1-2. Ukufwana na 1 Peteri 4:7, 8, ngimba findu fiki fibaghile ukututula ukuti twifimbilisye ku ndamyo?

BO tukuseghelela fiyo “mmasiku aghakubumalikisyo,” tukuya pakwaghana nindamyo nyingi. (2 Tim. 3:1) Mwakifwanikisyo, bo bamalile ukuvota nkisu kya kululu kubwingililo isuba kwa Africa, kwali ubwite ubunywamu fiyo. Imyesi iyakukinda 6, abakamu na balumbu bitu batoliwagha ukwenda mbwabuke panongwa yakuti abandu balwagha paliposa. Ngimba findu fiki fyabatulile ukuti bifimbilisye ku ndamyo isi? Bamo bikalagha munyumba sya bakamu ukuti bafighililiwe. Unkamu yumo atile: “Pandamyo iyi, nandaghisye fiyo ukuya nabamanyani pabupipi. Kangi twakasaniagha fiyo.”

² Linga “ubutolwe ubukulumba” bwandile, tukwisa pakundaghisya fiyo panongwa yakuya nabamanyani abanunu aba batughanile. (Ubuset. 7:14) Yonongwa yake kwakulondiwa fiyo ukuya pabumanyani ubwamaka lino. (Belenga 1 Peteri 4:7, 8.) Tubaghile ukumanyilako nyingi kwa Yeremiya, uyu abamanyani bake balintulile ukuti apone bo Yerusalemu ali pipi ukonangiwa. * Ngimba tubaghile ukunkonga bulebule Yeremiya?

3. (a) Ngimba findu fiki ifi fyayagha pakumpangisya Yeremiya ukuti ipaghule ku bandu bamo? (b) Ngimba Yeremiya alimbulile isyafiki Baruku, kangi ngimba ifyakukongapo fyake fyali fyo filiku?

³ Kwa fyinja 40 pamo ukukinda, Yeremiya ikalagha na bandu aba bakali basubiliwa, ukongelelapo abapalamani na bakamu  bake bamo aba ikalagha nabo nkaya ka Anatoti. (Yere. 11:21; 12:6) Loli, umwene akipaghulagha. M’malo mwake alimbulile undembi wake unsubiliwa Baruku muno ipilikilagha kangi nanuswe tumenye muno ipilikilagha panongwa yakuti silembiwe mu Baibolo. (Yere. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Baruku na Yeremiya bali pabumanyani kangi baghindikanagha fiyo, yonongwa yake Baruku alembile ifindu fingi ifi Yeremiya abombile.—Yere. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Ngimba Yehova alimbulile Yeremiya ukuti abombe isyafiki, kangi ngimba imbombo iyi yakasisye bulebule ubumanyani bwake na Baruku?

⁴ Kwa fyinja fingi, Yeremiya mwabukifu abasokile Abaisraeli isyakufwana na isi syayagha pakubombiwa mu Yerusalemu. (Yere. 25:3) Yehova alimbulile Yeremiya ukuti alembe isyakubasoka abandu mu buku. (Yere. 36:1-4) Pakabalilo aka Yeremiya na Baruku babombelagha pampene pambombo iyi Kyala abapele, abene bayobesaniagha akabalilo kingi isi syapangisye ukuti ubumanyani bwabo buye bwamaka.

5. Ngimba Baruku anangisye bulebule ukuti ali mmanyani nnunu wa Yeremiya?

⁵ Bo bamalile ukulemba ibuku, Yeremiya alondiwagha ukunsubila ummanyani wake Baruku ukuti akabasoke abandu. (Yere. 36:5, 6) Mwabukifu Baruku afwanisye ububombeli bwake ubwakutamya. Ngimba mubaghile ukwinong’onela muno Yeremiya alipilikile bo Baruku abukile ku tempile nukwakubomba isi abuliwe? (Yere. 36:8-10) Amafumu gha ku Yuda ghapilike isi Baruku abombile, kangi ghalimbulile ukuti abelenge ibuku mwakukwesya amasyu! (Yere. 36:14, 15) Amafumu ghalinong’wine ukuti bambule Mwalafyale Yehoyakimu isi Yeremiya ayobile. Mwanakalinga balinkumbula Baruku ukuti: “Buka mukibilile, uwe na yu Yeremiya, nayumo angamanyagha mma kuno muliko.” (Yere. 36:16-19) Ubu bwali bulongosi bununu fiyo!

6. Ngimba Yeremiya na Baruku babombile isyafiki bo bikususiwa?

 ⁶ Mwalafyale Yehoyakimu akalele fiyo bo apilike amasyu agha Yeremiya alembile, isi syapangisye ukuti akosye mmoto ibuku nukumpinya Yeremiya na Baruku. Loli, Yeremiya akatilagha. Umwene alyeghile ibuku ilingi, nukumpa Baruku, kangi Yeremiya alimbulile Baruku ukuti alembe ‘amasyu ghosa agha ghalimo mu buku uyu akosisye mmoto Yehoyakimu Mwalafyale wa Yuda.’—Yere. 36:26-28, 32.

7. Ngimba findu fiki ifi fyabombiwe pakabalilo aka Yeremiya na Baruku babombelagha pampene?

⁷ Abandu aba bikwifimbilisya pampene indamyo utubalilo twingi bikuya pabumanyani ubwamaka fiyo. Yonongwa yake tubaghile ukuketa ukuti abene bo babombile pampene ukuti baghomokesye ibuku ili Mwalafyale umbibi Yehoyakimu alyokikye, Yeremiya na Baruku bamanyene kanunu kangi bakusisye ubumanyani bwabo. Ngimba ikifwanikisyo kya banyambala abasubiliwa babili aba kibaghile ukututula bulebule?

8. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututolesya ukuya nabamanyani, kangi nongwa yafiki tutikulondiwa ukuwa amaka?

⁸ Kubaghile ukuya kukafu ukuti tubabule abangi muno tukwipilikila linga umundu yumo atonangile pamo atukalalisyepo kunyuma. (Mbu. 18:19, 24) Lumo tubaghile ukuketa ukuti tukaya nakabalilo ukuti tukusye ubumanyani. Loli tutikulondiwa ukuwa amaka. Linga tukulonda ukuti abakamu na balumbu bitu batutule linga twaghene nindamyo, tukulondiwa ukubasubila nindumbula yitu yosa. Iyi yo njila inunu iyi yibaghile ukututula ukuti tuye pabumanyani ubwamaka.—1 Pet. 1:22.

9. (a) Ngimba Yesu anangisye bulebule ukuti abasubilagha abamanyani bake? (b) Ngimba ukuyobesania kanunu kubaghile ukututula bulebule ukuti tukusye ubumanyani bwitu nabangi? Yoba ikifwanikisyo.

⁹ Yesu anangisyagha ukuti abasubilagha fiyo abamanyani bake mwakuyobesania nabo mbwanaloli kangi kisita kufisa nakamo. (Yoh. 15:15) Tubaghile ukunkonga Yesu, linga tukubabula isya lusekelo lwitu, muno tukwipilikila kangi na isi tutikuhoboka nasyo. Tupilikisyeghe kanunu linga yumo ikuyoba nanuswe, kangi tubaghile ukumanya ukuti indamyo isi ikwaghana nasyo sifwene itolo ni syitu. Inong’onela ikifwanikisyo kya Cindy, umulumbu uyu ali ni fyinja 20. Umwene ali pabumanyani nu mpayiniya uyu ali ni fyinja 60 uyu ingamu yake yo Marie-Louise. Cindy na Marie-Louise bingilagha pampene mubufumusi isiku lililyosa pa Chinayi nulubunju, kangi aliwesa ali mwabuke ukuyobesania nunnine. Cindy atile, “Nguhoboka fiyo ukuyobesania nabamanyani bangu inkhani isyakulondiwa panongwa yakuti sikundula ukubamanya  nukubapilikisya kanunu.” Linga tukuyobesania nabamanyani bitu nukubapilikisya kanunu, ubumanyani bwitu bukuya bwamaka. Ukufwana itolo na Cindy, linga tukughelaghela ukuyobesania kanunu nabangi, ubumanyani bwitu bukuya pakukindilila ukuya bwamaka.—Mbu. 27:9.

10. Ukufwana na Isya Mbupingamu 27:17, ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tukubombela pampene na bakristu abinitu?

¹⁰ Ukufwana itolo na isi syabombiwe kwa Yeremiya na Baruku, linga tukubombela pampene na bakristu abinitu nukuketa utuyilo utununu utu bikunangisya, tubaghile ukumanyilako kumyabo nukuya nabo pabumanyani ubwamaka. (Belenga Isya Mbupingamu 27:17.) Mwakifwanikisyo, ngimba mukwipilika bulebule linga muli mubufumusi mukuketa umwininu ikuyoba mbukifu isyakufwana nulwitiko lwake pamo ikuyoba mbutengamoyo isya Yehova nubwighane bwake? Isi sikubapangisya ukuti muhobokeghe nawe fiyo.

11-12. Yoba ikifwanikisyo ikya muno ukwingila pampene mubufumusi kubaghile ukututulila ukuti tukusye ubumanyani bwitu.

¹¹ Inong’onela ifyakubombiwa fibili ifi fikunangisya muno ukwingila pampene mubufumusi kukupangisya abandu ukuti baghananeghe fiyo. Umulumbu Adeline, uyu ali nifyinja 23, alinsumile ummanyani wake Candice, ukuti bakafumusye pampene nkighaba iki batikufumusyako kabilikabili. Umwene atile, “Twalondagha ukuti twiyipe kangi tuhobokeghe fiyo nimbombo iyakufumusya. Twesa twalondagha ukuti tukasiweghe fiyo mwambepo.” Ngimba abene basayiwe bulebule panongwa yakwingila pampene mubufumusi? Adeline atile, “Kubumalilo bwa isiku lililyosa, twayobesaniagha muno twipilikilagha, twakasaniagha kangi twaketagha muno Yehova atulongosyelagha linga tuli mubufumusi. Twesa twahobokagha na isi twayobesaniagha kangi syatutulile fiyo ukuti tumanyane kanunu.”

¹² Laïla na Marianne, abalumbu babili aba ku France aba bakaya pabweghi, babukile pakufumusya kwa masabata 5 ku Bangui, itawuni iyi yili na bandu bingi ku Central Africa Republic.  Laïla atile: “Une na Marianne twalyaghene nindamyo nyingi, loli tukundaghisya panongwa yakuti twayobesaniagha kanunu nukunangisania ulughano ulwakufumila pasi pandumbula, isi syatutulile ukuti ubumanyani bwitu buye bwamaka. Linga nguketa muno Marianne abombelagha linga aghene nindamyo, namuno anangisyilagha ulughano ku bandu nukwiyipa kwake mubufumusi, syambangisyagha ukuti nungindikeghe fiyo.” Tutikulondiwa ukuti tubuke ku kisu ikingi ukuti tukahobokeghe na isi. Akabalilo kosa linga tukufumusya nkighaba kyitu nunkamu pamo umulumbu, tukuya nulusako ulwakumanyana kanunu nukukusya fiyo ubumanyani bwitu.

13. Ngimba utubalilo tumo findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tukubombela pampene nabamanyani bitu?

¹³ Utubalilo tumo linga tukubombela pampene nabamanyani bitu, tubaghile ukuketa utuyilo utununu utu bikunangisya na isi bikonanga. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti tumalane nindamyo iyi? Inong’onela kangi ikifwanikisyo kya Yeremiya. Ngimba findu fiki fyalintulile ukuketa utuyilo utununu mu bangi nukubahobokela isi bonangagha?

14. Ngimba Yeremiya amanyile isyafiki isyakufwana na Yehova, kangi ngimba isi syalintulile bulebule?

¹⁴ Yeremiya alembile ibuku ili likumanyiwa ningamu yake, kangi alembile amabuku gha mu Baibolo agha, 1 Banyafyale na 2 Banyafyale. Kisita kukayika ububombeli ubu bwalintulile ukuketa muno Yehova ikunangisyila ikisa ku bandu abasitabugholofu. Mwakifwanikisyo, umwene asimenye ukuti linga Mwalafyale Ahabu alapile imbibi syake, Yehova atile umwene akayagha pakufwa pampene nimbumba yake. (1 Banyaf. 21:27-29) Mwakufwana itolo, Yeremiya asimenye ukuti Manase abombile imbibi nyingi mwakumonangila Yehova ukukinda Ahabu. Loli, Yehova alinhobokile Manase panongwa yakuti alapile imbibi syake. (2 Banyaf. 21:16, 17; 2 Isya. 33:10-13) Inkhani isi sibaghile ukuti syalintulile fiyo Yeremiya ukuti akonge ubololo nikisa kya Kyala mwakubomba kanunu ifindu nabamanyani bake.—Sal. 103:8, 9.

15. Ngimba Yeremiya akongile bulebule ubololo bwa Yehova bo Baruku andile ukufighana ifindu fyakumbili?

¹⁵ Inong’onela muno Yeremiya abombile na Baruku bo Baruku andile ukufighana ifindu fyakumbili pabubombeli bwake. M’malo mwakuleka ukwangala nawe, Yeremiya alintulile Baruku mwakuyobesania nawe mbutengamoyo amasyu gha Kyala. (Yere. 45:1-5) Ngimba tukumanyilako isyafiki ku nkhani iyi?

16. Ukufwana na Isya Mbupingamu 17:9, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti ubumanyani bwitu bukindilileghe?

¹⁶ Ukuyoba ubwanaloli, tutikulondiwa ukughulila ukuti abakamu na balumbu bitu bikuya pakutubombela ifindu munjila iyabugholofu. Yonongwa yake, linga tuli nabo pabumanyani, tukulondiwa ukughelaghela ukukindilila ukukusya ubumanyani bwitu. Linga abamanyani bitu batonangile, tukulondiwa ukubapa ubulongosi ubwakufuma m’masyu gha Kyala mbutengamoyo. (Sal. 141:5) Kangi linga batukalalisye tukulondiwa ukubahobokela. Linga tubahobokile, tutikulondiwa ukubabula abangi ukufwana na isi batonangile. (Belenga Isya Mbupingamu 17:9.) Kwakulondiwa fiyo nkabalilo akapalapala aka ukuti twinong’oneleghe isya tuyilo utununu utu abakamu na balumbu bitu bikunangisya m’malo mwakuketa isi bikonanga! Ukubomba isi kubaghile ukukasya ubumanyani bwitu kangi twisakulondiwa ukuya nabamanyani abanunu pakabalilo kabutolwe ubukulumba.

17. Ngimba Yeremiya anangisye bulebule ukuti ali mmanyani wabwanaloli pakabalilo ka ndamyo?

¹⁷ Unsololi Yeremiya anangisye ukuti ali mmanyani wabwanaloli pakabalilo ka ndamyo. Mwakifwanikisyo, bo Ebedimeleki undongosi  unkulumba ampokile Yeremiya ukuti angafwila nkyina kya misi, umwene alyandile ukutila ukuti amafumu ghayagha pakungogha. Bo Yeremiya apilike isi, akali itolo myee mwakwinong’ona ukuti ummanyani wake ikuya pakwifimbilisya pa ndamyo isi aghanagha nasyo. Loli umwene abombile syosa isi abaghile ukufwanisya mwakunkasya ummanyani wake Ebedimeleki namasyu aghalusubisyo.—Yere. 38:7-13; 39:15-18.

18. Ukufwana na Isya Mbupingamu 17:17, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki linga ummanyani witu aghene nindamyo?

¹⁸ Amasiku agha, abakamu na balumbu bitu bikwaghana nindamyo isyakukindanakindana. Mwakifwanikisyo, bingi bikwaghana ningozi sya kipeliwa pamo ubwite. Linga isi sibombiwe, bamo mwa uswe tubaghile ukubambilila abamanyani aba munyumba syitu. Bamo babaghile ukubatula mwakubapa indalama. Loli twesa tubaghile ukunsuma Yehova ukuti abatule abakamu na balumbu bitu aba. Linga tusimenye ukuti unkamu pamo umulumbu awile amaka, tubaghile ukutoliwa isyakuyoba nisyakubomba. Loli twesa tubaghile ukutulapo. Mwakifwanikisyo, tubaghile ukuya na kabalilo akakwangala nabamanyani bitu. Tubaghile ukubapilikisya mwakisa linga bikuyoba. Kangi tubaghile ukubakasya na masyu gha Kyala. (Yes. 50:4) Ikindu kyakulondiwa fiyo ko kuya pabupipi nabamanyani bitu linga bikulondiwa ubatuli.—Belenga Isya Mbupingamu 17:17.

19. Ngimba ukukusya ubumanyani ubwamaka lino kukwisa pakututula bulebule nkyeni?

¹⁹ Tukulondiwa ukukindilila ukukusya ubumanyani bwitu na bakamu na balumbu. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti abalughu bitu bikuya pakughelaghela ukutupaghulania mwakuyoba isyabutungulu. Abene bikuya pakughelaghela ukupangisya ukuti tuleke ukusubilana nukutulana. Loli batikuya pakutola. Abene bikuya pakutoliwa ukutupangisya ukuti tuleke ukunangisania ulughano. Fyosa ifi bikughelaghela ukubomba fitikuya pakumasya ulughano ulu tuli nalo. Ukuyoba ubwanaloli ubumanyani ubu bukuya pakukindilila komma pene m’masiku ghakubumalikisyo agha loli bwila na bwila!