1, 2. Jech kʼuchaʼal chal 1 Pedro 4:7 xchiʼuk 8, ¿kʼusi xuʼ skoltautik mi laj kichʼtik kontrainele?

JUTUK xa tajek skʼan stsuts li slajebal kʼakʼale, jaʼ yuʼun xuʼ van mas to chkichʼtik kontrainel (2 Tim. 3:1). Jaʼ jech la snuptanik li ermanoetik ta Africae, yuʼun lik stsak sbaik ta majel li krixchanoetik kʼalal echʼ xa ox li votasione. Ta skoj ti muʼyuk bu xuʼ xjatavik batel li ermanoetike, mas ta vakib u laj yil svokolik. ¿Kʼusi koltaatik kʼalal tsots kʼusi la snuptanike? Junantike bat snakʼ sbaik ta sna ermanoetik ti bu muʼyuk mas kʼope. Xi laj yal sloʼil jun ermanoe: «Li vaʼ ora kʼalal tsots kʼusi la jnuptankutike, toj ep sbalil laj kaʼi ti oy kamigotake, yuʼun te la jpatbe jba koʼontonkutik ta jujuntal».

² Kʼalal mi lik li «mukʼta tsatsal vokolile», xuʼ me skoltautik li kamigotaktik ti skʼanojutik tajeke (Apok. 7:14). Jech oxal, toj tsots me skʼoplal ti jsaʼtik lek kamigotaktik li avie (kʼelo 1 Pedro 4:7, 8). Oy kʼusi lek xuʼ jchanbetik li Jeremiase, yuʼun kʼalal jutuk xa ox skʼan xichʼ lajesel li Jerusalene, koltaat yuʼun li slekil amigotake. * Pe ¿kʼuxi xuʼ jchanbetik li kʼusi la spas Jeremiase?

3. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ ox xnamaj ta stojolal yantik li Jeremiase? 2) ¿Kʼusi jamal laj yalbe yajsekretario li Jeremiase, xchiʼuk kʼusi sbalil la stabe?

³ Li Jeremiase te van 40 jabil ti jmoj kuxi xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼ yakʼoj sbaike, taje te kapal skʼoplal slakʼnatak xchiʼuk junantik van yutsʼ yalal ta Anatot ti jaʼ te likem tal li j-alkʼope  (Jer. 11:21; 12:6). Pe muʼyuk la xkuch batel stuk li svokoltake, yuʼun la xchapbe skotol li Baruk ti jaʼ yajsekretario ti tukʼ yakʼoj sbae. Li kʼusitik la sloʼiltaike te tsakal kom ta Vivlia xchiʼuk xuʼ jchanbetik skʼoplal li avie (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Ta skoj ti jaʼ la stsʼiba Baruk skotol li kʼusi la snuptan Jeremiase, xuʼ van mas to la skʼan sbaik ti kʼu sjalil jmoj la xchiʼin sbaike xchiʼuk mas to van laj yichʼ sbaik ta mukʼ (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. 1) ¿Kʼusi albat yuʼun Jeova ti akʼo spas li Jeremiase? 2) ¿Kʼu yuʼun mas to laj yamigoin sbaik xchiʼuk Baruk kʼalal jmoj kʼusi la spasike?

⁴ Li Jeremiase jamal laj yalbe j-israeletik li kʼusi chkʼot ta stojolal li Jerusalene (Jer. 25:3). Sventa sutes yoʼonton li krixchanoetike, li Jeovae la skʼanbe vokol Jeremias sventa xkechetuk stsʼiba ta balbalvun li vokoliletik yaloj chakʼ «talel ta stojolalike» (Jer. 36:1-4). Ta melel, li Jeremias xchiʼuk Baruke oy van jayibuk u laj yichʼ yuʼunik sventa spasik li kʼusi akʼbat sbainik yuʼun Diose, tsatsub tajek xchʼunel yoʼontonik ta skoj ti la xchiʼin sbaik lek ta loʼile.

5. ¿Kʼuxi xvinaj ti yamigo tajek sbaik li Jeremias xchiʼuk Baruke?

⁵ Yamigo tajek sbaik li Jeremias xchiʼuk Baruke, jech oxal jaʼ laj yakʼbe ta sba yamigo sventa xalbe krixchanoetik kʼusi chal li balbalvune (Jer. 36:5, 6). Toj xibal sba li kʼusi la sbain Baruke, pe laj onoʼox spas ta skoj ti lek tsots yoʼontone. Xmuyubaj van tajek Jeremias kʼalal laj yil ti bat ta yamakʼil templo li yamigoe xchiʼuk ti te la xchan ta yeloval jteklum li balbalvune (Jer. 36:8-10). ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yaʼi bankilaletik ta Juda li kʼusi la spas Baruke? Xi laj yalbeike: «Chotlan liʼi, aptabun caʼicutic ec li balbil vune» (Jer. 36:14, 15). Vaʼun, li bankilaletike bat yalbeik ajvalil Jeoiakim li kʼusi laj yal Jeremiase. Pe xi to laj yalbeik Baruk ta skoj ti oy slekil yoʼontonike: «Bat nacʼo abaic achiʼuc li Jeremiase, yuʼun jech muʼyuc bochʼo snaʼ bu oyoxuc» (Jer. 36:16-19).

6. ¿Kʼusi la spasik li Jeremias xchiʼuk Baruk kʼalal laj yichʼik kontrainele?

 ⁶ Kʼalal kʼot ta xchikin ajvalil Jeoiakim li kʼusi stsʼibaoj ta balbalvun li Jeremiase, tsan skʼakʼal yoʼonton, laje la xchikʼ ta kʼokʼ li balbalvune xchiʼuk laj yal mantal ti akʼo xbat xchukik tal li j-alkʼop xchiʼuk li yajsekretarioe. ¿Mi och van xiʼel ta yoʼonton li Jeremiase? Muʼyuk, yuʼun la stsak yan balbalvun xchiʼuk lik yalbe Baruk li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae. Vaʼun, li Baruke la stsʼiba «yan velta scotol li cʼusitic laj onoʼox» stsʼiba «ta yan balbil vun ti la xchicʼ li Joacim [Jeoiakim] ajvalil ta Judae» (Jer. 36:26-28, 32).

7. ¿Kʼusi van kʼot ta stojolalik li Jeremias xchiʼuk Baruk kʼalal jmoj la xchaʼtsʼibaik li balbalvune?

⁷ Kʼalal oy buchʼutik jmoj chkuch yuʼunik jtosuk vokolile, mas to lek chil sbaik. Jaʼ jech kʼot ta stojolalik li Jeremias xchiʼuk Baruke, yuʼun mas to van laj yamigoin sbaik kʼalal jmoj la xchaʼtsʼibaik li balbalvun ti la xchikʼ li chopol ajvalil Jeoiakime. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik Jeremias xchiʼuk Baruk yoʼ masuk to lek xkil jbatik xchiʼuk li yantike?

8. ¿Kʼusi van ta skoj ti mu jta lek kamigotaktike, xchiʼuk kʼu yuʼun skʼan mu xijchibaj-o?

⁸ Xuʼ van vokol chkaʼitik yalbel yantik ti kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy buchʼu chopol kʼusi spasojbutike (Prov. 18:19, 24). Bakʼintik xtoke, xuʼ van xi ta jnoptike: «Mu noʼox xixokob chkaʼi sventa jsaʼ lek kamigotak o mu noʼox xuʼ kuʼun chkaʼi». Mu me xijchibaj mi jech chkaʼi jbatike. Mi ta jkʼan akʼo skoltautik kermanotaktik kʼalal ta jnuptantik vokoliletike, skʼan masuk to lek jkʼopon jbatik, nopuk xa noʼox xkaʼitik ti xkalbetik li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk ti kʼu yelan chkaʼi jbatike (1 Ped. 1:22).

9. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesus ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal li yamigotake? 2) ¿Kʼuxi xuʼ mas to xkamigoin jbatik kʼalal jamal kʼusi chkalbe jbatike? Albo junuk skʼelobil.

⁹ Laj yakʼ ta ilel Jesus ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal yamigotak kʼalal lek jamal laj yalanbe ti kʼu yelan chaʼi sbae (Juan 15:15). Mi chkalbetik kamigotaktik kʼalal xijmuyubaj noʼoxe, kʼalal chkat koʼontontike xchiʼuk kʼalal muʼyuk xkʼot ta pasel li kʼusi jnopojtike, jaʼ me jech yakal ta jchanbetik stalelal li Jesuse. Pe maʼuk noʼox, yuʼun skʼan jchikintabetik xtok kʼalal oy buchʼu chchiʼinutik ta loʼile, vaʼun xuʼ me jech chkakʼtik venta ti jmoj li kʼusi ta jnoptike, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontik staele. Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal jun ermana ti Cindi sbie xchiʼuk ti 29 sjabilale. Laj yamigain sbaik xchiʼuk Marie-Louise ti jaʼ prekursora regular xchiʼuk ti 60 sjabilale. Jujun jueves jmoj chlokʼik ta cholmantal xchiʼuk chalbe sbaik li kʼusi tspasik ta jujuntale. Xi chal  kaʼitik li Cindie: «Lek tajek chkaʼi ta jchiʼin ta loʼil kamigotak, ti jloʼiltakutik li kʼusitik tsotsik skʼoplal sventa xkil li kʼusi tsnopike xchiʼuk ti xkaʼibe lek smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike». Kʼalal jamal chkalbe jbatik li kʼusi ta jnoptike, mas to me chkamigoin jbatik xchiʼuk li yantike. Jaʼ yuʼun chaʼa, oyuk kʼusi lek jloʼiltatik xchiʼuk jamaluk kʼusi xkalbe jbatik jech kʼuchaʼal la spas li Cindie (Prov. 27:9).

10. Jech kʼuchaʼal chal Proverbios 27:17, ¿kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal jmoj ta jcholtik mantal xchiʼuk li kermanotaktike?

¹⁰ Kʼalal jmoj ta jcholtik mantal xchiʼuk li kermanotaktike xchiʼuk mi jaʼ ta jkʼelbetik li slekil talelalike, oy kʼusi ta jchantik ta stojolalik xchiʼuk mas to chlekub ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼukik jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolalik li Jeremias xchiʼuk Baruke (kʼelo Proverbios 27:17). Kalbetik junuk skʼelobil: kʼalal jmoj chijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk junuk ermanoe xchiʼuk kʼalal chkiltik kʼu yelan tspakbe skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike o kʼalal ta sjunul yoʼonton chalbe skʼoplal Jeova xchiʼuk li kʼusi yaloj tspase, mas to van chlik jkʼantik-o.

11, 12. Albo skʼelobil ti chakʼ ta ilel ti jmoj oyutik kʼalal chijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk li kermanotaktike.

¹¹ Kalbetik chibuk skʼelobil ti chakʼ ta ilel ti jmoj noʼox oyutik kʼalal chijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk li kermanotaktike. Jun ermana ti 23 sjabilal ti Adeline sbie laj yalbe jun yamiga ti Candice sbi sventa xbat tunikuk ta jun teritorio ti bu jutuk tajek chichʼ cholel mantale. Xi chal sloʼil li Adelinee: «Ta jkʼankutik ti stsan ta koʼontonkutik li cholmantale xchiʼuk ti jkʼupinkutik mase. Chtun kuʼunkutik ti oyuk kʼusi snitunkutik likel sventa jpasbekutik-o batel li yabtel Jeovae». ¿Mi la stabeik sbalil ti jmoj la xcholik mantale? Xi chalbutik li Adelinee: «Kʼalal ch-echʼ kʼakʼale, chkalkutik kʼu yelan chkaʼi jbakutik, kʼuxi la spat koʼontonkutik li sloʼil krixchanoetike xchiʼuk ta jloʼiltakutik kʼuxi la skoltaunkutik li Jeovae. Lek tajek chkaʼikutik ti jech ta jpaskutike, vaʼun mas to laj kojtikin-o jbakutik».

¹² Kalbetik skʼoplal xtok Laïla xchiʼuk  Marianne ti likemik ta Franciae. Jmoj bat xcholik mantal voʼob u ta Bangui ti jaʼ kapital yuʼun li República Centroafricana ti ep jnaklejetik tee. Xi chvul ta sjol li Laïlae: «Oy jaykojuk ti lik jkʼopkutik xchiʼuk li Mariannee, pe mas to laj kamigain jbakutik kʼalal laj kakʼkutik persa sventa jchiʼin jbakutik ta loʼil xchiʼuk ti jkʼanoj jbakutik tajeke. Kʼalal laj kil ti nop noʼox ta anil Marianne ti bu bat tunkunkutike, ti skʼanoj tajek li krixchanoetike xchiʼuk ti tskʼupin tajek li cholmantale, mas to lik kichʼ ta mukʼ». Sventa jechuk xkaʼi jbatik eke, mu persauk ti xbat tunkutik ta yan lume. Yuʼun xuʼ xkakʼtik persa sventa xkojtikintik mas li buchʼu ta jchiʼintik ta cholmantale xchiʼuk ti masuk to lek xkil jbatik xchiʼuke.

13. ¿Kʼusi van xuʼ xkilbetik kermanotaktik kʼalal jmoj ta jcholtik mantale?

¹³ Bateltike, maʼuk noʼox chkilbetik li kʼusi lek tspas kermanotaktik kʼalal jmoj ta jcholtik mantale, yuʼun chkiltik xtok li spaltailike. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jchʼak jbatik ta stojolalike? Jchaʼkʼelbetik skʼoplal kʼusi koltaat Jeremias sventa mu jaʼuk xakʼ ta yoʼonton skʼelel li kʼusi chopol tspas yantike ti jaʼuk skʼel li kʼusi lek tspasike.

14. ¿Kʼusi laj yakʼ venta ta stojolal Jeova li Jeremiase, xchiʼuk kʼuxi koltaat taje?

¹⁴ Li Jeremiase xuʼ van jaʼ la stsʼiba li Baʼyel xchiʼuk Xchibal slivroal Reyese xchiʼuk jaʼ la stsʼiba xtok li slivroal Jeremiase. Ep kʼusi la xchan ta skoj li kʼusi la spase, yuʼun te laj yakʼ venta ti oy xkʼuxul yoʼonton ta stojolal jpasmulil krixchanoetik li Jeovae. Kalbetik junchibuk skʼelobil: li j-alkʼope te laj yakʼ venta ti akʼat ta perton yuʼun Jeova li ajvalil Akab kʼalal la sutes yoʼontone, yuʼun albat ti muʼyuk chakʼ taluk li vokolil ta stojolal yutsʼ yalal ti kʼu sjalil kuxule (1 Rey. 21:27-29). Laj yakʼ venta xtok ti akʼat ta perton yuʼun Jeova li Manases kʼalal la sutes yoʼontone akʼo mi mas to tsots la saʼ smul ti jaʼ mu sta li Akabe (2 Rey. 21:16, 17; 2 Crón. 33:10-13). Li loʼiletik la stsʼiba Jeremiase, ¿mi koltaat van? Laj, yuʼun lik kʼuxubajuk ta yoʼonton yamigotak xchiʼuk ayan smalael yuʼun jech kʼuchaʼal tspas li Jeovae (Sal. 103:8, 9).

15. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeremias ti oy smalael yuʼun kʼalal muʼyuk xa laj yakʼ ta yoʼonton yabtel li Baruke?

¹⁵ Jun veltae, li Baruk ti jaʼ yamigo sbaik xchiʼuk Jeremiase oy kʼuuk sjalil ti muʼyuk xa laj yakʼ ta yoʼonton li yabtele. Pe li Jeremiase la skolta li yamigoe xchiʼuk muʼyuk la snop ti jech-o xa sok batele, laj yalbe ta jamal li kʼusi oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo spase (Jer. 45:1-5). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje?

16. Jech kʼuchaʼal chal Proverbios 17:9, ¿kʼusi skʼan jpastik sventa masuk to lek xkil jbatik xchiʼuk li kamigotaktike?

¹⁶ Mu me jnoptik ti tukʼil krixchanoetik xa li kermanotaktike. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik persa sventa masuk to lek xkil jbatik xchiʼukike. Kʼalal oy kʼusi chopol tspas junuk kamigotike, xuʼ van persa skʼan xkakʼbetik tojobtasel ta Vivlia, jaʼ noʼoxe skʼan ta slekiluk koʼontontik xkalbetik (Sal. 141:5). Skʼan me xkakʼtik ta perton xtok mi chʼay ta jtojolaltike, pe sventa xvinaj ti jchʼayoj xa ta joltike, skʼan mu jpuktik batel o ti jtikʼbetik ta sat li kʼusi la spasbutike (kʼelo Proverbios 17:9). Ta skoj ti toj vokol xa li kuxlejale, toj tsots skʼoplal ti jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik skʼelel li kʼusi lek tspasik li kermanotaktike, ti maʼuk jkʼelbetik li spaltailike. Mi jech ta jpastike, mas to chlekub ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼukike. Toj tsots skʼoplal ti jechuk jpastike, yuʼun bal to xkaʼitik ti skoltautik kamigotaktik li ta yorail mukʼta tsatsal vokolile.

17. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeremias ti jaʼ jun lekil amigoil ti chkoltavan kʼalal oy vokolile?

¹⁷ Li j-alkʼop Jeremiase laj yakʼ ta ilel ti jaʼ jun  lekil amigoil ti chkoltavan kʼalal oy vokolile. Kalbetik skʼoplal kʼuxi la skolta Ebed-Melek ti jaʼ jun vinik ti tsots yabtel yichʼoj li ta spasob mantal ajvalile. Li vinik taje la skolta Jeremias kʼalal te xa ox chcham ta jun poso ti noj ta achʼele. Kʼalal laj xa ox skolta lokʼel li Jeremiase, li Ebed-Meleke lik xi’uk, yuʼun la snop ti xuʼ x-akʼbat svokol yuʼun li bankilaletik ta jteklume. Pe ¿kʼusi van la spas li Jeremiase? Mu teuk noʼox tsʼijil kom o ti xi la snope: «Te akʼo skʼel sba stuk». Moʼoj, akʼo mi te tikʼil ta chukel, laj yakʼ persa sventa spatbe yoʼonton xchiʼuk laj yalbe li kʼusi jamal yaloj tspas Jeova ta stojolal li Ebed-Meleke (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

18. Jech kʼuchaʼal chal Proverbios 17:17, ¿kʼusi xuʼ jpastik kʼalal chil svokol kermanotaktike?

¹⁸ Li avie, xlik xkaj noʼox svokol li kermanotaktike. Ep buchʼutik tsnuptanik vokol kʼalal ch-echʼ junuk tsatsal ikʼaloʼ, nikel, paskʼop o yan kʼusitik. Kʼalal jech tsnuptanike, xuʼ van xkikʼ ta jnatik li vaʼ ermanoetike o xuʼ van jkoltatik jutuk ta takʼin. Pe oy kʼusi spas kuʼun jkotoltik: jpastik orasion ta stojolalik sventa xkoltaatik yuʼun li Jeovae. Xuʼ van mu jnaʼtik lek kʼusi ta jpastik o kʼusi chkaltik kʼalal chkaʼitik ti chibajem junuk ermanoe. Pe xuʼ xbat jchiʼintik jlikeluk, jchikintatik lek kʼalal oy kʼusi chalbutike xchiʼuk kalbetik junuk teksto ta Vivlia ti jaʼ spatoj koʼontontik eke (Is. 50:4). Li kʼusi tsots skʼoplale jaʼ ti xbat jchiʼintik kamigotaktik kʼalal skʼanik koltaele (kʼelo Proverbios 17:17).

19. ¿Kʼuxi tskoltautik ta mas jelavel mi oy lek kamigotaktike?

¹⁹ Skʼan xa noʼox xkakʼtik persa sventa xkamigointik lek li kermanotaktike xchiʼuk ti mu xijnamaj ta stojolalike. Yuʼun ta mas jelavele, oy kʼusitik jecheʼ tspukbeik skʼoplal li kajkontrataktik sventa xchʼakutike. Li kʼusi tskʼanike jaʼ ti mu xa jkolta jbatik ta jujuntale xchiʼuk ti mu jpat koʼontontik ta stojolal li kermanotaktike. Pe ta skoj ti jkʼanoj jbatik ta jujuntale, muʼyuk onoʼox bu tspas yuʼunik. Mu ventauk ti kʼusi tspasike, muʼyuk ta jchʼak jbatik ta stojolal li kamigotaktike. Ta melel, ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li kamigotaktike maʼuk noʼox ta jkʼupintik li ta mol balumil liʼe, yuʼun jech-o ta jkʼupintik ta sbatel osil.