1-2. Ndomo ca tangiwa ku 1 Petulu 4:7, 8, nye ci tu kuatisa oku pandikisa kovitangi?

OSIMBU tu kasi “koloneke via sulako,” tu pondola oku liyaka lovitangi vialua. (2 Tim. 3:1) Ndeci, eci ocela ca pita volupale lumue kombuelo yo Afrika, kua fetika ombuanja yalua pokati komanu. Ci pitahãla olosãi epandu, vamanji vetu ka va kuatele elianjo omo liombuanja yaco. Nye ca va kuatisa oku liyaka locitangi caco? Vamue va sanga ociteyuilo kolonjo via vamanji va kala kovitumãlo vina okuti ka kua kaile ombuanja. Manji umue wa popia hati: “Kapuluvi aco nda sanjukile omo nda kala lakamba vange. Tua enda oku lipamisa pokati.”

² Eci ‘ohali ya piãla’ yi ka fetika, tu ka sanjukila oku kala lakamba vana va tu sole. (Esit. 7:14) Omo liaco, ci kuete esilivilo oku kuata akamba vocili cilo. (Tanga 1 Petulu 4:7, 8.) Tu pondola oku lilongisila calua kulandu wa Yeremiya. Akamba vaye vo kuatisa oku puluka kenyõleho lia laikele oku pita lo Yerusalãi. * Tu setukula ndati ongangu ya Yeremiya?

3. (a) Nye nda ca kokela Yeremiya oku liamũha? (b) Nye Yeremiya a sapuila usonehi waye Baruke kuenda nye ce yililako?

³ Vokuenda kueci ci pitahãla 40 kanyamo, Yeremiya wa kala pokati komanu havakuaciliko vana a lisunguile lavo oku kongelamo vakuepata liaye ko Anatote. (Yer. 11:21; 12:6)  Pole, eye ka sandele oku liamũha. Eye wa sapuila usonehi waye ukuekolelo Baruke catiamẽla kasakalalo aye, etu tua kũlĩhavo ndomo Yeremiya, a liyeva omo ca sonehiwa Vembimbiliya. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Citava okuti Baruke kuenda Yeremiya va likuatela ocisola calua kuenda va lisumbilile pokati, osimbu Baruke a kala oku soneha ovina viosi via lipita la Yeremiya.—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Nye Yehova a tuma Yeremiya oku linga? Yeremiya la Baruke va pamisa ndati ukamba wavo?

⁴ Vokuenda kuanyamo alua, Yeremiya lutõi wa lungula va Isareli catiamẽla kovina via laikele oku pita lo Yerusalãi. (Yer. 25:3) Yehova wa nõlapo oku eca vali epuluvi limue komanu vaye oco va likekembele. Yehova wa tuma Yeremiya oku soneha olondaka vielungulo vociña cimue. (Yer. 36:1-4) Yeremiya la Baruke va talavayela kumosi kocikele Suku a eca kokuavo vokuenda kuolosãi vialua kuenje vokuenda kuotembo yaco osimbu va enda oku sapela, va pamisa ekolelo liavo.

5. Baruke wa lekisa ndati okuti ekamba limue liwa ku Yeremiya?

⁵ Eci ociña ca malusuiwa oku sonehiwa, Yeremiya wa tuma Baruke oco a ece esapulo liaco komanu. (Yer. 36:5, 6) Baruke wa tẽlisa ocikele caye lutõi. Citava okuti, Yeremiya wa yeva esanju lialua oku limbuka okuti Baruke wa endele vonembele kuenda wa tangela omanu olondaka viociña. (Yer. 36:8-10) Olombuale vio ko Yuda via yeva eci Baruke a linga kuenje vo tuma okuti o va tangela olondaka viociña lolukandi! (Yer. 36:14, 15) Olombuale viaco via nõlapo oku sapuilako Soma Yehoyakimi ovina Yeremiya a popia. Lesumbilo olombuale via sapuila Baruke viti: “Kuendi, ka vundi, ove la Yeremiya.  Ko ka tavi okuti umue o kũliha oko vu kasi.” (Yer. 36:16-19) Eli lia kala elungulo limue liwa!

6. Yeremiya la Baruke, nye va linga eci va kala oku liyaka lelambalalo?

⁶ Soma Yehoyakimi wa temẽle calua eci a yeva olondaka via sonehiwa la Yeremiya kuenje wa yoka ociña caco kuenda wa tuma oku kuata Yeremiya la Baruke. Yeremiya ka kuatele usumba. Eye wa tikula ociña cikuavo, wa ci eca ku Baruke, kuenje osimbu Yeremiya a kala oku tukula esapulu lia Yehova, Baruke wa ‘sonẽhamo olondaka via kala vociña cikuavo, cina Yehoyakimi Soma ya Yuda a yoka vondalu.’—Yer. 36:26-28, 32.

7. Nye ca pita eci Yeremiya, la Baruki va kala oku talavayela kumosi?

⁷ Olonjanja vialua, omanu vana va pandikisila kumosi, va kuata ukamba umue wa pama. Citava okuti osimbu Yeremiya la Baruke va kala oku talavayela kumosi oco va piñainye ociña ca nyõliwa londingaĩvi okuti Soma Yehoyakimi, ovo va lipamisa kuenda va kuata ukamba wocili. Ongangu yalume ava vavali vakuekolelo yi pondola oku tu pamisa ndati?

8. Nye pamue ci tateka oku linga ukamba wocili kuenda momo lie tu sukilila oku amamako oku pamisa ukamba?

⁸ Pamue ci tĩla oku sapela lomunu una okuti, kosimbu wa likuateli olondaka. (Olosap. 18:19, 24) Ale, tu liyeva okuti ka tu kuete otembo kuenda epondolo lioku linga akamba. Pole, ka tu ka simi okuti ka tu tẽla oku ci linga. Nda tu yongola okuti vamanji va tu kuatisa eci tu liyaka lovitangi, tu sukila oku kolela kokuavo cilo loku va kapako. Eci ci kuete esilivilo oku ci linga nda tu yongola okuti ovo va tu kuatisa.—1 Pet. 1:22.

9. (a) Yesu wa lekisa ndati okuti o sole akamba vaye? (b) Momo lie oku kuata ocituwa coku sapela lelianjo ci pamisila ukamba? Tukula ulandu umue.

⁹ Yesu wa lekisa okuti wa kolelele akamba vaye poku sapela lavo lelianjo. (Yoa. 15:15) Etu tu pondola oku setukula Yesu poku sapela lakamba vetu ndomo tu liyevite, ovitangi vietu kuenda asakalalo. Yevelela lutate eci ekamba limue li sapela love kuenje o limbuka okuti pamue vu kuete ovisimĩlo vimuamue, ekalo kuenda ovimãho. Kũlĩhĩsa ulandu wa manji Cindy o kuete 20 kanyamo. Eye wa linga ukamba la manji o tukuiwa hati, Marie-Louise o kuete 60 kanyamo. Manji Cindy kuenda Marie-Louise, va siata oku kundila kumosi Vokuãla komẽle kuenda oku sapela omunu lukuavo lelianjo catiamẽla kovina  viñi viñi. Manji Cindy wa popia hati, “ndi sanjuka oku sapela lakamba vange omo okuti ci ñuatisa oku va kũlĩha ciwa kuenda oku kuata elomboloko ndomo va liyevite.” Nda o sapela lekamba liove catiamẽla kasakalalo kuenda kekalo liove ukamba wene u pamisiwa. Nda o kuete ocituwa coku sapela la vakuene, ukamba wene u pamisiwavo ndeci ca pita la manji Cindy.—Olosap. 27:9.

10. Ndomo ca lomboluiwa kelivulu Liolosapo 27:17, nye ci yililako poku talavayela kumue la vamanji?

¹⁰ Ndeci ca lipita la Yeremiya kuenda Baruke, eci tu talavaya kumosi lavamanji tu limbuka ovituwa viavo viwa kuenje tu lilongisila kokuavo kuenda ukamba wetu lavo u pama. (Tanga Olosapo 27:17.) Ndeci, o liyeva ndati eci o mola manji umue kupange woku kunda o teyuila lutõi ovina a tava, ale o vangula lutima wosi ovina viatiamẽla ku Yehova kuenda kocipango caye? Ocili okuti ocisola u kuetele ci li vokiya.

11-12. Tukula ovolandu amue a lekisa okuti oku kundila kumosi lakamba, ci tu kuatisa koku pamisa ukamba.

¹¹ Kũlĩhĩsa ovolandu avali a lekisa ndomo oku talavaya kumosi kupange woku kunda ci kuatisa koku pamisa ukamba. Manji umue ukãi o tukuiwa Adeline o kuete 23 kanyamo wa pinga ku umue ekamba liaye o tukuiwa Candice oco va ka kundile kocikanjo kuna kuli esukila liakundi. Manji Adeline wa popia hati: “Tua yonguile oku vokiya kombili wetu kuenda esanju kupange woku kunda. “Tua sukilile evetiyo limue oco tu vokiye upange wetu ku Yehova.” Ovo va kuatisiwa ndati poku talavayela kumosi? Manji Adeline wa popia hati: “Kesulilo liupange wetu tu sapela ndomo tu liyevite, ndomo tua lipamisa kuenda ndomo tua limbuka ekuatiso lia Yehova kupange woku kunda. Kavali ketu tua solaile olombangulo vietu kuenda tueya oku li kũlĩha vali ciwa.”

¹² Vamanji vavali va tukuiwa Laïla kuenda Marianne, okuti ka vakuele, va tunda ko Fransa va enda kolupale luo Bangui kuli owiñi  walua kofeka yo República Centro-Africana, oku ka kunda ci soka olosemana vitãlo. Manji Laïla wa popia hati: “Marianne kuenda ame tua pita lovitangi, pole, ocituwa cetu coku sapela kuenda ocisola cocili, ca pamisa ukamba wetu. Poku mola ndomo Marianne a lianjele, locisola a kuatela omanu tua sanga kuenda ombili yaye kupange woku kunda, ca ñomohisa calua.” Ocili okuti ove ku sukila oku enda kofeka yikuavo oco o kuate esanju liaco. Olonjanja viosi o talavaya la manji umue vocikanjo cove, o kũlĩha ciwa vamanji kuenda oku pamisa ukamba wene.

13. Ovina vipi tu pondola oku limbuka kekamba lietu eci tu talavayela kumuamue?

¹³ Olonjanja viosi eci tu talavaya lekamba limue, tu limbuka ovituwa viaye viwa kuenda ahonguo aye. Nye ci tu kuatisa oku pamisa ocisola cetu lekamba lietu ndaño lahonguo aye? Tu kũlĩhĩsi vali ulandu wa Yeremiya. Nye co kuatisa oku limbuka ovituwa viwa via vakuavo loku ivala akulueya avo?

14. Nye Yeremiya a lilongisa catiamẽla ku Yehova kuenda eci co kuatisa ndati?

¹⁴ Yeremiya wa soneha elivulu liambata onduko yaye kuenda citava okuti wa sonehavo elivulu lia tete leli liavali Lilosoma. Ocili okuti upange waco, wo kuatisa oku limbuka okuti Yehova o lekisa ohenda ya piãla komanu ka va lipuile. Ndeci, Yeremiya wa kũlĩhĩle ulandu wa Soma Ahava. Ndaño okuti wa linga ovina vialua vĩvi Soma Ahava wa likekembela kuenje Yehova ka ecelele okuti o mola epata liaye oku kunduiwa. (1 Olos. 21:27-29) Handi vali, Yeremiya wa kũlĩhĩle okuti Manase wa lingila Yehova akandu anene okuti Ahava ci sule. Ndaño ndoco, Yehova wa ecela Manase omo wa likekembela. (2 Olos. 21:16, 17; 2 Asa. 33:10-13) Ovolandu aco citava okuti a kuatisa Yeremiya oku setukula epandi kuenda ohenda ya Suku poku tata akamba vaye lonjila yimuamue.—Osa. 103:8, 9.

15. Yeremiya wa setukula ndati epandi lia Yehova eci Baruke a liwekelepo kocikele caye?

¹⁵ Kũlĩhĩsa ndomo Yeremiya a kuatisa Baruke. Vepuluvi limue Baruke wa liwekelepo kocikele caye. Pole, Yeremiya vonjanja yaco, ka yandulukile ekamba liaye. Yeremiya lutõi wa kuatisa Baruke poku u sapuila elungulo liocisola lia tunda ku Suku oco lieciwe kokuaye. (Yer. 45:1-5) Nye tu lilongisa kulandu owu?

16. Ndomo ca tangiwa kelivulu Liolosapo 17:9, nye tu sukila oku linga oco ukamba tu kuete la vakuetu wamameko?

¹⁶ Ocili okuti, ka tu lavoka oku lipua ku vamanji. Eci tu linga ukamba laumue, tu sukila oku likolisilako oku pamisa ukamba waco. Nda ekamba lietu lia linga ekandu limue, lutõi tu sukila oku eca elungulo lia kunamẽla Kondaka ya Suku. (Osa. 141:5) Ekamba lietu nda lia tu lueyela, tu sukila oku wecela. Nda okuti tuo wecela ale, tu yuvula oku pitolola ovina a tu lingila kuenda oku yuvula oku vi sandeka komanu vakuavo. (Tanga Olosapo 17:9.) Vokuenda kuoloneke vilo via tĩla, ci kuete esilivilo oku pamisa vamanji okuti ka tu luluvalela kakulueya avo! Nda tua ci linga, tu ka pamisa ukamba tu kuete lavo. Eci ci kuete esilivilo oku ci linga cilo, momo tu ka sukila akamba vocili vokuenda kuohali ya piãla.

17. Momo lie tu popela okuti Yeremiya kotembo yohali wa lekisa okuti ekamba liocili?

¹⁷ Ovilinga viuprofeto Yeremiya, via lekisa okuti eye wa kala ekamba liocili kotembo  yohali. Ndeci, kalei kakuenje velombe Evede-Meleke, wopa Yeremiya vocisimo oco ka ka fe. Eci Yeremiya a ci limbuka, eye kohĩle loku kevelela okuti ekamba liaye li liyaka locitangi caco likaliaye. Yeremiya ndaño okuti wa kala omandekua, eye wa sapuila ekamba liaye Evede-Meleke catiamẽla kohuminyo yelembeleko yi tunda ku Yehova.—Yer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Ndomo ca tangiwa kelivulu Liolosapo 17:17, nye tu sukila oku linga nda ekamba lietu li sukila ekuatiso?

¹⁸ Koloneke vilo, vamanji valua va kasi oku liyaka lovitangi viñi viñi. Ndeci, omanu valua va tala ohali omo liovilemawe, ale ovoyaki. Eci ku pita ovitangi viaco, valua pokati ketu tu yekisa vamanjetu volonjo vietu. Vamanji vakuavo, va kuatisa lovipako viavo. Pole, vosi yetu tu pondola oku pinga ku Yehova, oco a kuatise vamanjetu. Nda tua limbuka okuti manji umue wa sumua, pamue ka tu kũlĩha eci tu popia, ale ceci tu linga. Pole, vosi yetu tu pondola oku kuatisa. Ndeci, tu pondola oku pita otembo yimue lekamba lietu. Tu pondolavo oku yevelela locisola eci eye a vangula. Handi vali, tu pondola oku u sapuila ocisonehua cimue tu sole calua. (Isa. 50:4) Ca velapo vali ceci okuti, eci akamba vove va sukila ekuatiso, ove eca ekuatiso liaco.—Tanga Olosapo 17:17.

19. Oku pamisa ukamba cilo, ci ka tu kuatisa ndati kovaso yoloneke?

¹⁹ Tu sukila oku vokiya kuenda oku pamisa ukamba wetu cilo la vamanji. Momo lie? Momo ovanyãli vetu va ka seteka oku tu tepa pocakati covohembi. Ovo va ka linga cosi citava, oco tu liwekepo oku kolela vamanjetu loku va kuatisa. Pole, alikolisilo avo a ka kala elivova. Ovo ka va ka tẽla oku nyõla ocisola tu kuete la vamanji. Lacimue va ka linga okuti, ci nyõla ukamba wetu. Ukamba tu kuete la vamanji u kamamako toke otembo ka yi pui!