NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 44
Saniyani Mabwezi Ngapamtima Umaliru Wechendazi
“Bwezi chayilu litanja nyengu zosi.”—NTHANTHI 17:17.
SUMU 101 Titeŵetiyengi Yehova Mwakukoliyana
VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYI *
Tazamukhumba anyidu pa “chisuzgu chikulu” (Wonani ndimi 2) *
1-2. Mwakukoliyana ndi 1 Peturo 4:7, 8, kumbi ntchinthu wuli cho chazakutiwovya kukunthiyapu masuzgu?
PENIPO te kukumaliya kwa “mazuŵa ngakumaliya,” tingakumana ndi masuzgu ngakulu ukongwa. (2 Timo. 3:1) Mwakuyeruzgiyapu, ku charu chinyaki kuzambwi kwa Africa kwati kwachitika visankhu, ŵanthu angwamba kupumana. Kwa myezi yakujumpha 6, abali ndi azichi ayendanga cha chifukwa chakuti viwawa venga peposi. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguŵawovya kukunthiyapu pa nyengu yakusuzga yeniyi? Anyaki anguthaŵiya kwa abali ndi azichi wo ajanga kumalu ngo kwengavi viwawa. Mubali munyaki wangukamba kuti: “Pa nyengu iyi, ndingukondwa ukongwa kuŵa pafupi ndi anyangu. Venivi vinguwovya kuti tichiskanengi.”
2 Asani “chisuzgu chikulu” chaziyamba tazamukondwa ukongwa kuŵa ndi mabwezi ngo ngatitiyanja. (Chivu. 7:14) Mwaviyo, nkhwakukhumbika ukongwa kusaniya mabwezi ngapamtima sonu. (Ŵerengani 1 Peturo 4:7, 8.) Tingasambira vinandi kwaku Yeremiya pa nkhani yeniyi. Mabwezi ngaki ngangumuwovya kupona ku vinthu vo wangukumana navu kwati kwaja kamanavi kuti Yerusalemu wabwanganduliki. * Kumbi tingachita wuli nge Yeremiya?
MUSAMBIRENGI KWAKU YEREMIYA
3. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vatingi vichitiskengi Yeremiya kujipatuwa? (b) Kumbi Yeremiya wangumukambiyanji mulembi waki Baruki, ndipu venivi vinguwovya wuli?
3 Kwa vyaka 40 pamwenga kujumpha, Yeremiya wajanga ndi ŵanthu ambula kugomezgeka. Anyaki mwa ŵanthu yaŵa wanguzengezgana nawu nyumba ndipu anyaki atenere kuti ŵenga abali ŵaki a mutawuni ya Anatoti. (Yere. 11:21; 12:6) Chinanga kuti venga viyo, Yeremiya wajipatuwanga cha. Iyu wangukambiya mulembi waki Baruki mo wavwiyanga. Nasi tiziŵa mo wavwiyanga chifukwa vikulembeka mu Bayibolu. (Yere. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Tikayika cha kuti penipo Baruki walembanga vo vinguchitikiya Yeremiya, angwamba kuyanjana ukongwa ndi kutumbikana.—Yere. 20:1, 2; 26:7-11.
4. Kumbi Yehova wangumutumanji Yeremiya? Nanga ndi vinthu wuli vo vinguwovya Yeremiya ndi Baruki kuti ayambi kuyanjana ukongwa?
4 Kwa vyaka vinandi, Yeremiya wangutcheŵeska Ayisirayeli mwachiganga za vinthu vo venga pafupi kuchitikiya Yerusalemu. (Yere. 25:3) Kuti wawovyi so ŵanthu kulapa, Yehova wangukambiya Yeremiya kuti walembi uthenga wakuŵatcheŵeska mumpukutu. (Yere. 36:1-4) Tikayika cha kuti vo Yeremiya ndi Baruki akambiskananga po agwiriyanga limoza ntchitu yo Chiuta wanguŵapaska, vinguŵawovya kuti aje ndi chivwanu chakukho. Ntchitu yeniyi yitenere kuti yinguto myezi yinandi.
5. Kumbi tiziŵa wuli kuti Baruki wenga bwezi lamampha laku Yeremiya?
5 Ŵati amaliza kulemba mpukutu uwu, Yeremiya wanguthemba mubwezi waki Baruki kuti wakakambiyi ŵanthu uthenga wo wenga mumpukutu wenuwu. (Yere. 36:5, 6) Baruki wanguchita ntchitu yakofya yeniyi mwachiganga. Yeremiya watenere kuti wanguvwa umampha ukongwa Baruki wati waluta kunyumba yakusopimu ndi kuŵerenge ŵanthu uthenga wo wenga mumpukutu. (Yere. 36:8-10) Alongozgi a ku Yuda anguvwa vo Baruki wanguchita ndipu angumulamula kuti waŵaŵerenge mpukutu mwakukweza! (Yere. 36:14, 15) Alongozgi yaŵa anguchikambiya Fumu Yehoyakimu vo Yeremiya wangukamba. Mwaviyo, chifukwa chakuŵaŵanaŵaniya, yiwu angukambiya Baruki kuti: “Yiwi ndi Yeremiya lutani kuti mukabisami ndipu munthu weyosi wangaziŵanga cha ko muli.” (Yere. 36:16-19) Uwu wenga ulongozgi wamampha ukongwa!
6. Kumbi Yeremiya ndi Baruki anguchita wuli ndi vo vinguŵachitikiya?
6 Fumu Yehoyakimu yingukwiya ukongwa yati yavwa vo Yeremiya wangulemba mwakuti yinguwotcha mpukutu ndipu yingulamula kuti Yeremiya ndi Baruki amangiki. Kweni Yeremiya wanguchita mantha cha. Iyu wanguto mpukutu unyaki, wanguwupereka kwaku Baruki. Ndipu penipo Yeremiya wakambanga uthenga wakutuliya kwaku Yehova, Baruki walembanga “mazu ngosi ngo Yeremiya wangumukambiya, ngo ngenga mumpukutu wo Yehoyakimu Fumu ya ku Yuda yinguwotcha pamotu.”—Yere. 36:26-28, 32.
7. Kumbi ntchinthu wuli cho chitenere kuti chinguchitika pa nyengu yo Yeremiya ndi Baruki agwiriyanga limoza ntchitu?
7 Kanandi ŵanthu wo asuzgikiya limoza atanjana ukongwa. Mwaviyo, pa nyengu yo Baruki ndi Yeremiya alembanga so mpukutu wo Fumu Yehoyakimu yinguwotcha, yiwu anguziŵana umampha ndipu anguja pa ubwezi. Kumbi tingasambiranji kwaku Yeremiya ndi Baruki?
MUKAMBISKANENGI MWAKUFWATUKA
8. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatitondekeska kusaniya mabwezi ngapamtima? Kweni ntchifukwa wuli tikhumbika kuyesesa kusaniya mabwezi ngauneneska?
8 Nyengu zinyaki kungaŵa kwakusuzga kukambiya anyidu mo tivwiya chifukwa chakuti munthu munyaki wangutikwiyiskapu kuvuli. (Nthanthi 18:19, 24) Pamwenga tingaŵanaŵana kuti tilivi nyengu yakujaliya pa ubwezi ndi munthu. Kweni tikhumbika kuyesesa kusaniya mabwezi ngauneneska. Asani tikhumba kuti abali ŵidu azitiwovyi pa masuzgu, titenere kuŵagomezga ndi mtima wosi kweche sonu. Ndipu venivi ndivu vingawovya kuti aje mabwezi ngidu ngapamtima.—1 Petu. 1:22.
9. (a) Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti waŵagomezganga abwezi ŵaki? (b) Kumbi kukambiya anyidu mo tivwiya kungawovya wuli kuti aje abwezi ŵidu apamtima? Kambani chakuyeruzgiyapu.
9 Yesu wangulongo kuti waŵagomezganga abwezi ŵaki chifukwa waŵabisanga kanthu cha. (Yoha. 15:15) Nasi tingachita nge Yesu asani tikambiyaku anyidu vinthu vo vititikondweska, vo vititifipiska mtima kweniso vo vititiguŵiska. Muvwisiyengi asani mubali pamwenga mzichi walongoro namwi. Asani muchitengi viyo, muwonengi kuti pe vinthu vinandi vo muyanana. Chakuyeruzgiyapu ndi Cindy wa vyaka 29. Iyu wangukolana ubwezi ndi mzichi Marie-Louise wa vyaka 67. Cindy ndi Marie-Louise apharazgiyanga limoza pa Chinayi peposi ndipu akambiskananga mwakufwatuka nkhani zakupambanapambana. Cindy wangukamba kuti: “Ndikondwa ukongwa asani ndikambiskana ndi mabwezi ngangu chifukwa vitindiwovya kuti ndiŵavwisengi ndi kuŵaziŵa umampha.” Mwakuyanana ndi Cindy, asani mukambiya anyinu mo muvwiya kweniso asani mutiŵavwisiya, aŵengi anyinu apamtima.—Nthanthi 27:9.
MUPHARAZGENGI NDI ABALI NDI AZICHI
Ŵanthu wo ŵe pa ubwezi apharazgiya limoza (Wonani ndimi 10)
10. Mwakukoliyana ndi Nthanthi 27:17, kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika asani tipharazga ndi abali ŵidu?
10 Nge mo venge ndi Yeremiya ndi Baruki, asani titeŵete limoza ndi abali ŵidu ndi kuwona mijalidu yawu yamampha, tisambira vinandi kwaku yiwu ndipu tija nawu pa ubwezi. (Ŵerengani Nthanthi 27:17.) Mwakuyeruzgiyapu, kumbi mutuvwa wuli asani munyinu yo mupharazga nayu wavikiliya chivwanu chaki mwachiganga pamwenga walongoro mwakusimikiza vakukwaskana ndi Yehova ndipuso khumbu laki? Tikayika cha kuti mutamba kumuyanja ukongwa.
11-12. Kambani vakuyeruzgiyapu vo vilongo kuti kupharazga ndi anyidu kutovya kuti tiyanjanengi ukongwa.
11 Kugwiriya ntchitu limoza kutovya kuti ŵanthu ayanjanengi ukongwa. Tiyeni tikambiskani vakuyeruzgiyapu viŵi. Mzichi Adeline wa vyaka 23, wangupempha mubwezi waki Candice kuti alutiyi limoza kuchipharazga ku malu ngo kupharazgika kaŵikaŵi cha. Iyu wangukamba kuti: “Takhumbanga kuti tipharazgengi mwaphamphu kweniso kuti tikondwengi pakuchita ntchitu iyi. Tosi taŵaŵi takhumbanga kuchiskika kuti tiyambi kuchita vinandi pakuteŵete Yehova.” Kumbi yiwu anguyanduwa wuli chifukwa chakupharazgiya limoza? Adeline wangukamba kuti: “Zuŵa lelosi asani tamaliza kupharazga, takambiskananga mo tayende, vo vatichiska po takambiskananga ndi ŵanthu kweniso mo Yehova watiwovye mu uteŵeti. Tosi takondwanga asani tikambiskana ndipu tingwamba kuziŵana umampha.”
12 Azichi ŵaŵi ambula kuyirwa, Laïla ndi Marianne a ku France, anguluta ku Bangui kuchipharazga kwa masabata 5. Bangui ndi tawuni yikulu mucharu cha Central African Republic. Laïla wangukamba kuti: “Ini ndi Marianne tapambananga maŵanaŵanu nyengu zinyaki. Kweni chifukwa cha chanju ndipuso kukambiskana mwakufwatuka ubwezi widu ungukho. Ndati ndawona mo Marianne wayanjiyanga ŵanthu, phamphu laki mu uteŵeti kweniso kuziŵiliya liŵi asani wafika pa malu, ndingwamba kumutumbika ukongwa.” Mukhumbika kuluta ku charu chinyaki cha kuti namwi muyanduwi ndi vinthu ivi. Kweni nyengu zosi asani mupharazga muchigaŵa chinu ndi abali pamwenga azichi, mutuŵa ndi mwaŵi wakuŵaziŵa umampha ndipuso kuŵayanja ukongwa.
MUŴANAŴANIYENGI MIJALIDU YAWU YAMAMPHA NDIPU MUŴAGOWOKIYENGI
13. Kumbi tingakumana ndi suzgu wuli asani tigwira ntchitu ndi anyidu?
13 Asani tigwira ntchitu ndi anyidu, tiwona mijalidu yawu yamampha pe cha. Nyengu zinyaki tiwona so vo anangisa. Kumbi tingamalana wuli ndi suzgu lenili? Ŵanaŵaniyani so chakuyeruzgiyapu chaku Yeremiya. Kumbi ntchinthu wuli cho chingumuwovya kuti wawonengi vamampha vo anyaki achitanga ndi kusulaku waka vo anangisanga?
14. Kumbi Yeremiya wangusambiranji vakukwaskana ndi Yehova, nanga venivi vingumuwovya wuli?
14 Yeremiya ndiyu wangulemba buku lo liziŵika ndi zina laki. Iyu watenere so kuti wangulemba buku la Ŵakaronga Wakwamba ndi Wachiŵi. Tikayika cha kuti po walembanga mabuku ngenanga, wanguwona mo Yehova walongore lisungu ŵanthu akubuda. Mwakuyeruzgiyapu, Yeremiya wanguziŵa kuti Fumu Ahabu yati yalapa, Yehova wanguwisa soka lo wangukamba, Ahabu wati wafwa. (1 Ŵakaro. 21:27-29) Yeremiya wanguziŵa so kuti Manase wangumukwiyisa ukongwa Yehova kuluska mo wanguchitiya Ahabu. Kweni Yehova wangumugowoke Manase chifukwa chakuti wangulapa. (2 Ŵakaro. 21:16, 17; 2 Miko. 33:10-13) Vakuchitika venivi vitenere kuti vingumuwovya ukongwa Yeremiya kuti wazizipizgengi asani wachita vinthu ndi abwezi ŵaki kweniso kuti waŵalengiyengi lisungu nge mo Chiuta wachitiya.—Sumu 103:8, 9.
15. Kumbi Yeremiya wanguzizipizga wuli Baruki wati watimbanyizgika?
15 Ŵanaŵaniyani so mo Yeremiya wanguchitiya, Baruki wati watimbanyizgika pa nyengu yo wachitanga uteŵeti waki. Mumalu mwakuŵanaŵana kuti wangasintha cha, Yeremiya wangumuwovya mubwezi waki Baruki. Wangumubisa cha uthenga wo Chiuta wangukamba wakukwaskana ndi iyu. (Yere. 45:1-5) Kumbi isi tisambiranjipu?
Ŵanthu wo ŵe pa ubwezi agowokiyana ndi mtima wosi (Wonani ndimi 16)
16. Nge mo pakambiya pa Nthanthi 17:9, kumbi tingachita wuli kuti ubwezi widu uleki kumala?
16 Uneneska ngwakuti tikhumbika cha kukhazga kuti abali ndi azichi achitengi vinthu vamampha pe kwambula kunangisa. Mwaviyo, asani te pa ubwezi wapamtima ndi abali tikhumbika kuyesesa kuti ubwezi widu uleki kumala. Asani abwezi ŵidu anangisa vinthu vinyaki titenere kuŵapaska ulongozgi wakutuliya mu Mazu ngaku Chiuta mwalisungu kweni mwambula kubisa. (Sumu 141:5) Ndipu asani atikwiyisa titenere kuŵagowoke. Asani taŵagowoke, tikhumbika cha kuziyiyambisa so nkhani yo kunthazi. (Ŵerengani Nthanthi 17:9.) Mu mazuŵa nganu ngakusuzga, tikhumbika kuŵanaŵaniya vamampha vo abali ndi azichi achita mumalu mwa vo anangisa! Kuchita viyo kutovya kuti ubwezi widu uje wakukho. Tikhumbika kuchita venivi sonu chifukwa tazamukhumba mabwezi ngapamtima pa chisuzgu chikulu.
MULONGORANENGI CHANJU CHAUNENESKA
17. Kumbi Yeremiya wangulongo wuli kuti wenga bwezi launeneska mu nyengu ya masuzgu?
17 Mchimi Yeremiya wangulongo kuti wenga bwezi launeneska mu nyengu ya masuzgu. Mwakuyeruzgiyapu, Ebedimeleke wawopanga kuti alongozgi amupwetekengi wati watuzga Yeremiya muchisimi cha ulambwi kuti waleki kufwiya mwenimo. Yeremiya wati wavwa, wangujapu waka cheti cha ndi kuŵanaŵana kuti mubwezi waki wamalanengi navu yija. Chinanga kuti Yeremiya wangumangika kweni wanguchita vo wangafiska. Wangukambiya mubwezi waki Ebedimeleke vo Yehova wangulayizga kuti wamupembuzgi.—Yere. 38:7-13; 39:15-18.
Ŵanthu wo ŵe pa ubwezi atovya abali ndi azichi wo akhumbika chovyu (Wonani ndimi 18)
18. Malinga ndi Nthanthi 17:17, kumbi titenere kuchitanji asani mubwezi widu wakumana ndi masuzgu?
18 Mazuŵa nganu, abali ndi azichi akumana ndi masuzgu nganandi. Mwakuyeruzgiyapu, anandi asuzgika ndi ngozi zachilengedu pamwenga zo ŵanthu achitiska. Tanyaki titiŵalonde munyumba zidu wo akumana ndi masuzgu yanga. Anyaki atiŵapaska ndalama kuti ziŵawovyi. Kweni tosi tingaromba kwaku Yehova kuti wawovyi abali ndi azichi ŵidu. Asani tavwa kuti mubali pamwenga mzichi wakumana ndi suzgu linyaki, tingaŵavi chakukamba pamwenga tingasoŵa chakuchita. Kweni tosi tingawovya. Mwakuyeruzgiyapu, tingapatuwa nyengu kuti tikachezi pamwenga tikaŵi pamoza ndi mubwezi widu. Tingavwisiya asani walongoro nasi. Ndipu tingamuŵerenge lemba lo titanja. (Yesa. 50:4) Chakukhumbika ukongwa nkhuluta kuti tikaŵi ndi mubwezi widu pa nyengu yo watitikhumba.—Ŵerengani Nthanthi 17:17.
19. Kumbi kusaniya mabwezi ngapamtima sonu kwazakutiwovya wuli kunthazi?
19 Titenere kuŵikapu mtima kuti tisaniyi mabwezi ngapamtima sonu kweniso kuti ubwezi wenuwu uleki kumala. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa arwani ŵidu azamukamba maboza kuti atigaŵanisi. Azamuyesesa kuti tileki kugomezgana kweniso kuti tileki kuwovyana. Kweni azakujisuzga ŵaka. Isi tazamulekapu cha kwanja abali ŵidu. Vo azamuchita vingazinanga cha ubwezi widu. Mwakuti ubwezi uwu umalengi cha mpaka muyaya swii!
SUMU 24 Zani ku Phiri Laku Yehova
^ ndimi 5 Po umaliru uŵandika, tosi tikhumbika kuŵa pa ubwezi wakukho ndi Akhristu anyidu. Mu nkhani iyi, tiwonengi vo tingasambira kwaku Yeremiya. Tikambiskanengi so mo kuja pa ubwezi wakukho ndi anyidu sonu, kwazakutiwovye asani tazikumana ndi mayeseru.
^ ndimi 2 Nkhani za mu buku la Yeremiya zikulembeka mwakukoliyana ndi nyengu yo zinguchitikiya cha.
^ ndimi 57 VITHUZI: Chithuzi ichi chilongo vo vingazichitika pa “chisuzgu chikulu.” Abali ndi azichi anandi abisama munyumba ya mubali. Chifukwa chakuti ŵe pa ubwezi, apembuzgana pa nyengu ya suzgu yeniyi. Vithuzi vosi vitatu vilongo kuti abali ndi azichi ŵenaŵa ŵenga pa ubwezi wa kanda yapa nani ndikandepu chisuzgu chikulu chechendayambi.
