1-2. Te u luku 1 Petuisi 4:7, 8, nöö andi o heepi u te soni ko taanga da u?

MÖÖN di kaba u di goonliba aki ta ko zuntu, möön soni o ta taanga da u (2 Tim. 3:1). Baka di de bi sitëm a wan köndë fu Afiikan, hën wanlö sëmbë u di köndë dë bi bigi ta feti ku deseei. Sikisi liba longi dee baaa ku dee sisa fuu an bi sa go a kamian kumafa de bi kë, u di sëmbë bi ta feti a dee kamian ka de bi ta libi. Andi bi heepi de u de bi sa pasa dee ten dë? So u dee baaa ku dee sisa aki bi go libi ku woto baaa ku sisa di ta libi a wan kamian ka de an bi ta feti. Wan baaa bi taki taa: „Mi bi ta fii bunu seei, u di mi bi dë ku dee mati u mi. U bi da useei taanga.”

² Woo wai seei taa u abi bunu mati te „di gaan fuka” bigi (Ako. 7:14, NW). Fëën mbei a dë fanöudu taa nöunöu kaa u musu mbei möiti fuu ku wotowan ko dë möön gaan mati. (Lesi 1 Petuisi 4:7, 8.) U sa lei hia soni a di woto u Jelemia. Dee mati fëën bi heepi ën faa pasa di ten ufö de booko Jelusalen. * Unfa u sa djeesi Jelemia?

3. (a) Andi bi sa mbei Jelemia go dë hën wanwan a wan kamian? (b) Andi Jelemia bi konda da di sikifibiifima fëën de kai Baluku, nöö andi bi ko pasa?

³ Söwan 40 jaa longi Jelemia bi ta libi a sëmbë dendu di an bi dë u futoou. So u de bi dë sëmbë di bi ta libi a di köndë Anatötu, ka Jelemia bi ta libi, nöö a kan taa so u dee famii fëën bi dë a dendu tu (Jel. 11:21; 12:6). Ma Jelemia an bi go dë hën  wanwan a wan kamian u di soni dë hedi. A bi konda unfa a bi ta fii da di sikifibiifima fëën de kai Baluku, nöö useei sabi unfa a bi ta fii tu, u di de sikifi dee soni dë buta a di Bëibel (Jel. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). U sa fusutan taa di Baluku bi ta sikifi dee soni dee bi ta miti Jelemia, nöö hën ku Jelemia bi ko ta lobi deseei möön gaanfa, söseei de bi ko ta möön lesipeki deseei.​—Jel. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Andi Jehovah bi hakisi Jelemia faa du, nöö unfa di soni aki bi mbei Jelemia ku Baluku ko dë möön gaan mati?

⁴ Sömëni jaa longi Jelemia bi ta piki dee Isaëli sëmbë andi bi o pasa ku Jelusalen (Jel. 25:3). Jehovah bi toona da dee sëmbë fëën taanga u de bia libi, u di a bi piki Jelemia faa sikifi di bosikopu fëën a wan pampia lolu (Jel. 36:1-4). A sa kan taa Jelemia ku Baluku bi wooko makandi sömëni liba longi u du di wooko di Jehovah bi da de u de du, nöö a musu u dë sö taa de bi ta da deseei taanga.

5. Unfa u du sabi taa Baluku bi dë wan bunu mati u Jelemia?

⁵ Di de kaba sikifi di pampia lolu, Jelemia bi musu futoou taa Baluku bi o piki dee sëmbë andi Jehovah taki (Jel. 36:5, 6). Baluku bi tei degihati piki dee sëmbë andi Jehovah bi taki, hii fa de bi sa du soni ku ën. A bi musu u dë sö taa Jelemia bi wai seei di Baluku bi go a di Wosu u Gadu go lesi di pampia lolu da dee sëmbë (Jel. 36:8-10). Dee Gaama u Juda bi jei andi Baluku bi du, hën de bi piki ën faa lesi di pampia lolu da de tu! (Jel. 36:14, 15) Dee Gaama bi piki Könu Jojakim andi Jelemia bi taki. U di de bi hoi Baluku a pakisei, mbei de bi piki Baluku taa: „Ju ku Jelemia musu go tjubi, nöö na wan sëmbë musu sabi naasë un dë” (Jel. 36:16-19). Wan bunu soni seei de bi piki Baluku dë!

6. Andi Jelemia ku Baluku bi du di sëmbë bi kë du ku de?

⁶ Könu Jojakim hati bi boonu seei di a jei dee soni dee Jelemia bi sikifi a di pampia lolu.  Fëën mbei a bi tjuma di pampia lolu, söseei a bi manda sëmbë u de go kisi Jelemia ku Baluku tja go söötö a dunguwosu. Ma tökuseei Jelemia an bi ta fëëë. A bi tei wan woto pampia lolu, hën a da Baluku ën faa toona sikifi andi Jehovah bi taki. Baluku bi sikifi „hii dee soni dee bi sikifi a di pampia lolu di Könu Jojakim u Juda bi tjuma”.​—Jel. 36:26-28, 32.

7. Andi bi pasa di Jelemia ku Baluku bi ta wooko makandi?

⁷ Sëmbë di bi hoi dou makandi di tesi bi miti de, ta ko dë gaan mati. Di soni aki mbei u sa taki taa di Jelemia ku Baluku bi ta wooko makandi u toona sikifi dee soni dee bi sikifi a di pampia lolu di Könu Jojakim bi tjuma, nöö de bi ko sabi deseei möön bunu, nöö di soni aki bi mbei taa de ko toon möön gaan mati. Unfa di woto u dee tu womi aki sa heepi u?

8. Andi sa tapa u fuu wa ko abi bunu mati, nöö faandi mbei u musu ta mbei möiti go dou fuu feni bunu mati?

⁸ Kandë a sa taanga da u fuu konda da sëmbë unfa u ta fii, u di wan sëmbë di u bi konda soni fuu da, bi du wan soni di bi hati u bakaten (Nöng. 18:19, 24). Nasö u sa ta si kuma wa abi ten u ko dë mati ku sëmbë, söseei taa wa abi peesa u mbei di lö möiti dë. Ma wa musu si kuma wa o sa ko abi mati. Nöunöu kaa u musu mbei möiti fuu ko ta futoou dee baaa ku dee sisa fuu, ta konda da de unfa u ta fii ku unfa u ta pakisei, ee u kë taa de musu heepi u te fuka ta miti u. Di soni aki dë fanöudu seei ee u kë ko abi bunu mati.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Unfa Jesosi bi lei taa a bi ta futoou dee mati fëën? (b) Faandi mbei u sa taki taa te u ta konda da wotowan unfa u ta pakisei ku unfa u ta fii, nöö u ku de ta ko dë möön gaan mati? Konda wan woto.

⁹ Jesosi bi ta lei taa a bi ta futoou dee mati fëën, u di a bi ta konda hii soni da de (Joh. 15:15). U sa djeesi Jesosi a di konda di a bi ta konda da dee mati fëën unfa a bi ta fii te a bi ta wai, te a bi ta booko hën hedi ku soni, te a bi ta tjali, söseei te wan soni bi pasa di bi hati ën. I musu ta haika bunu te wan sëmbë ta fan ku i, nöö kandë i sa ko si taa i ku ën ta si soni a di wan fasi, söseei taa i ku ën ta kë du dee seei soni. Boo taki u wan sisa de kai Cindy, di abi 29 jaa. Cindy bi ko toon mati u wan sisa di ta du di pioniliwooko. Di sisa dë, de ta kai Marie-Louise, nöö a abi 67 jaa. Hiniwan gaansaba mamate dee tu sisa aki ta wooko makandi a di peleikiwooko, nöö de ta konda hii soni di dë a de hati da deseei. Cindy bi taki taa: „Mi lobi te mi ta taki u fanöudu soni u di libi ku dee mati u mi, u di di soni dë ta mbei u ko fusutan useei möön bunu.” Te i ta konda da dee mati fii unfa i ta fii ku andi i ta pakisei, söseei te i ta haika de te de ta fan ku i, nöö i ku  de o ko dë möön gaan mati. Ee i ta djeesi Cindy a di fasi fa a ta konda soni fu hënseei da wotowan, nöö i ku wotowan o sa ko dë möön gaan mati.​—Nöng. 27:9.

10. Te u luku Nöngö 27:17, nöö andi sa pasa te u ku dee baaa ku dee sisa fuu ta wooko makandi?

¹⁰ Leti kumafa a bi dë da Jelemia ku Baluku, sö nöö a dë da u tu. Te u ta wooko makandi ku woto baaa ku sisa, söseei te u ta si dee bunu fasi di de abi, nöö u ta lei sömëni soni a de, söseei u ku de ta ko dë möön gaan mati. (Lesi Nöngö 27:17.) Boo taa i dë a di peleikiwooko makandi ku di mati fii. Unfa i ta fii te i ta jei unfa di mati fii ta konda soni u di biibi fëën da wan sëmbë, nasö te i ta jei fa a ta konda soni u Jehovah ku dee soni dee a o du da libisëmbë? Wë an dë u taki taa joo ko lobi di mati fii möön gaanfa.

11-12. Konda wan woto di ta lei unfa di peleiki di u ta peleiki ku dee mati fuu sa heepi u.

¹¹ Boo luku tu woto di ta heepi u fuu si taa te u ta wooko makandi ku woto baaa ku sisa a di peleikiwooko, nöö u ku de ta ko dë möön gaan mati. Wan sisa de kai Adeline di abi 23 jaa, bi hakisi wan mati fëën de kai Candice u de go peleiki a wan kamian ka peleikima an nango peleiki hiahia. Adeline bi taki taa: „U bi kë suku fasi fuu du di peleikiwooko möön gaanfa. Mi ku Candice tuu bi abi taanga fanöudu, fuu bi sa mbei möiti go dou, fuu du hii soni di u bi sa du da Jehovah.” Un wini de feni u di wooko di de bi ta wooko makandi? Adeline bi taki taa: „A kaba u hiniwan daka, u bi ta konda da useei unfa u bi ta fii, söseei andi bi da u taanga. U bi ta konda da useei tu unfa u bi si taa Jehovah tii u di daka dë. U tuu bi lobi di fan di u bi ta fan ku useei, nöö u bi ko sabi useei möön bunu.”

¹² Wan sisa de kai Laïla ku wan sisa de kai Marianne, bi go du di peleikiwooko feifi wiki longi a di foto Bangui, di dë di mamafoto u Centraal-Afiikan. Dee sisa aki an tööu, nöö de ta libi a Gaan Faansiköndë. Laïla bi taki taa: „Sömëni soni bi miti mi ku Marianne. Ma u di u bi lo’ u da woto ku useei, söseei u di u bi lobi  useei tuutuu, mbei u bi ko dë gaan mati. Di mi bi si unfa Marianne ta fiti hënseei a sëmbë, unfa a bi ta lei taa a lobi dee sëmbë u di köndë dë, ku di fasi fa a bi ta du di peleikiwooko, hën mi ko ta lesipeki ën möön gaanfa.” An dë fii foloisi go a wan woto köndë ufö i sa feni dee bunu aki. Ma hiniwan daka te i ta peleiki makandi ku dee baaa ku dee sisa a di pisiwata ka i ta peleiki, nöö i sa ko sabi dee baaa ku dee sisa aki möön bunu, söseei i ku de sa ko dë möön gaan mati.

13. Andi ta pasa so juu te u ta wooko makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu?

¹³ So juu, te u ta wooko makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu, nöö u ta si dee bunu fasi di de abi, ma u ta si dee suwaki fasi u de tu. Ma andi sa heepi u fuu lobi dee mati fuu go dou hii fa de ta mbei föutu? Wë boo toona luku di woto u Jelemia. Boo luku andi bi heepi ën faa buta pakisei a dee bunu fasi u wotowan, söseei andi bi heepi ën faa da de paadon.

14. Andi Jelemia bi lei u Jehovah, nöö unfa di soni aki bi heepi ën?

¹⁴ Jelemia hën sikifi di buku di ta tja di në fëën, nöö a kan taa hën sikifi dee Bëibel buku 1 Könu ku 2 Könu tu. A musu u dë sö taa di wooko di Jehovah bi dëën dë, bi mbei a ko fusutan möön gaanfa unfa Jehovah abi tjalihati da zöndu libisëmbë tjika. Jelemia bi sabi taa di Könu Akab bi tjali u dee zöndu dee a bi du, söseei di a bi bia libi, hën Jehovah an bi kii hii dee famii u Akab di a bi dë a libi (1 Kön. 21:27-29). Jelemia bi sabi tu taa Manase bi du möön gaan hogi möön Akab seei. Ma tökuseei Jehovah bi da Manase paadon u di a bi tjali u dee soni dee a bi du, söseei u di a bi bia libi (2 Kön. 21:16, 17; 2 Klon. 33:10-13). A musu u dë sö taa dee woto aki bi heepi Jelemia faa djeesi Gadu a di pasensi di a abi, söseei a di lei di a ta lei taa a abi tjalihati.​—Ps. 103:8, 9.

15. Unfa Jelemia bi djeesi Jehovah a di pasensi di a abi, di Baluku bi mbei soni puu ën pakisei a di diniwooko fëën?

¹⁵ Boo luku unfa Jelemia bi libi ku Baluku, di Baluku bi mbei soni puu hën pakisei a di diniwooko fëën. Jelemia an bi ta si kuma Baluku an bi o sa tooka, ma a bi heepi ën. Jelemia bi da Baluku di buka di Jehovah bi piki ën faa da Baluku (Jel. 45:1-5). Andi u sa lei a di woto aki?

16. Andi u musu du sö taa u ku wotowan sa dë mati go dou, te u luku Nöngö 17:9?

¹⁶ Wa musu dë ku di mëni taa dee baaa ku dee sisa fuu an o mbei föutu. Fëën mbei te u ko dë mati u wan sëmbë, nöö u musu mbei taanga möiti fuu ku ën sa dë mati go dou. Ee dee mati fuu mbei wan föutu, nöö kandë a o dë fuu go fan ku de. Ma te woo fan ku de, nöö u musu wooko ku dee soni dee sikifi a di Wöutu u Gadu (Ps. 141:5). Nöö ee dee mati fuu du wan soni di hati u, nöö u musu da de paadon. Te u da de paadon kaa, nöö wa musu taki u di soni di de bi du möön. (Lesi Nöngö 17:9.) A dë fanöudu seei a di ten aki, fuu ta buta pakisei a dee bunu fasi u dee baaa ku dee sisa fuu, ka fuu ta buta pakisei a dee föutu di de ta mbei! Ee u ta du di soni aki, nöö u ku de o ko dë möön gaan mati. Di soni aki da wan fanöudu soni seei fuu du nöunöu kaa, u di woo abi bunu mati fanöudu a di pisiten u di gaan fuka.

17. Faandi mbei u sa taki taa Jelemia bi dë wan tuutuu mati da sëmbë di bi dë a fuka?

¹⁷ Dee soni dee Jelemia bi ta du, bi lei taa a bi dë wan tuutuu mati da sëmbë di bi dë a fuka. Baka di wan womi de kai Ebëti-Melëki bi go puu Jelemia a wan fundu baaku di bi dë ku  pötöpötö, hën Ebëti-Melëki bi ko ta fëëë taa dee gaama bi o ko du ku ën. Di Jelemia bi ko jei di soni aki, hën a bi hopo du wan soni. An bi hoi taa di mati fëën bi o suku wan fasi faa sa libi ku di fuka di a abi. Hii fa de bi buta Jelemia a dunguwosu, tökuseei a bi du andi a bi sa du da di mati fëën. A bi piki Ebëti-Melëki andi Jehovah paamusi taa a o du dëën.​—Jel. 38:7-13; 39:15-18.

18. Andi u musu du te fuka ta miti wan mati fuu, te u luku Nöngö 17:17?

¹⁸ A di ten aki, sömëni fuka ta miti dee baaa ku dee sisa fuu. Fuka ta miti de u di soni kuma gaan ventu nasö gaan wata ta ko booko di kamian ka de ta libi, nasö u di gaan feti ta feti a di köndë ka de dë. Te dee lö soni aki ta pasa, nöö so fuu sa hoi dee baaa ku dee sisa aki a u pisi. Kandë wotowan o sa heepi de ku möni soni. Hiniwan fuu sa hakisi Jehovah faa heepi dee baaa ku dee sisa aki. Kandë wa o sabi andi u musu du, nasö andi u musu taki te wan baaa nasö wan sisa ta fii bookosaka. Ma hii u tuu sa du wan soni u heepi de. U sa seeka soni sö taa u sa abi ten fuu dë makandi ku di mati fuu. U sa haikëën bunu te a ta fan. U sa lesi wan tëkisi dëën. Kandë wan tëkisi di lo’ u da u taanga (Jes. 50:4). Di möön fanöudu soni hën da i musu dë kabakaba u heepi di mati fii te a abi heepi fanöudu.​—Lesi Nöngö 17:17.

19. Unfa di mbei di u ta mbei möiti nöunöu kaa fuu dë gaan mati ku dee baaa ku dee sisa fuu, o heepi u a di ten di ta ko?

¹⁹ Nöunöu kaa u musu mbei taanga möiti fuu ku dee baaa ku dee sisa fuu ko dë möön gaan mati. Faandi mbei u taki sö? U di dee felantima fuu o paaja mindimindi woto di sa mbei u paati ku useei. De o du soni di sa mbei wa ta futoou dee woto baaa ku sisa fuu möön. Ma de o mbei möiti u sösö. De an o sa tapa u fuu wa lobi dee baaa ku dee sisa fuu möön. Na wan soni di de o du o poi di dë di u ku dee baaa ku dee sisa fuu dë mati. Woo dë mati u de a dee lasiti daka aki, söseei woo dë mati u de u nöömö!