantekeya vuino na ku kaniamesa ku likata cenu.

13. Vitanga vika tu hasa ku liuana navio mu ku panga na vavusamba vetu?

¹³ Vintsimbu vimo nga tuli na ku panga na vavusamba vetu, ka tue ku tantekeya lika vifua viavo via cili vunoni na vipenga viavo. Vika vi hasa ku tu kuasa ku likata navo ambe nga va sevuka? Tu hilulenu naua ha lungano lua Yelemiya, tu mone vika via mu kuasele ku tonda vifua via cili mu vakuavo na ku haka vipenga viavo ku mukulo.

14. Vika Yelemiya ua lilongesele ku tuala hali Yehova, kaha vati viuma viaco via mu kuasele?

¹⁴ Yelemiya ua sonekele mukanda ua mu Mbimbiliya u va luka lizina lieni. Kaha citava ikeye naua ua sonekele livulu 1 na 2 Vamiangana. Mua vusunga cipanga caco ca mu kuasele ku mona ngozi ye ku muesa Yehova ku vantu va ku hona ku tantuluka. Ca ku muenako, ua tantekeyele ngecize omo Muangana Ahave ua alulukile ku vipi vieni, Yehova ua nehele lika luvinda ku ndzivo yeni, mu nima ya ku-tsa ceni. (1 Vam. 21:27-29) Cikuavo naua, Yelemiya ua tantekeyele ngecize Manase ua lingile vipi via kama ku hiana honi na Ahave. Vutuhu ngoco, omo Manase ua liveyele na ku aluluka, Yehova ua mu ecelele. (2 Vam. 21:16, 17; 2 Miz. 33:10-13) Citava eyi mizimbu, ya kuasele Yelemiya ku tambuluisa Njambi mu ku muesa lukakatela ku vavusamba veni.​—Visa. 103:8, 9.

15. Vati Yelemiya ua tambuluisile lukakatela lua Yehova omo Mbaluke ua tangukile?

¹⁵ Aci singaniekenu vati Yelemiya ua muenenemo Mbaluke, omo Mbaluke ua tangukile ku vipanga via mu lutsilielo. Yelemiya kecelele kavusamba keni a tanguke, vunoni ua mu kuasele mu ku mu leka muzimbu ua ku lungula ua tumine Yehova kuli ikeye. (Yele. 45:1-5) Vika tu hasa kuli longesa ku muzimbu ou?

16. Kuliya na Visimo 17:9, vika tua pande ku linga mangana vusamba vuetu na vamuanetu kati vu tontole?

¹⁶ Mua vusunga, ka citava ku lavelela ku tantuluka ku vamuanetu. Ngeci mukemuo, omo tu likuata vusamba navo, tua pande ku linga cose linga vusamba vuaco kati vu tontole. Vintsimbu vimo nga vavusamba vetu va na sevuka, ce ku tondeka ku va mamuna na ngozi vunoni mu vusunga na Mbimbiliya. (Visa. 141:5) Kaha nga va na tu vulumuina tua pande ku vecela. (Tandenu Visimo 17:9.) Mua vusunga ca pua ca seho ku tuala mana ku vifua via cili via vamuanetu ku tuvakana ku vipenga viavo. Ku linga evi, ce ku kaniamesa vusamba vuetu navo, kaha eci ca pua ca cili muomu mu i ka putuka lamba ya kama tu ka tondeka vavusamba va vusunga.

17. Vati Yelemiya ua muesele ngecize ua puile kavusamba ua cili mu ntsimbu ya visoti?

¹⁷ Kapolofeto Yelemiya ua muesele ngecize ua puile kavusamba ua cili mu ntsimbu ya visoti. Ca ku muenako, Evende-meleke, umo yala mukua ku pangela ku nganda ya muangana, uovuele Yelemiya ku ku-tsa mu cipuku ca vutompe. Mu nima yaco, Evende-meleke uevuile liova ngecize vamiata va ku nganda va mu tsiha.  Omo Yelemiya ua vi vuile, ka holokele kulu, na ku lavelela ngecize kavusamba keni Evende-meleke a ka uana mua ku lingila houe. Vutuhu Yelemiya ua kele mu kamenga, vunoni ua lingile cose mu ku lekako uze kavusamba keni muzimbu ua ku lembezieka ua tundile kuli Yehova.​—Yele. 38:7-13; 39:15-18.

18. Kuliya na Visimo 17:17, vati tua pande ku linga nga kavusamba ketu a kovela mu visoti?

¹⁸ Lelo lino vamuanetu ve ku hita mu visoti via ku liseza-seza. Ca ku muenako vamo ve ku hita mu viyovo via mavu ngeci mua mandunduma, vimpuendza na vikuavo, kaha vakuavo ve ku hita mu vitanga via ku koka ku vantu ngeci mua vindzita na vikuavo. Nga via cifua eci vi na soloka, etu vamo tu hasa ku lihakela kapandi ka ku va tambula va ku yoyele ku vindzivo vietu. Kaha vamuanetu vakuavo va hasa ku va hanako vimo vimbongo via ku likuasa navio. Vunoni tu vose tu hasa ku va kundika mu vivundilo vietu linga Yehova a va kuase. Mu tue ku ivua nguavo umo muanetu ali mu vusiua, halumo ce ku tu kaluuila ku singanieka vati tu mu kuasa ni mezi aka tu mu lembezieka nao. Vunoni tu vose tu hasa ku va kuasa. Ca ku muenako, tu hasa ku tonda imo ntsimbu ya ku ka sikama na kavusamba uaco. Tu hasa ku mu halakana na ngozi omo a handeka. Kaha tu hasa ku va leka cinimbu ca ku lembezieka ci tua lema cikuma. (Isaya 50:4) Ca seho kati vilinga ni mezi etu, vunoni ku kala na vavusamba vetu ha ntsimbu i ve ku tondeka kavusamba.​—Tandenu Visimo 17:17.

19. Vati ku likuata vusamba na vamuanetu mu ntsimbu ino ci ka tu kuasa ku lutue?

¹⁹ Tua pande tu lihakela kapandi ka ku likuata vusamba na vamuanetu na ku vu kaniamesa mu ntsimbu ino. Omo lia vika? Muomu vitozi vetu va hasa ku pangesa visaki mu ku koka matepeso ha kati ketu. Na ku tu lingisa ku litengulukila umo na mukuavo. Vunoni ndzili yavo i kaya mu ngoco. Muomu ka va ka hasa ku vatula lizitiko lia cilemo lia kala ha kati ketu. Na vimo vi va ka hasa ku linga mu ku tsiha vusamba vuetu viahi. Mua vusunga vusamba vuaco vu ka tualelelaho ku miaka yose ya ya-ye!