Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 44

Chqakowirisaj ri qachilanik kukʼ ri e qachiʼl are chiʼ majaʼ kpe ri kʼisbʼal

Chqakowirisaj ri qachilanik kukʼ ri e qachiʼl are chiʼ majaʼ kpe ri kʼisbʼal

«Jun achiʼl amaqʼel kel ukʼuʼx» (PROV. 17:17).

BʼIXONEM 101 Junam kojchakun rukʼ ri Dios

RI KQETAʼMAJ NA *

Kajwataj utz taq qachiʼl are chiʼ kpe ri «nimalaj kʼaxkʼolil». (Chawilaʼ ri párrafo 2). *

1, 2. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Pedro 4:7, 8, ¿jas kojtoʼw na chuwach ri e nimaʼq taq kʼax?

ARE chiʼ kojnaqajin che ri ukʼisbʼalil ri «kʼisbʼal taq qʼijol», weneʼ kqariq nimaʼq taq kʼax (2 Tim. 3:1). Jun kʼutbʼal, are chiʼ xkʼis ubʼanik jun campaña electoral, pa jun tinamit re África occidental xmajix jun chʼoj. Ri e qachalal chilaʼ xkiriq kʼax pa más che waqibʼ ikʼ. ¿Jas xetoʼw chuwach ri e kʼax riʼ? Jujun xebʼe cho kachoch nikʼaj qachalal rech kkiriq ta kʼax. Jun qachalal xubʼij: «Chuwach ri kʼax riʼ, xinkikotik rumal che in kʼo kukʼ utz taq wachiʼl. Xqaya qachuqʼabʼ chbʼil qibʼ».

2 Are chiʼ kumaj ri «nimalaj kʼaxkʼolil», kojmaltyoxin riʼ rumal che kʼo utz taq qachiʼl che kojkaj (Apoc. 7:14). Rumal laʼ nim ubʼanik che kqakowirisaj ri qachilanik kukʼ ri e qachiʼl kimik (chasikʼij uwach 1 Pedro 4:7, 8). Kʼo kʼi kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj Jeremías, che xtoʼ kumal ri e rachiʼl pa ri tiempo kʼa chiʼ xsachisax uwach ri Jerusalén. * ¿Jas kqetaʼmaj chrij?

CHQETAʼMAJ CHRIJ RI KʼUTBʼAL XUYA KAN JEREMÍAS

3. a) ¿Jas jastaq xukʼulmaj ri Jeremías? b) ¿Jas xuya ubʼixik Jeremías che ri usecretario xuqujeʼ jas xkʼulmatajik?

3 Weneʼ pa cuarenta junabʼ, Jeremías xkʼojiʼ chkixoʼl winaq che e sukʼ taj, jujun chke are ri e ukʼulja xuqujeʼ weneʼ jujun chke are ri ufamiliares re ri utinamit, Anatot (Jer. 11:21; 12:6). Are kʼu, xutas ta ribʼ. Ri xubʼano, are che xubʼij che ri sukʼalaj usecretario, Baruc, ronojel ri xunaʼ, che xtzʼibʼax kanoq xuqujeʼ kimik oj kojkunik kqetaʼmaj chrij (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Qastzij riʼ che ri tiempo che xkachilaj kibʼ, are chiʼ Baruc xutzʼibʼaj ronojel ri xukʼulmaj ri Jeremías, xubʼano che nim xkil kibʼ xuqujeʼ xkinaʼ loqʼoqʼebʼal chbʼil kibʼ (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. ¿Jas xubʼij Jehová che Jeremías che kubʼano, xuqujeʼ jasche wajun chak riʼ xubʼano che xnimar ri kachilanik ri Jeremías rukʼ Baruc?

4 Jeremías rukʼ kowil kʼuxaj xuya ubʼixik chke ri israelitas ri kkʼulmataj rukʼ ri Jerusalén (Jer. 25:3). Jumul chik xuya ubʼixik chke ri winaq che kkikʼex ri kikʼaslemal, Jehová xubʼij che Jeremías che kutzʼibʼaj pa ri rollo ri kkʼulmatajik (Jer. 36:1-4). Areʼ xuqujeʼ Baruc pa kʼi junabʼ xechakun pa junamil rech xkibʼan ri chak yaʼom chke rumal ri Dios. Qastzij riʼ che, pa ri tiempo riʼ xetzijon chrij jastaq che xukowirisaj ri kikojonik.

5. ¿Jasche qetaʼm che Baruc xux jun utzalaj rachiʼl ri Jeremías?

5 Are chiʼ xopan ri tiempo che kqʼalajisax ri tzʼibʼam pa ri rollo, Jeremías xutaq ri Baruc che uqʼalajisaxik ri kʼo pa ri wuj (Jer. 36:5, 6). Baruc xux ko ukʼuʼx che ubʼanik ri chak paneʼ xuya pa kʼax ri ukʼaslemal. ¿La kojkunik kojchoman chrij ri kikotemal xunaʼ Jeremías are chiʼ Baruc xbʼe cho ri templo tekʼuriʼ xusikʼij uwach ri rollo chkiwach ri e winaq e kʼo chilaʼ? (Jer. 36:8-10). Are chiʼ ri príncipes re Judá xketaʼmaj ri xubʼan ri Baruc, xkibʼij che, che kusikʼij uwach chkiwach e areʼ (Jer. 36:14, 15). Tekʼuriʼ, xkitzijoj che ri qʼatal tzij Jehoiaquim ri xubʼij Jeremías. Rukʼ utz kanimaʼ, xkiya jun pixabʼ che ri Baruc: «Jix jikʼuʼ iwibʼ, ma ta kʼu kʼo jun chetaʼmanik jawijeʼ ri kixkʼojiʼ wi» (Jer. 36:16-19).

6. ¿Jas xkibʼan Jeremías xuqujeʼ Baruc chuwach ri e kʼax?

6 Are chiʼ ri qʼatal tzij Jehoiaquim xuta ri xutzʼibʼaj ri Jeremías, sibʼalaj xpe royowal rumal laʼ xuporoj ri rollo xuqujeʼ xuya ri taqanik che ktzʼapix ri profeta xuqujeʼ ri usecretario. Are kʼu Jeremías xuxibʼij ta ribʼ. Xukʼam chi jun rollo, xuya che Baruc tekʼuriʼ xubʼij che, che kutzʼibʼaj ri uchomanik ri Jehová. Rumal laʼ Baruc xutzʼibʼaj «chi chupam ronojel ri xtzʼibʼax chupam ri nabʼe, ri xuporoj ri Jehoiaquim, ajawinel re Juda» (Jer. 36:26-28, 32).

7. ¿Jas xkʼulmataj rukʼ Jeremías xuqujeʼ Baruc are chiʼ xechakun pa junamil?

7 Kʼi mul, kubʼan ko ri kachilanik ri e winaq che kkiqʼaxej kʼi taq kʼax pa junamil. Rumal laʼ, are chiʼ Jeremías xuqujeʼ Baruc xkitzʼibʼaj chi jumul ri rollo che xporox rumal ri itzel qʼatal tzij Jehoiaquim, qastzij wi che ri kachilanik xubʼan más nim. ¿Jas kqetaʼmaj chkij ri e sukʼ taq achijabʼ riʼ?

CHQABʼIJ RI KQACHOMAJ XUQUJEʼ RI KQANAʼO

8. ¿Jas weneʼ kbʼanowik che kojux ta utzalaj taq achiʼl kukʼ ri e nikʼaj chik xuqujeʼ jasche rajawaxik kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx?

8 We kʼo jumul jun winaq ubʼanom kʼax chqe, weneʼ kubʼano che qas ta kqakubʼsaj qakʼuʼx chkij e nikʼaj chik (Prov. 18:19, 24). Xuqujeʼ kkʼulmatajik che weneʼ kqachomaj che kʼo ta qatiempo, qachuqʼabʼ rech kqanimarisaj ri qachilanik kukʼ ri e nikʼaj chik. Are kʼu, utz che kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx. We kqaj che ri e qachalal kojkitoʼ are chiʼ kqariq kʼax, rajawaxik che kimik kqakubʼsaj qakʼuʼx chkij, kqatzijoj chke ri kqachomaj xuqujeʼ ri kqanaʼo. Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik rech kojux qastzij taq achiʼl (1 Ped. 1:22).

9. a) ¿Jas xubʼan Jesús che ukʼutik che xukubʼsaj ukʼuʼx chkij ri e rachiʼl? b) ¿Jas kubʼan che qatoʼik rech kqanimarisaj ri qachilanik chiʼ kqakubʼsaj qakʼuʼx chkij ri e nikʼaj chik? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

9 Jesús xukʼutu che xukubʼsaj ukʼuʼx chkij ri e rachiʼl are chiʼ xubʼij chke ri kuchomaj (Juan 15:15). Kojkunik kqabʼan qe ri xubʼan areʼ we kqabʼij chke ri e nikʼaj chik ri qakikotemal, ri kqabʼisoj xuqujeʼ ri jastaq che xojkun ta che ubʼanik. Are kʼu, xuqujeʼ rajawaxik qas kqatatabʼej jun winaq are chiʼ ktzijon qukʼ, rumal che rukʼ wariʼ weneʼ kqilo che junam ri kqachomaj xuqujeʼ ri kqanaʼo, xuqujeʼ che kʼo kʼi jastaq junam che kqaj kqabʼano. Chqilaʼ ri xukʼulmaj Cindy, jun qachalal che kʼo 29 ujunabʼ. Xubʼano che xkʼojiʼ jun utz rachilanik rukʼ jun precursora che kʼo 67 ujunabʼ ubʼiʼ Marie-Louise. Ronojel jueves aqʼabʼil keʼel che utzijoxik utzij ri Dios xuqujeʼ kechʼaw chrij jalajoj taq temas. Cindy kubʼij: «Sibʼalaj utz kwilo che kintzijon kukʼ ri e wachiʼl, rumal che wariʼ kinutoʼ che uchʼobʼik más kiwach xuqujeʼ kinchʼobʼ ri kibʼanik». Are chiʼ kqakubʼsaj qakʼuʼx chkij ri e nikʼaj chik, sibʼalaj knimar ri qachilanik. Rumal laʼ, chojux junam rukʼ Cindy, chqamajij ubʼanik utzalaj taq tzijonem che kuya kichuqʼabʼ ri e qachiʼl (Prov. 27:9).

CHQATZIJOJ RI UTZIJ RI DIOS PA JUNAMIL

Ri utz taq achiʼl junam kkitzijoj ri utzij ri Dios. (Chawilaʼ ri párrafo 10).

10. Junam rukʼ ri kubʼij Proverbios 27:17, ¿jas kkʼulmatajik are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios pa junamil kukʼ ri e qachalal?

10 Junam rukʼ ri xkʼulmataj rukʼ Jeremías xuqujeʼ Baruc, are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios pa junamil kukʼ ri qachalal xuqujeʼ kqil ri utz taq kibʼantajik, kqetaʼmaj más kiwach xuqujeʼ kubʼan más ko ri qachilanik kukʼ (chasikʼij uwach Proverbios 27:17). Jun kʼutbʼal, are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios rukʼ jun qachalal, kqil ri kowil kʼuʼx kukʼutu chiʼ kchʼaw chrij ri ukojonik o chrij ri Jehová xuqujeʼ ri utzujum, wariʼ kubʼano che kkʼiy más ri qaloqʼoqʼenik che.

11, 12. Chayaʼ jun kʼutbʼal chrij ri utz achilanik kkiriq ri e qachalal chiʼ kkitzijoj ri utzij ri Dios pa junamil.

11 Chqilaʼ kebʼ jastaq che kukʼut chqawach ri tobʼanik kuya chqe chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios kukʼ ri e qachalal. Adeline are jun qachalal che kʼo 23 ujunabʼ xubʼij che ri rachiʼl Candice rech kebʼe pa jun territorio che qas ta tzijom ri utzij ri Dios. Adeline kubʼij: «Xqaj che rukʼ kikotemal xqatzijoj ri utzij ri Dios. Ri oj kebʼ xajwataj chqe che xqanimarisaj más ri qakojonik». ¿Jas utzilal xkiriqo? Adeline kubʼij: «Are chiʼ kkʼis ri qʼij, kojtzijon chrij ri kqanaʼ, ri tzijonem che xqabʼan kukʼ ri e winaq xuqujeʼ rilik ri ubʼanom Jehová che ukʼamik qabʼe. Utz kqilo kojtzijon chrij jastaq che nim ubʼanik xuqujeʼ kqetaʼmaj más qawach».

12 Laïla xuqujeʼ Marianne e kebʼ qachalal re Francia che xebʼe jobʼ semanas che utzijoxik ri utzij ri Dios pa Bangui, capital re República Centroafricana. Laïla kubʼij: «In xuqujeʼ Marianne xkʼulmataj jujun kʼax chqaxoʼl, are kʼu rumal che xojtzijon chrij ri jastaq xuqujeʼ che kqaloqʼoqʼej qibʼ, xnimar más ri qachilanik. Ri nuloqʼoqʼebʼal che areʼ xkʼiy más are chiʼ xwil ri utz taq ubʼantajik, ri uloqʼoqʼenik chke ri e winaq pa ri tinamit xuqujeʼ utz krilo kutzijoj ri utzij ri Dios». Rajawaxik taj kojbʼe chi pa jun tinamit rech kqariq ri utzilal riʼ. Are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios kukʼ ri e qachalal pa ri qacongregación, kojkunik kqetaʼmaj más kiwach xuqujeʼ kqakowirisaj más ri qachilanik kukʼ.

ARE CHOJCHOMAN CHRIJ RI E UTZ JASTAQ XUQUJEʼ CHQAKUYUʼ KIMAK RI NIKʼAJ CHIK

13. ¿Jas weneʼ kkʼulmatajik are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios kukʼ ri e qachalal?

13 Kʼi mul, are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios kukʼ ri e qachalal, xaq xiw ta kqil ri e utz jastaq kkibʼano xuqujeʼ kqil ri e utz taj. ¿Jas kojtowik are chiʼ kkʼulmataj wariʼ? Chqilaʼ chi jumul ri ukʼutbʼal ri Jeremías. ¿Jas xtoʼw areʼ rech are xril ri e utz taq kibʼantajik ri e nikʼaj chik are ta ri e jastaq che utz ta kkibʼano?

14. ¿Jas xretaʼmaj ri Jeremías chrij ri Jehová xuqujeʼ jas tobʼanik xuya wariʼ che?

14 Jeremías xutzʼibʼaj ri wuj che kojom ri ubʼiʼ che xuqujeʼ weneʼ are xtzʼibʼan ri 1 xuqujeʼ 2 Reyes. Qastzij wiʼ, che rukʼ wajun chak riʼ xrilo che ri Jehová kutoqʼobʼisaj kiwach ri ajmakibʼ. Jun kʼutbʼal, xretaʼmaj che, are chiʼ ri qʼatal tzij Acab xuya kan ubʼanik ri itzel taq jastaq, Jehová xubʼij che kril taj are chiʼ ksachisax uwach ronojel ri ufamilia (1 Rey. 21:27-29). Xuqujeʼ xretaʼmaj che, paneʼ ri makaj xubʼan Manasés más nim na chuwach ri xubʼan Acab, Jehová xusach ri umak are chiʼ xuya kan ubʼanik (2 Rey. 21:16, 17; 2 Crón. 33:10-13). Qastzij wi che ri e bʼantajik riʼ xutoʼ ri Jeremías rech xresaj uwach ri upaciencia xuqujeʼ ri utoqʼobʼisal wachaj ri Dios are chiʼ xkʼojiʼ kukʼ ri e rachiʼl (Sal. 103:8, 9).

15. ¿Jas xubʼan Jeremías che resaxik uwach ri upaciencia ri Jehová are chiʼ Baruc qas ta xok chi il che ri uchak?

15 Chojchoman chrij ri xubʼan Jeremías are chiʼ Baruc qas ta xok chi il che ri uchak. Xuchomaj taj che kukʼex ta ri uchomanik, Jeremías xuya tobʼanik che are chiʼ xupixbʼej rukʼ loqʼoqʼebʼal (Jer. 45:1-5). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ?

Ri utz taq achiʼl kkisach kimak chbʼil kibʼ. (Chawilaʼ ri párrafo 16).

16. Junam rukʼ ri kubʼij Proverbios 17:9, ¿jas rajawaxik kqabʼano rech kux ko ri qachilanik?

16 Ri qastzij, kojkun taj kqachomaj che mat kemakun ri e qachalal. Rumal laʼ, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech ko ri qachilanik kukʼ ri e nikʼaj chik. We jun qachiʼl kubʼan jun jastaq che utz taj, weneʼ rajawaxik rukʼ loqʼoqʼebʼal kqaya jun pixabʼ che, che qesam pa ri Biblia (Sal. 141:5). We kubʼan kʼax chqe, rajawaxik kqakuy ri umak. We qakuyum chi ri umak, chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech pa ri petinaq kqanaʼtasaj ta chik ri xubʼano (chasikʼij uwach Proverbios 17:9). Sibʼalaj nim ubʼanik che pa ri kʼaxalaj taq qʼij riʼ are kojchoman chrij ri e utzalaj kibʼantajik ri e qachalal, are ta chrij ri jastaq che utz ta kkibʼano. Rukʼ wariʼ, ri qachilanik kubʼan más ko. Sibʼalaj rajawaxik kqabʼan wariʼ rumal che kajwataj utz taq qachiʼl are chiʼ kpe ri nimalaj kʼaxkʼolil.

CHQAKʼUTUʼ SUKʼ LOQʼOQʼEBʼAL

17. ¿Jasche qetaʼm che Jeremías qas xux jun utz achiʼl pa ri e kʼaxalaj taq qʼij?

17 Ri profeta Jeremías qas xux jun utz achiʼl pa ri e kʼaxalaj taq qʼij. Jun kʼutbʼal, chqilaʼ ri xubʼan che utoʼik ri Ébed-Mélec. Wajun achiʼ riʼ are jun chke ri e qʼatal taq tzij che xutoʼ ri Jeremías chuwach ri kamikal are chiʼ xresaj pa jun nimalaj jul che kʼo xaqʼoʼl chupam. Are kʼu, are chiʼ ubʼanom chi wariʼ rukʼ Jeremías, Ébed-Mélec xuxibʼij ribʼ rumal che weneʼ kbʼan kʼax che kumal ri achijabʼ kʼo kitaqanik. Are chiʼ Jeremías xretaʼmaj, xuchomaj ri kubʼano rech kutoʼ ri rachiʼl. Paneʼ tzʼapim, xukoj uchuqʼabʼ che ubʼixik che, jun utz jastaq utzujum ri Jehová che kuya kubʼsal kʼuʼx (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

Ri utz taq achiʼl kkitoʼ kibʼ are chiʼ kʼo kajwataj chke. (Chawilaʼ ri párrafo 18).

18. Junam rukʼ ri kubʼij Proverbios 17:17, ¿jas kqabʼano are chiʼ kuriq kʼax jun qachalal?

18 Kimik, ri e qachalal kkiriq kʼi taq kʼaxkʼolil. Jun kʼutbʼal, e kʼi kkiriq kʼax rumal ri desastres naturales o ri kʼax kkibʼan ri e winaq. Rumal laʼ, kojkunik keqakʼulaj ri e qachalal pa qachoch. E nikʼaj chi qachalal kekunik ketobʼan rukʼ pwaq. Are kʼu qonojel kojkunik kqataʼ che ri Jehová che keʼutoʼ. We kqetaʼmaj che kʼo jun qachalal tajin kuriq kʼax, weneʼ kqariq ta ri e tzij kqabʼij che o qetaʼm ta ri kqabʼano. Are kʼu qonojel kʼo kʼi jastaq kojkunik kqabʼano. Jun kʼutbʼal, kojkunik kqakoj ri qatiempo rech kojkʼojiʼ rukʼ, kqatatabʼej are chiʼ ktzijonik xuqujeʼ kqakʼut jun texto chuwach ri uyaʼom qachuqʼabʼ oj (Is. 50:4). Ri más nim ubʼanik are che kojkʼojiʼ amaqʼel kukʼ ri e qachiʼl are chiʼ kajwataj chke (chasikʼij uwach Proverbios 17:17).

19. ¿Jas tobʼanik kuya na chqe ri qachilanik kukʼ ri e qachalal pa ri petinaq?

19 Rajawaxik che kimik qas kqakoj qachuqʼabʼ xuqujeʼ kqanimarisaj ri qachilanik kukʼ ri e qachalal. ¿Jasche? Rumal che ri e qakʼulel kkikoj na kichuqʼabʼ che ujachik qawach rukʼ ri molom taq tzij kkikojo. Kkikoj na kichuqʼabʼ che ubʼanik che kqatoʼ ta qibʼ xuqujeʼ che kqakubʼsaj ta qakʼuʼx chbʼil taq qibʼ. Are kʼu jeʼ ta kel ri kkichomaj. Kekun taj rumal che kʼo nim loqʼoqʼebʼal chqaxoʼl. Kʼo ta jun chke ri e jastaq kkibʼano kkunik kubʼan kʼax che ri koʼalaj qachilanik. Xuqujeʼ, ri utzalaj achilanik xaq xiw ta kʼo chqaxoʼl kimik, xaneʼ kkʼojiʼ na amaqʼel chbʼe qʼij saq.

BʼIXONEM 24 Chojpaqal pa ri ujuyubʼ ri Jehová

^ párr. 5 Rumal che naqaj chi kʼo wi ri kʼisbʼal, qonojel rajawaxik kqakowirisaj ri qachilanik kukʼ ri e qachalal pa ri qakojonik. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri kukʼut chqawach ri ukʼutbʼal ri Jeremías xuqujeʼ ri kqabʼan che ukowirisaxik ri qachilanik kimik rech kqatoʼ qibʼ pa ri e kʼax taq qʼij che e petinaq.

^ párr. 2 Ri wuj re Jeremías kuya ta ubʼixik rukʼ cholajil ri xkʼulmatajik.

^ párr. 57 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Wajun wachbʼal riʼ kukʼut ri weneʼ kkʼulmataj na pa ri «nimalaj kʼaxkʼolil». Jun jupuq qachalal kimulim kibʼ pa uwiʼ jun ja. Kachilaxik nikʼaj chi cristianos kuya kubʼsal kikʼuʼx pa ri e qʼij riʼ che kʼo nimaʼq taq kʼaxkʼolil. Ri e oxibʼ wachbʼal riʼ kkikʼutu che ri e qachalal riʼ xkinimarisaj ri kachilanik are chiʼ majaʼ kumaj ri nimalaj kʼaxkʼolil.